SPOLEâNOST PRO Í ENÍ VLÁMSKÉ A NIZOZEMSKÉ KULTURY VERENIGING VOOR VLAAMSE EN NEDERLANDSE CULTUUR NE-BE roãník/jaargang: V. ãíslo/nummer: 3 rok/jaar: 2003
Podzim 2003 Vydává: NE-BE Spoleãnost pro ífiení nizozemské a vlámské kultury Radho Èská 1 130 00 Praha 3 âeská Republika Bankovní spojení: Komerãní banka, Praha 2 ãíslo úãtu: 19-2307530267/0100 V bor: Petra Schürová Jana Pellarová Veronika Havlíková Eva Giese Jana âervenková Zuzana Vittvarová Lenka Strnadová Ruben Pellar Pfiedsedkynû: Petra Schürová (schurova@c-box.cz, tel/fax: +420 222 728 603) Místopfiedsedkynû: Veronika Havlíková (veronika.havlikova@quick.cz, tel.: +420 286 890 111, mobil: 603 553 789) Jana Pellarová (pellar@post.cz, tel.: +420 371 728 400, mobil: +20 603 782 819) Pokladník: Eva Giese (eva.giese@volny.cz, tel.: +420 272 760 660) Redakce bulletinu: Lenka Strnadová (lstrnadova@volny.cz mobil: +420 602 224 948) Jana âervenková (jana.cervenkova@vyber.cz, tel.: +420 241 442 416) Jesse Ultzen (jesse@iol.cz) Knihovna: Nizozemské velvyslanectví, Gotthardská 6, Praha 6 1. a 3. úter v mûsíci od 14.00 do 16.00, (kromû ãervence a srpna a nizozemsk ch svátkû) Dotazy: Ruben Pellar (rpellar@pha.inecnet.cz, tel.: +420 261 263 486) Administrace: Lucie Pittnerová (lucbro@volny.cz, tel: 235 301 731) Obálka: P. Breugel star í: Stavba babylónské vûïe (1563, Kunsthistorische museum, VídeÀ) Spoleãnost pro ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE. - 2 -
Podzim 2003 SLOVO ÚVODEM INFORMACE PRO âleny NE-BE Milí pfiátelé Nebe, slunce se pomalu pfiehouplo nad rovník, alba a cédéãka se plní fotografiemi z prázdnin a podzim pfiiná í lákav pfiíslib dlouh ch veãerû, kdy s radostí sáhneme po dobré knize ãi zatouïíme po dou ku ze soudku kulturního. Událostí leto ního podzimu je pfiedná ka pana profesora Wilmotse z Hasseltské univerzity vûnovaná obrazu Pfiísloví z malífiské dílny mistra Bruegela. Pokud byste rádi strávili veãer ve stylu sviïné moderny, je tu pro Vás divadlo Archa, které zahajuje svou zimní sezónu pestrou nabídkou pfiedstavení a koncertû. V echny ãtenáfie opût srdeãnû zveme do na í knihovny sídlící v budovû nizozemského velvyslanectví. V rámci sv ch moïností roz ifiujeme v pûjãní hodiny na kaïdé první a tfietí úter v mûsíci od 14 do 16 hodin. V podzimním ãísle Vám tradiãnû pfiiná íme informace o kulturním dûní, poslední ãást ze série ãlankû vûnovan ch programu Národní galerie na téma nizozemské malífiství tentokrát o tvorbû zakladatele leidenské drobnomalby mistra Doua a nûkolik zajímav ch vzpomínek a dojmû z cest po nizozemsk ch a vlámsk ch konãinách. Pfiejeme Vám pfiíjemné ãtení, vzru ující záïitky na objevn ch v pravách za kulturou a dlouhé babí léto. Internetové stránky Vlámského zastupitelství se sídlem ve Vídni naleznete na adrese: www.flanders.be Lenka Strnadová Knihovna Ne-Be je otevfiena kaïdé 1. a 3. úter v mûsíci od 14.00 do 16.00, kromû ãervence a srpna a nizozemsk ch svátkû. Adresa: Nizozemské velvyslanectví, Gotthardská 6, Praha 6 Dotazy: Ruben Pellar (rpellar@pha.inecnet.cz, tel: +420 261 263 486) Program koncertû Jaroslava Hutky najdete na www.hutka.cz TISKOVINY A âasopisy ONS ERFDEEL - XLVI - 3, ãerven 2003 - Kunst en cultuur uit de Nederlanden of uit Vlaanderen en Nederland? DoorDirk van Assche, over Ludo Beheydts boek Eén en toch apart. Kunst en cultuur van de Nederlanden - Dageljiks Ghan er liederen verloren. En toch Word er gezongen. Traditionele muziek uit Vlaanderen, door Wim Chielens - Zelfportret, gevleid natuurlijk. Het zelfbeeld van de Walse Beweging, door Maarten van Ginderachter - Schaduwverlangen, De verzamelde gedichten van Lucenert, door Cyrile Offermans - Dit artikel moet in het Engels worden vertaald. De toekomst van het Nederlands als wetenschapstaal, door Greetje van den Bergh AHOJ, ãerven 2003 - Nieuws van de stedenbanden: Hoorn - Pfiíbram, Roden - Litomy l, - De Villa Tugendhat - De geheime tuinen van Praag - Reisdienst - Recepten met pruimen - Franz Kafka als beeldend kunstenaar AHOJ, ãervenec / srpen 2003 - Nieuws van de stedenbanden: Roden - Litomy l, Zoetermeer - Nitra - Comenius en oorlog en vrede zpracovala P. Schürová Spoleãnost pro ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE. - 3 -
Podzim 2003 CO SE CHYSTÁ? 6. fiíjna 2003 v 18,00 hod. se na SenováÏném nám. ã. 23 koná pfiedná ka prof. J. Wilmotse o obrazu P. Bruegela st. Pfiísloví. NIZOZEMSKÉ KULTURNÍ UDÁLOSTI V ČESKÉ REPUBLICE 2003 datum projekt místo program 4. fiíjna Setkání u Vltavy Praha tvanice Nizozemská divadelní skupina Dogtroep 7.-12. fiíjna V stavní blok Droog design Hole ovick pivovar, Praha 7 Renny Ramakers, Gijs Bakker 11. -24. fiíjna Mezinárodní festival Duncan Centre Dílna: David Zambrano (NoD) moderního tance Praha 4 Langá ková 5. listopadu Orchestra Divadlo Archa De Volharding PIETER BRUEGEL STAR Í (kolem 1523-25 - 5. záfií 1569), se podle Carla Mandera uãil u Pietra Coecka van Aelst a Hieronyma Cocka v Antverpách. V Mechelen spolupracoval s Pietrem Baltenem na oltáfiním obrazu (1550). V roce 1551 byl zapsán jako svobodn mistr do gildy Svatého Luká e v Antverpách. Cestoval pfies Francii a v carské Alpy do Itálie, nav tívil mj. ím, Neapol a Messinu a v roce 1553 se vrátil do Antverp. Po roce 1560 se pfiestûhoval do Bruselu. OÏenil se s Mayken Coeckovou, dcerou Pietra Coecka van Aelst a pozdûji s Marií Verhulstovou. Umûlecká dráha Pietra Bruegela byla krátká. Je známo kolem padesáti jeho obrazû. Vût ina z nich je signovaná a datovaná; nejranûj í pocházejí z doby po návratu z Itálie, nûkteré kresby vytvofiil pfied cestou a bûhem ní. V tûchto pracích se uï projevilo jeho velké krajináfiské nadání. Po nûkolika ran ch obrazech, napfiíklad Pohled na Neapol (1553-1554, Galleria Doria, ím), Smrt Marie (1556, Upton House, Warwickshire) a Rozsévaã (1557, National Gallery, Washington), se v roce 1559 zaãíná projevovat jeho genialita. V tomto roce vznikají dvû v znamná díla: Pfiísloví (Staatl. Museum, Gemäldegalerie, Berlín) a Zápas Masopustu s PÛstem (Kunsthistorisches Museum, VídeÀ). Prvnû jmenovan obraz je jakousi encyklopedií v obraze: zobrazuje vlámská pfiísloví 16. století, jejichï prostfiednictvím vyniká nesmyslnost lidského konání; druh obraz má podobné poselství: lidé slaví karneval mezi kostelem a hospodou, církevní svátek se zvrhl v ukázku nekfies- Èanské a nesmyslné disharmonie. Dûtské hry (1560, Kunsthistorisches Museum, VídeÀ) se odehrávají v prostoru tvofieném na levé stranû rozlehlou krajinou na bfiehu fieky a napravo nekoneãnou ulicí; Bruegel uplatnil na tomto obraze perspektivu, kterou si o- svojil na italské cestû. Triumf smrti (1561-1562, Prado, Madrid) je pekelnou vizí: ãlovûk beznadûjnû zápasí se smrtí, která nikoho neu etfií a nesmlouvavû skoncuje s mocí, bohatstvím i poïitkáfistvím. Na obraze Bláznivá Markéta (1561-1562, Museum Mayer van den Bergh, Antverpy) vládne po etilost a zloba; bûsnící ãarodûjnice si troufne dokonce aï k pekelné bránû; postavy a v jevy jsou stejnû halucinaãní a fantaskní jako sama bláznivá Markéta. Toto dílo je velmi pfiíbuzné tvorbû Hieron ma Bosche, stejnû jako obraz Pád andûlû (1562, Kon. Musea voor Schone Kunsten van België, Brusel), kter lze povaïovat za protûj ek Bláznivé Markéty, protoïe na nûm vítûzí dobro nad zlem. Tímto dílem zaãíná Bruegel první fiadu biblick ch v jevû, k nimï patfií Saulova sebevraïda (1562, Kunsthistorisches Museum, VídeÀ). Lidská nicotnost vynikne je tû víc v díle Stavba Babylonské vûïe (1563, Kunsthistorisches Museum, VídeÀ) a v tzv. Malé Babylonské vûïi (1563, Museum Boijmans-Van Beuningen, Rotterdam). Stovky miniaturních figurek se ztracenû hemïí na obrovitém monumentu, kter nebude nikdy dokonãen. Nesouhlas s lidskou malicherností a malostí je také tématem obrazu Nesení kfiíïe (1564, Kunsthistorisches Museum, VídeÀ), na nûmï vût ina pfiihlíïejících nevûnuje pozornost Kristovi, kter klop tá pod tíhou kfiíïe. Na tuto skupinu obrazû navazuje Bruegel roku 1564 dílem Klanûní mudrcû (National Gallery, Lond n), jeï se skládá z velk ch postav a ãásteãnû se vrací k podání Vlámsk ch primitivû. Postavy, i dva bílí králové, jsou skuteãn mi lidov mi typy. Rok 1565 byl nejplodnûj ím rokem Pietra Bruegela; v tomto roce také namaloval své slavné krajiny. Nejv znamnûj í z nich je cyklus Mûsíce, fiada esti velk ch panelû pfiedstavujících po dvou mûsících roku. Zachováno jich zûstalo jen pût: Návrat z lovu (prosinec, leden), Pochmurn den (únor, bfiezen, oba Kunsthistorisches Museum, Ví- Spoleãnost pro ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE. - 4 -
Podzim 2003 deà), Senoseã (ãerven, ãervenec; Národní galerie, Praha), Înû (srpen, záfií; Metropolitan Museum, New York) a Návrat stáda (fiíjen, listopad; Kunsthistorisches Museum, VídeÀ). Tûchto pût mistrovsk ch dûl patfií k tomu nejlep ímu, co bylo v Nizozemsku vytvofieno v oblasti krajinomalby. Po této velké sérii následovalo nûkolik biblick ch v jevû odehrávajících se v krajinû: Sãítání lidu v Betlémû (1566, Kon. Musea voor Schone Kunsten van België, Brusel), Kázání Jana Kfititele (1566, Museum voor Schone Kunsten, Budape È) a Obrácení sv. Pavla (1567, Kunsthistorisches Museum, VídeÀ). Obrazy Selská svatba (1565-1566) a Selsk tanec (1565-1566; oba Kunsthistorisches Museum, VídeÀ) zfietelnû ukazují, do jaké míry se Bruegel vûnoval figurální kompozici. Setkáme se s ní rovnûï na obraze Zemû peciválû (1567, Alte Pinakothek, Mnichov), Misantrop (1568, Museo di Capodimonte, Neapol), Mrzáci (1568, Louvre, Parijs) a pûsobivém Podobenství o slepcích (1568, Pinacoteca di Capodimonte, Neapol). V echna tato díla poskytují svûdectví o vyzrálém talentu a velké, lidské osobnosti, jeï se starostlivû zam lí nad osudem lidstva a staví jeho nedostatky na pran fi. Pieter Bruegel pokraãoval v tradici velk ch pfiedchûdcû. Sv m smyslem pro realismus se silnû odli oval od sv ch italsk ch souãasníkû: jestliïe oni hledali inspiraci a tvar u zahraniãních mistrû, Bruegel se díval na lidi kolem sebe a na zemi, kde tito sedláci hájili svou existenci podle tvrd ch zákonû osudu. Jako geniální mistr ovlivnil rûzné generace umûlcû, dokonce je tû v dobû, kdy na nov vrchol dovedl vlámské malífiství Rubens. Prameny: José Pijan, Dûjiny umûní, Odeon 1980 Encyklopedie svûtového malífiství, Academia 1975 Malífiské umûní od A do Z, REBO Praha 1995 Encarta Encyclopedia 2002 Zpracovala P. Schürová DIVADLO ARCHA: místo pro současnou nizozemskou a belgickou kulturu PraÏské Divadlo Archa se na zaãátku fiíjna vrací po rekonstrukci po loàsk ch povodních na svoji domácí adresu do ulice Na Pofiíãí. Znovuotevfiením tohoto multifunkãního kulturního prostoru se do centra Prahy vrací divadlo, které se stalo od zaloïení v roce 1994 jedním z nejdûleïitûj ích míst, kde se ãesk divák setkával s belgickou a nizozemskou souãasnou kulturou. Rosas, Ultima Vez, Dogtroep, Arno, Jan Fabre - to je jen nûkolik málo jmen, které Divadlo Archa pfiedstavilo ãeskému publiku. Pevné vazby na nizozemskou a belgickou kulturní scénu se odrazily také v období po povodních v srpnu 2002. Velké finanãní podpory se dostalo Divadlu Archa pfiedev ím od Vlámského ministerstva kultury, dále pak od Ministerstva kultury Nizozemského království, Karl Friedrich Hain Foundation a The Prince Bernhard Cultural Foundation. Rotterdamské divadlo Rotterdamse Schouwburg pfiipravilo na duben 2003 benefiãní veãer pro Divadlo Archa, na nûmï vystoupili bez nároku na honoráfi vedle ãesk ch hudebníkû (napfi. The Plastic People of the Universe, Agon Orchestra, Feng-Jün Song ãi Tereza Roglová) pfiední nizozem tí umûlci a divadelní soubory - Nederlands Dans Theater 3, Conny Janssen Danst, Nederlands Blazers Ensemble, Dogtroep, Jana Beranová a ro theater. V tûïek z tohoto veãera spolu s dal ími dary pfiedstavují velmi v znamnou pomoc pro nároãnou rekonstrukci Divadla Archa. V nové divadelní sezónû bude úzká spolupráce nadále pokraãovat. Otevfiení Divadla Archa se zúãastní kromû pfiedních pfiedstavitelû nizozemsk ch a vlámsk ch zastupitelsk ch úfiadû a státních institucí i vlámsk ministr kultury Paul Van Grembergen. Z plánovan ch hostování belgick ch a nizozemsk ch umûlcû v Divadle Archa je pak moïné upozornit napfi. na: Otevfiení Divadla Archa - 4. a 5. fiíjna: Jedním z hlavních mezinárodních hostû, ktefií vystoupí v rámci otevfiení Divadla Archa, bude znám nizozemsk divadelní soubor Dogtroep, kter bude diváky provázet jak pfii rozlouãení s povodàovou sezónou na bfiehu Vltavy na ostrovû tvanice, pfii následném prûvodu do budovy divadla, tak i bûhem labyrintu divadelních a hudebních setkání v prostorách znám ch i neznám ch. Jádrem jejich vystoupení bude pfiíbûh o kapajícím kohoutku, kter sklidil velk úspûch pfii benefiãním veãeru pro Divadlo Archa v Rotterdamu. Spoleãnost pro ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE. - 5 -
Podzim 2003 31. fiíjna - 2. listopadu ve 20.00 Ultima Vez / Wim Vandekeybus (Belgie): Blush Láska jaké rûzné podoby mûïe mít? Je to peklo ãi ráj? Zázrak nebo ãistá chemie? Nové pfiedstavení slavného vlámského choreografa Wima Vandekeybuse a jeho skupiny Ultima Vez. Jeden z nejlep ích svûtov ch souborû souãasného taneãního divadla pfiijíïdí jiï popáté do Divadla Archa. Po projektech s ãistû muïsk m (In Spite of Wishing and Wanting) a s ãistû Ïensk m obsazením (Scratching the Inner Fields) se Ultima Vez pfiedstaví se smí en m souborem 10 Ïen a muïû - taneãníkû a hercû, mezi kter mi je i Wim Vandekeybus. Blush je v bu né pfiedstavení plné konfrontace, emocí, smyslnosti, energie, extrémû brutality i nûïnosti, fantazie a intenzivního fyzického tance. V jeho centru stojí tûlo se sv mi instinkty: neklidné, nepfiedvídatelné, mocné i kfiehké, tûlo se v emi sv mi reflexy. Tak jako ve v ech pfiedstaveních Ultimy Vez se v Blush prolínají v jeden celek tanec, divadlo, filmové projekce, hudba a svûtlo. Choreografie: Wim Vandekeybus. Hudba: David Eugene Edwards. Texty: Peter Verhelst a Ultima Vez. Divadlo Archa v minulosti uvedlo pfiedstavení Mountains Made of Barking (1995), What the Body does not Remember (1997), In Spite of Wishing and Wanting (2000) a Scratching the Inner Fields (2002). 5. listopadu ve 20.00 Volharding Nizozemsk orchestr soudobé hudby, kter na jediném koncertu v âeské republice uvede skladby Martijna Paddinga, Sjenga Schuppa, Michiela van Dijka, Gordona McPhersona a Louise Andriessena. V jimeãnou událostí bude nastudování skladby ãeského autora soudobé hudby Michala Nejtka. Více informací o pfiipravovaném programu je moïné nalézt na www.archatheatre.cz ãi v pokladnû Divadla Archa, Na Pofiíãí 26, Praha 1, tel.: 221 716 333, otevfiena po-pá: 10-18 hod. a 2 hodiny pfied zaãátkem pfiedstavení. KULTURNÍ UDÁLOSTI HASSELT PO TŘIATŘICÁTÉ Na letní kurzy uï jsem vlastnû trochu stará, fiíkala jsem si, kdyï jsem dostala nabídku podívat se do Hasseltu. V okamïiku, kdy jsem se pfiece jen odhodlala k úãasti, jsem netu- ila, Ïe náv tûva tohoto limburského mûsteãka zásadnû posune mé konotace s pojmy letní kurz a star. Hasselt - hlavní mûsto belgického Limburku - je v kvûtem blahobytného provincialismu. Uhlazen, beze smítka, ãist a navonûn, konzervativní a pomal jako vesnick notáfi. Atmosféra mûsta tak náramnû kontrastuje s progresivním, dynamick m dûním, jak m bezesporu Letní kurz nizozemského jazyka a kultury je. Tento kurz se koná v Limburském univerzitním centru Diepenbeek na okraji Hasseltu. Jeho cílem je seznámit úãastníky nejen s nizozem tinou, ale pfiedev ím s její vlámskou podobou, jakoï i se specifiky vlámské minulosti a souãasnosti. Letos se zde sjelo na 100 kursistû ze 27 zemí. Ohromné mnoïství lidí, které spojoval zájem o nizozem tinu. MnoÏství, které mne pfiivádûlo k vytrïení. Nizozemsky hovofiící Japonec je pro âecha legraãní podívanou, dokud si neuvûdomí, Ïe pfiinejmen ím stejnû legraãní je i on. ProtoÏe proã se proboha pfiíslu ník národa tak malého nenauãí nûjakou pofiádnou fieã? A- le v Hasseltu jsem nabyla dojmu, Ïe nizozem tina uï dávno není Popelkou jazykû. Jen v samotné Belgii sílí zájem frankofonní ãásti obyvatel o vlám tinu. PfieváÏná ãást nûmeck ch studentû si pfiibírá nizozem tinu jako obor z ekonomick ch dûvodû. Zvût- it své ance na trhu práce znamená odloïení pfiedsudkû o velk ch a mal ch jazycích. CoÏ koneckoncû potvrzovala i úãast dokonce DVOU A- meriãanû! A aè si moskevsk profesor Bûlousov tvrdí, co chce, myslím (na rozdíl od nûj, kter navíc tento názor neváhá ventilovat v nizozemském tisku), Ïe ruské studentky - mimochodem na velmi dobré úrovni - nestudují nizozem tinu jen pro zv - ení vyhlídek na v hodné vdavky. Av ak motivace stranou, kaïd má pfieci tu svou. Letní kurz, to v ak není pouze Hasselt. program byl nabit exkurzemi do v znamn ch mûst a míst vlámské ãásti Belgie. Dokonale zorganizovan, v e lo pfiesnû jako v carské hodinky, hladce jako po másle a sviïnû jako po drátkách. Za finanãní podpory Jazykové unie a asistence t mu lektorû kurz fiídil - nebo snad radûji dirigoval - tentokrát jiï po tfiiatfiicáté emeritní profesor doktor Jos Wilmots, muï, kter svou e- nergií, vûlí a vitalitou uvádûl nás mlad í do rozpakû. Jemu patfií velk dík za skvûl záïitek, jak m hasseltsk letní kurz je, a za nad ení pro nizozemsk jazyk, které vlévá do Ïil jeho úãastníkû. Veronika Havlíková Spoleãnost pro ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE. - 6 -
Podzim 2003 Z mého deníku Vzpomínky na léto 2003 Také toto léto jsem opût tfii t dny dovolené mohla strávit v Nizozemsku a Belgii. Do tûchto oblastí jezdívám pravidelnû a ráda, protoïe mezitím tam znám spoustu velmi mil ch lidí, ktefií se stali m mi dobr mi pfiáteli. Jako pokaïdé jsem i teì bydlela u manïelského páru v Den Hoornu, jedné malé obci u Delftu. Známe se jiï od roku 1995 a kaïdá náv tûva má své vlastní kouzlo. Z Den Hoornu jsem podnikla mnoho v letû. Jednoho dne jsem se napfi. vydala do Amsterdamu. Tam jsem se setkala se svou kamarádkou Eli kou, která v Amsterdamu studuje. Procházely jsme se po mûstû, po grachtech, jedly jsme ãerstvého sledû a vlámské hranolky. Dal í den jsem se zastavila v Hoofddorpu. V této obci se mimo jiné nachází regionální vzdûlávací centrum ROC, specializace letu ka. Jeden z profesorû, ze kter m se jsem seznámila náhodou v Praze, mû kolou provedl. Tak jsem si mohla sednout do letadla, které slouïí studentûm k v uce. Bylo to moc zajímavé, protoïe jsem nikdy v Ïivotû neletûla. Také Rotterdam byl jedním z m ch v letních cílû. Tam jsem zase mûla sraz s jednou Holanìankou a spoleãnû jsme absolvovaly projíïìku na lodi SPIDO. Tato vyjíïìková okruïní loì je v Rotterdamu velmi známá, protoïe se tak podíváte do rotterdamského pfiístavu. Bylo to velmi pûsobivé, proto- Ïe jsem nikdy v Ïivotû nevidûla tak velké lodû, které byly zaplnûné desítkami kontejnerû. DÛleÏitou náv tûvu jsem absolvovala v Hoornu. Letos na jafie jsem se zapojila do projektu (v rámci Leonarda, jednoho z fondû Evropské unie) a jezdila pravidelnû do Pfiíbrami, kde jsem na vy í kole vyuãovala nizozem tinu. Deset studentû mûlo pak moïnost odjet na sedmit denní stáï do domova s peãovatelskou sluïbou v Hoornu. Bylo to pro mû velmi cenné dozvûdût se nûco z jejich zku eností ze stáïe s pouïíváním nizozem tiny. hudebních tûles udûlaly z hlavního mûsta provincie Limburg pfiíjemné místo na zemi. ZaÏila jsem také pfiekrásn koncert v budovû radnice v Hasseltu, na programu byly skladby pro violoncello a klavír. Obû mladé a talentované hudebnice znám osobnû. Hlavní událostí oslav bylo nepochybnû procesí. Více neï 2000 úãastníkû (mezi nimi jsem objevila i pana prof. Wilmotse a jeho manïelku) a 24 vozû vyjádfiili úctu P. Marii. Obyvatelé Hasseltu naz vají P. Marii Virga Jesse. Socha P. Marie, gotická madona s dítûtem, je umístûna v bazilice. Je to opravdu nádherné umûlecké dílo ze 14. století. Bûhem procesí nesli úãastníci jeho kopii. Procesí, které trvalo asi 2 hodiny, mûlo 4 ãásti: Oslava ve mûstû - rûzná vyobrazení odkazovala na dûjiny, tradici a folklór v Hasseltu, Biblick pfiíbûh - 9 vozû pfiiblíïilo biblick pfiíbûh Marie a jejího syna JeÏí e, Z deníku hasseltské P. Marie - bylo pfiedstaveno 5 aktuálních témat, kaïdé z nich bylo vyjádfieno pomocí urãitého symbolu: téma Ïivotního prostfiedí (symbolem byla zemûkoule), neznám ãlovûk (symbolem byla maska), dûti (symbolem byl vûtrn ml n), utrpení (symbolem byl kfiíï) a mír (symbolem byla hrdliãka). V poslední ãásti, Úcta k P. Marii, uctili úãastníci procesí i diváci hasseltskou P. Marii. Kromû Hasseltu jsem byla také tfii dny v Antwerpách. Tam bydlí a studuje jedna má belgická kamarádka. Náhodou se tam konal Flandersk kulturní veletrh, coï je akce propagující v echny druhy a oblasti kultury. KaÏd mohl získat informace o aktivitách v oblasti divadla, muzeí, filmu, klasické i souãasné hudby, atd. Na rûzn ch místech ve mûstû byla nainstalována koncertní pódia, na kter ch se konala mnohá vystoupení zdarma. My jsme napfi. zaïili koncert zpûváka Franka Boeijena. Kunst op de Koekoek 2003 Sedmileté mariánské slavnosti v Hasseltu 2003 O víkendu jsme jeli autem z Den Hoornu do Hasseltu (B). Bydlí tam jedna velmi milá rodina, se kterou jsem se seznámila bûhem letního jazykového kurzu v Hasseltu v roce 1996. Kromû toho se letos v létû v Hasseltu konaly Sedmileté mariánské slavnosti, a to jiï po 45té. Tradice tûchto oslav sahá aï do roku 1682. Celé mûsto bylo nádhernû vyzdobeno vlajeãkami a kvûtinami. Po dobu tfií t dnû, od 9. do 24. srpna, se Hasselt stal centrem kulturního Ïivota. Mnohé v stavy, festival zvonkohry a varhan, i vystoupení mnoha P. Picasso a V. van Gogh, v stava Kunst op de Koekoek 2003 Spoleãnost pro ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE. - 7 -
Podzim 2003 Poslední srpnov víkend (29.-31. srpna 2003) jsem zavítala jiï po druhé v Ïivotû do Etten- Leur. Moje první náv tûva se uskuteãnila v záfií 2001, kdy jsem také jela na dva t dny na dovolenou do Holandska a nav tívila tak Hanny Visser a její nové bydli tû. Strávila jsem s ní pfiíjemn den a jiï tehdy mi vyprávûla o v jimeãném víkendu, kter se koná kaïdoroãnû poslední srpnov víkend. Proto jsem letos chtûla v e vidût a zaïít na vlastní o- ãi. Celá umûlecká událost nesla název Kunst op de Koekoek. Koekoek je krásná malá pfiírodní oblast v ulici Koekoekstraat v jiïní ãásti Etten-Leur (mezi Bredou a Roosendaalem). Je to úïasná oblast vhodná k bydlení a les, kter k domu patfií, je na holandské pomûry (pfiedev ím pro obyvatele Randstad) velmi zvlá tní. Paní Hetty Mol-Janssen pozvala asi 30 umûlcû, ktefií mûli moïnost vystavit svá umûlecká díla v zahradû okolo domu. Oficiální ãást zaãala v pátek v 7 hod. veãer módní pfiehlídkou návrháfiky Olgy Buise pod názvem ARTE DELLA MODE, kterou jsme bohuïel nevidûli. Poté paní Mol-Janssen pfiedstavila divákûm v echny umûlce. Nakonec jsme s malou mapkou v ruce procházeli lesní zahradou a mohli si prohlédnout vystavené objekty. Umûlecké dílo, které se mi líbilo nejvíc, byly dvû malé sochy V. van Gogha a P. Picassa. Veãer jsme se je tû chvilku zdrïeli u Hanny Visser, popíjeli ãaj a vesele si povídali. Byl to moc pûkn den a doufám, Ïe pfií tí rok budu opût u toho. Loì De Noord Hinder Dny svûtového pfiístavu jsem nav tívila poprvé. Leto - ním tématem byla voda. 5.-7. záfií se do Rotterdamu sjelo mnoho náv tûvníkû. Bylo tam mnoho akcí a kaïd si mohl pfiijít na své. Zmíním se jen o nûkolika málo vrcholn ch o- kamïicích. Na námûstí, nedaleko zastávky lodí SPIDO, byl zorganizován úïasn program pro dûti. 15 000 rotterdamsk ch kolákû se zúãastnilo Projektu svûtov ch vod. Dostali ve kole úkol naplnit bûhem letních prázdnin malou lahviãku prázdninovou vodou. Tak do lo v rámci oslav ke smíchání pfiivezené v carské horské vody, francouzské mofiské vody, marokánské fiíãní vody nebo jenom vody z vodovodního kohoutku, ãímï vznikla svûtová voda. Ta mûla symbolizovat mezinárodní kulturu. Také jsem si prohlédla nûkolik sloupû s Pfiíbûhy o svûtové vodû (pfiíbûhy, které napsaly dûti o sv ch prázdninách) a Mapu svûtové vody (mapa svûta rozdûlená mal mi plo kami, ve kter ch byly umístûny nûkteré lahviãky s vodou). Na obou bfiezích fieky Maas velké i malé lodû, které si bylo moïno prohlédnout. Já jsem si prohlédla zevnitfi dvû z nich: loì De Noord Hinder a vojenskou loì anglického námofinictva. Loì De Noord Hinder byla postavena v roce 1964 a do roku 1994 se pouïívala ke sluïbám na mofii. Jedná se o kotvící ãervenou majákovou loì, která v souãasné dobû na vïdy stojí v Hellevoetsluis. Uprostfied lodi se nachází vûï, na které je instalován maják. V souãasnosti funkci majákov ch lodí pfievzaly svûtelné bóje. Prohlídka lodi anglického námofinictva byl opravdu unikátní záïitek. Tato loì dokáïe transportovat 23 helikoptér a pokud je v akci na mofii, pracuje na ní 850 ãlenû posádky. Angliãtí námofiníci nám ukázali rûzné aspekty Ïivota a práce na takové lodi, jako napfi. jak postupovat, kdyï se loì dostane do problémû a námofiníci ji musí opustit. Dále se konaly mnohé o- kázalé akce, velmi v jimeãné bylo oficiální zahájení Svûtového dne pfiístavu. Vidûli jsme, jak milión litrû vody bylo doslova vystfieleno do vzduchu. Kromû toho se v rámci celé akce pfiedstavovaly rûzné podniky a organizace, které s vodou pracují. Pozorovali jsme, jak pracují potápûãi nebo jsme se dozvûdûli, jaké cíle mají nizozem tí stoupenci Greenpeace. Dokonce si mû vyfotografovali a fotka bude pou- Ïita na plakáty/broïury propagující vûtrné ml ny. Leto ní jiï 26. Dny svûtového pfiístavu pfiilákaly tisíce náv tûvníkû (podle odhadû jich pfiijelo na 400 000) a ukázaly zpûsoby, jak m pfiístav, mûsto, jeho obyvatelé a pracující pracují s vodou. Byla to opravdu velká show a urãitû ji mohu doporuãit Poãasí bylo po celou dobu vskutku fantastické a bylo i dost teplo. Tentokrát jsem si pravého holandského poãasí pfiíli neuïila. Vítr moc nefoukal, mrakû na obloze taky moc nebylo a ani témûfi nezapr elo. K mému údivu jsem pfieci jen první záfiijov víkend vyrazila do Hoek van Holland. Chtûla jsem si zaplavat (k velkému údivu rûzn ch kolemjdoucích, ktefií se po pláïi procházeli ve vûtrovkách). Voda byla úïasná, ale mofiské vlny byly pfiíli divoké a najednou jsem se dostala celou hlavou pod hladinu. Slaná voda mi nezachutnala a byl to jasn signál, abych mofie o- pustila. Milí ãtenáfii, tímto jsem se dostala na konec mého deníku. Moje letní dovolená 2003 skonãila, ale v echny vzpomínky tvofií ãást mé prázdninové mozaiky. A protoïe ta je tû není dokonãená, musím pfií tí rok zase nûkam vyrazit. Chci prostû poznat svût Anna Ebertová Dny svûtového pfiístavu Rotterdam 2003 Spoleãnost pro ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE. - 8 -
Podzim 2003 Gerrit Dou holandsk malífi, zakladatel leidenské drobnomalby se narodil v roce 1613 v Leidenu a tam také v roce 1675 zemfiel. Îádn Emil Holub to tedy nebyl. Z Leidenu nevytáhl paty. Vyuãil se v dílnû svého otce, kter dûlal vitráïe. Odtud asi také pochází jeho precizní, dokonalá malba detailû. Jako první Ïák vstoupil roku 1628 do dílny mladého Rembrandta. Rodiãe si mohli dovolit platit mu tato studia. Zpoãátku se sv mi díly Rembrandtovi velmi podobal. Pozdûji se v ak vydal malífisky i osobnû svojí vlastní cestou. Jedním z prvních obrazû, které v Rembrandtovû dílnû namaloval je Umûlec ve svém ateliéru (1630-1632, olej, Colnaghi, Lond n). Gerrit Dou, Umûlec ve svém ateliéru. GERRIT DOU zakladatel leidenské drobnomalby Národní galerie 31.kvûtna 2003 dfievo, zfiídka na plátno. V roce 1631 odchází Rembrandt do Amsterdamu a Gerrit Dou si otvírá vlastní dílnu v Leidenu. Dou byl jiï za svého Ïivota velmi uznávan a cenûn malífi. Prodával své obrazy dobfie a za vysoké ceny. Nikdo nebyl tak ãasto napodobován jako právû on. V roce 1642 (ve sv ch pouh ch 29ti letech) se objevuje v knize o leidenském malífiství od Philipa Angelse jako velmi obdivovan a uznávan malífi. V roce 1660 dosáhl vrcholného uznání, kdyï se jeho obrazy staly souãástí velkolepého daru, kter vûnovaly holandské generální stavy anglickému králi Karlu II. ku pfiíleïitosti korunovace. Karel II. byl Douv mi obrazy uchvácen a pozval malífie na svûj dvûr, ten to v ak odmítl. Dou mûl vlastní dílnu s mnoha Ïáky, ktefií zvûãnili jeho styl a tradice leidenské precizní drobnomalby pokraãovala aï do 19. století.. Podle paní doktorky Handlové byl Gerrit Dou tak trochu divn patron. Nerad cestoval, nikdy pravdûpodobnû neopustil Leiden. Nikdy se také neoïenil, coï bylo v jeho dobû tak trochu spoleãensky neúnosné. Byl to bohat a úspû n muï a k tomu svobodn mládenec. Zemfiel v roce 1675 velmi bohat. (Usoudili jsme s Pavlem, Ïe asi právû proto). Na rozdíl od jeho souãasníka Vermeera, kter se vedle malování obrazû vûnoval i plození potomkû a zemfiel chud. Dou svûj majetek, jehoï hodnota pfiedstavovala v té dobû 5 mû Èansk ch domû, odkázal své netefii. Ve své dobû obrazy prodával za 1000-2000 guldenû. O jeho vûhlasu svûdãí i to, Ïe jiï za svého Ïivota mûl své sbûratele a dokonce i v stavu (1665 v Lei- Vtéto dobû to byl velmi ãast námût - spojení duchovních hodnot s malífistvím. Spojení hudby, vûdûní a malífiství bylo ostatnû u Doua velmi ãasté, stejnû jako napfi. u Vermeera. Leiden byl v té dobû v znamn m místem vzdûlání. U Doua i ostatních se projevovala snaha malífiství etablovat a spoleãensky obhájit. Gerrit Dou se vyznaãuje velmi precizní a virtuosní malbou. Dou vyvinul svûj vlastní malífisk styl. Byl ú- Ïasnû vybírav v nástrojích a podmínkách pro práci. Pfii práci také ãasto pouïíval br le a lupu. Na obrazech pracoval dlouho a preciznû. Své modely t ral tak, Ïe mu nikdo nechtûl sedût. (Musel to b t stra n puntiãkáfi, ani se nedivím, Ïe se neoïenil.) Rozmûry jeho obrazû jsou vût- inou velmi malé. Proto je také povaïován za zakladatele leidenské drobnomalby. Navíc dokonale pouïíval svûtla a jemnû odstupàovan ch barevn ch tónû. Zde se projevil vliv Rembradtovy koly. Vût inou maloval na Interiér s houslistou. Spoleãnost pro ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE. - 9 -
Podzim 2003 denu), kde se dokonce vybíralo vstupné. Maloval pfiedev ím malé kabinetní obrazy, které vût inou zobrazovaly elegantní interiéry patricijsk ch domû s nûkolika postavami. Dále potom portréty, autoportréty, Ïánrové obrázky a záti í Interiér s houslistou Je jeho nejstar í datovan obraz. MuÏ s d mkou a knihou MuÏ s d mkou a knihou MuÏ se dívá z okna a pfied ním je roztaïená záclona. Dal ím znakem Douovy malby je tzv. obraz v obrazu neboli klam oka. SnaÏil se vyvolat dojem, Ïe nûco, co je namalované, reálnû existuje. Tento obraz se nachází v v Rijksmuseu v Amsterdamu. Houslista Jeden z mnoha Douov ch obrazû, kde je propojena Autoportrét hudba a malífiství. Paní doktorka nás upozornila na velmi zajímav symbolick prvek zavû enou ptaãí klec. Ta je na obrazech buì zavfiená s ptáãkem uvnitfi, coï symbolizovalo Ïenskou poãestnost nebo otevfiená a prázdná, coï je naopak symbolem jisté nemorálnosti. Autoportrét Typick m znakem Douov ch interiérû je dokonalá malba látek - drapérií, závûsû, kobercû. Nikdo jin uï takto koberec nenamaloval. Gerrit Dou a jeho záti í Rozmûry jeho záti í jsou obvykle velmi malé, tak 23x16 cm. Jsou opût velmi detailnû a preciznû zpracovány, zejména jednotlivé materiály, ze kter ch jsou pfiedmûty vytvofieny (jako dfievo, sklo, kûïe atd.) a to díky dokonalému odstínování barev i svûtelné reïii. Na jeho záti ích se objevují hlavnû symbolické pfiedmûty. Loutna, knihy, globus pfiedstavují spojení duchovna, vûdûní, ale i skryté erotiky. Záti í s globusem, loutnou a knihami Záti í s globusem, loutnou a knihami. 1635, olej, sbírka rodiny Hornsteinov ch arlatán Je to jeho nejvût í obraz - 112 x 83 cm. Téma, které jsme jiï vidûli napfiíklad u Steena. Lidé jsou rádi klamaní a je tû jsou za to ochotni platit. (Téma zdá se b t o- pravdu vûãné a nevyãerpatelné). Za arlatánem vykukuje z okna malífi. To je sám Dou a fiíká nám tím, Ïe on také klame, ale jinak. Malífiství je intelektuální záleïitost. Od 60. let byl Gerrit Dou ovlivàován Vermeerem. Tento vliv bylo oboustrann. Vermeer sám pozdûji reagoval na velmi uznávanou leidenskou kolu. Námût mladé matky s dítûtem Na obrazu je zachycen bohat interiér. Dokonalá je i kompozice. Svûtlo pfiichází podobnû jako u Vermeera zleva. Lékafi Dal í oblíbené téma. Zde je zachycen seriozní lékafi, kter se podle barvy moãi snaïí urãit tûhotenství. V Leidenu byla v té dobû vyhlá ená kalvínská univerzita s v znamnou lékafiskou fakultou. Spoleãnost pro ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE. - 10 -
Podzim 2003 Mlad pár ve vinném sklepû Zde se objevuje past na my i - zajímav symbol zamilovanosti a upomínky chytání do tenat lásky i toho, jak to potom konãí. Noãní kola Tato skvûlá noãní kompozice /nokturno/ je pfieplnûná postavami. Objevuje se tu Douova typická shrnutá drapérie. Scéna je osvûtlená lampu a svíãkou, coï bylo dal- ím ãast m prvkem Douov ch obrazû. Astronom se svíãkou, olej Astronom se svíãkou Îánrov obrázek, kde dûleïitou roli hraje právû ono o- svûtlení svíãkou. Za pozornost stojí i globus,na kterém jsou viditelné znaky zodiaku. The Paul Getty Museum, Los Angeles Za svého Ïivota cenûn Gerrit Dou byl ve 20. století postupnû zneuznán, zejména pak s nástupem obdivu k impresionismu. TrÏní hodnota jeho obrazû la dolû. Dnes se v ak opût radí mezi v znamné malífie. Mezi jeho Ïáky patfií napfiíklad Frans van Mieris I. I on byl za svého Ïivota velmi uznávan. SnaÏil se ho zkazit Jan Steen. Nutil ho pít likér. Jeho dal ím Ïákem byl napfiíklad Gabriel Metsu. Po skonãení pfiedná ky jsme se jako vïdy pfiesunuli do galerie, kde jsme mûli moïnost si za bdûlého dohledu pfiíjemn ch dozorkyà prohlédnout autorskou kopii Franse van Mierise Obraz z nevûstince. Párek páfiících se psû, loutna, rozestlaná postel, dívka s rozepnut m ÏivÛtkem jsou dûkazem, Ïe se jedná opravdu o nevûstinec. Od Gerrita Doua jsme si prohlédli jeho Mladou Ïenu na balkónû. Tento obraz byl na jiï zmiàované v stavû Gerrita Doua za jeho Ïivota. Co dodat nakonec? Cyklus pfiedná ek o holandsk ch malífiích paní doktorky Handlové byl skvûl. Doufejme, Ïe se uskuteãní na podzim slibované pfiedná ky o panûlích. Tamara Smolová NOVÉ KNIHY Magriet de Moorová - Kreutzerova sonáta, Pfieklad Magda de Bruin-Hüblová Paseka, Praha - Litomy l, 2003 VùâN PARADOX Po tfiech letech od vydání úspû ného románu edá, bílá, modrá u nás vychází dal í originální variace na téma láska z osobitého pera Magriet de Moorové. Pozoruhodné dílko s názvem Kreutzerova sonáta bylo inspirováno stejnojmennou Janáãkovou hudební skladbou zkomponovanou na motivy klasické novely Lva Tolstého. V estnácti krátk ch kapitolách se odehrává mistrnû vykreslené Ïivotní drama ãlovûka obdafieného a zároveà spoutaného mocnou vá ní První let na hudební festival v Bordeaux - letadlo z Amsterdamu má zpoïdûní a neï se úãastníci dopraví na místo urãení, slepec Van Vlooten staãí vypovûdût první ãást svého Ïivotního pfiíbûhu. Budoucí perspektivní právník proïívá bûhem studií na univerzitû první lásku. Jako kaïd poprvé zamilovan je také on v této situaci slepcem, proïívajícím vá niv cit bez hranic, v nevinném deliriu, bez vûdomí koneãnosti. První láska trvá vûãnû a na vûãnost s ní chce zrazen Van Vlooten odejít, protoïe jinak mûïe nastat jen nicota, které hrdina pfiíbûhu vychází bez zaváhání v ústrety. Pokus o sebevraïdu v ak skonãí neúspû nû. Vá nivec se vrací zpût, navïdy slep. Na celé roky se jeho jedin m útoãi tem, mistrovsk m oborem, nejvy ím stupnûm pfiiblíïení i zpovûdi stává hudba. S pozemskou láskou je konec - aï do osudného dne na hudebním festivalu v Bordeaux, kdy mu osud do cesty postaví nadanou houslistku slavného Schulhoffova kvarteta Suzannu Flierovou Druh let na hudební festival v Salcburku - letadlo má opût zpoïdûní. Van Vlooten líãí události provázející vztah s jeho Ïenou Suzannou. SuÏován návaly Ïárlivosti promyslí dokonal scenáfi vraïdy, kter v ak nedovede do konce. Suzanna odchází, odvádí s sebou jejich jediného syna a Van Vlooten se stává zajatcem uvûznûn m v prázdn ch temnotách svého domu. Láska je vûãn m paradoxem Ïivotadárné a niãivé energie... Tfietí let do Spojen ch státû novinová zpráva v rodinné rubrice: oznámení o smrti houslistky Suzanny Flierové pfii leteckém ne tûstí. Ze zprávy vypl vá, Ïe ze svazku s Van Vlootenem se pfied leteckou tragédií narodily je tû dvû dcery. A Van Vlooten vûãnou lásku na el Lenka Strnadová Spoleãnost pro ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE. - 11 -
Herfst 2003 EEN WOORD VOORAF Een woord vooraf Beste vrienden van Nebe, De zon heeft de evenaar gepasseerd, de albums en cd s vullen zich met vakantiefoto s en de herfst brengt de belofte van lange avonden, als we met plezier naar een goed boek grijpen of naar een slokje uit het culturele vaatje dorsten. De gebeurtenis van de winter van dit jaar is de lezing van professor Wilmots van de universiteit van Hasselt, gewijd aan het schilderij Spreekwoorden uit de werkplaats van meester Brueghel. Als u graag eens een avond door zou willen brengen in een snelle moderne stijl, dan is het theater Archa er voor u. Archa vangt het winterseizoen aan met e- en bont aanbod aan voorstellingen en concerten. Natuurlijk nodigen we alle lezers van harte uit een bezoek te brengen aan de bibliotheek die in het gebouw van de Nederlandse ambassade zetelt. In het kader van onze mogelijkheden zijn we van plan de uitleentijden te verruimen. We zullen u hieromtrent middels ons bulletin tijdig informeren. In het herfstnummer brengen we traditiegetrouw informatie over het culturele gebeuren, evenals het laatste deel van de serie artikelen, gewijd aan het programma van de Nationale Galerie met het thema Nederlandse schilderkunst - dit maal over het werk van de grondlegger van de Leidense fijnschilderkunst, meester Dou. Ook presenteren we u enkele interessante herinneringen aan en indrukken van reizen door Nederlandse en Vlaamse streken. We wensen u veel leesplezier, opwindende belevenissen op uw ontdekkingsreizen naar cultuur en een lange oudewijvenzomer. Lenka Strnadová INFORMATIE AAN DE LEDEN VAN NE-BE Websites van de Vlaamse vertegenwoordiging in Wenen vindt u op het adres: www.flanders.be De bibliotheek zal na de grote vakantie weer elke eerste en derde dinsdag in de maand van 2 tot 4 uur s middags o- pen zijn. Adres: Nederlandse ambassade, Gotthardská 6, Praha 6 Informatie: Ruben Pellar (rpellar@pha.inecnet.cz, tel: +420 261263 486) De progamma van de concerten van Jaroslav Hutka vindt u op het adres: www.hutka.cz PERS EN TIJDSCHIFTEN ONS ERFDEEL - XLVI - 3 juni 2003 - Kunst en cultuur uit de Nederlanden of uit Vlaanderen en Nederland? Door Dirk van Assche, over Ludo Beheydts boek Eén en toch apart. Kunst en cultuur van de Nederlanden - Dageljiks Ghan er liederen verloren. En toch wordt er gezongen. Traditionele muziek uit Vlaanderen, door Wim Chielens - Zelfportret, vleiend natuurlijk. Het zelfbeeld van de Walse Beweging, door Maarten van Ginderachter - Schaduwverlangen, De verzamelde gedichten van Lucebert, door Cyrile Offermans Dit artikel moet in het Engels worden vertaald. De toekomst van het Nederlands als wetenschapstaal, door Greetje van den Bergh AHOJ juni 2003 - Nieuws van de stedenbanden: Hoorn - Pfiíbram, Roden - Litomy l, - Villa Tugendhat - De geheime tuinen van Praag - Reisdienst - Recepten met pruimen Franz Kafka als beeldend kunstenaar AHOJ juli/ augustus 2003 - Nieuws van de stedenbanden: Roden - Litomy l, Zoetermeer - Nitra - Comenius en oorlog en vrede Bijgewerkt door P. Schürová Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur NE-BE - 12 -
Herfst 2003 WAT LIGT IN HET VERSCHIET? 6 oktober om 18,00 uur vindt op het SenováÏné-plein nr. 23 de lezing plaats van prof. J. Wilmots over het schilderij van P. Bruegel de Oudere Spreekwoorden. NEDERLANDSE CULTURELE GEBEURTENISSEN IN DE TSJECHISCHE REPUBLIEK 2003 Datum Project Plaats Programma 4. fiíjna Setkání u Vltavy Praha tvanice Nizozemská divadelní skupina Dogtroep 7.-12. fiíjna V stavní blok Droog design Hole ovick pivovar, Praha 7 Renny Ramakers, Gijs Bakker 11. -24. fiíjna Mezinárodní festival Duncan Centre Dílna: David Zambrano (NoD) moderního tance Praha 4 Langá ková 5. listopadu Orchestra Divadlo Archa De Volharding PIETER BREUGEL DE OUDE (ca. 1525 5 sept. 1569), ging volgens Carel Mander in de leer bij Pieter Coecke van Aelst en bij Hiëronymus Cock te Antwerpen. Hij werkte samen met Pieter Balten in Mechelen aan een altaarstuk (1550). In 1551 werd hij ingeschreven als vrijmeester van het Sint-Lucasgilde te Antwerpen. Hij reisde via Frankrijk en de Zwitserse Alpen naar Itali_, bezocht o.a. Rome, Napels en Messina en keerde in 1553 naar Antwerpen terug. Na 1560 verhuisde hij naar Brussel. Hij huwde er met Mayken Coecke, dochter van Pieter Coecke van Aelst en vervolgens met Maria Verhulst, alias Bessemers. De artistieke loopbaan van Pieter Bruegel is kort geweest. Er zijn ca. vijftig schilderijen van hem bekend. Het merendeel daarvan is gesigneerd en gedateerd; de vroegste stammen uit de tijd na zijn terugkeer uit Italië, hoewel enkele tekeningen voor of tijdens de reis zijn gemaakt. In deze bladen kondigt zich al de grote landschapschilder a- an. Afgezien van enkele jeugdwerken, zoals De haven van Napels (1553-1554, Galleria Doria, Rome), De dood van Maria (1556, Upton House, Warwickshire) en Landschap met zaaier (1557, National Gallery, Washington), begint zijn ontwikkeling als geniale schilder in 1559, het jaartal dat op twee belangrijke werken voorkomt: De spreekwoorden (Staatl. Museum, Gemäldegalerie, Berlijn) en De strijd tussen carnaval en vasten (Kunsthistorisches Museum, Wenen). Het eerste is als een encyclopedie in beeld van 16de-eeuwse Vlaamse spreekwoorden en gezegden, met de bedoeling de menselijke dwaasheid te vertolken; het tweede heeft nagenoeg dezelfde bedoeling: het volk viert carnaval tussen kerk en kroeg, het kerkelijk feest ontaardt in een vertoon van de meest onchristelijke en onzinnige verdeeldheid. De Kinderspelen (1560, Kunsthistorisches Museum, Wenen) worden voorgesteld in een ruimte die links een weids rivierlandschap vormt en zich rechts in een eindeloze straat uitstrekt; Bruegel schijnt hier een proefstuk van perspectiefkennis op Italiaanse wijze te willen geven. Triomf van de dood (1561-1562, Prado, Madrid) is een hels visioen: de mens vecht wanhopig tegen de dood, die niemand ontziet en onverbiddelijk een einde maakt aan macht, rijkdom en genot. In Dulle Griet (1561-1562, Museum Mayer van den Bergh, Antwerpen) heersen waanzin en boosheid; de razende helleveeg waagt het zelfs tot voor de poort van de hel te roven; de bijkomstige personages en tonelen zijn even hallucinerend en fantastisch als de waanzinnige Griet. Dit werk staat zeer dicht bij Jeroen Bosch, e- venals De engelenval (1562, Kon. Musea voor Schone Kunsten van België, Brussel), die als een tegenhanger van Dulle Griet kan worden beschouwd, omdat hier het goede over het kwade zegeviert. Met dit werk begint Bruegel e- en eerste reeks bijbelse voorstellingen, waartoe Sauls zelfmoord (1562, Kunsthistorisches Museum, Wenen) behoort. De nietigheid van de mens treedt nog sterker naar voren in de grote Toren van Babel (1563, Kunsthistorisches Museum, Wenen) en in de zgn. kleine Toren van Babel (1563, Museum Boijans-Van Beuningen, Rotterdam). Honderden minuscule figuurtjes lopen verloren op het reusachtige monument dat nooit voltooid werd. Het onbegrip van de mensheid is ook weer het thema in Kruisdraging (1564, Kunsthistorisches Museum, Wenen), waar de meeste toeschouwers zelfs geen acht slaan op de Christus, die struikelt onder de last van het kruis. Aansluitend aan deze groep schilderde Bruegel in 1564 Aanbidding der wijzen (National Gallery, Londen) die is samengesteld uit grote fi- Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur NE-BE - 13 -
Herfst 2003 guren en gedeeltelijk teruggaat op de voorstellingswijze van de Vlaamse Primitieven. De figuren, ook de twee blanke koningen, zijn echte volkstypen. Het jaar 1565 is het meest vruchtbare geweest van Pieter Bruegel; het was ook in dat jaar dat hij zijn beroemde landschappen schilderde. De belangrijkste zijn de twaalf maanden, een reeks van zes grote panelen, die elk twee maanden voorstellen. Hiervan zijn er vijf bewaard gebleven: Jagers in de sneeuw (december, januari), De duistere dag (februari, maart; beide Kunsthistorisches Museum, Wenen), Hooioogst (juni, juli; Nationaal Museum, Praag), De o- ogst (augustus, september; Metropolitan Museum, New York) en De terugkeer van de kudde (oktober, november; Kunsthistorisches Museum, Wenen). Deze vijf meesterwerken behoren tot het beste dat in de Nederlanden op het gebied van landschapschildering is voortgebracht. Na deze grote serie volgden enkele bijbelse voorstellingen die zich in een landschap afspelen: De volkstelling te Betlehem (1566, Kon. Musea voor Schone Kunsten van België, Brussel), De prediking van St.-Jan (1566, Museum voor Schone Kunsten, Boedapest) en Bekering van Paulus (1567, Kunsthistorisches Museum, Wenen). De schilderijen Boerenbruilof (1565-1566) en Dansende boeren (1565-1566; beide Kunsthistorisches Museum, Wenen) tonen duidelijk hoe Bruegel naar de figurencompositie overging. Deze treft men eveneens aan in Luilekkerland (1567, Alte Pinakothek, München), De misantroop (1568, Museo di Capodimonte, Napels), De kreupelen (1568, Louvre, Parijs) en in het indrukwekkende De parabel van de blinden (1568, Pinacoteca di Capodimonte, Napels), alle getuigenissen van een tot volle rijpheid gegroeid talent en van een grote, warme persoonlijkheid, die vol zorg om het lot van de mensheid haar gebreken ook aan de kaak stelt. Pieter Bruegel zette de traditie van zijn grote voorgangers voort. Door zijn zin voor realisme onderscheidt hij zich sterk van zijn Italianiserende tijdgenoten: zochten deze hun inspiratie en vormentaal bij buitenlandse meesters, Bruegel keek naar zijn eigen boerenvolk en naar het land waarin dit volk zich volgens de harde wetten van het lot een bestaan zocht. Als geniaal meester heeft hij verscheidene kunstenaarsgeneraties beënvloed, zelfs nog in de tijd toen Rubens de Vlaamse schilderkunst naar een nieuw hoogtepunt voerde. Bron: José Pijan, Dûjiny umûní, Odeon 1980 Encyklopedie svûtového malífiství, Academia 1975 Schilderkunst van A do Z, REBO 1994 Encarta Encyclopedia 2002 Bijgewerkt door P. Schürová DIVADLO ARCHA: een plaats voor de moderne Nederlandse en belgische cultuur Het Praagse Divadlo Archa keert begin oktober, na een reconstructie die noodzakelijk was na de overstroming van vorig jaar, terug naar het oorspronkelijke adres in de straat Na Pofiíãí. Met de hernieuwde opening van deze multifunctionele cultuurruimte keert een theater naar het centrum van Praag terug, dat vanaf 1994 een van de belangrijkste plaatsen is, waar de Tsjechische toeschouwer met de Belgische en Nederlandse moderne cultuur kennis heeft kunnen maken. Rosas, Ultima Vez, Dogtroep, Arno, Jan Fabre - dat zijn slechts enkele namen die Divadlo Archa het Tsjechische publiek heeft gepresenteerd. De stevige banden met de Nederlandse en Belgische cultuurscëne werden eveneens weerspiegeld in de periode na de overstroming in augustus 2002. Vooral van het Vlaamse ministerie van cultuur ontving Divadlo Archa grote financiële steun, evenals van het ministerie van cultuur van het Koninkrijk der Nederlanden, de Karl Friedrich Hain Foundation en het Prins Bernard Cultuurfonds. De Rotterdamse Schouwburg presenteerde in april 2003 een benefietvoorstelling voor Divadlo Archa, waar zonder aanspraak op een honorarium behalve Tsjechische musici (bijv. The Plastic People of the Universe, Agon Orchestra, Feng-Jün Song en Tereza Roglová) ook vooraanstaande Nederlandse kunstenaars en theatergezelschappen optraden - het Nederlands Dans Theater 3, Conny Janssen Danst, het Nederlands Blazers Ensemble, Dogtroep, Jana Beranová en het ro theater. De opbrengst van deze avond samen met overige giften zijn een bijzonder belangrijke hulp voor de kostbare reconstructie van Divadlo Archa. In het nieuwe theaterseizoen zal de nauwe samenwerking vervolgd worden. De opening van Divadlo Archa zal behalve door vooraanstaande representanten van de Nederlandse en Vlaamse vertegenwoordigende instellingen en staatsinstituties ook bijgewoond worden door de Vlaamse minister van cultuur, Paul van Grembergen. Van de geplande optredens van Belgische en Nederland- Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur NE-BE - 14 -
Herfst 2003 se kunstenaars in Theater Archa moet dan gewezen worden bijv. op: de opening van Divadlo Archa - 4. en 5. oktober: Een van de belangrijkste internationale gasten die in het kader van de opening van Divadlo Archa optreden, zal het bekende Nederlandse theaterensemble Dogtroep zijn, dat de toeschouwers zal begeleiden als bij een afscheid met het overstromingsseizoen op de oever van de Moldau, op het eiland tvanice, en bij een daarop volgende optocht naar het gebouw van het theater en door het labyrint van theater- en muziekmanifestaties in bekende en onbekende ruimtes. De kern van hun optredens zal de gebeurtenis van de druppelende kraan zijn, die een groot succes was tijdens de benefietavond voor Theater Archa in Rotterdam. 31. oktober - 2. november om 20. 00 Ultima Vez / Wim Vandekeybus (België): Blush Liefde - welke verschijningen kan die hebben? Is liefde een hel of een paradijs? Een wonder of zuivere chemie? Een nieuwe voorstelling van de beroemde Vlaamse choreograaf Wim Vandekeybus en zijn groep Ultima Vez. Een van de beste ensembles ter wereld op danstheatergebied komt al voor de vijfde maal naar Theater Archa. Na projecten met een zuiver mannelijk (In Spite of Wishing and Wanting) en met een zuiver vrouwelijke bezetting (Scratching the Inner Fields) presenteert Ultima Vez zich als een gemengd ensemble van 10 mannen en vrouwen - dansers en acteurs, waaronder ook Wim Vandekeybus. Blush is een explosieve voorstelling vol confrontaties, emoties, zinnelijkheid, energie, extremen - brutaliteit en tederheid, fantasie en intensieve fysieke dans. In het centrum ervan staat het lichaam met zijn instincten: het onrustige, onvoorzienbare, machtige en broze lichaam met al zijn reflexen. Net zoals in alle voorstellingen van Ultima Vez gaan dans, theater, filmprojectie, muziek en licht in elkaar over. Choreografie: Wim Vandekeybus. Muziek: David Eugene Edwards. Teksten: Peter Verhelst en Ultima Vez. Theater Archa heeft in het verleden de voorstellingen Mountains Made of Barking (1995), What the Body does not Remember (1997), In Spite of Wishing and Wanting (2000) en Scratching the Inner Fields (2002) gebracht. 5. november om 20. 00 De Volharding Een Nederlands orkest voor moderne muziek, dat tijdens een enkel concert in de Tsjechische Republiek composities van Martijn Padding, Sjeng Schupp, Michiel van Dijk, Gordon McPherson en Louis Andriessen ten gehore brengt. Een uitzonderlijke gebeurtenis zal de instudering van een compositie zijn die gemaakt is door de Tsjechische componist Michal Nejtek. Meer informatie over het programma kunt U verkrijgen op het adres www.archatheatre.cz of aan de kassa van Theater Archa vinden, Na Pofiíãí 26, Praag 1, tel.: 221 716 333, geopend ma-zo: 10-18 uur en 2 uur voor aanvang van de voorstelling. Vertaling: Jesse Ultzen CULTUUR EN SOCIAAL LEVEN HASSELT VOOR DE DRIE_NDERTIGSTE KEER Voor zomercursussen ben ik eigenlijk ietsje te oud, dacht ik, toen ik de mogelijkheid kreeg om naar Hasselt te komen. Op het ogenblik dat ik de durf vond om mee te doen, kon ik nog net weten dat het bezoek aan dit Limburgs stadje grondig mijn associaties met de begrippen zomercursus en oud zou schudden. Hasselt - de hoofdstad van de Belgische Limburg - is een bloem van welvarend provincialisme. Netjes, onbesmet schoon en geparfumeerd, conservatief en traag als een dorpsnotaris. Tegen deze sfeer steekt het progressieve, dynamische gebeuren, wat het Zomercursus Nederlandse taal en cultuur ongetwijfeld is, fel af. Deze cursus vindt in het Limburgs Universitair Centrum te Diepenbeek aan de rand van Hasselt plaats. Het doel ervan is deelnemers niet alleen met de Nederlandse taal kennis te laten maken, maar vooral met de Vlaamse variant daarvan, zoals ook met de bijzonderheden van het Vlaamse verleden en heden. Dit jaar kwamen er ruim 100 cursisten uit 27 landen bijeen. Een enorm aantal mensen die verbonden waren door hun gemeenschappelijk interesse in het Nederlands. Een aantal dat me helemaal extatisch stemde. Een Nederlands pratende Japanner is voor een Tsjech grappig om te zien, tot hijzelf beseft, dat tenminste net zo grappig ook hij voorkomt. Want waarom leert een lid van zo n kleine Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur NE-BE - 15 -
Herfst 2003 natie niet een fatsoenlijk grote taal? Ja, maar in Hasselt kreeg ik de indruk, dat het Nederlands al lang geen assepoester der talen meer is. In België zelf stijgt de belangstelling van het Franstalige gedeelte van de bevolking voor het Vlaams. Een overgrote deel van de Duitse studenten begon met het Nederlands om economische redenen. De vergroting van hun kansen op de arbeidsmarkt betekent het wegleggen van oude vooroordelen over kleine en grote talen. Het laatste werd per slot van rekening bevestigd door de deelneming van zelfs TWEE Amerikanen. En de Moskouse professor Belooesov mag beweren, wat hij wil, ik denk (in tegenstelling tot hem - die trouwens zijn theorie zonder aarzeling in de Nederlandse pers ventileert) dat Russische studenten - immers op een heel goed niveau - het Nederlands studeren om andere redenen dan ter verbetering van hun vooruitzichten op een voordelig huwelijk. De zomercursus is echter niet alleen Hasselt. Het programma barstte van excursies naar belangrijke steden en plaatsen in het Vlaamse deel van België. Perfect georganiseerd, alles klopte op de minuut, alles ging als gesmeerd en snel als een trein. Herinnering Ook deze zomer heb ik weer drie weken van mijn vakantie in Nederland en België kunnen genieten. Naar deze streken kom ik regelmatig en graag want intussen ken ik er veel erg lieve mensen die mijn goede vrienden zijn geworden. Ik heb net als altijd bij een echtpaar in Den Hoorn gelogeerd, in een kleine gemeente bij Delft. Wij kennen elkaar al sinds 1995 en ieder bezoek heeft zijn eigen charme. Vanuit Den Hoorn heb ik veel uitstapjes gemaakt. Op een dag ging ik b.v. naar Amsterdam. Daar had ik afspraak met mijn vriendin Eli ka die er studeert. We liepen door de stad, door de grachten, aten verse haring en Vlaamse frietjes. De dag erna ging ik even in Hoofddorp langs. In deze gemeente is o.a. een van de ROC s gevestigd (Regionaal Opleiding Centrum), met specialisatie stewardess. Ik werd er door een van de docenten rondgeleid die ik toevallig vorig jaar in Praag had ontmoet. Zo zat ik in een vliegtuig dat voor de studenten als trainingsplaats wordt gebruikt. Ik vond het heel interessant want ik heb nog nooit in mijn leven gevlogen. Ook Rotterdam was één van mijn reisdoelen. Daar had ik weer afspraak met een Nederlands meisje en we hebben samen een rondvaart op de SPIDO-boot gemaakt. Deze rondvaart is erg bekend in Rotterdam want je wordt door de Rotterdamse haven rondgeleid. Het was indrukwekkend omdat ik nog nooit zulke grote schepen had gezien die volgeladen waren met tientallen containers. Een belangrijk bezoekje heb ik ook in Hoorn afgelegd. Dit voorjaar nam ik namelijk aan een project aan zomer 2003 Met een financiële steun van de Taalunie en bijgestaan door een docententeam werd de cursus geleid - of liever gedirigeerd - ditmaal al voor de 33. keer door em. professor doctor Jos Wilmots, een man, die door zijn bruisende energie, wilskracht en vitaliteit ons jongeren in verlegenheid bracht. Hem behoort veel dank voor de prachtige ervaring, die de Hasseltse cursus biedt, en voor het enthousiasme voor de Nederlandse taal, die hij in de aderen van de cursisten weet te pompen. Veronika Havlíková deel (in het kader van Leonardo, één van de EU-fondsen) en ging regelmatig naar Pfiíbram om op een hogere school Nederlandse les te geven. 10 studenten liepen dan een stage van 7 weken in een verpleeghuis in Hoorn. Ik vond het interessant om naar hun ervaringen met hun werk en de Nederlandse taal te luisteren. De Zevenjaarlijkse Virga-Jessefeesten in Hasselt 2003. In het weekend zijn wij met de auto uit Den Hoorn naar Hasselt (B) gereden. Er woont er een erg lief gezin dat ik tijdens de zomercursus in Hasselt in 1996 had leren kennen. Bovendien vonden deze zomer in Hasselt de Zevenjaarlijkse Virga-Jessefeesten plaats, voor de 45ste keer. De traditie van deze feesten bestaat al sinds 1682. De hele stad was prachtig bevlagd, bebloemd en versierd. Drie weken lang, van 9 tot 24 augustus, werd Hasselt ook tot een centrum van cultureel leven. Heel wat tentoonstellingen, een beiaard- en orgelfestival, het optreden van veel muziekensembles maakten de Limburgse hoofdstad tot een gezellig plekje op aarde. Ik heb ook een prachtig concert in de Raadzaal van Hasselt meegemaakt, op het programma stonden werken voor cello en piano. Beide jonge getalenteerde musici ken ik persoonlijk. Het hoofdgebeuren van de feesten was de ommegang. Meer dan 2000 deelnemers (waaronder prof. Wilmots en zijn vrouw) en 24 wagens brachten hulde aan de Virga Jesse. Zo noemen de bewoners van Hasselt hun Lievevrouw. Het Virga-Jessebeeld, e- en gotische madonna met kind, staat in de basiliek, het is een prachtig kunstwerk uit de 14de eeuw. Tijdens de ommegang werd een kopie van dit kunstwerk gedragen. De ommegang die ca. 2 uur duurde bestond uit vier delen: Feest in de stad Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur NE-BE - 16 -
Herfst 2003 P. Picasso en V. van Gogh, Kunst op de Koekoek 2003 verschillende taferelen verwezen naar geschiedenis, traditie of folklore van Hasselt, Het Bijbelverhaal - negen wagens brachten het bijbelse verhaal van Maria en van haar zoon Jezus, Het dagboek van de Virga Jesse - vijf actuele thema s werden voorgesteld, elk thema werd ingeleid door een symbool: thema milieu (symbool wereldbol), de onbekende mens (symbool masker), kinderen (symbool windmolentje), lijden (symbool kruis) en vrede (symbool duif). In het laatste deel, Hulde aan de Virga Jesse, brachten deelnemers en toeschouwers hulde aan de Hasseltse Lievevrouw. Behalve in Hasselt ben ik nog drie dagen in Antwerpen geweest. Daar woont en studeert mijn Belgische vriendin. Toevallig vond er de Cultuurmarkt van Vlaanderen plaats, een actie die alle soorten cultuur wil promoten. Iedereen kon veel info s over activiteiten op het gebied van theaters, musea, film, klassieke of hedendaagse muziek enz. aanvragen en meenemen. Op verschillende plekken in de stad werden podia geënstalleerd en er waren veel gratis optredens. Wij konden b.v. een concert van Frank Boeijen op de markt meemaken. Kunst op de Koekoek 2003 In het laatste weekend van augustus (29-31 augustus 2003) ben ik al voor de tweede keer in mijn leven in Etten- Leur geweest. Mijn eerste bezoek was in september 2001 want toen ging ik ook voor een week of twee met vakantie naar Nederland en heb Hanny Visser en haar nieuwe woonplaats kunnen bezoeken. Ik heb met haar een heel fijne dag gehad en ze had mij toen al over een bijzonder weekend verteld dat regelmatig i- eder jaar in augustus plaatsvindt. Daarom vond ik het gezellig om dit jaar alles persoonlijk te komen bekijken en beleven. De titel van het hele evenement was Kunst op de Koekoek. De Koekoek is een prachtig klein natuurgebiedje aan de Koekoekstraat in het zuiden van Etten-Leur (tussen Breda en Roosendaal). Het is een mooie streek om te wonen en het bos dat bij het huis hoort is voor Nederlandse begrippen, vooral voor die van de Randstadbewoners, wel bijzonder. Rond 30 kunstenaars werden door mevr. Hetty Mol-Janssen uitgenodigd om hun kunstwerken in de bostuin rond het huis tentoon te stellen. Het officiële gedeelte begon vrijdag om 19 uur met ARTE DELLA MODE, een modeshow van de ontwerpster Olga Buise die wij helaas misten. Daarna werden alle kunstenaars door mevr. Mol-Janssen aan de toeschouwers voorgesteld. Dan liepen wij met een klein plattegrondje door de tuin en konden de tentoongestelde objecten bekijken. De kunstwerken die ik het leukst vond, waren twee kleine sculpturen van V. van Gogh en P. Picasso. s Avonds bleven wij nog even bij Hanny Visser, dronken thee en konden nog even gezellig praten. Het is een heel leuke dag geweest en ik hoop volgend jaar weer erbij te zijn. Wereldhavendagen Rotterdam 2003 De Wereldhavendagen heb ik voor het eerst bezocht. Dit jaar stonden zij in het teken van water. Op 5, 6 en 7 september 2003 trok Rotterdam veel bezoekers. Er was echt veel te beleven en iedereen kon iets naar zijn smaak vinden. Hier volgen slecht enkele hoogtepunten. Op het plein, niet ver van de Spido-boothalte, was een leuk programma voor kinderen. 15 000 Rotterdamse schoolkinderen namen aan een wereldwaterproject deel. Ze kregen de opdracht om tijdens hun zomervakantie 2003 een klein flesje met vakantiewater in te vullen. Zo werd het meegebracht Zwitsers bergwater, Frans zeewater, Marokkaans rivierwater of gewoon water uit de kraan gemengd tot wereldwater. Dit moest de internationale cultuur symboliseren. Ook kwam ik veel kubussen met Wereldwaterverhalen (verhalen door de kinderen geschreven over hun vakantie) en een Wereldwaterkaart tegen (een kaart met houten vakjes waarin sommige gevulde flesjes stonden). Aan beide oevers van de Maas lagen wat grote of kleine schepen die bezichtigd konden worden. Zo heb ik twee schepen van binnen kunnen bekijken: De Noord Hinder en een militair schip van de Engelse marine. De Noord Hinder, in 1964 gebouwd, deed tot 1994 dienst op zee. Het is een voor anker liggend rood lichtschip dat tegenwoordig definitief in Hellevoetsluis ligt. In het midden van het schip staat een torentje met daarop een glazen lichthuis waarin een lamp brandt. Tegenwoordig wordt de functie van de lichtschepen vervuld door grote lichtboeien. De bezichtiging van het schip van de Engelse marine was e- en unieke belevenis. Dit schip kan 23 helikopters transporteren en als het in actie op de zee is, werken er 850 bemanningsleden. De Engelse mariniers lieten verschillende aspecten van het leven en werken op zo n schip zien, o.a. hoe gaat het als het schip in problemen raakt en de mariniers het schip moeten verlaten? Verder waren er veel spectaculaire acties, heel bijzonder was de officiële opening van de Wereldhavendagen. Je kon een miljoen liter water de lucht in zien gaan. Behalve dat presenteerden zich verschillende bedrijven of organisaties die met het water werken. We konden observeren hoe duikers werken en welke doelstellingen Greenpeace he- Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur NE-BE - 17 -
Herfst 2003 eft. Bovendien hebben ze een foto was te gaan zwemmen (tot grote van mij gemaakt en de foto wordt verbazing van verschillende voorbijgangers die maar in regenjassen gebruikt voor het maken van posters/brochures die de windmolens langs het strand een wandeling maakten). Het water was geweldig ma- zullen promoten. De 26ste editie van de Wereldhavendagen heette ar de watergolven waren veel te duizenden bezoekers welkom (na wild en plotseling raakte mijn hele de schattingen 400 000) en liet een hoofd onder water. Het zoutwater beeld zien van de manier waarop smaakte naar niets en dat was een havenbedrijfsleven, de stad, de bewoners en de werknemers met wa- verlaten. duidelijk sein voor mij om de zee te ter werken. Echt spectaculair en zeker de moeite waard... einde van mijn dagboek. Mijn zo- Beste lezers, zo kwam ik aan het Het weer was de hele tijd inderdaad fantastisch en het was ook ta- deze mooie herinneringen vormen mervakantie 2003 is voorbij maar al melijk warm. Dit keer kon ik niets weer een stuk van mijn vakantiemozaëek. En omdat deze nog niet van het echte Hollandse weer merken. Sterke wind, hangende wolken voltooid is, moet ik in ieder geval Wereldhavendagen Rotterdam 2003 of regen lieten het gelukkig afweten. Tot mijn bewondering ging ik toch nog het eerste weean. Ik wil gewoon de wereld zien... volgend jaar weer met vakantie gakend van september naar Hoek van Holland. De bedoeling Anna Ebertová GERRIT DOU de oprichter van de Leidense fijnschilderkunst Nationale Galerie, 31 mei 2003 Gerrit Dou - Nederlands schilder, oprichter van de Leidense fijnschilderkunst, werd in 1613 in Leiden geboren, waar hij ook in 1675 stierf. Het was dus bepaald geen Emil Holub. Hij heeft Leiden voor geen moment verlaten. Hij genoot zijn opleiding in de werkplaats van zïn vader, die vitrage maakte. Daar ligt waarschijnlijk ook de oorsprong van zijn nauwkeurige en volmaakte detailschildering. Als eerste De schilder in zijn studio. leerling betrad hij in 1628 de werkplaats van de jonge Rembrandt. Zijn ouders konden het zich veroorloven deze studie te betalen. Aanvankelijk leken zijn werkstukken bijzonder veel op die van Rembrandt. Later sloeg hij in voor wat de schilderkunst betreft, maar ook in persoonlijk opzicht, een eigen weg in. Een van de eerste schilderijen die hij in Rembrandts werkplaats schilderde, was De schilder in zijn studio. In die periode was dat een vaak voorkomend onderwerp - de verbinding van geestelijke waarden met de schilderkunst. De verbinding van muziek, wetenschap en schilderkunst kwam bij Dou trouwens veelvuldig voor, net zoals bijv. bij Vermeer. Leiden was in die periode een belangrijk ontwikkelingscentrum. Bij Dou en de overigen was steeds sprake van een pogen om de schilderkunst te etaleren en in maatschappelijk opzicht te verdediging. Gerrit Dou kenmerkt zich door een heel precieze en virtuoze wijze van schilderen. Dou ontwikkelde zijn eigen schilderstijl en was bijzonder kieskeurig bij het uitzoeken van de instrumenten en de werkomstandigheden. Bij zijn werk maakte hij vaak gebruik van een bril en een loep. Aan zijn schilderijen werkt hij lang en precies. Hij kwelde zijn modellen zo, dat niemand voor hem wilde poseren. (Het moet een ontzettende scherpslijper zijn Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur NE-BE - 18 -
Herfst 2003 Man met pijp en boek. Interieur met violist. geweest, en het verbaast me niet dat hij nooit getrouwd is). De afmetingen van zijn schilderijen zijn meestal heel gering. Daarom wordt hij wel beschouwd als de grondlegger van de Leidse fijnschilderkunst. Bovendien maakte hij perfect gebruik van het licht en de fijne gradering van kleurtonen. Hier komt de invloed van de school van Rembrandt tot uiting. Meestal schilderde hij op hout, en slechts zelden op doek. In 1631 vertrekt Rembrandt naar Amsterdam en opent Gerrit Dou zijn eigen werkplaats in Leiden. Al tijdens zijn leven was Dou een erkend en gewaardeerd schilder. Hij verkocht zijn schilderijen goed en tegen hoge prijzen. Niemand werd zo vaak nagebootst als juist hij. In 1642 (op slechts 29-jarige leeftijd) wordt hij in e- en boek over de Leidse schilderkunst van Philip Angels genoemd als een zeer bewonderde en erkende schilder. In 1660 viel hem de grootste erkenning ten deel, toen zijn schilderijen deel uitmaakten van een prachtig geschenk, dat de Hollandse Generale Staten aan de Engelse koning Karel II aanboden ter gelegenheid van diens kroning. Karel II was onder de indruk van Dous schilderijen en nodigde de schilder uit om naar zijn hof te komen. De schilder weigerde echter. Dou had een eigen werkplaats met vele schilders die zijn stijl vereeuwigden. Zo leefde de precieze fijnschilderkunst door tot de 19e eeuw. Volgens mevrouw dr. Handlová was Gerrit Dou een wat vreemde figuur. Hij hield niet van reizen en heeft Leiden waarschijnlijk nooit verlaten. Hij is evenmin getrouwd, wat in zijn tijd maatschappelijk vrijwel onaanvaardbaar was. Het was een rijke en succesvolle man, en daarbij vrijgezel. In 1675 stierf hij als rijk man. (Juist daarom, dachten Pavel en ik). In tegenstelling tot zijn tijdgenoot Vermeer, die zich behalve met het schilderen ook bezighield met het verwekken van nakomelingschap en daarom arm stierf. Dou liet zijn vermogen, waarvan de waarde in die tijd 5 burgerhuizen vertegenwoordigde, na aan zijn nichten. In zijn tijd verkocht hij zijn schilderijen voor 1000-2000 gulden. Van zijn roem getuigt ook het feit, dat hij al tijdens zijn leven verzamelaars had en zelfs een tentoonstelling (1665 in Leiden) waar entreegeld gevraagd werd. Hij schilderde vooral kleine kabinetsschilderingen, die meestal elegante interieurs van patriciërshuizen met enkele figuren uitbeeldden, en verder portretten, autoportretten, genreschilderingen en stillevens. Interieur met violist Het is zijn oudst gedateerde schilderij. Man met pijp en boek Een man kijkt uit het raam en voor hem hangt een geopend gordijn. Een ander kenmerk van het schilderwerk van Dou is het zog. schilderij in een schilderij ofwel gezichtsbedrog. Hij probeerde de indruk te wekken dat iets wat geschilderd was, werkelijk bestond. Dit schilderij bevindt zich in het Rijksmuseum te Amsterdam. De violist Een van de vele schilderijen van Dou, waarbij muziek en schilderkunst met elkaar verbonden zijn. Mevrouw Handlová maakt ons op een bijzonder interessant symbolisch element attent - een opgehangen vogelkooi. Die is op de schilderijen óf gesloten met de vogel erin, wat de vrouwelijke eerzaamheid symboliseert, óf geopend en leeg, wat daarentegen een symbool is van een zekere amoralisme. Autoportret Een typisch kenmerk van de interieurs van Dou is de Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur NE-BE - 19 -
Herfst 2003 Autoportret. volmaakte schildering van de stoffen - draperieën, gordijnen en tapijten. Niemand anders heeft ooit daarna nog op een dergelijke wijze een tapijt geschilderd. Gerrit Dou en zijn stilleven De afmetingen van zijn stillevens zijn over het algemeen zeer klein, zo ongeveer 23 x 16 cm. Ze zijn opnieuw bijzonder gedetailleerd en nauwkeurig uitgewerkt, en dat betreft vooral de afzonderlijke materialen, waarvan de voorwerpen vervaardigd zijn (zoals hout, glas, leer e.d.) en dat dankzij een perfecte kleurnuancering en lichtvalbeheersing. In de stillevens ontwaart men voornamelijk symbolische voorwerpen. Marionetten, boeken en een aardbol stellen de verbinding van het geestelijke en het weten voor, maar ook verborgen erotiek. nuitputtelijk te zijn). Achter de schildering kijkt de schilder uit een raampje. Dat is Dou zelf en hij zegt ons hiermee, dat ook hij bedriegt, maar anders. De schilderkunst is een intellectuele aangelegenheid. Vanaf de 60er jaren werd Dou beïnvloed door Vermeer. Deze invloed was wederzijds. Vermeer zelf reageerde later op de zeer erkende Leidse school. Onderwerp van de jonge moeder met kind Op het schilderij is een rijk interieur weergegeven. Ook de compositie is volmaakt. Het licht komt net zoals bij de Vermeer van links-. De arts Andere geliefde thema s. Hier wordt een serieuze arts uitgebeeld, die aan de hand van de kleur van de urine zwangerschap probeert vast te stellen. In Leiden bevond zich in die tijd een beroemde universiteit met een belangrijke geneeskundige faculteit. Jong paar in wijnkelder Hier verschijnt de muizenval - een interessant symbool van verliefdheid en het verstrikt raken in de netten van de liefde inclusief de afloop ervan. (Gerrit wist waarschijnlijk, waarom hij niet wilde trouwen). Avondschool Deze prachtige nachtelijke compositie (nocturne) is vol figuren. Hier kan met Dous typische samengenomen draperieën ontwaren. De scéne wordt verlicht met een lamp en een kaars, wat een ander aspect van Dous schilderijen is. Astronoom met kaars Stilleven met aardbol en luit boeken. De charlatan Het is zijn grootste schilderij - 112 x 83 cm met de thematiek die we bijv. al bij Steen hebben gezien. Mensen worden graag bedrogen en zijn ook nog bereid daarvoor te betalen. (Het thema blijkt werkelijk eeuwig en o- Astronoom met kaars. Een genreschilderij, waar juist die verlichting met een kaars een belangrijke rol speelt. Het vermelden waard is de wereldbol, waarop de tekens van de dierenriem zichtbaar zijn. Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur NE-BE - 20 -