6,3. Werkstuk door een scholier 2562 woorden 29 april keer beoordeeld
|
|
- Gerda Smeets
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Werkstuk door een scholier 2562 woorden 29 april ,3 270 keer beoordeeld Vak Muziek Piano 1. Inleiding Thuis hebben wij een piano. Toen ik een klein jongetje van 3 jaar was, begon ik al een beetje piano te spelen. Dat deed ik door liedjes van de radio na te spelen. Ook vond ik het leuk om kinderliedjes te spelen. Dat deed ik uit mijn hoofd met één of twee vingers op de toetsen. Dus mijn ouders dachten van: Hee, misschien is pianoles wel iets voor mij. Het zit namelijk wel een beetje in de familie, want mijn opa, oom en mijn vader spelen allemaal piano. Ik ging toen naar een open dag van het CKV in Almere-Stad. Bij de piano s begon ik te spelen. De muziekleraar hoorde dat en vroeg of ik op pianoles zat. Toen zei mijn moeder dat ik al op de wachtlijst stond, maar dat ik ook nog te jong voor pianoles was. De pianomeester had toen voor mij stiekem een plekje vrijgemaakt en zo kreeg ik al heel vroeg pianoles. Ik heb nog steeds les van dezelfde pianoleraar en ik vind het nog steeds erg leuk. Voor mijn werkstuk lijkt het me ook leuk om iets meer over de piano zelf te weten te komen. Ik wil weten hoe de piano is ontstaan, hoe hij werkt en hoe de componisten hebben geleefd. Vandaar dat ik mijn werkstuk over de piano houd. 2. Geschiedenis van de piano Ongeveer duizend jaar geleden bestonden er nog geen piano s, maar wel een soort piano. Dit instrument heette een hakkebord. Bij een hakkebord moest je op kleine snaren slaan met hamertjes en dan kwam er geluid uit. Het nadeel hiervan was dat je maar twee noten tegelijk kon spelen. Later werden er toetsen uitgevonden, zodat je tien noten tegelijk kon spelen. Dit is het klavecimbel. Dit lijkt op een piano, maar dit instrument speelt muziek doordat hij aan de snaren trekt. Hier is ook weer een nadeel aan, namelijk dat het niet harder of zachter kan spelen. Zo kan je dus maar in één volume spelen. Nog veel later in 1710 bedacht meneer Bartolomeo Christofori iets waardoor je niet hoeft te tokkelen (spelen op een klavecimbel). Hij vond en soort hamertjes met leer erover uit die op de snaren slaan als je op de toetsen speelt. Hij noemde dit een pianoforte. Dat betekent zacht-hard. Daar kon je dus voor het eerst hard en zacht mee spelen. Nu noemen we die pianoforte gewoon piano. Er werden toen ook piano s gemaakt die er in gespecialiseerd waren om korte noten te spelen. Deze werden vooral gebruikt bij snelle stukken. Misschien snap je dan ook wel dat ze piano s maakten die de klank vasthielden. Deze werden weer voor rustige stukken gebruikt. Zo gingen de mensen door met het verbeteren van de piano. Zo werd ook het pedaal uitgevonden. Daardoor had je geen piano s meer nodig voor snelle of rustige stukken. Want door het pedaal in te drukken (met je voeten) blijft de klank hangen en als je hem loslaat, stopt de piano gelijk. En zo ontstond de piano zoals die er nu nog is. 3. Soorten piano s Pagina 1 van 5
2 Er zijn veel verschillende soorten piano s. Ik zal vertellen over een paar soorten, die het meest voorkomen, en welke merken er zijn. Vleugel Misschien ken je hem wel? De vleugel. Een vleugel heeft veel langere snaren en is zelf ook veel langer dan een gewone piano. Door die lange snaren klinkt de klank voller en mooi. Je kan de bovenkant van de vleugel openzetten. Daardoor wordt de klank ook anders, omdat het geluid dan weg kan. Het speelt wel raar als je gewend bent om op een gewone piano te spelen, omdat het anders klinkt. Beroemde merken van een vleugel zijn Steinway, Érard, Broadwood en Bechstein. Rechtopstaande piano Deze piano s zie je het meest. Ze werden eigenlijk alleen maar gebouwd omdat ze minder ruimte zouden innemen. De pianobouwer zette nu de snaren rechtop (bij een vleugel liggen de snaren breed). Dit is uitgevonden voor mensen met een kleine kamer of klein huis. Het is een makkelijkere manier van bouwen, dat als je een vleugel moet bouwen. Piano s kan je hoog of laag kopen. Uit een hoge piano komt een veel voller geluid dan uit een lage omdat de binnenkant veel groter is dan van de lage piano. Het ligt er aan hoeveel geld je er voorover hebt, want een piano is erg duur. Een ander idee om de klank mooier te maken, bedachten de Fransen. Dat is de kruissnarige piano. Als de hoge en de lage snaren over elkaar heen lopen kunnen kleine piano s toch mooiere tonen spelen dan eerst. Tegenwoordig zijn alle piano s zo gemaakt. Bekende merken van piano s zijn: Yamaha (die hebben wij), Bechstein, Bösendorfer, Schimmel en Petrof. Keyboard Een keyboard is engels voor toetsenbord. Het verschil met de piano is dat een keyboard elektrisch is en dat je (meestal) minder toetsen hebt. Als je op een piano speelt, is de klank (volgens de meesten) het mooist omdat deze met echte snaren wordt bespeeld. Maar je kunt er veel extra dingen mee doen die niet op een piano kunnen, zoals ritmes maken en spelen, veel soorten instrumenten bespelen en liedjes opnemen. Je hoeft de toetsen van het keyboard niet hard in te duwen, want het gaat al bijna vanzelf. Je kunt er goed op oefenen en leuke instrumenten op spelen die je niet eens kent. Dus je leert er ook wat van. De beroemde merken zijn: Yamaha, Rolan, Korg en Casio. 4. Binnen- en buitenkant van een piano Buitenkant Een piano bestaat ongeveer uit 88 toetsen die van hout zijn gemaakt. Je hebt zwarte en witte toetsen. De witte zijn a-b-c-d-e-f-g en de zwarte ais-bis-cis-dis-eis-fis-gis. Onderaan zijn er 2 of 3 pedalen. Het rechter pedaal is er om de klank langer te laten klinken, het linker is er om de noten korter te maken en het middelste (als je die hebt) is er voor om het geluid te dempen (studiepedaal). Je moet een piano dan niet op vochtige plekken zetten zoals de kelder, de garage of de schuur. Doe je dat wel, zet het hout uit, blijven de toetsen kleven, de snaren gaan roesten en een paar weken later is je piano klaar voor de schroothoop. Dus je moet erg zorgzaam omgaan met een piano want hij beschadigt snel. Binnenkant Het is grappig, want een normale piano bestaat uit 222 snaren, maar zoveel toetsen zijn er niet. Als je hem openmaakt dan ziet het eruit als op het plaatje hiernaast. Je ziet daar ook goed op dat het een kruissnarige piano is. Pagina 2 van 5
3 Er zijn veel onderdelen maar ik zal niet alles vertellen omdat ik dan al verklap wat er in het volgende hoofdstuk staat. Er zijn hamertjes, een ijzeren raam, een zangbodem, piloten, kammen en een houten raam. Maar de belangrijkste zijn wel de hamertjes. Zij tikken tegen de snaren aan en dan komt er geluid. Je hebt verschillende soorten snaren: het basregister, het middenregister en je raadt dan vast wel wat het volgende is. Het is natuurlijk het hoge register. De snaren zitten vast aan stemschroeven. Dat is net zoiets als bij een gitaar alleen dan zijn er veel meer. 5. Hoe werkt een piano Eigenlijk kan je een piano een snaarinstrument noemen, omdat de klank gemaakt wordt door de snaar te laten trillen. Maar om zo n snaar te laten trillen, moet er eerst iets anders gebeuren. Als je namelijk een toets indrukt, slaat een met vilt beklede hamer tegen de snaar. Daarom noemen wij het een toetsinstrument. De klank met het hamertje kan je ook veranderen door de toets zachter of harder in te drukken. Dit heet de aanslag. Het is erg belangrijk dat de hamertjes het goede gewicht hebben en allemaal op een even grote afstand staan van de snaren. Is dit niet het geval dan wordt de klank heel anders dan dat deze moet zijn. Bijvoorbeeld: het hamertje zit te dicht op de snaar. Het gevolg: de klank is veel zachter dan alle andere klanken. De klank van de snaar wordt versterkt door de zangbodem. Je hoort nog meer geluid als je de klep (de kast) van de piano openzet, omdat al het geluid er dan goed uit kan. De demper zorgt ervoor dat de klank niet blijft hangen, want die snaar trilt wel even door als je er met zo n hamertje op slaat. Als je een toets indrukt, gaat de demper omhoog. Laat je de toets los komt de demper weer op de snaar, zodat het geluid stopt. Het pedaal, dat de toon vasthoudt, zorgt er voor dat, ook al laat je de toets los, hij toch blijft klinken. Hij houdt pas op als je het pedaal loslaat. 6. Beroemde componisten Ik zal vertellen over de 9 bekendste componisten. Al deze componisten hebben er voor gezorgd dat de piano steeds beter werd en aan hun eisen kon voldoen. Domencio Scarlatti ( ) Scarlatti kreeg zijn eerste pianolessen al vroeg van zijn vader Alessandro. Hij was ook een componist. Toen Scarlatti zestien was, was hij al organist en speelde hij voor koninklijke families. Het duurde niet lang of Scarlatti werd tot musicus benoemd. Bijna al zijn stukken hadden een bepaalde moeilijkheid zoals de snelheid, vingerzettingen of akkoorden. Johan Sebastiaan Bach ( ) Toen Bach negen was had hij al belangstelling voor muziek maken en schreef hij stukken over van zijn broer. Later kon hij heel goed orgel en klavecimbel spelen. Hij was de eerste componist die klavierconcerten schreef. Dat zijn stukken voor het klavecimbel en niet voor de piano. Wolfgang Amadeus Mozart ( ) Leopold (de vader van Mozart) leerde Mozart al heel vroeg pianospelen. En op zijn vierde speelde hij al foutloos etudes (oefenstukken). Toen hij ouder werd maakte hij al de mooiste opera s. Maar dat was niet alles, want hij deed met de piano de raarste dingen wat de mensen niet gewend waren. Hij maakte bijvoorbeeld hele vreemde akkoorden en dan speelde hij opeens heel zachtjes. Zo begon de tijd van de Pagina 3 van 5
4 moderne muziek. Mozart is gestorven aan vermoeidheid en slaaploosheid. Ludwig van Beethoven ( ) Beethoven speelde toen hij vijf was al moeilijke stukken en mocht toen hij zeven was voor het hof optreden. Zijn vader zei dat hij twee jaar jonger was, zodat de mensen meer onder de indruk waren. In 1808 werd Beethoven doof en moest hij stoppen met muziek spelen (hij speelde ook viool). Wel is hij doorgegaan met stukken schrijven. Franz Peter Schubert ( ) Schubert speelde erg goed piano, alleen had hij nooit orkeststukken geschreven. Wel heeft hij veel liederen en sonates gemaakt. Nog even voor de duidelijkheid: een sonate is een bepaalde muzieksoort. Twee maanden voor zijn dood werd hij ernstig ziek en stierf op vroege leeftijd. Frederic Chopin ( ) Chopin woonde in Warschau (Polen) en begon met pianospelen toen hij 7 jaar was. Hij begon toen ook al te componeren. Zijn eerste compositie heette: de polonaise. Chopin schreef weinig grote stukken voor orkest. Hij was een bekende pianoleraar en verdiende daar veel geld mee. Ook stond hij bekend om zijn walsen, die hij componeerde. Aan het einde van zijn leven leed Chopin ernstig aan tuberculose. En de laatste drie jaar schreef hij bijna geen stukken meer. Robert Schumann ( ) Toen Schumann jong was, bleek hij al een muzikaal talent te zijn. Toch wilde zijn ouders dat hij rechten ging studeren. Maar het duurde niet lang of hij was er al mee gestopt en ging het muziekleven in. Zelf had hij later een mechaniekje van gewichtjes en katrolletjes dat hij met touwtjes aan zijn vingers vast maakte als hij speelde. Hij hoopte dat daardoor zijn vingers soepeler werden. Doordat hij dat vaak gebruikte gingen zijn vingers langzaam kapot. Hij stierf aan een vervelende ziekte die heerste in Duitsland. Franz Liszt ( ) Liszt kreeg zijn eerste pianolessen van zijn vader toen hij zes jaar was. Hij had maar liefs twee concerten geschreven waarvan de eerste als slecht werd beschouwd. Dat kwam omdat er een triangelsolo in voor kwam. De tweede keer dat hij het deed (12 jaar later), vonden de mensen het prachtig. In Liszts vrije tijd schilderde hij ook, maar dat deed hij zelden, want componeren vond hij veel leuker. Liszt had als gewoonte dat hij vaak Hongaarse kleding droeg omdat dat zijn geboorteland was en omdat hij wou laten zien dat hij er trots op was dat hij Hongaars was. Johannes Brahms ( ) Toen Brahms 8 was kreeg hij les van zijn vader die ook musicus was. Hij groeide op in een arm gezin en verdiende zijn geld met het spelen in kroegen en danslokalen. Toen hij ongeveer twintig was, schreef hij al drie grote sonates. In 1859 gaf Brahms zijn eerste optreden bij belangrijke mensen en die vonden het geweldig. Brahms maakte veel romantische stukken en werd daarmee erg populair. Hij hield er ook van om zelf te improviseren op andere stukken bijvoorbeeld volksliederen of pianostukken van andere componisten. 7. Oude en moderne pianomuziek Je hebt stukken om te oefenen en om uit te voeren. Een oefenstuk (dat noem je een etude) is een soort gymnastiek voor je vingers. Etudes zijn vaak niet zo lang. Een stuk om uit te voeren bestaat vaak uit verschillende delen. Vaak noem je dit een sonate. De eerste sonates bestonden uit drie delen en gebruikten maar weinig toonsoorten: Pagina 4 van 5
5 - Een inleiding die niet te snel en niet te langzaam is maar wel met een stevig begin. - Een tussenstuk dat meestal een soort dansje is, zoals een menuet, en dat in een andere toonsoort staat dan de inleiding. - En dan een snel stuk als finale, vaak in dezelfde toonsoort als de inleiding. Mozart en Haydn gebruikten deze vorm. De sonate krijgt dan vaak de naam van de toonsoort. Bijvoorbeeld pianosonate in G groot. Hoe langer geleden de componist leefde, hoe vaster hij zich hield aan vaste vorm. Later, in de tijd van Beethoven, had de piano meer mogelijkheden en werden meer toonsoorten gebruikt. De stukken werden langer en ingewikkelder om te spelen en om te luisteren. Mensen moesten er aan wennen. De sonates kregen toen vaak ook namen. Een bekende is de Mondscheinsonate van Beethoven. Deze tijd, de 19e eeuw, heette de Romantiek; de muziek noem je romantisch. Romantiek komt van het woord romance dat een middeleeuws verhaal was. Aan het begin van de twintigste eeuw gebruikten de componisten vaak geen vaste vorm meer en ook geen vaste toonsoort. De muziek was zo moeilijk geworden om naar te luisteren dat het zelfs nu nog voor de meeste mensen niet mooi in de oren klinkt. Soms werd de piano zelfs als een soort slagwerk gebruikt, bijvoorbeeld door Bartok. Maar er bleven toch nog componisten muziek componeren die we nu nog mooi vinden, zoals Rachmaninof. Ook in de twintigste eeuw werd veel populaire muziek gemaakt voor de piano, bijvoorbeeld om te spelen bij een stomme film. En ook de jazz begon toen. In café s stond vaak een piano en daarop werd een soort achtergrondmuziek gespeeld, want je had nog geen geluidsinstallatie. Veel componisten begonnen zo met in een café te spelen, zoals: Gershwin en Scott Joplin. Zij zijn de bekendste componisten die ook jazz componeerden. Pagina 5 van 5
Werkstuk Muziek Piano
Werkstuk Muziek Piano Werkstuk door een scholier 1916 woorden 11 oktober 2004 6,3 450 keer beoordeeld Vak Muziek Wat is een piano? De piano in een instrument waarbij je op de toetsen moet drukken waardoor
Nadere informatie2 punten. 3 punten. 4 punten. 1 punt. 3 punten
Speel het vierde stuk uit één van je boeken. Hoeveel verschillende tonen kennen we. 1 2 Schrijf in ritme het woord pianoleerling in kwarten en achtsten. Is dit het ritme van Kortjakje, Vader Jacob, Zie
Nadere informatieDe symfonie. Welke symfonie hoor je? Schrijf de juiste volgorde in de kaders bij de cd-hoezen.
De symfonie Welke symfonie hoor je? Schrijf de juiste volgorde in de kaders bij de cd-hoezen. Welke van deze symfonieën spreekt je het meest aan en waarom? Welke van deze symfonieën spreekt je het minst
Nadere informatieDe symfonie. Welke symfonie hoor je? Schrijf de juiste volgorde in de kaders bij de cd-hoezen.
De symfonie Welke symfonie hoor je? Schrijf de juiste volgorde in de kaders bij de cd-hoezen. Welke van deze symfonieën spreekt je het meest aan en waarom? Welke van deze symfonieën spreekt je het minst
Nadere informatieClassicisme is een korte tijdsperiode in de muziek. Ze loopt van 1750 tot 1810.
Classicisme 1. Wanneer? Classicisme is een korte tijdsperiode in de muziek. Ze loopt van 1750 tot 1810. Dit is de periode van de industriële revolutie. De technologie en de wetenschap kennen een grote
Nadere informatieSpreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken
Dwarsfluit Inleiding Ik heb dit onderwerp gekozen, omdat ik het eigenlijk al drie jaar wilde doen En omdat ik inmiddels vier jaar speel. Het lijkt me leuk, omdat ik zelf ook nog niet alles van dit onderwerp
Nadere informatieHoofdstuk 4 De Klankkast
Gitaar Hoofdstuk 1 De Gitaar De gitaar is een snaarinstrument, je kunt er leuke muziek mee maken. Door met je vingers over de snaren te gaan. En met je andere hand akkoorden of noten te maken. Doordat
Nadere informatieWarming-up Doel: Losmaken van lijf en stem; concentratie vergroten; richten op leraar voor de klas.
Groep: 3/4 Thema: Accordeon, instrument Inhoud: Het instrument accordeon wordt in deze les uitgelegd, binnenkant en buitenkant, familieleden, de klank, een beetje techniek en een speciaal liedje aangeleerd.
Nadere informatieDe pianomannen We waren naar de Tiliander in Oisterwijk geweest. We hadden daar een voorstelling gezien van 2 pianomannen. We moesten best lang
De pianomannen We waren naar de Tiliander in Oisterwijk geweest. We hadden daar een voorstelling gezien van 2 pianomannen. We moesten best lang wachten tot we erin konden. Onze klas mocht als eerste de
Nadere informatieMuziekvakexamens 2015
Muziekvakexamens 2015 Speciale onderwijsleer Methodiek Piano - Klassiek Vrijdag 11 december Tijdstip: 12.00-13.30 uur Naam: Woonplaats: Gebruik het bijgevoegde gelinieerde papier voor beantwoording van
Nadere informatie1. Adem twee maal rustig en laag, voor je begint met improviseren 2. Speel zoals je bent
1. Adem twee maal rustig en laag, voor je begint met improviseren Dat geeft je de gelegenheid je te ontspannen. Merk op, hoe je lichaam aanvoelt. Of het bloed lekker door je heen stroomt. Hoe meer ontspannen
Nadere informatieClassicisme is een korte tijdsperiode in de muziek. Ze loopt van 1750 tot 1810.
Classicisme 1. Wanneer? Classicisme is een korte tijdsperiode in de muziek. Ze loopt van 1750 tot 1810. Dit is de periode van de industriële revolutie. De technologie en de wetenschap kennen een grote
Nadere informatieDierbaren lezer. den Muzenmeester. Ik, den Muzenmeester, voel mijn einde naderen en schrijf daarom mijn testament.
Dierbaren lezer Ik, den Muzenmeester, voel mijn einde naderen en schrijf daarom mijn testament. Voor ik dezen stoffigen wereld verlaat, wil ik u mijnen schat toevertrouwen. Heel mijn leven heb ik mijne
Nadere informatieBegrijpend en studerend lezen. leerlingmateriaal proefles instructieles
Begrijpend en studerend lezen B leerlingmateriaal proefles instructieles 5 BLOK 2 LES 3 MUZIEK 1 Mijn vader maakt muziek. Hij kan niet anders. Componist is zijn beroep. Hij verzint muziek die er eerst
Nadere informatieHOOFDSTUK Introductie video. 2.Houding gitaarspelen linker hand
HOOFDSTUK 2 1. Introductie video 2.Houding gitaarspelen linker hand Als we kijken naar de houding van de linkerhand kunnen we het beste er even een A4 papiertje bij pakken. Bij de basis houding voor je
Nadere informatieHet Symfonie orkest. Lessuggestie bovenbouw: Lesdoelen: Lesopbouw:
Lessuggestie bovenbouw: Het Symfonie orkest Lesdoelen: Kinderen maken kennis met klassieke muziek. Ze weten welke instrumenten er in een symfonieorkest te vinden zijn. De kinderen kunnen de verschillende
Nadere informatieInstrumentenleer klas 2
Klas 2 Instrumentenleer Er zijn ontzettend veel muziekinstrumenten, je hebt ze in allerlei soorten en maten. Allemaal maken ze geluid. Hoe dit geluid klinkt (de klankkleur van een instrument), is afhankelijk
Nadere informatieNIEUWSBRIEF, December 2015 NIEUWE PROGRAMMA S!!
NIEUWSBRIEF, December 2015 NIEUWE PROGRAMMA S!! In aansluiting op mijn reguliere series colleges Geschiedenis van de Klassieke Muziek, (voor lopende inschrijvingen zie website!!) heb ik een aantal nieuwe
Nadere informatieLESBRIEF MAARSCHALKERWEERDORGEL Dierendagproject 4 oktober 2012
LESBRIEF MAARSCHALKERWEERDORGEL Dierendagproject 4 oktober 2012 1 HET KERKORGEL HET GROOTSTE BLAASINSTRUMENT Op het plaatje hierboven zie je een heleboel blaasinstrumenten. Welke? Welke komen terug als
Nadere informatieINFOBROCHURE EERSTEJAARS PIANO
INFOBROCHURE EERSTEJAARS PIANO HET INSTRUMENT KORTE BESCHRIJVING VAN HET INSTRUMENT De piano is een slag-, toets- en snaarinstrument waarop je met de handen op een enkel klavier speelt en met de voeten
Nadere informatieZINGEN BRAINSTORM MET DE KLAS BELANGRIJK BIJ DE KEUZE VAN EEN LIED
ZINGEN Zang mag niet ontbreken in de BZTband XXL! Daarom zijn we op zoek naar een klas die graag samen zingt. Zing je al vaak met je klas, dan kun je meteen aan de slag. Zo niet, dan heb je hopelijk iets
Nadere informatieMuzieklessen groep 5:
Muzieklessen groep 5: We kwamen de gymzaal van de kleuters binnen. Er stond een man met een gitaar, en er lagen matten. Daar moesten we gaan zitten. Hij had meer gitaren mee, hij liet de namen van de gitaren
Nadere informatiePiano / Keyboardles deel 1
Piano / Keyboardles deel 1 Les 1 Inleiding Welkom bij deze eerste les en leuk dat je je hebt aangemeld voor de cursus! We zullen in deze les een aantal basisvaardigheden trainen om te zorgen dat je zo
Nadere informatieIk ben Mirjam Krieg. Ik ben in 1933 geboren in Amsterdam. Eerder dat jaar waren mijn ouders met mijn zus Duitsland
Ik ben Mirjam Krieg. Ik ben in 1933 geboren in Amsterdam. Eerder dat jaar waren mijn ouders met mijn zus Duitsland ontvlucht. De nazi-praktijken reisden hen echter achterna. Zo mocht ik als Joods meisje
Nadere informatieMuziekvakexamens 2015
Muziekvakexamens 2015 Speciale onderwijsleer Methodiek Piano - Lichte muziek Vrijdag 11 december Tijdstip: 12.00-13.30 uur Naam: Woonplaats: Gebruik het bijgevoegde gelinieerde papier voor beantwoording
Nadere informatieEindelijk weten we hoe Bosch klonk
Home (/plus) Jeroen Bosch (http://www.standaard.be/plus/tag/jeroen bosch) STORIONI FESTIVAL LIET INSTRUMENTEN UIT TUIN DER LUSTEN BOUWEN Eindelijk weten we hoe Bosch klonk 21 JANUARI 2016 Inge Schelstraete
Nadere informatieWelke vinger te gebruiken? Niet zomaar een reeks over vingerzettingen op de mandoline Deel 4
Het vervolg op deel 3 Welke vinger te gebruiken? Niet zomaar een reeks over vingerzettingen op de mandoline Deel 4 Naar aanleiding van een vraag van een student wordt in dit deel de 3 e maat van het 1
Nadere informatieHOOFDSTUK 3. 1. Introductie video. 2.Noten in muziek
HOOFDSTUK 3 1. Introductie video 2.Noten in muziek Muziek bestaat uit tonen. Een toon is een een geluid wat een bepaalde (klank) hoogte heeft. We hebben lage tonen en hoge tonen. In de westerse muziek,
Nadere informatieDe opbouw van notenladders
De opbouw van notenladders Door Dirk Schut Voorwoord Iedereen kent de notennamen wel: a, bes, b, c, cis, d, es, e, f, fis, g en gis, maar wat stellen deze namen voor en waarom vinden we juist deze noten
Nadere informatieLiefde voor muziek. Deze bundel is van:
Liefde voor muziek Deze bundel is van: Hou jij van muziek? Zeker weten! Op de radio hoor je elke dag leuke liedjes. Maar er is ook muziek die een beetje anders klinkt: klassieke muziek. Ze wordt niet gespeeld
Nadere informatieErik Satie. BV De Pianomannen. Ken je Erik Satie? Erik Satie is een componist. Weet je wat dat is? Dit is een foto van Satie.
BV De Pianomannen Erik Satie Ken je Erik Satie? Erik Satie is een componist. Weet je wat dat is? Dit is een foto van Satie. Herken je hem ook op de andere plaatjes? Zet steeds een pijltje bij Satie. (Op
Nadere informatieInformatie. Maak kennis, maak muziek! Onderwijsprogramma. voor GROEP 5 van het basisonderwijs Gemeente. Woudrichem BROCHURE. www.cultuurpuntaltena.
Maak kennis, maak muziek! Onderwijsprogramma www.cultuurpuntaltena.nl Informatie voor van het basisonderwijs Gemeente Woudrichem 019500_BIBLIOTHEEK_ALTENA_brochure_CPA_MuziekWijzer_Altena_A5.indd 16-17
Nadere informatieMuziek en meer MUZIEK METHODE VOOR BASISONDERWIJS GROEP 7
Muziek en meer MUZIEK METHODE VOOR BASISONDERWIJS GROEP 7 Muziek en meer MUZIEK METHODE VOOR BASISONDERWIJS GROEP 7 Opdracht 1.1.a. Je hoorde zojuist een akoestisch en een elektrisch gitaar. Hier ontdek
Nadere informatieGitaarakkoorden. Wat zijn gitaarakkoorden
Gitaarakkoorden Ben je opzoek naar gitaarakkoorden? Wil je graag gitaarakkoorden leren spelen op de juiste manier? Op deze pagina vind je namelijk alle informatie over gitaarakkoorden. Om gitaar te leren
Nadere informatieDe snaarinstrumenten. 1. De strijkinstrumenten
De snaarinstrumenten Bij snaarinstrumenten of chordofonen wordt de klank voortgebracht door een snaar. Je kan een snaar op verschillende manieren aan het trillen brengen. Hierdoor kunnen we de instrumenten
Nadere informatieEen muziekles over Haydns Schöpfung (voorbeeldles basisschool)
Een muziekles over Haydns Schöpfung (voorbeeldles basisschool) Paul Knöps Dit materiaal is onderdeel van het compendium christelijk leraarschap dat samengesteld is door het lectoraat Christelijk leraarschap
Nadere informatieLES 4. Leuk je weer te zien. Even kijken; les 4 dat betekend 3 snaren en 10 noten. Gaat lekker zo en je kan het nu toch wel lekker mee gaan?
LES 4 Leuk je weer te zien. Even kijken; les 4 dat betekend 3 snaren en 10 noten. Gaat lekker zo en je kan het nu toch wel lekker mee gaan? Geen hoofdpijn van die halve en hele noten gedoe? Mooi, mooi
Nadere informatieVOOR DOCENTEN: voorbereiding in de les THEATER LEJO. en Het Gelders Orkest.
VOOR DOCENTEN: voorbereiding in de les THEATER LEJO en Het Gelders Orkest www.hetgeldersorkest.nl Het Gelders Orkest Theater Lejo en Het Gelders Orkest Beste leerkracht, U gaat binnenkort met uw klas kijken
Nadere informatieHET CONCERT OP HET PODIUM. Trio Suleika
HET CONCERT De Suleika s en het Mysterie van de Gevoelige Snaar is een verrassend concert vol komische scènes, pijnlijke situaties en onverwachte goocheltrucs met muziek van Mozart tot Piazzolla, van Chaplin
Nadere informatieMuziek. Elke tijd heeft zijn eigen vormen
Muziek Elke tijd heeft zijn eigen vormen Klassieke Sonate / Symfonie Eerste deel; snel en dramatisch (met sonatevorm) Tweede deel; langzaam en lyrisch. Liedvorm of thema met variaties contrasterende toonsoort
Nadere informatieDe hele noot Deze noot duurt 4 tellen
HERHALING KLAS 1. In de eerste klas heb je geleerd hoe je een melodie of een ritme moet spelen. Een ritme is een stukje muziek dat je kunt klappen of op een trommel kunt spelen. Een ritme bestaat uit lange
Nadere informatieAnouk Platenkamp 2015
Wat als een sessie overleven niet meer genoeg is? Anouk Platenkamp In het artikel hoe overleef ik een sessie? heb je kunnen lezen over de eerste stappen om mee te spelen met een sessie. We hebben gekeken
Nadere informatieDE INSTRUMENTENTOCHT. Muiekale voorseling van het Noord Nederlands Orket voor kinderen in groep 3 en 4 LESMATERIAAL
DE INSTRUMENTENTOCHT Muiekale voorseling van het Noord Nederlands Orket voor kinderen in groep 3 en 4 LESMATERIAAL Beste docent, Binnenkort geven een acteur en vier musici van het Noord Nederlands Orkest
Nadere informatieEen explosie van klankkleuren
Een explosie van klankkleuren 1. Historische achtergrond Hieronder staan enkele stellingen over eigenschappen van instrumenten of bezettingen. Wat zijn de gevolgen voor de componist? a. Op een klavecimbel
Nadere informatie5-Daagse starters workshop
5-Daagse starters workshop Met 2 akkoorden naar je 1 e liedje Dag 1: Basiskennis over je gitaar Copyright 2018 Arvid Kuipers - Gitaarstarters, Haaren. Alle rechten voorbehouden. Niets uit dit document
Nadere informatieLes 2. Wat ga je leren in deze tweede les?
Les 2 Wat heb je al geleerd? Je weet dat het toetsenbord van een orgel een klavier heet en dat de toetsen namen hebben. Als iemand je een letter van a tot en met g noemt, kun je daarbij de bijbehorende
Nadere informatie5-Daagse starters workshop
5-Daagse starters workshop Met 2 akkoorden naar je 1 e liedje Dag 2: Akkoordendiagram en A-mineur Copyright 2018 Arvid Kuipers - Gitaarstarters, Haaren. Alle rechten voorbehouden. Niets uit dit document
Nadere informatiePiano Leren Spelen. Piano Leren Spelen
Piano Leren Spelen Wil je graag piano leren spelen? Of heb je al wat ervaringen met piano maar je wilt er dieper ingaan. Dan zijn deze online pianocursussen geschikt voor jou. De piano is een instrument
Nadere informatieOrgels: niet alleen voor mannen in natte regenjassen... Achterwerk op de orgelbank
Orgels: Achterwerk op de orgelbank niet alleen voor mannen in natte regenjassen... Tijdens een trouwdienst in de Westerkerk ging een mobieltje af. Daarop besloot de organist maar op dit melodietje te improviseren
Nadere informatieTed van Lieshout Floor van de Ven, H3G, Uitgeveri Plaats Jaar uitgave en druk Aantal bladzijdes Genre Inhoudsopgave Samenvatting
Boekverslag door F. 1662 woorden 8 juni 2016 7 7 keer beoordeeld Auteur Ted van Lieshout Genre Psychologische roman, Jeugdboek Eerste uitgave 1996 Vak Nederlands Gebr. Ted van Lieshout Floor van de Ven,
Nadere informatieExtra materiaal nummer 8.1 Groep 5&6
Extra materiaal nummer 8.1 Groep 5&6 1. Ouderbrief 2. Kenmerken familie, les 1, afronden 3. Het verhaal van Ruth, les 1, extra 4. De oude grootvader en zijn kleinzoon, les 3, extra. Beste ouders, We hebben
Nadere informatieACTIVITEIT 1 : Verhaaltje «Joris en de Ikkietikkietijd»
INTRODUCTIE Waarom minder energie verbruiken? We hebben elke dag energie nodig om van alles en nog wat te kunnen doen; koken, onszelf warm houden, machines laten werken Die energie maken kan op heel veel
Nadere informatieHoofdstuk Introductie video. 2. OCTAVEN Techniek
Hoofdstuk 9 1. Introductie video 2. OCTAVEN Techniek Wat is de Octaven techniek? Met het spelen van octaven kun je een noot voller laten klinken. Je speelt 2 dezelfde noten maar op een verschillende toonhoogte,
Nadere informatie2,5. Samenvatting door een scholier 1026 woorden 27 juli keer beoordeeld
Samenvatting door een scholier 1026 woorden 27 juli 2012 2,5 7 keer beoordeeld Vak Methode Muziek Muziek op maat H1 middeleeuwen Nieuwe ontwikkelingen in de middeleeuwen - Muziek werd gespeeld in kerken
Nadere informatieDe viool en de gitaar en de dwarsfluit.
De viool en de gitaar en de dwarsfluit. Er was is een vrouw die had een familie. De familie heette de viool. Ze had 2 baby violen en 2 zussen en 1 moeder en vader.,maar toen ze bij ons kwamen was pa niet
Nadere informatieVerloren grond. Murat Isik. in makkelijke taal
Verloren grond Murat Isik in makkelijke taal Moeilijke woorden zijn onderstreept en worden uitgelegd in de woordenlijst op pagina 84. Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen Mijn geboorte Mijn verhaal
Nadere informatieVeilig Thuis. Werkboekje voor kinderen en ouders bij een tijdelijk huisverbod
Veilig Thuis Werkboekje voor kinderen en ouders bij een tijdelijk huisverbod Een stukje uitleg Dat je samen met papa/mama, of een andere persoon in dit boekje gaat werken is niet zo maar. Dat komt omdat
Nadere informatiewerkboekje voorbereiding op het HaFa-schoolconcert 2019 in CKB Theaterzaal dit boekje is van
werkboekje voorbereiding op het HaFa-schoolconcert 2019 in CKB Theaterzaal dit boekje is van Hoe was het vroeger? werkblad 1 Heel vroeger maakten de mensen muziek met het instrument wat je altijd bij je
Nadere informatieHOOFDSTUK Introductie video
HOOFDSTUK 1 1. Introductie video 2. Houding gitaarspelen/ solo gitaar Het aannemen van een goede houding tijdens het gitaarspelen is erg belangrijk. Gitaarspelen is erg intensief en vraagt veel van de
Nadere informatieGa je mee om de wonderlijke wereld van de zintuigen te ontdekken? Linda van de Weerd
Ga je mee om de wonderlijke wereld van de zintuigen te ontdekken? 1 Linda van de Weerd Inhoud Moet je horen! 3 Trillingen 4 Luister! 5 Hard en zacht 6 Dichtbij en ver weg 7 Hoog en laag 8 Doof zijn 9 Moeilijke
Nadere informatieDieDrie. Lesbrief bij de voorstelling Zeg het met muziek
DieDrie Lesbrief bij de voorstelling Muziekles (deel1) ±35 minuten (incl. filmpjes) (uitleg en filmpjes) Groep 3 t/m 8 Hoe? In groepjes op 1 of meer computers (met internet), of klassikaal met beamer of
Nadere informatieMondharmonica spelen in 7 lessen!
Mondharmonica spelen in 7 lessen! Hét handboek voor mensen die altijd al een instrument wilden bespelen, maar er nog nooit aan begonnen zijn! In zeven weken leer je de belangrijkste aspecten van de harmonica
Nadere informatieVeilig Thuis. Werkboekje voor kinderen en ouders bij een tijdelijk huisverbod
Veilig Thuis Werkboekje voor kinderen en ouders bij een tijdelijk huisverbod 2 Een stukje uitleg Dat je samen met papa/mama, of een andere persoon in dit boekje gaat werken is niet zo maar. Dat komt omdat
Nadere informatie5.3 Nicolai Paganini 19e eeuw deze Italiaanse violist was meester op het gebied van virtuositeit
Samenvatting door een scholier 1490 woorden 18 januari 2011 3,2 10 keer beoordeeld Vak Methode Muziek Muziek op maat MUZIEK OP MAAT HOOFDSTUK 5 Romantiek (1815-1900) (bladzijde 77) Paragrafen op een rij
Nadere informatieHet Onderzoek. Laura Koopman Groep 7 woensdag 5 maart 2014 HET ONDERZOEK
Het Onderzoek Laura Koopman Groep 7 woensdag 5 maart 2014 HET ONDERZOEK Inhoud In deze hoofdstukken is mijn werkstuk verdeeld: 1.Christiaan Huygens blz: 4 2.Antonie van Leeuwenhoek blz: 6 3.De beschrijving
Nadere informatieHans en Grietje. Warming-up Doel: Losmaken van lijf en stem; concentratie vergroten; richten op leraar voor de klas.
Groep: 1, 2, 3, 4 Thema: Sprookjes Inhoud: Een lied over de belevenissen van ; ritmezinnen; 3 ritmes; tekstimprovisatie; kennismaken met opera. Expert: Het verschil tussen 6/8 en 4/4 maat. Warming-up Doel:
Nadere informatieInleiding In deze lesweek wordt de basis besproken van het gitaarspelen. Hoe zit ziet een gitaar eruit en hoe werkt deze eigenlijk?
Inleiding In deze lesweek wordt de basis besproken van het gitaarspelen. Hoe zit ziet een gitaar eruit en hoe werkt deze eigenlijk? Bekijk eerst de video: De basis Hoofdstuk 1 De gitaar Een gitaar is een
Nadere informatieSamenvatting Muziek Instrumenten
Samenvatting Muziek Instrumenten Samenvatting door een scholier 2114 woorden 9 april 2006 6,4 39 keer beoordeeld Vak Muziek SAMENVATTING INSTRUMENTEN Snaarinstrumenten Snaarinstrumenten kunnen verdeeld
Nadere informatieInformatie voor docent: Les 1
Informatie voor docent: Les 1 a. Eigen antwoord. b. De Eerste Wereldoorlog: Stravinsky verbleef in de jaren voor de oorlog al een aantal maanden per jaar in Zwitserland met zijn familie. Door de Eerste
Nadere informatieModule 3c. Een goedwerkende didactiek rond dit programma kan wellicht voor cursisten een uitdaging vormen.
Module 3c Componeren met Hyperscore. Studielast: 7 uur Doel: Voldoende kunnen omgaan met het softwarepakket Hyperscore. Zelf enkele composities kunnen schrijven, didactische vertalingen kunnen maken. Inhoud:
Nadere informatieIk besloot te verder te gaan en de zeven stappen naar het geluk eerst helemaal af te maken. We hadden al:
Niet meer overgeven Vaak is de eerste zin die de klant uitspreekt een aanwijzing voor de hulpvraag. Paula zat nog maar net toen ze zei: ik ben bang om over te geven. Voor deze angst is een mooie naam:
Nadere informatiea m m r a g rstellen p r o o vo
p r o g r a m m a voorstellen Een ander verhaal Van Haydn tot Xenakis: al eeuwenlang spreekt het strijkwartet bij alle mogelijke componisten tot de verbeelding. Het Dudok Kwartet brengt het verhaal in
Nadere informatiePODIUMPRESENTATIE DE MUZIEKSCHOOL TWENTE MAART 2006
PODIUMPRESENTATIE DE MUZIEKSCHOOL TWENTE MAART 2006 INHOUD 1. Wat is podiumpresentatie 2. De voorbereiding 3. Het podium op 4. Tijdens het spelen 5. Als het stuk uit is 6. Je optreden zit erop 7. Het interview
Nadere informatieVoorbereiding toets Muziekgeschiedenis Klas: AAT 2017/2018
Naam: Voorbereiding toets Muziekgeschiedenis Klas: AAT 2017/2018 Beantwoord de volgende vragen ter voorbereiding op de dossiertoets muziekgeschiedenis. Indien de opdracht Studie en Beroep onvoldoende wordt
Nadere informatieJohannes 11:4 - Is er meer dan de dood?
Johannes 11:4 - Is er meer dan de dood? Voor preeklezers: ik hoor graag als mijn preek ergens gelezen wordt. Neem dan even contact met mij op: hmveurink@gmail.com. Dan stuur ik ook de bijbehorende powerpoint
Nadere informatieHoofdstuk Introductie video. 2. SLIDE Techniek
Hoofdstuk 8 1. Introductie video 2. SLIDE Techniek Wat is de Slide techniek? Met deze techniek schuif/ glijd (vandaar de naam Slide) je van de ene toon naar de andere. Deze tonen worden dus NIET afzonderlijk
Nadere informatieIntroductie in de muziektheorie oftewel Hoe zit muziek nou in elkaar?
Introductie in de muziektheorie oftewel Hoe zit muziek nou in elkaar? Tom Overtoom - e Muzelinck Inleiding Muziek klinkt zo vanzelfsprekend dat we er vaak niet bij stilstaan dat wat wij heel gewoon vinden
Nadere informatieHoofdstuk 7. 1. Introductie video
Hoofdstuk 7 1. Introductie video 2.Techniek vinger 4/ pinky! De pink is een best moeilijke vinger om noten/ tonen mee te spelen maar met frequent en structureel oefenen zal het snel makkelijker worden.
Nadere informatieChina. Traditionele muziek in China. Vakgebied: Muziek. Lesduur: 2 x 30 minuten per les
China Traditionele muziek in China Vakgebied: Muziek Lesduur: 2 x 30 minuten per les 3 Pagina 1 Colofon Traditionele muziek in China Les voor groep 7/8 2 x 30 minuten Muziek China - Traditionele muziek
Nadere informatieVOORSTELLING UITVINDERS
HANDLEIDING LEERKRACHT Wat leuk dat jullie binnenkort de voorstelling Uitvinders van Holland Opera bezoeken! Om jullie leerlingen goed voor te bereiden op het voorstellingsbezoek heeft Holland Opera een
Nadere informatieDoelen: 1. Uitbreiding woordenschat 2. Ik herken de vraagstelling
Begrijpend Lezen Doelen: 1. Uitbreiding woordenschat 2. Ik herken de vraagstelling Muzikale Oefen Citotoets Samenvatting Samengevat Ik vat het samen Wat zijn de verschillen? Wat hebben ze gemeen? Welke
Nadere informatieSPREEKBEURT Museum Speelklok
SPREEKBEURT Museum Speelklok Wat is automatische muziek? Als wij tegenwoordig muziek willen horen, zetten we de radio aan en als het programma ons niet bevalt, zetten we onze Ipod op. Honderden jaren geleden
Nadere informatieREIMSREISJE. Lesmateriaal
REIMSREISJE Lesmateriaal LES 1 OPDRACHT 1: WAT IS...? Bekijk het filmpje Opera, wat is dat? Hierin zie je wie en wat er allemaal nodig is om een opera te maken. Wat is een opera eigenlijk? A Een voorstelling
Nadere informatieVioliste Antoinette Lohmann speelt stikmoeilijke vioolsonates van Pieter Hellendaal ( )
Welkom bij de meestbekroonde krant van Nederland - nu ook online de mooiste ABONNEREN KLASSIEKE MUZIEK ANTOINETTE LOHMANN Violiste Antoinette Lohmann speelt stikmoeilijke vioolsonates van Pieter Hellendaal
Nadere informatieBV De Pianomannen. Om uit te knippen. Bij blad C1: foto s van Erik Satie. C1a (groep 7/8)
Om uit te knippen BV De Pianomannen Bij blad C1: foto s van Erik Satie. C1a (groep 7/8) Erik Satie [leerkracht] BV De Pianomannen Ken je Erik Satie? Erik Satie is een componist. Weet je wat dat is? Iemand
Nadere informatieOp zoek naar mooie geluiden. Lerarenhandleiding Basisonderwijs groep 1, 2, 3 en 4
Op zoek naar mooie geluiden Lerarenhandleiding Basisonderwijs groep 1, 2, 3 en 4 Geachte leerkracht, Binnenkort gaan uw leerlingen met onze slagwerker Joep Everts Op zoek naar mooie geluiden tijdens een
Nadere informatieHoofdstuk 4. 1. Introductie video. 2. Techniek vinger 3
Hoofdstuk 4 1. Introductie video 2. Techniek vinger 3 We zijn toe aan het leren spelen met onze 3e vinger, de ringvinger. De wijsvinger is nr. 1, de middelvinger krijgt nr. 2 dus de ringvinger nr. 3 :)
Nadere informatieHet notenschrift De basis
Vervolgcursus Lesweek 1: Het notenschrift De basis Inleiding In deze eerste lesweek van de gevorderden cursus wordt de basis besproken van het notenschrift. Hoe ziet het notenschrift eruit en hoe kunt
Nadere informatieETUDES VOOR DE CF TREKHARMONICA
ETUDES VOOR DE TREKHRMONI www.harry-dijkstra.nl ETUDE No. 1 REPETERENDE TONEN Doel van deze oefeningen: het verbeteren van de 'repeterendetonen' techniek. Deze techniek bestaat uit het herhalen van ETUDE
Nadere informatieAlle Informatie Rond Piano Leren Spelen
Alle Informatie Rond Piano Leren Spelen In deze artikel vind je alle informatie rond piano leren spelen. Wie graag piano wil leren spelen, loopt vaak met veel vragen rond. Daarom is het namelijk nuttig
Nadere informatieOrkest. Voorwoord. Indeling. H.1 Een concert
Orkest Voorwoord Ik doe mijn werkstuk over het orkest, omdat ik zelf in een orkest zit. Het leek mij ook wel leuk om het daar over te doen en om er meer over te leren. Indeling H.1 Een concert?? H.2 Er
Nadere informatieEen buik van wol. Tom! Tom! Cato kwam hard aan rennen. En zei: vandaag word mevr. Catharina. 90 jaar en ik wil haar een heel mooi cadeau
Een buik van wol. Tom! Tom! Cato kwam hard aan rennen En zei: vandaag word mevr. Catharina 90 jaar en ik wil haar een heel mooi cadeau Geven. Ja maar wat zei Tom. Umm wacht ik Weet het zei Cato een herinnering.
Nadere informatieneumenschrift notatie als geheugensteun met kleine tekentjes die enkel verloop melodie aangeven, maar geen ritme of absolute toonhoogte
Muziekgeschiedenis samenvatting lessenserie 1 Les 1 Middeleeuwen (500 1450) 476 Val van westelijk Romeinse rijk Kerk neemt centrale rol in Feodaal stelsel (leenstelsel) ±600 paus Gregorius de Grote en
Nadere informatie5,3. Werkstuk door een scholier 1780 woorden 13 februari keer beoordeeld. 1. Inhoud
Werkstuk door een scholier 1780 woorden 13 februari 2006 5,3 79 keer beoordeeld Vak Biologie 1. Inhoud 1. Inhoud 2. Inleiding 3. Wat is exterieur? 4. Bouw algemeen 5. Benen 6. Hoeven 7. Lichaam 8. Afwijking
Nadere informatieNIEUWSBRIEF juni 2016
www.muziekschoolhunsingo.nl NIEUWSBRIEF juni 2016 Wat heeft muziekschool Hunsingo allemaal te bieden De nieuwe prospectus is uit! In deze prospectus staat veel informatie over de muziekschool. Alle leerlingen
Nadere informatieHULPGREPEN en TRILLERS VOOR SAXOFOON
HULPGREPEN en TRILLERS VOOR SAXOFOON a a n gevuld m et grepen voor d e allerhoogste ( ge wo ne) to ne n door André J a nsen Soms moet je zo snel spelen dat het bijna onmogelijk is om dat met de gewone
Nadere informatieM E N E E R & M E N E E R
lesbrief M E N E E R & M E N E E R een voorstelling van Frank Cools & Steve De Schepper 1 Ze zingen. Ze swingen. Meneer en Meneer. Meestal samen. Soms de ene meneer alleen. Soms de andere. Maar het liefst
Nadere informatieHandleiding bij de website van het lesmateriaal van de SamenDOOR!-dag met philharmonie zuidnederland
Handleiding bij de website van het lesmateriaal van de SamenDOOR!-dag met philharmonie zuidnederland Op 27 juni vindt de SamenDOOR!-dag plaats. Jullie leerlingen treden samen met philharmonie zuidnederland
Nadere informatie