Een Klassieke Middag
CLAUDIO MONTEVERDI Claudio Giovanni Antonio Monteverdi was een Italiaans componist, dirigent en oorspronkelijk ook werkzaam als violist en zanger. Monteverdi's werk markeert de overgang van Renaissance- naar Barokmuziek. Geboren: 15 mei 1567, Cremona, Italië Overleden: 29 november 1643, Venetië, Italië Composities: L'Orfeo, L'Incoronazione di Poppea, Mariavespers,.. Muziekstuk: Orfeo Zijn meest bekende stuk is L Orfeo. Dit is een opera gebaseerd op de Oud- Griekse mythe van Orpheus, die neerdaalde naar de onderwereld om zijn vrouw Eurydice terug te halen naar de bovenwereld uit de handen van de God van de onderwereld Hades. Het stuk is het eerste complete voorbeeld van een muzikaal drama, later ook wel opera genoemd, en staat voor vele vernieuwingen in de muziek: het is de eerste keer dat veelvuldig gebruik werd gemaakt van meerstemmigheid, en er werden 40 instrumenten gebruikt, een hoogtepunt voor die tijd!
ANTONIO VIVALDI Antonio Lucio Vivaldi was een Italiaans violist, priester en componist. Geboren: 4 maart 1678, Venetië, Italië Overleden: 28 juli 1741, Wenen, Oostenrijk Composities: De vier jaargetijden, Gloria, Stabat mater dolorosa, Muziekstuk: Vier jaargetijden Hij is een van de meest productieve componisten ooit; hij schreef meer dan 200 vioolconcerten en 46 opera's! Ook Vivaldi s muziek was erg vernieuwend. Over het algemeen was zijn muziek fris en helder, en zo wordt het nog steeds beschouwd. Dit weerspiegelt zijn persoonlijkheid, hij is vaak beschreven als een persoon die veel lol had in het componeren. Een groot verschil met de rest van de barokcomponisten is dat hij muziek schreef voor het grote publiek, en niet alleen voor de adel of de maatschappelijke elite centraal. Centraal in zijn muziek stond de melodie, veelal gespeeld door de viool. Het bekendste stuk van Vivaldi is een set van vier vioolconcerten: zijn Le quattro stagioni (de vier jaargetijden) uit 1725. Deze concerten zijn typisch Vivaldi: mooie, vaak vrolijke melodieën gespeeld door de viool, begeleid door nog een viool, een altviool en een cello, gedubbeld door een orgel of klavecimbel als basso continuo, de begeleidingsinstrumenten van die tijd. De vorm per concert is simpel. Ze bestaan elk uit drie delen: eerst een Allegro (snelle tempoaanduiding), vervolgens een langzaam deel, vaak somber, en tot slot weer een snel deel. Erg symmetrisch dus, wat typisch is voor de heldere stijl van Vivaldi. Deze vorm is inspiratie geweest voor honderden latere concerten van onder andere Mozart, Beethoven en Chopin! In zijn late leven werd Vivaldi's muziek niet meer gewaardeerd: de smaak van het publiek was veranderd. Helaas stierf hij hierdoor een sombere dood in armoede. Pas in de vorige eeuw werd zijn muziek weer herontdekt!
DOMENICO SCARLATTI Giuseppe Domenico Scarlatti was een Italiaans componist, klavecinist en organist. Hij is bekend geworden door zijn sonates voor klavecimbel, die door hun stijl en technische eisen een belangrijke invloed hebben gehad op de Spaanse en Engelse klaviermuziek - en indirect op de Duitse, Franse en Italiaanse klaviermuziek. Geboren: 26 oktober 1685, Napels, Italië Overleden: 23 juli 1757, Madrid, Spanje Ouders: Alessandro Scarlatti Echtgenote: Maria Caterina Gentili (geh. 1728) Composities: Sonata in A major, K 208, L 238: Adagio e cantabile, Hij heeft net als Vivaldi gigantisch veel muziek geschreven, waarvan zijn meer dan 560 sonates voor klavier het bekendst zijn. Hoewel ze geschreven zijn voor de klavecimbel worden ze tegenwoordig veelal op de moderne piano gespeeld. Opvallend is dat we nog niet weten hoeveel sonates hij precies geschreven heeft. Het zijn er minstens 560, maar zouden er veel meer kunnen zijn. Scarlatti-sonates hebben duidelijke vormen en structuren: Elke sonate bestaat uit slechts één deel Elke sonate is opgedeeld in twee helften Beide helften worden over het algemeen herhaald. Er is een duidelijke melodie, waarop in de tweede helft vaak op wordt gevarieerd Het zijn vaak technisch moeilijke stukken. Scarlatti is een van de componisten die het minst invloed hebben gehad op de muziek. Hij werd net als Scarlatti snel vergeten, maar is door zijn sonates in de twintigste eeuw weer erg geliefd gewraakt.
GEORG FRIEDRICH HÄNDEL Georg Friedrich Händel was een barokcomponist. Händel schreef veel muziekdramatische werken: 42 opera's, 29 oratoria, meer dan 120 cantates, trio's en duetten. Dat komt overeen met ongeveer 2000 aria's. Geboren: 23 februari 1685, Halle (Saale), Duitsland Overleden: 14 april 1759, Londen, Verenigd Koninkrijk Begraven: Westminster Abbey, Londen, Verenigd Koninkrijk Opleiding: Maarten Luther-Universiteit (1702 1703) Composities: Messiah, Rinaldo, Water Music, Waarschijnlijk was, naast Bach, de meest invloedrijke componist van de barokperiode Georg Friedrich Händel(1685-1759). Zijn muziek was geliefd en werd veel gespeeld door latere componisten als Mozart, Beethoven, Haydn en Liszt. Vanaf het begin van zijn leven was duidelijk dat hij erg geïnteresseerd was door muziek, maar zijn vader wilde dat hij rechten ging studeren en verbood Georg ooit een muziekinstrument aan te raken. Echter lukte het de kleine jongen een klein klavichord naar de bovenste kamer van het huis te smokkelen, waarop hij oefende als zijn ouders sliepen. Händel schreef 42 opera's, 29 oratoria en erg veel andere cantates, concerten, losse aria's en stukken kamermuziek. Net als veel andere barokcomponisten kreeg hij in de tweede helft van de vorige eeuw een gigantische boost in populariteit. Hij is in onze tijd weer erg populair: iedereen kent zijn Hallelujah uit zijn oratorium Messiah.
Sebastian Bach was een Duitse componist van barokmuziek, organist,
JOHANN SEBASTIAN BACH klavecinist, violist, muziekpedagoog en dirigent. Geboren: 31 maart 1685, Eisenach, Duitsland Overleden: 28 juli 1750, Leipzig, Duitsland Composities: Matthäus-Passion, Das wohltemperierte Klavier, Veruit de meest bekende barokcomponist is tot op de dag van vandaag Johann Sebastian Bach. Hij is geboren in 1685 en overleed in 1750, wat het einde markeert van de barokperiode. Bach is misschien wel de componist van wie nu nog de meeste werken gespeeld worden: elk jaar met Pasen wordt zijn Johannes-Passion opgevoerd, voor elke klassiek pianist is het een must om zijn preludes en fuga's te kennen, hij schreef de kunst van de fuga, de ongelooflijk gecompliceerde Golberg variaties, en het orgelthema uit zijn Toccata en fuga in d mineur kennen we allemaal uit verscheidene tekenfilms. Hij was van zijn tijd de meester van de improvisatie, en er wordt over hem gezegd dat hij passages op het orgel schreef en speelde, die zelfs voor de beste organisten van die tijd onspeelbaar waren. Bach's succes komt mede door zijn opvoeding. Zijn hele familie was muzikaal en hij begon vroeg met het schrijven, spelen en bestuderen van muziek. Hij is dus altijd gestimuleerd om componist te worden. Hij had de middelen, het talent, en hij vond het erg leuk; een gouden combinatie!
CRISTOF WILLIBALD GLUCK Cristof Willibald Gluck was een Duitse operacomponist Geboren:, 2 juli 1714, Erasbach bij Berching, Overleden: 15 november 1787 in Wenen Composities: Armide, Iphigénie en Tauride en Echo et Narcisse Cristoph Willibald Gluck (1714-1787) staat vooral bekend als componist van opera s, die model stonden voor veel volgende opera s, zoals onder andere die van Salieri en Mozart. Hij is de persoon die de het gebruik van het contrapunt, kenmerkend voor de barok, flink verminderde. Hij vond het belangrijker om een melodie, gespeeld door één instrument, te laten spreken waarbij de rest van het orkest deze melodie begeleidde, karakteristiek voor de periode die hij inluidde. Zoals de barok begon met de opera l'orfeo van Monteverdi, is een van de opera s die het classicisme inluidde Orpheo & Euridice van Gluck. Andere van zijn bekendste opera s zijn Alceste, Iphigénie & Tauride en Echo & Narcissus. Toen dit laatste werk in 1779 hopeloos faalde bij het kritische publiek in Parijs vertrok Gluck naar Wenen waar hij zijn laatste jaren doorbracht.
ANTONIO SALIERI Antonio Salieri was een Italiaans componist, dirigent en muziekpedagoog. Geboren: 18 augustus 1750, Legnago, Italië Overleden: 7 mei 1825, Wenen, Oostenrijk Filmmuziek voor: Amadeus Begraven: Zentralfriedhof, Wenen, Oostenrijk Composities: Prima la musica e poi le parole, meer Een van de belangrijkste leerlingen van Gluck was Antonio Salieri. (1750-1825) Tegenwoordig is hij vooral bekend door de film Amadeus van Milos Forman waarin gesuggereerd wordt dat hij Mozart heeft vermoord. Dit is echter nooit bewezen en ook erg onwaarschijnlijk: de film is nu eenmaal een Hollywoodfilm. Wat veel minder bekend is is dat Salieri in zijn tijd een van de meest gerespecteerde en vooraanstaande componisten was die zeer veel invloed heeft gehad op zijn medecomponisten: inclusief Mozart! Hij schreef tientallen opera s, losse aria s, een aantal balletten, cantates en hij was een van de eerste componisten die veelvuldig symfonieën schreef. Als hofcomponisten in vele steden en voor keizer Joseph II schreef hij muziek voor en gaf hij muziekles aan de allerhoogste adel en werd ook gezien als een zeer belangrijk man. Hij gaf les aan onder andere Beethoven, Schubert en Liszt. Ondanks dat zijn muziek door het grote publiek vergeten is zijn er nog steeds mensen die zijn muziek weer bekend proberen te maken door ervoor te zorgen dat zij nog regelmatig opgevoerd wordt en de bekendheid van Salieri stijgt weer, al is het met mate.
FRANZ JOSEPH HAYDN Franz Joseph Haydn was een Oostenrijks componist. Geboren: 31 maart 1732, Rohrau, Oostenrijk Overleden: 31 mei 1809, Wenen, Oostenrijk Echtgenote: Maria Anna Aloysia Apollonia Keller (geh. 1760 1800) Composities: Die Schöpfung, Symfonie nr. 45, Die Jahreszeiten, De componist die midden in de periode van het classicisme stond was Franz Joseph Haydn. (1732-1809) Haydn wordt ook wel "vader van de symfonie" genoemd. Hij schreef er ruim honderd! Ter vergelijking, Mozart kwam tot 41 en Beethoven tot 9. Ook schreef hij een groot aantal opera s, strijkkwartetten, concerten en stukken voor solo piano. Haydn was een van de enige componisten die weinig reisden. Bijna zijn hele leven verbleef hij in Oostenrijk. Niet gek dus dat het huidige volkslied van Oostenrijk van de hand van Haydn komt. Haydn's muziek kenmerkt ook meteen de klassiek uit het classicisme. Hij schreef zijn muziek vaak in een majeur-toonsoort en omdat hij voornamelijk voor het hof, meestal een prins of prinses, schreef bestaat zijn muziek vaak uit korte, vrolijke thema's of motieven. Hij ontwikkelde de zogenaamde sonatevorm, die door Mozart en Beethoven veelvuldig zijn gebruikt. Net als zijn goede vriend Mozart was in zijn muziek veel humor te ontdekken. Hij was dan ook een gelukkig en rustig man en had zeer veel humor. In 1809 is hij begraven onder begeleiding van het bekende Requiem van Mozart.
WOLFGANG AMADEUS MOZART Wolfgang Amadeus Mozart, eigenlijk Joannes Chrysostomus Wolfgangus Theophilus Mozart, was een uit het prinsaartsbisdom Salzburg afkomstige componist, pianist, violist en dirigent. Geboren: 27 januari 1756, Salzburg, Oostenrijk Overleden: 5 december 1791, Wenen, Oostenrijk Begraven: 7 december 1791, St. Marx Cemetery, Wenen, Oostenrijk Composities: Die Zauberflöte, Requiem, Don Giovanni, meer Door zijn tijdgenoten werd hij al gezien als een van de talentvolste componisten ter wereld en zijn muziek wordt ook tegenwoordig nog veelvuldig opgevoerd. Toen hij vijf was schreef hij zijn eerste stukjes voor het klavier, die zijn vader voor hem opschreef. Als wonderkind toerde hij al op vroege leeftijd door heel Europa en verwierf zo al enige roem. Toen hij veertien was schreef hij al zijn eerste opera, met succes! In de rest van zijn relatief korte leven schreef hij 18 pianosonates, 22 opera's, 27 pianoconcerten, 41 symfonieën, 36 vioolsonates en nog veel meer concerten, losse pianowerken, missen en diverse andere soorten muziek. Zijn output was dus gigantisch, en de kwaliteit van de stukken was stuk voor stuk zeer hoog. Niet voor niets wordt bijna ieder wonderkind een "Mozart van zijn gebied" genoemd. Zijn muzikale stijl staat model voor de typisch klassieke stijl. Hij maakte vrijwel geen gebruik meer van het contrapunt en verkende allerlei andere muzikale vormen. Een aantal daarvan ontwikkelde hij geheel eigenhandig! Een goed voorbeeld hiervan is het pianoconcert. Het eerste deel is snel, vaak een allegro, en groots. Het kent een typisch thema met verschillende sub-thema s en sluit af met een cadens, een soort 'solo' voor de pianist. Het tweede deel is rustig met een uitgebreide, lyrische melodie en het derde deel is vuurwerk, vaak een rondo. Honderden piano- en vioolconcerten zijn met dit model als voorbeeld geschreven. Mozarts werk was altijd helder en gebalanceerd. Nooit te complex, en altijd zo simpel mogelijk. Het Requiem was het laatste werk dat Mozart produceerde en het wordt vaak gezien als een hoogtepunt van Mozarts carrière, van de gehele klassieke muziek en van de hele kunst over het algemeen! Terwijl hij dit werk schreef stierf hij in 1791 op 35-jarige leeftijd.
FRANZ SCHUBERT Franz Peter Schubert was een Oostenrijks componist. Geboren: 31 januari 1797, Alsergrund, Wenen, Oostenrijk Overleden: 19 november 1828, Wenen, Oostenrijk Lengte: 1,56 m Composities: Erlkönig, D. 328, Ellens Gesang III, Winterreise, meer Franz Schubert werd geboren in Himmelpfortgrund, een buitenwijk van Wenen, tegenwoordig Wien-Alsergrund, als zoon van een onderwijzer, die het met de zorg voor negentien kinderen uit twee huwelijken niet breed had. Toen Franzerl acht jaar was, begon zijn vader hem vioollessen te geven en zond hij hem voor zanglessen naar Michael Holzer. Franz zong zo mooi, dat hij werd aangenomen als 'Sängerknabe' bij de Weense hofkapel. Hier kreeg hij onder meer les in harmonie van Salieri, die daar hofkapelmeester was. Ook nadat hij inmiddels de baard in de keel had gekregen en het internaat verliet, waar hij overigens wel had mogen blijven, heeft Salieri Franz nog jarenlang kosteloos les gegeven. Nadat hij op 19 oktober 1814 zijn eerste meesterlijke lied 'Gretchen am Spinnrade' had geschreven, ontwikkelde zijn compositorische vermogen zich geheel in 1815, het vruchtbaarste jaar van zijn leven. Vier opera's, twee symfonieën, 144 liederen - waaronder 'Erlkönig' en 'Heidenröslein' -, twee Missen, een strijkkwartet en twee pianosonates, waren het resultaat. De armoede die Schubert moest verduren werd steeds ondraaglijker. Wanneer hij 's zondags zijn ouders bezocht, bedelde hij bij zijn stiefmoeder om wat geld om te kunnen eten. Op 26 maart 1828 gaf Schubert op eigen risico een concert waar alleen werken van hem werden gespeeld. Het succes was groot. Van de opbrengst kocht Schubert een piano nadat hij zo'n instrument jarenlang had moeten huren. Ook betaalde hij weer schulden af. Op 4 november 1828 ging Schubert naar Simon Sechter om zich in te laten schrijven als leerling in streng contrapunt, al voelde hij zich ziek. Een week later bleek hij tyfus te hebben, waaraan hij na een zware doodstrijd op 31-jarige leeftijd overleed. Grillparzer, een bekend Oostenrijks dichter uit die tijd, stelde zijn grafschrift op: De dood begroef hier een rijk bezit, doch nog schoner verwachtingen.
FRANZ LISZT Franz Liszt was een Hongaars componist en pianist. Hij geldt als een van de grootste pianovirtuozen aller tijden. Geboren: 22 oktober 1811, Raiding, Oostenrijk Overleden: 31 juli 1886, Bayreuth, Duitsland Lengte: 1,85 m Composities: Années de Pèlerinage, Liebesträume, Franz Liszt (Raiding, 22 oktober 1811 Bayreuth, 31 juli 1886), Hongaars: Liszt Ferenc(z), sinds 1859 Franz Ritter von Liszt, was een Hongaars componist en pianist. Hij geldt als een van de grootste pianovirtuozen aller tijden. Hij was tevens een succesvol en vooraanstaand pianoleraar en daarnaast een groot muziekhervormer en -vernieuwer; het symfonisch gedicht en het pianorecital worden aan hem toegeschreven. Op negenjarige leeftijd verliet Franz Liszt zijn geboorteland om in Wenen muziekles te volgen bij Salieri, de leraar en concurrent van Wolfgang Amadeus Mozart. In 1823 ging hij naar Parijs, want deze stad was de kunststad van die tijd, zowel voor beeldende kunstenaars als voor muzikanten en componisten. In 1836 won de jonge Liszt een pianoconcours en dit betekende de start van een lange en succesvolle carrière. Lange tijd was zijn roem als pianist groter dan zijn bekendheid als componist. Franz Liszt toerde door Europa tot 1847. Vaak stonden lange rijen muziekliefhebbers voor de ingang van de concertzaal als Liszt optrad. Een specialiteit van hem was het herschrijven van melodieën van andere componisten. Franz Liszt kon bijvoorbeeld extreem moeilijke improvisaties geven op een populaire operamelodie. Vanaf 1847 werd prinses Carolyne von Sayn-Wittgenstein, die hij had ontmoet tijdens een Russische tournee, zijn beschermvrouwe. Zij ondersteunde hem ook op financieel gebied. Carolyne zou voor altijd zijn belangrijkste en invloedrijkste vriendin blijven. Doordat hij niet meer afhankelijk was van de concertopbrengsten kon hij zich geheel op het componeren richten. In Weimar begon Liszt een opleidingscentrum voor jonge pianisten en componisten. Hij was een idealist, want veel pupillen kregen gratis les.