T i l b u r g Research Social Innovation Pensioeninnovaties Bestrijding mensenhandel De doe-democratie 1
Inhoudsopgave 12 8 32 38 24 4. Paul Scheffer over het vitale Europa 8. Jelte Wicherts, man achter het Journal of Open Psychological Data 10. Philip Eijlander wenst meer geld voor sociale innovatie 12. Ton Wilthagen werkt aan einde jeugdwerkloosheid 16. Wim van de Donk heeft een opdracht voor de leiders van morgen 18. Academische Werkplaats Geestdrift van Tranzo in the picture 24. Ted van de Wijdeven bestudeert de doeners 26. Conny Rijken werkt aan toolkit tegen mensenhandel 30. De stelling van Valerie Frissen: social innovation is een universitaire taak 32. Casper van Ewijk: Netspar en pensioensector trekken samen op 37. Monique van Dijk-Groeneboer over jongeren en religie 38. Bart Berden en de operatie richting Lief Ziekenhuis 2
redactioneel Sociaal en vitaal 4 Vitaal als ze zijn kunnen ouderen nog heel wat betekenen in en voor de samenleving. Ze doen mee, betaald, onbetaald, fulltime, parttime. Is het niet met hun ervaring, kennis en kunde binnen bedrijven, dan wel met hun inzet in de doe-democratie. We vinden ze in buurten, wijkcentra, in parken en op pleinen. Genietend van een welverdiend pensioen. Zorgend voor een ziek familielid. Klussen uitvoerend in school en oppassend voor de kleinkinderen. Ja, ze houden op vele fronten de motor draaiende. De samenleving kan niet zonder hen. Sterker, er wordt steeds meer aan en van hen gevraagd. Niet alleen financiële offers maar ook immateriële want zowel de pensioenen als de zorg die hun toekwam zijn minder vanzelfsprekend geworden. 10 26 Op Tilburg University houden researchinstituten en wetenschappers zich onder meer bezig met de participatiesamenleving, vergrijzing, pensioenissues en de flexibilisering van de arbeidsmarkt. Denk aan Netspar, Tranzo, Reflect of de Tilburgse School voor Politiek en Bestuur. Een deel van dit onderzoek kun je als sociaal innovatief bestempelen. Dat wil zeggen: onderzoekers haken in op een maatschappelijk probleem (jeugdwerkloosheid, vergrijzing, leefomgeving, burgerinspraak) en gaan in samenwerking met partners (ondernemingen, overheid, onderwijs) al co-creërend op zoek naar oplossingen. In maart was koningin Máxima te gast op onze campus, waar ze getuige was van de ondertekening van de Alliantie van Brabant. Daarin sprak collegevoorzitter Koen Becking namens Tilburg University met de Brabants-Zeeuwse Werkgevers en de gemeente Tilburg af om via social innovation nú afspraken te maken voor de generatie van morgen op de terreinen werk, zorg en duurzaamheid. In dit nummer passeren enkele opvallende projecten de revue in het themakatern social innovation, dat wordt ingeleid door rector magnificus Philip Eijlander. Buiten het themakatern treft u verder een gesprek aan met publicist Paul Scheffer over het vitale Europa, en met topman Bart Berden over de vitaliteit van het gefuseerde Elisabeth-Tweestedenziekenhuis. Methodoloog Jelte Wicherts breekt een lans voor de vitalisering van de wetenschap via open access. Tot slot willen wij de attente lezer erop wijzen dat wij qua aanpak en vormgeving ook innovatief bezig zijn geweest met dit vernieuwde Tilburg Research magazine. Inhoudelijk brengen wij voortaan verhalen over álle Tilburgse disciplines. En deze zijn door de vormgever in een vitalere jas gehesen. Veel leesplezier. [CvD/IR] Volg het nieuws van het team Research Communication: twitter.com/tilburgresearch 3
TSB Interview Paul Scheffer Er is behoefte aan een nieuw verhaal over het vitale Europa 4
Wie het werk van Paul Scheffer bekijkt, ziet een grote diversiteit: van immigratie, integratie, tot filosofie, planologie en bestuurskunde. Bekend en bekritiseerd werd hij vooral vanwege zijn essay Het multiculturele drama dat verscheen in 2000. Hoewel hij zich momenteel verder beweegt van het integratiedebat, past dit ook in zijn huidige onderzoek aan Tilburg University over de toekomst van Europa. Het denken over Europa is overwoekerd door de eurocrisis en gebrek aan kennis van het verleden. Door die crisis is Europa aan de ene kant heel dichtbij gekomen, maar roept daardoor ook meer weerstand op. Tineke Bennema Ik heb me altijd met Europa beziggehouden, het is voor mij een natuurlijk zwaartepunt. Het immigratievraagstuk kwam op mijn pad, maar ik vind dat je ervoor moet waken om in je eigen opvattingen gevangen te blijven. Je moet altijd in discussie gaan met je omgeving en critici, banden blijven aanknopen en je eigen ideeën en opvattingen heroverwegen. Het multiculturele drama riep heftige reacties op. Daarin beschreef Paul Scheffer hoe integratie van allochtonen dreigde te mislukken mede door het gebrek aan visie over de cultuur en identiteit van de meerderheid. Vermijdingsgedrag, het ontkennen van de sociaal-culturele problemen stelde hij daarbij aan de kaak. Een centraal thema in zijn werk, zoals zal blijken uit dit gesprek. onderschat, en we moeten meer kijken naar de discontinuïteit van de geschiedenis van immigranten. Kennis verwerven als romantiek Scheffer beschouwt het als een groot voorrecht dat hij in die debatten kan spreken, die bieden onuitputtelijke bronnen voor zijn onderzoek. In zijn studeerkamer mogen de boeken zich overal op de bank en grond hebben verzameld, hij is zeker geen studeerkamergeleerde. Zijn leidmotieven bij onderzoek zijn zowel geestelijk leven. Een zoektocht naar synthese, uit de angst voor tegenstellingen die niet met elkaar te verbinden zijn en die de beschaving bedreigen. Met alle verschillen die er ook zijn, dringen de vergelijkingen met het interbellum zich op: onze open samenleving die niet vanzelfsprekend is, dat is het thema van de biografie die ik schreef over het leven en werk van mijn grootvader Herman Wolf, afkomstig uit een Duits-joodse familie. Net als in het integratiedebat is het discours te zeer gemoraliseerd: Europa is goed voor iedereen Er is in de vijftien jaar nadat zijn essay verscheen veel gebeurd. Ik heb meegedaan aan ongeveer zevenhonderd debatten over het onderwerp en heb daar zelf veel van geleerd door de dingen die ik hoorde en mij toevertrouwd werden. Ik zou nu niet meer zo schrijven als ik dat toen deed. Maar als ik me terug verplaats in de tijd dat ik het schreef, zou ik het precies weer zo doen. De geschiedenis van de immigratie van Europa is gecompliceerder, heeft veel meer dynamiek dan velen denken. De continuïteit en vitaliteit van de meerderheidscultuur worden intellectueel als moreel: Het hoort denk ik sterk bij Nederland dat je over de grenzen heen kijkt, over talen, disciplines - en dat je daar een meerwaarde uithaalt. Naast alle vakspecialisten heb je ook generalisten als ik nodig die verbindingen leggen, putten uit wat anderen doen. Je kunt bijvoorbeeld Europa niet begrijpen als je er puur economisch naar kijkt, en die neiging hebben wij juist nu. En daarnaast stelt hij dat hij al veertig jaar geboeid is door de speurtocht naar integratie, de verbindingspunten in het Direct na zijn studie toog Scheffer naar Parijs, in navolging van zijn grote held Sartre wilde hij leven van de pen. Kennis verwerven is een romantisch uitgangspunt, stelt hij grijnzend. Nog steeds heeft hij altijd een opschrijfboekje bij de hand en zegt met het spreekwoordelijke vlindernetje naar buiten te treden. Controverses nodig Momenteel werkt hij aan een onderzoek over de vermeende neergang van Europa, waarover hij ook zijn oratie in april uitsprak. We hebben dat ook al gedacht 5
TSB in de jaren vijftig, toen de Sovjet-Unie opkwam, en later in de jaren tachtig -met de opkomst van Japan. Op basis van wat ik tot nu toe gevonden heb, twijfel ik aan die zogenaamde neergang. Er is juist zoveel vitaliteit in Europa, als je het vergelijkt met de problemen in de opkomende landen als Brazilië, India en China. Maar als je naar het uitgangspunt van de oprichting van de EU kijkt, is dat naar binnen gericht denken. Het idee nooit meer oorlog was heel productief, maar tegelijk richtte het de blik heel erg op de tegenstellingen tussen Frankrijk en Duitsland. Hij vindt dat men in deze tijd meer moet kijken naar de ontwikkelingen buiten Europa. De kracht van opkomende landen bestuderen en vergelijken. Hoe zit het bestuur van die nieuwe grootmachten in elkaar? En profiteren de volkeren van de groeiende welvaart; zijn ze net zo rijk als wij per capita? In Brazilië bijvoorbeeld, is de federale structuur verlamd door machtsstrijd: hoeveel welvaartsverschillen kun je overbruggen in zo n stelsel? Relativeer het vervalmotief We staren ons blind op economie, dat zie je ook ten aanzien van Europa; maar Europa is meer dan het idee EU. Daarom stel ik dat we het vervalmotief van Europa moeten relativeren en de verborgen vitaliteit van het continent opnieuw onder woorden moeten brengen. De Paul Scheffer (1954) studeerde Filosofie en Psychologie in Nijmegen en Politieke wetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam. Hij was correspondent in Parijs en Warschau en wetenschappelijk medewerker bij het wetenschappelijk bureau van de PvdA, de Wiardi Beckman Stichting tot 1992. Daarnaast maakte hij verschillende tv-series, zoals onlangs het driedelige Land van aankomst, voor IKON-NTR. In 2003 werd hij bijzonder hoogleraar Grootstedelijke problematiek aan de Universiteit van Amsterdam en in 2011 hoogleraar Europese studies aan de Tilburg School of Humanities aan Tilburg University. kwaliteit ligt ook op sociaal-cultureel, bestuurlijk gebied: onze gelijkheid, bescherming van het individu, onze stedelijkheid en rechtsstaten, een traditie van vrij onderzoek en innovatie. En laten we nadenken over hoe we die vitaliteit kunnen versterken, waar ligt de kracht van de Europese samenleving? Hij noemt de top-200 van universiteiten in de wereld. Dan zie je dat er maar 2 Chinese universiteiten in staan, geen enkele Indiase, maar wel 87 Europese universiteiten, waaronder 12 Nederlandse! Die universitaire cultuur zou je moeten versterken. Versterk Universitaire cultuur Het denken over Europa is overwoekerd door de eurocrisis en gebrek aan kennis van het verleden. Door die crisis is Europa aan de ene kant heel dichtbij gekomen, maar roept daardoor ook meer weerstand op. Analoog aan het integratiedebat is ook: door conflict zie je de onomkeerbaarheid, wordt het zichtbaar. En net als in het integratiedebat is het discours te zeer gemoraliseerd: Europa is goed voor iedereen. Maar je moet kunnen stellen dat het voordelen en nadelen heeft: om oorlog buiten te houden, om economische kracht te ontwikkelen in de wereld. Maar de andere kant van de medaille is dat Berlusconi nu ook ónze politicus is, het Griekse begrotingstekort is ook óns tekort en de vluchtelingen in Spanje zijn ook ónze vluchtelingen. Hij pleit voor een eerlijk debat. Niet meer alleen Europa van binnenuit beschouwen. Wat Europa gemeenschappelijk heeft zie je alleen als je vergelijingen trekt met andere landen. Er is behoefte aan een nieuw verhaal over Europa; door het te bezien vanuit Beijing of São Paulo ontdekken we de verborgen vitaliteit van ons continent. Paul Scheffer, China, India, Brazilië: de EU blijft ze nog voor, NRC, 12 april 2014. Opiniestuk gebaseerd op zijn oratie met de titel: Het geheim van Europa: het oude continent in een nieuwe wereld die hij 11 april hield. Paul Scheffer, Geen Verenigde Staten van Europa alstublieft. Essay in NRC, 30 november 2013. Paul Scheffer, Alles doet mee aan de werkelijkheid. Herman Wolf (1893-1942). Boek uitgegeven bij De Bezige Bij, 2013. 6
TILBURG SCHOOL OF ECONOMICS AND MANAGEMENT publicaties Jezus, wat zeg jij nu? Negen ongemakkelijke uitspraken verklaard s Morgens vroeg toen hij naar Jeruzalem terugkeerde, kreeg hij honger. Langs de weg zag hij een vijgenboom staan. Hij ging ernaartoe, maar zag er alleen bladeren aan zitten. Nooit ofte nimmer zul je meer vruchten dragen! zei hij tegen de boom. En op datzelfde ogenblik verdorde de vijgenboom Uit De verdorde vijgenboom (Matteüs 21, 18-19). De Jezus van het Nieuwe Testament troost en geneest mensen, en wekt hen zelfs uit de dood op. Maar blijkbaar kan een Jezus die honger heeft, óók dermate teleurgesteld zijn door een vijgenboom zonder vrucht dat hij totaal in woede uitbarst en een vijgenboom voor eeuwig kan vervloeken. Jezus heeft wel meer uitspraken UITNODIGING gedaan waarvan There is a large variety of instruments de that gemiddelde lezer zich achter de oren krabt. consumers can use for making payments. The use of electronic payment instruments, such as Van harte nodig ik u uit payment cards and online transfers, has considerably increased over the voor het bijwonen van de past decades. Yet, consumers still heavily rely on cash and other paperbased means of payment. The objective of this thesis is to examine the openbare verdediging van mijn proefschrift Gebruikmakend van drivers underlying consumers choice of which payment instruments to use for their transactions. More specifically, in three empirical studies, this thesis examines how consumers payment choices are influenced by Consumer foreign backgrounds and by payments safety. However, as having accurate inzichten uit de moderne Bijbelexegese, payment choices: verklaart data on the use of payment instruments cultuurtheoloog Frank Bosman negen van deze moeilijk verteerbare is key to assessing the drivers underneath, this thesis first takes one step back and provides a profound Room for further analysis of how to best measure consumers payment behaviour, and in particular their use of cash. digitisation? ANNEKE KOSSE (1981) graduated cum laude in International Development op maandag 10 maart Studies at the Wageningen University in 2005. After graduation, she 2014 om 14.15 uur in het worked as a researcher at TNO in Delft. Since March 2006, she has been Auditorium van working as a researcher and policy advisor at the Payments Systems uitspraken voor een breed publiek. Tilburg University, Voor de Policy Department één at De zal Nederlandsche het Bank in Amsterdam. een Her main Warandelaan 2, Tilburg. research and policy activities aim at better understanding consumers retailers payment behaviour, in order to gain insight into how the safety social cost efficiency of payments can be further increased. Lekenpraatje smakelijke kennismaking zijn, voor Voorafgaand aan de ander ISBN: 978 90 een 5668 383 2 opfriscursus verdediging om 14.00 uur in het Auditorium Bijbel. [DvdV] Receptie Aansluitend op de promotie in de Kleine Foyer Paranimfen David-Jan Jansen d.jansen@dnb.nl Nicole Jonker Frank G. Bosman (Tilburg School of Catholic Theology), n.jonker@dnb.nl ANNEKE KOSSE Falstafflaan 22 Jezus, wat zeg jij nu? Negen ongemakkelijke 2152 DL Nieuw-Vennep uitspraken van j.c.m.kosse@dnb.nl Jezus. Berne Media, 2014. 15. Dissertation Series Muziek voorkomt mogelijk recidive bij tbs ers Veel mensen zijn ontvankelijk voor muziek - ook daders met psychiatrische of psychologische problemen. Kan muziek dan niet therapeutisch ingezet worden bij tbs ers om nieuw, positief gedrag te stimuleren, vraagt Laurien Hakvoort zich af in haar proefschrift. Zij concludeert dat het goed mogelijk is dat muziektherapie kan bijdragen aan het verkleinen van de kans op recidive bij tbs-gestelden door het ontwikkelen van vaardigheden en gedragsverandering, zoals coping en woederegulatie. De neurologisch muziektherapeute ontwikkelde een muziektherapieprogramma gericht op het verminderen NR. 382 Consumer payment choices: Room for further digitisation? Anneke Kosse van risicogedrag bij forensisch psychiatrische patiënten met een persoonlijkheidsstoornis. Hakvoorts dissertatie omvat literatuuronderzoek dat voortbouwt op kennis uit de muziekpsychologie, muziekneurologie en muziektherapie. Die kennis combineert zij vervolgens met evidence-based behandelingsmethoden. Het onderzoek biedt een goede theoretische basis voor de verdere ontwikkeling van een cognitief-gedragsmatige muziektherapie binnen de forensische psychiatrie. Gezien het beperkte aantal deelnemers biedt de klinische toetsing in dit proefschrift nog onvoldoende uitsluitsel over de effectiviteit ervan. [CvD] Laurien Hakvoort: Cognitive Behavioral Music Therapy in Forensic Psychiatry; Workable Assumptions, Empirical Studies and Theoretical Foundations for Primary Goal-oriented Treatment, ArtEZ Press 2014. Promotor: Stefan Bogaerts, Tilburg School of Social and Behavioral Sciences, Tilburg University. Consumer payment choices: Room for further digitisation? ANNEKE KOSSE Betaalfraude funest voor populariteit elektronisch betalen Als banken, bedrijven en winkeliers elektronisch betalen verder willen bevorderen om daarmee de maatschappelijke kosten te verlagen, dan zullen zij zich moeten blijven inzetten om fraude en andere veiligheidsrisico s te voorkomen. Dat stelt promovenda Anneke Kosse op basis van haar proefschrift. Nederlandse consumenten betalen vaker contant wanneer ze in de media berichten over pinpasfraude hebben gelezen. Ook wanneer ze zelf te maken hebben gehad met pinpasfraude zijn ze vaker geneigd contant te betalen. Kosse werkt als onderzoeker en beleidsmedewerker bij De Nederlandsche Bank, en is momenteel gedetacheerd naar de Bank of Canada. Zij laat onder meer zien dat veiligheidsincidenten aanzienlijke gevolgen kunnen hebben voor het betaalgedrag van consumenten en daarmee ook voor de totale maatschappelijke kosten van het betalingsverkeer. Consumenten geven aan eerder te kiezen voor contante betalingen naarmate ze het idee hebben dat de kans op incidenten met pinpassen groot is. [RvdB] Anneke Kosse: Consumer payment choices: Room for further digitization?, CentER Dissertation Series, 2014. Promotoren: Ron Berndsen en Sylvester Eijffinger, Tilburg School of Economics and Management, Tilburg University. 7
TSB Interview Psychologen geven data vrij Lange tijd waren psychologen terughoudend om hun onderzoeksgegevens te delen. Met de komst van het Journal of Open Psychology Data (JOPD) wil een groep internationale onderzoekers onder leiding van de Tilburgse methodoloog Jelte Wicherts 1 daarin verandering brengen. Via open access openbaart JOPD datasets die zeer waardevol zijn voor vervolgonderzoek en het nut van datadeling in de psychologie onderstrepen. Het nieuwe online tijdschrift publiceert peer-reviewed papers met psychologiedatasets die veel hergebruikt worden. Deze papers kunnen data bevatten uit ongepubliceerd werk, zoals replicatie-onderzoek, of data die eerder zijn gepubliceerd in wetenschappelijke tijdschriften. JOPD werkt samen met enkele gespecialiseerde en institutionele datarepositories zodat de bijbehorende gegevens professioneel worden gearchiveerd, bewaard en openlijk beschikbaar komen. De data en de papers zijn citeerbaar en hergebruik wordt bijgehouden. Deze data kunnen nieuwe inzichten in de minder bewuste kanten van racisme opleveren. 2 Tevens is nu via JOPD een van de oudste datasets uit de psychologie beschikbaar gekomen. Het gaat om een grootschalig intelligentieonderzoek waarbij een IQ-test uit 1935 opnieuw in 2006 is afgenomen onder Estlandse schoolkinderen. Onderzocht kan worden of de goed-gedocumenteerde verhoging van het IQ in de twintigste eeuw voortkomt uit het slimmer worden van de bevolking of dat respondenten handiger zijn geworden in het maken van IQ-tests. 3 Unieke data over racisme en IQ Onlangs werden via het tijdschrift twee van de grootste datasets uit de psychologie vrijgegeven. De eerste set betreft data die in de zogenaamde Implicit Association Test werden verzameld bij meer dan 2,3 miljoen mensen. Seminar over wetenschappelijke integriteit: Improving scientific practice: dealing with the human factors, 11 september 2014 in Amsterdam, aula Lutherse Kerk, 09.00 uur. Organisatie Jelte Wicherts i.s.m. UvA. twitter.com/up_jopd twitter.com/jeltewicherts 8
Psychologie steeds opener Hoofdredacteur Jelte Wicherts van de Tilburg School of Social and Behavioral Sciences (TSB) is heel blij met het vrijgeven van deze unieke data: Beide sets zijn fascinerend. Er is heel veel vervolgonderzoek mee mogelijk en de data kunnen ook gebruikt worden in het psychologieonderwijs. De auteurs laten zien hoe open wetenschap moet zijn. Interessante data verzamelen we namelijk niet alleen voor onszelf maar uiteindelijk om de hele wetenschap te dienen. Er zullen in JOPD meer artikelen verschijnen van onderzoekers die hun data graag willen delen. De psychologie wordt daarmee steeds opener. Dit soort dataartikelen is de reden dat we JOPD hebben opgezet. [CvD] Data verzamelen we niet voor onszelf maar om de wetenschap te dienen 1 Journal of Open Psychology Data wordt uitgegeven door Ubiquity Press. JOPD wordt mede mogelijk gemaakt door het aan de KNAW verbonden DANS (Data Archiving and Networked Services). Website DANS: www.dans.knaw.nl 2 Xu, K., Nosek, B. & Greenwald, A.G. 3 Must, O. & Must, A. (2014): (2014): Psychology data from the Race Data from Changes in test-taking Implicit Association Test on the Project patterns over time concerning the Implicit Demo website. Flynn Effect in Estonia. Zie voor 2 en 3: website JOPD: openpsychologydata.metajnl.com 9
introductie Meer geld voor sociale innovatie Als maatschappij-universiteit bij uitstek past de agenda van social innovation Tilburg University heel goed. De Adviesraad voor Wetenschaps- en Technologiebeleid (AWT) beschouwt sociale innovatie als een verzamelnaam voor hedendaagse initiatieven van mensen en organisaties, gericht op innovatieve oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken. Dit voorjaar, op onze campus, presenteerde de AWT tijdens het symposium Alle Innovatie Telt belangrijke adviezen aan de Nederlandse overheid om de kracht van social innovation beter te benutten. Zo moet de aandacht voor innovatie in het overheidsbeleid niet worden beperkt tot technologische innovatie; er moeten geen onnodige belemmeringen in de regelgeving worden gecreëerd; en er moet ruimte zijn voor proeftuinen. Stuk voor stuk goede aanbevelingen: het kabinet doet er goed aan ernaar te handelen. Techniek kan ons zeker verder helpen bij het oplossen van diverse vraagstukken. Maar het zijn juist de maatschappijwetenschappen die zich richten op sectoren in de huidige samenleving waar grote knelpunten zijn: zorg, arbeidsmarkt, de economische crisis, vergrijzing en duurzaamheid. Dit wordt ook aangetoond in een recent rapport van de Erasmus Universiteit Rotterdam, dat constateert dat innovatie in het bedrijfsleven nog te veel plaatsvindt in de technische sector. Daardoor blijft innovatie in haar totaliteit achter. Als maatschappij-universiteit dringt Tilburg University erop aan dat de overheid sociale innovatie tot een speerpunt in het beleid maakt én hiervoor meer financiële middelen ter beschikking stelt. Anders verliest Nederland de concurrentieslag met het buitenland. Het Rotterdamse onderzoek toont dat 75 procent van het succes van het Topsectorenbeleid verklaard kan worden door doeltreffende sociale innovatie; nieuwe manieren van managen, organiseren en werken en door duurzame samenwerking tussen bedrijven, kennisinstellingen en publieke instanties. Innovatie is de motor van economische groei, staat aan de basis van welvaart en welzijn. Oplossingen voor grote maatschappelijke vraagstukken kunnen niet puur op economisch gewin gebaseerd zijn; de antwoorden moeten worden gezocht in sociaal-economische en in culturele kennis ook op de lange termijn. Met dit nieuwe themamagazine Tilburg Research willen we laten zien wat de Tilburgse methode voor social innovation is. Understanding Society is ons devies. Maar we willen verder reiken dan alleen het begrip en ook actief bijdragen aan de verbetering van onze samenleving. Onze wetenschappers werken maatschappelijk en multidisciplinair samen met externe partners. Daarbij is langjarig, gelijkwaardig partnerschap met toegevoegde waarde voor alle deelnemende partijen essentieel. In dit themakatern kunt u lezen over de (voorlopige) vruchten van deze mooie co-creaties. Ondertussen gaan wij door op de ingeslagen weg. Philip Eijlander, rector magnificus Tilburg University twitter.com/tilburgu_rector 10
Social innovation themakatern 11
Social innovation We maken Midden-Brabant een jeugdwerkloosheidsvrije zone Met ondernemers, scholen en gemeenten bindt Tilburg University de strijd aan met jeugdwerkloosheid. Hoogleraar Arbeidsmarkt Ton Wilthagen is de drijvende kracht. Ik had me ertoe kunnen beperken een artikel te schrijven. Dan had je over twee jaar mijn ideeën kunnen lezen over hoe we in 2013 jeugdwerkloosheid hadden kunnen tegengaan. 12
Social innovation Marten van de Wier Yik Ho Wong (27) straalt. Een dag eerder heeft de oud-student Communicatieen informatiewetenschappen aan de Tilburgse universiteit gehoord dat hij na zijn Starterbeurs mag blijven bij PauwR Internetmarketing in hartje Tilburg. Yik Ho heeft een vliegende start gemaakt, en ons ervan overtuigd dat we niet zonder hem kunnen, zegt eigenaar Pieter Voogt. Hoogleraar Arbeidsmarkt Ton Wilthagen: Social innovation betekent verder denken dan de laatste punt van je wetenschappelijk artikel Voogt en Wong doen hun verhaal achter een gesigneerde oude NOSpresentatietafel, die PauwR op de kop heeft getikt bij een veiling voor een goed doel. Voogt neemt alleen medewerkers in dienst die hij al kent, bijvoorbeeld omdat ze stage bij hem hebben gelopen. Als de Startersbeurs er niet was geweest, had Yik Ho hier niet gezeten, stelt Voogt. Het is win-win-win. Ik kan zonder veel risico iemand aannemen. Yik Ho kan leren en ervaring opdoen. En de gemeente is minder geld kwijt aan uitkeringen. De regio s Tilburg en Den Bosch moeten in 2018 een jeugdwerkloosheidsvrije zone worden, onder andere dankzij deze Startersbeurs. Jongeren hebben nog geen netwerk dat ze kunnen gebruiken om een baan te vinden, en geen ervaring waarop ze zich bij een sollicitatie kunnen beroepen. Zeker tijdens een economische crisis is dat een probleem. Met een leerwerkplek via de Startersbeurs, deels bekostigd door de gemeente, kunnen ze ervaring opdoen en een netwerk uitbouwen. En bedrijven kunnen jonge talenten ontdekken. Hoogleraar Arbeidsmarkt Ton Wilthagen, directeur van instituut ReflecT aan Tilburg University, bedacht zowel de Startersbeurs als het concept jeugdwerkloosheidsvrije zone. In maart tekenden kennisinstellingen, gemeenten en ondernemers in de regio voor de ambitie om de jeugdwerkloosheid terug te dringen van 3600 naar nul, via social innovation. Wilthagen begint het interview met een vers vel papier voor zijn neus, om zijn woorden met tekeningen kracht bij te zetten. ReflecT onderzoekt de wisselwerking tussen dynamiek op de arbeidsmarkt en sociale cohesie en sociale zekerheden, legt hij uit. Een van de zorgen is dat de samenleving zich opsplitst in een groep die aan de kant staat en een groep die werkt. Jongeren komen dan vanzelf in beeld, want in deze crisistijd hebben nieuwkomers op de arbeidsmarkt het lastig. Wij kijken naar de carrièrrepaden die jongeren afleggen, en naar de aansluiting van onderwijs op arbeidsmarkt. We zien dat jongeren steeds meer in flexbanen terecht komen. Wat betekent dat voor hun positie op de arbeidsmarkt? Voor hun inkomen, en voor hun sociale zekerheid? Dat zijn dingen die we bestuderen in longitudinaal onderzoek. ReflecT maakt daarvoor gebruik van panels, zoals het LISS-panel van het TiUonderzoeksinstituut CentERdata, dat gegevens bevat over vijfduizend huishoudens, of het panel van het Sociaal en Cultureel Planbureau. Ook heeft ReflecT een rechtstreekse verbinding met het Centraal Bureau voor de Statistiek. Wilthagen tekent drie driehoeken, die hij met lijnen verbindt. Mensen komen in meerdere gegevenssets voor. Als je die data combineert, bijvoorbeeld aan de hand van hun burgerservicenummer, weet je veel meer. Natuurlijk doen we dat geanonimiseerd. De laatste stap in dat proces is het gebruik van big data : openbare gegevens, die zich gewoon in the cloud op internet bevinden. Het beschikken over zoveel mogelijk informatie is enorm belangrijk voor ons onderzoek. 13
Social innovation Eigenaar Pieter Voogt van PauwR Internetmarketing erkent dat hij zonder Startersbeurs Yik Ho Wong niet zomaar zou hebben aangenomen. Wilthagen is ook voorzitter van de Taskforce Jeugdwerkloosheid van het European Policy Centre (EPC) in Brussel. Ook Europa wil een einde aan werkloosheid onder jongeren. Waarom niet in Midden-Brabant het voortouw nemen? Het idee voor de Startersbeurs kreeg de hoogleraar op de fiets. Wilthagen zinde op een manier om starters ervaring en een netwerk te laten opbouwen. Wilthagen tekent een finishlijn (de baan) en een rij wachtende bolletjes. Achteraan staan onder anderen de mensen met een uitkering. Vooraan de mensen die productief zijn en hoogopgeleid. Maar zonder ervaring kun je niet het signaal geven dat je productief bent. Hij nam contact op met de jongerenvakbonden om het idee van de Startersbeurs samen uit te werken. De gemeente Tilburg was enthousiast. Ze hebben daar goede ambtenaren gezet op de praktische kanten van de regeling, vertelt Wilthagen. Al snel klopten ook onderwijsinstellingen en werkgevers aan om mee te doen. Anderhalf jaar later werken 150 gemeenten met de Startersbeurs. Meer dan duizend jongeren doen eraan mee. Social innovation in optima forma. Facts & Figures Jeugdwerkloosheid/startersbeurs Annemarie de Zwart (24) is een van de jongeren die ervan profiteerden. Na haar afstuderen en een tijdelijk contract stond ze op straat. Als je geen werk hebt, doet dat iets met je, zegt de oud-studente Hotel- en evenementenmanagement. Je begint strijdbaar te solliciteren, maar stukje bij beetje word je moedelozer. Ik hoorde soms geluiden uit mijn omgeving van doe je wel genoeg je best. Dat maakt je nog onzekerder. Je komt in een neerwaartse spiraal. Ze doet haar verhaal in het restaurant van Mercure Hotel Tilburg Centrum. Ze werkt hier als medewerker sales en marketing. Haar Startersbeurs heeft ze afgebroken, want De Zwart maakte zo n indruk dat ze na drie maanden een tijdelijk contract kreeg. Ze neemt nu waar voor haar leidinggevende, die met zwangerschapsverlof is. Samen met haar heeft De Zwart de promotie voor de nieuwe sauna van het hotel opgezet. Ik doe een hoop werkervaring op, en ik doe dingen die ik erg leuk vind. Hetzelfde geldt voor Yik Ho Wong. Op zijn computer bij PauwR Internetmarketing laat hij zien hoe hij Adwords-campagnes opzet: advertenties voor bedrijven via Jeugdwerkloosheid nu 16,5 procent (CBS: 1e kwartaal 2014) 3600 jeugdwerklozen in Midden-Brabant 1000 jongeren in 150 gemeenten zijn begonnen aan een Startersbeurs Jongeren tussen 18 en 27 jaar kunnen meedoen 50 procent vindt daarna een baan (volgens een schatting van Startersbeurs) 14
Social innovation Google. Aan de andere kant van het kantoor in hartje Tilburg evalueren twee collega s een campagne voor een hi-fi zaak. De kennis uit mijn studie was deels al weer verouderd, verklaart Wong. Ik heb tijdens mijn Startersbeurs heel veel geleerd dat ik meteen kan toepassen. Wilthagen zag met lede ogen aan hoe jongeren zoals De Zwart en Wong op de reservebank kwamen door de crisis. Dat menselijk kapitaal begint te roesten. En dat terwijl jongeren schaars worden. We hebben ze straks hard nodig. Kritiek dat hij te praktisch bezig is, laat Wilthagen van zich afglijden. De hoogleraar heeft een grote maatschappelijke betrokkenheid, en speelt als het over jeugdwerkloosheid gaat een bijna activistische rol, erkent hij ruiterlijk. Je kunt op je studeerkamer blijven zitten, maar wetenschap vanuit de ivoren toren is niet meer van deze tijd. Social innovation betekent verder denken dan de laatste punt van je artikel. Als wetenschapper moet je de brug naar de maatschappij minstens een beetje opgaan. Ik steek hem soms ook helemaal over, zegt Wilthagen. Ik had me ertoe kunnen beperken een artikel te schrijven. Dan had je over twee jaar mijn ideeën kunnen lezen over hoe we in 2013 jeugdwerkloosheid hadden kunnen tegengaan. Het zou geen recht doen aan de urgentie van het probleem, vindt Wilthagen. De hoogleraar vindt het geweldig dat de universiteit zich committeert aan het streven naar een einde aan jeugdwerkloosheid in de regio. Niet alleen omdat de universiteit volgens hem midden in de maatschappij hoort te staan, maar ook omdat het project straks een schat aan informatie oplevert over de regionale arbeidsmarkt. Regionale data hebben we nog nauwelijks, terwijl de regio steeds belangrijker wordt. Dit levert straks ook weer mooie publicaties op. En natuurlijk moet de wetenschap onderzoeken of de beurs inderdaad werkt. We werken hard aan enquêtes waarmee we kunnen volgen wat er op langere termijn met deze jongeren gebeurt. Niek van den Broek, general manager bij Mercure Tilburg Centrum, is overtuigd van het positieve effect. Hij heeft naast Annemarie de Zwart ook een andere succesvolle starter gehad, en is van plan om later opnieuw van de beurs gebruik te maken. Als je verder wilt in de hotellerie, helpt het enorm dat je ervaring hebt met de systemen van de Accor-groep waartoe wij behoren en als je ons als referentie kunt opgeven. Met zo n Startersbeurs op je CV kun je laten zien dat je ontzettend gemotiveerd bent. Het werkt. Annemarie de Zwart maakte als Starter bij Hotel Mercure zo n indruk dat ze na drie maanden een tijdelijk contract kreeg. Ton Wilthagen, Roy Peijen, Ronald Dekker, Sonja Bekker. Onderzoeksraport: Het perspectief van jongeren op de Nederlandse arbeidsmarkt. Arbeidsmarktintrede, dienstverbandtransities, aansluiting bij het onderwijs. Maart 2014 tilburguniversity.edu/reflect twitter.com/wilthagen startersbeurs.nu facebook.com/startersbeursnederland twitter.com/startersbeurs 15
Social innovation gastcolumn Wim van de Donk Opdracht voor de leiders van morgen Descriptions of history as an oil tanker which can change directions only very slowly are true for much but not all of it. To stay for a moment with the metaphor, a tsunami can surely turn a tanker in a minute, and a torpedo can blow it up in a second. Our epoch is one of history taking a sharp turn into a new space, not only another direction, driven by science and technology together with value transformations. All in all, our epoch is one of metamorphosis, which can lead to thriving, to transformation of the species into Homo sapiens superior or human monsters, or to dismal catastrophes up to the demise of humanity. (Dror, p.4). Bij mijn aantreden als commissaris van de koning in de provincie waar we innovatie met een hoofdletter schrijven sprak ik, in dezelfde geest als hierboven een van mijn leermeesters, Yehzekel Dror, over het gevoel te besturen op een breukvlak. Dat technische en maatschappelijke ontwikkeling zich volgens rustige en evolutionaire patronen voltrekken is immers, in de woorden van de paleontoloog Stephen J. Gould, vooral een cultureel en maatschappelijk gekoesterde fictie. Wie de invloed van tamelijk disruptieve technologieën als bijvoorbeeld 3-D printing, geavanceerde robotica, nanotechnologie en de ontwikkeling van allerlei nieuwe materialen op zich laat inwerken, kan inderdaad niet om de veronderstelling heen, dat die technologieën zeer ingrijpende gevolgen hebben voor de manier waarop onze economie en samenleving zich ontwikkelen. Dror claimt in zijn nieuwste boek dat onze politieke en economische elites zich amper en stellig onvoldoende realiseren hoezeer we ons moeten voorbereiden op ingrijpende veranderingen die dergelijke technologieën veroorzaken in het sociale domein. The vast majority of political leaders lack many qualities of the mind essential for coping with increasingly novel critical issues, as deep globalization, vexing economic crisis, unprecedented geopolitical shifts, aggravating greenhouse effects, explosive demographic pressures, disruptive technologies, growing human enhancement possibilities, fanatics armed with new mass-killing devices, bloody clashes of cultures, and more. (Dror, p.5). Een universiteit die zich voorstaat op het verstaan van de samenleving, heeft hier dus een mooie opdracht. Zeker omdat de noodzakelijke innovaties die nodig zullen zijn om aan al deze kansen en bedreigingen het hoofd te bieden, zich niet alleen - en ook niet in de eerste plaats - zullen manifesteren in een puur technologisch domein. Zeker, een diep inzicht in de doorwerking van technologische innovaties is een belangrijke voorwaarde voor een toekomstgericht bestuur. Maar meer wezenlijk is het te werken aan een inzicht in de sociale dimensie van al die veranderingen. Want het is mijn stellige verwachting dat de noodzakelijke aanpassingen die we zullen moeten realiseren om de mensheid voor de toekomst klaar te maken, zich vooral zullen afspelen in het domein van sociale instituties en gedrag. Een universiteit heeft (ook) als opdracht de elites voor de samenleving van morgen te vormen. Dat kan niet zonder een aandacht voor en een kritisch onderzoek naar de fundamentele waarden die de samenleving van de toekomst leefbaar en levensvatbaar kunnen houden. Gelukkig heeft de universiteit van Tilburg niet alleen de denkkracht en de creativiteit om daar een belangrijke bijdrage aan te leveren, maar ook het besef dat de belangrijke en noodzakelijke sociale innovaties die de samenleving nodig heeft, zijn geworteld in de belangrijke waarden die de universiteit vanuit haar katholieke traditie heeft meegekregen. Wim van de Donk (1962) is sinds 2009 commissaris van de koning van de provincie Noord-Brabant. Daarvoor was hij o.a. hoogleraar Bestuurskunde aan Tilburg University en voorzitter van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. http://commissaris.brabant.nl Yehzekel Dror, Avant-Garde Politician. Leaders for a new Epoch, Washington D.C., Westphalia Press, 2014. 16
Social innovation Tranzo bouwt bruggen tussen wetenschap en praktijk Wanneer verschillende disciplines meer gaan samenwerken, juist dan komen interessante gedachten tot bloei, gelooft Evelien Brouwers van het departementsbestuur van Tranzo. Dit wetenschappelijk centrum voor zorg en welzijn kent zeven thematische Academische Werkplaatsen. Daar werken onderzoekers, professionals van zorg- en welzijnsinstellingen, beleidsmakers en zorgvragers samen aan kennisontwikkeling en innovatie van zorg en welzijn. In de Academische Werkplaatsen, die terreinen beslaan van verslaving, ouderenzorg tot publieke gezondheid en preventie, spelen science practitioners een centrale rol: professionals uit de praktijk die tegelijkertijd (promotie) onderzoek doen binnen de universiteit. Zij zijn bruggenbouwers tussen wetenschap en praktijk, legt Evelien Brouwers uit. Maar ook de inbreng van patiënten, als ervaringsdeskundigen, noemt zij cruciaal. In de filosofie van Tranzo staan drie kennisbronnen centraal: die van de wetenschap, de praktijk, en die van de burger-patiënt. Alle drie hebben ze unieke kennis die de andere twee niet bezitten, en deze proberen we te verbinden om tot nieuwe inzichten te komen. Brouwers coördineert de Academische Werkplaats Geestdrift, die onlangs zijn derde vijfjarenconvenant tekende samen met GGZ Eindhoven en GGZ Breburg. Grote subsidiegevers als NWO en ZonMW juichen het toe als onderzoek praktijkrelevantie heeft en zorg en welzijn helpt verbeteren. Brouwers eigen expertise richt zich vooral op herstel van psychische aandoeningen en op de rol van arbeid in herstelprocessen. In samenspel met de praktijk onderzoekt haar team hoe mensen die uitvallen door psychische aandoeningen sneller kunnen opknappen. Want werken heeft veel voordelen voor je gezondheid. Het geeft inkomen, dagritme, afleiding, zingeving en sociale contacten. Ziekteverzuim door psychische problemen komt veel voor, en zelfs bij overspannenheid zit 20 procent van de mensen na een jaar nog thuis. De zieke werknemer komt daarbij steeds verder van de arbeidsmarkt af te staan en ziekteverzuim is een zeer kostbaar probleem voor werkgevers en de maatschappij. Hier is veel ruimte voor verbetering, voor alle betrokken partijen, denkt Brouwers. Ook herstelprocessen bij verslaving en ernstigere psychiatrische aandoeningen worden onderzocht in Geestdrift. Zo werd het effect gemeten van de door en voor patiënten ontwikkelde cursus Herstellen doe je zelf, over hoe je je leven weer kan oppakken na een moeilijke periode. De Tilburgse onderzoekers onderzochten het effect van deze cursus in een groot gerandomiseerd landelijk onderzoek [1], met een experimentele groep en een controlegroep waaraan ruim 300 mensen meededen. Het herstelproces werd op verschillende momenten door middel van zelfrapportage van de deelnemers gemeten. De cursus blijkt het herstelproces van mensen met ernstige psychische problematiek significant te bevorderen. Dat we wetenschappelijk hebben aangetoond dat je met deze door de doelgroep zelf gemaakte cursus zulke positieve effecten kunt bereiken bij een groep die vaak al jaren in behandeling is, is een heel mooi voorbeeld van sociale innovatie. [MdB] www.tilburguniversity.edu/tranzo [1] gestel-timmermans, J.A.W.M. van. Recovery is up to you; Evaluation of a peer-run course. Proefschrift, Tilburg University, 2011. Karlijn van Beurden, E.P.M. Brouwers, M.C.W. Joosen, B. Terluin, J.J.L. van der Klink & J. van Weeghel. Effectiveness of guideline-based care by occupational physicians on the return-to-work of workers with common mental disorders: design of a cluster-randomised controlled trial. BMC Public Health 2013. 17
Social innovation Laat probleemjon niet vallen In de loop der jaren zag orthopedagoog Peter Nouwens voorzitter van de Raad van Bestuur van zorgorganisatie Prisma veel initiatieven en interventies die goedbedoeld, maar weinig effectief waren voor zijn doelgroep van jongeren met een licht-verstandelijke beperking. Sinds twee jaar is Nouwens een van de science practitioners bij de Academische Werkplaats Geestdrift van Tranzo. Naarmate mijn onderzoek vordert, zie ik steeds scherper dat de indicatiestelling voor probleemjongeren op individuele basis een groot knelpunt is. 18
Social innovation geren Marion de Boo Evelien Brouwers en Peter Nouwens Wat mij echt zorgen baart, is de explosieve toename van jongeren met een licht-verstandelijke beperking. Vergeleken met tien jaar geleden zien wij nu veel meer jongeren die vastlopen in de samenleving en afhankelijk worden van professionele hulp. Vaak hebben ze psychische problemen, geen werk of dagbesteding. Ze komen uit multiprobleemgezinnen, hebben weinig aansluiting bij leeftijdsgenoten, leven in armoede en eenzaamheid en kunnen botsen met politie en justitie. Wat is hier aan de hand? Wat gebeurt er in onze samenleving? Hoe valt die verontrustende toeloop te verklaren? Over die vragen gaat mijn promotieonderzoek bij Tranzo. Ik wil achterhalen waarom sommige jongeren met een licht-verstandelijke beperking prima meedraaien in de samenleving, terwijl anderen afhaken of door de samenleving worden uitgestoten en afhankelijk worden van structurele, langdurige zorg. Wat zijn hier nu de onderscheidende factoren? Prisma wil elke cliënt een veilig plekje in de samenleving bieden, met de zorg die nodig is, maar wat is hier nodig? Wij krijgen zo n honderd aanmeldingen per maand. Tien jaar geleden betrof het misschien 10 procent zwakbegaafde jongeren, nu gaat het om 60 tot 70 procent van de aanmeldingen. Ik ben bijna 58 en heb als bestuurder van een zorgorganisatie een volle agenda. Besturen is geen baan, meer een bestaan! Maar ik heb altijd onderzoeksambities gehad en dat bleef kriebelen. Bovendien heb ik in de loop der jaren juist voor deze groep probleemjongeren met een licht-verstandelijke handicap zoveel initiatieven en interventies zien langskomen die goedbedoeld, maar weinig effectief waren. Wat Prisma nodig heeft zijn evidenced based programma s die effectief zijn. Tranzo excelleert in onderzoek dat relevant is voor de praktijk en heeft dankzij de Academische Werkplaatsen volop vertakkingen in de samenleving. Daarom heb ik hier twee jaar geleden als science practitioner aangeklopt op zoek naar manieren om de hulpverlening aan deze probleemjongeren te verbeteren. Eén dag in de week, elke dinsdag, ga ik naar Tranzo en voel me daar als een kind in een volle snoepkraam waaruit het mag kiezen. Hier ontmoet je al die inspirerende wetenschappers én praktijkmensen uit werkvelden als psychiatrie, gehandicaptenzorg en ouderenzorg. Naarmate mijn onderzoek vordert, zie ik steeds scherper dat de indicatiestelling voor probleemjongeren op individuele basis een groot knelpunt is. In werkelijkheid kun je hun problemen zelden los zien van de gezinsproblematiek of van de buurt. Dáárop richten we bij Prisma nu onze ondersteuningsvormen. Het is de kunst om ouders te versterken in hun opvoedende taak, omringd door buurtgenoten of familieleden die een positieve invloed op het gezin kunnen hebben. Zo houden we meer probleemjongeren binnenboord. Je moet ze niet laten vallen. www.prismanet.nl www.jongenlastig.nl Samen met de zorgorganisatie Koraalgroep is Prisma het project Jong & Lastig gestart, waarmee zij de aandacht richten op de problemen waarmee jongeren met een licht-verstandelijke beperking kampen. Hank van Geffen en Peter Nouwens, Struisvogels met grote eieren, Nederlands Tijdschrift voor de Zorg aan mensen met verstandelijke beperking (NTZ). Jaargang 36 nr. 2 juni 2010. 19
Social innovation onderzoeksportret Onze kracht: alles over vastgoedmarkt in de etalage Verbinden. Een open manier van werken. Sociale focus. Benaderbaar zijn. Dat zie ik als de ingrediënten voor de Tilburgse methode van social innovation. De werkwijze van het VastgoedLAB is een manier om social innovation te bedrijven. Je bouwt een coalitie met kernpartners uit de sector, in ons geval FGHBank, AMVEST, PwC en PGGM. Zij zijn sponsor, maar vooral sparring partner. Ze concurreren niet met elkaar en denken mee. Vanuit deze coalitie ontstaan de ideeën voor het VastgoedLAB, zowel qua inhoud als vorm. Zie het als co-creatie. Vier keer per jaar treffen we elkaar bij een partnerdiner. Anderhalf uur met de voeten op tafel. Zij vertellen wat er bij hen speelt, wat de kopzorgen zijn. Dit zijn de onderwerpen die wij oppakken, bijvoorbeeld in de webinars die we elke zes weken organiseren. Ook toetsen we onze onderzoeksagenda. Binnen het VastgoedLAB maken we actuele onderwerpen zo feitelijk en toegankelijk mogelijk. Onlangs nog hadden we een webinar over de gevolgen van de AIFMrichtlijn voor vastgoedfondsen de nieuwe Europese regelgeving voor fondsbeleggers. Eerder spraken we onder meer over big data en de kansen die dit biedt voor de vastgoedmarkt. Over hoe de leegstand van kantoren aangepakt kan worden, wat te doen met foutieve taxaties of hoe succesvol vastgoedinvesteringen zijn. We pakken thema s uit de sector beet en maken deze zo feitelijk en toegankelijk mogelijk. Terugkerend item is de Energie Label Index ieder kwartaal. Hierin onderzoeken we hoe het energielabel op de Nederlandse koopwoningmarkt presteert. Een recente conclusie is dat woningen met een energielabel een hogere verkoopprijs hebben. Ook onderzochten we verleden jaar of media wel zo negatief spreken over de vastgoedsector als iedereen in de sector dacht. We ontdekten dat dit beeld niet klopte. Vanuit onderzoek houden wij de sector een spiegel voor. Alles wat we doen staat op de website van het VastgoedLAB. Hier vind je de webinars, korte artikelen over onderzoeken, mediaoptredens, samenvattingen van scripties, etc. Deze site is ons kennisportaal, ons transparante venster naar de buitenwereld. Hier ligt onze kracht: geen geheime experimenten achter gesloten deuren, maar alles in de etalage. Het besturingsmodel vereist dit. We maken relevante kennis beschikbaar voor iedereen en zijn benaderbaar. Ook dit zie ik als een essentieel onderdeel van sociale innovatie. In het VastgoedLAB verbinden we belanghebbenden. Naast de vier kernpartners hebben we ook negen netwerkpartners. Zij spelen de relevante informatie van ons door naar hun achterban. Zorgen dat de markt ons kent. De formule werkt; sinds 2011 is het aantal bezoekers meer dan verdubbeld naar ruim vijfduizend per jaar. We hebben een goed bereik en daardoor impact. Binnen TIAS hebben we al onze kennisgebieden op de LAB-manier georganiseerd. Het is de ruggengraat van ons onderzoek en onderwijs. Het zou geweldig zijn als de LAB-methode uiteindelijk dé Tilburgse methode wordt. Tranzo en Netspar doen het al, op hun manier. Als je vanuit maatschappelijke thema s op deze manier campusbreed werkt, kun je krachtige coalities bouwen. De infrastructuur is er, de kennis en het netwerk ook. Dit samenbrengen is toch een no-brainer? [RvdB] Dirk Brounen Hoogleraar Vastgoedeconomie, associate dean desearch & development en oprichter van het VastgoedLAB bij TIAS School for Business and Society Tilburg School of Economics, TIAS School for Business and Society Onderzoeksthema s Risico en rendement van vastgoedinvesteringen en duurzaamheid op de woningmarkt Dirk Brounen in gesprek met Wendy Verschoor (PwC). Webinar: AIFD, kansen en consequenties voor de vastgoedmarkt. 8 mei 2014. Te bekijken via: www.vastgoedlab.nl Dirk Brounen. Analyse energielabel: Hogere verkoopprijs woning door energielabel. 26 maart 2014. www.vastgoedlab.nl www.linkedin.com/groups/ VastgoedLAB-4134625 20