Het College van Gedeputeerde Staten van Utrecht Postbus 80300 3508 TH Utrecht Uw kenmerk Ons kenmerk Datum 2017/0007 23 januari 2017 Onderwerp Bijlage(n) Behandeld door Zienswijze herindelingsontwerp - J. Boons / 088-6365303 Geacht college, Op 29 november 2016 is het herindelingsontwerp Vijfheerenlanden door u vastgesteld en het ontwerp is vanaf 1 december 2016 ter inzage gelegd. De drie gemeenschappelijke regelingen Omgevingsdienst, Dienst Gezondheid en Jeugd Zuid- Holland Zuid en Veiligheidsregio maken graag van de gelegenheid gebruik hun gezamenlijke zienswijze op het herindelingsontwerp kenbaar te maken. Allereerst spreken wij onze waardering uit voor de visie die de drie gemeenten hebben om te komen tot de nieuwe gemeente Vijfheerenlanden. Onder andere vanwege hun lange historische traditie onderstrepen wij de overtuiging van de drie gemeenten een toekomstbestendige gemeente te vormen. Wij hechten eraan te benadrukken dat wij hopen dat deze nieuwe gemeente Vijfheerenlanden onderdeel blijft uitmaken van Zuid- Holland en daarmee van de regio, zeker ook vanwege de cultuurhistorische overeenkomsten. Bij het bestuderen van het herindelingsontwerp is ons een aantal zaken opgevallen, welke we onderstaand nader uitwerken. Dit doen we aan de hand van de elementen proces, inhoud en frictiekosten. Het indienen van deze zienswijze is ingegeven vanuit het inhoudelijke belang van de diensten en van de deelnemers in onze gemeenschappelijke regelingen. Postbus 350, 3300 AJ Dordrecht, Bezoekadres: Romboutslaan 105, 3312 KP Dordrecht, T 088 6365000, E mail@vrzhz.nl, I www.vrzhz.nl
Proces In uw brief van 27 september 2016 benoemt u dat de minister van Binnenlandse Zaken in zijn brief van 8 september 2016 nadrukkelijk heeft gevraagd om de opvattingen en argumenten van de provincie Zuid-Holland en andere belanghebbenden in de afweging mee te nemen. Op 3 november 2016 hebben wij u per brief (met ons kenmerk 2016/3169) verzocht om betrokken te worden bij de periode van open overleg zoals deze was afgekondigd nadat de procedure door de minister bij de provincie Utrecht is neergelegd. Tot onze grote spijt heeft u hieraan geen gehoor gegeven, met als reden dat u van mening bent dat geen nieuwe informatie ter beschikking was. Tevens heeft u gewezen op de mogelijkheid van het indienen van een zienswijze. Met teleurstelling nemen wij kennis van het feit dat u de gevoelens zoals die bij ons leven onvoldoende op waarde weet te schatten. Het is inderdaad mogelijk om in het verdere proces nog onze zienswijze in te dienen maar dat ontslaat u niet van de verplichting om in het kader van open overleg verbinding te zoeken met de gemeenschappelijke regelingen in. Wij betreuren het door u ingenomen standpunt en zijn van mening dat deze houding de totstandkoming, en daarmee de inhoud, van het herindelingsontwerp niet ten goede is gekomen. Inhoud Met bijzondere belangstelling hebben wij met name kennis genomen van de in het herindelingsontwerp genoemde gevolgen voor de wettelijke samenwerkingsverbanden zoals genoemd in hoofdstuk 6. Het herindelingsontwerp geeft ons inziens op deze gevolgen een (a) onjuist, (b) eenzijdig en (c) onvolledig beeld. a) Onjuist Zo wordt gesteld dat in de periode van open overleg aan de besturen van de betrokken samenwerkingsverbanden is gevraagd wat de gevolgen zijn van een provinciewijziging. Zoals eerder in deze brief aangegeven zijn wij niet betrokken in de periode van open overleg. Ook wordt in relatie tot de veiligheidsregio s gesteld dat het gebied van Leerdam, Vianen en Zederik geen bijzondere risico s kent. Met de hoge score in het regionaal risicoprofiel van de regio vanwege onder andere de glasfabriek in een woonwijk, de A27 en het risico op hoog water is dat geen juiste conclusie. Ook wordt in het herindelingsontwerp benoemd dat de nieuwe gemeente in Utrecht een meer invloedrijkere positie zal hebben. Dat is wat ons betreft een misvatting, de nieuwe gemeente Vijfheerenlanden wordt de tweede grootste gemeente in en heeft hiermee ook een goede bestuurlijke positie in ons gebied. Daarnaast wordt de ambulancepost Meerkerk ten onrechte gekoppeld aan de Veiligheidsregio, de ambulancedienst maakt echter onderdeel uit van de Dienst Gezondheid en Jeugd. In het herindelingsontwerp wordt ingegaan op de frictiekosten, wij zullen onderstaand uitwerken waarom we ook dit als onjuist benoemen. pagina 2 van 5
b) Eenzijdig In het herindelingsontwerp wordt op diverse punten een suggestie gewekt die ons inziens niet bijdraagt aan een goede analyse. Onder meer wordt gesteld dat de provincie Utrecht meer aansluit bij de visie van de nieuwe gemeente en de stijl van werken. Ook wordt gesteld dat er geen zwaarwegende argumenten zijn gevonden die de keuze voor de provincie Utrecht beletten. Deze conclusie geeft de indruk dat met name is gekeken naar argumenten ten voordele van de provincie Utrecht. Dit komt niet overeen met de oproep van de minister om de opvattingen en argumenten van de provincie Zuid-Holland in de afweging mee te nemen. In de brief van de provincie Zuid-Holland aan de minister van BZK van juli 2016 wordt ons inziens goed beargumenteerd waarom als gebied behouden zou moeten blijven. De integrale aanpak van gezondheid, veiligheid en omgeving geeft in ons gebied een belangrijke versterking voor de regio. Er is steeds meer sprake van regionale en subregionale aanpak van projecten, een eventuele uittreding van Leerdam en Zederik zal effect hebben op deze werkwijze en het gebied niet ten goede komen. Zoals al eerder gemeld heeft het de voorkeur van de Veiligheidsregio dat uit oogpunt van de veiligheid het gehele gebied binnen dezelfde dijkring wordt ondergebracht. Dit is ook overeenkomstig de opvatting van het waterschap Rivierenland hierover. c) Onvolledig Ten aanzien van het onvolledig zijn van het herindelingsontwerp benoemen we onder meer dat gesteld wordt dat de samenstelling en indeling voor wettelijke samenwerkingsverbanden bij wet geregeld is, waarbij de provinciegrens bepalend is. Er is echter geen wetgeving die bepaalt dat de grens van veiligheidsregio s congruent moet zijn aan de provinciegrenzen. Ter vergelijking, de organisatie van de politie is ook niet gekoppeld aan de provinciegrenzen. Bij de verwoording van de input vanuit diverse andere organisaties en gemeenten lijkt het beeld te ontstaan dat met name de elementen zijn benoemd die pleiten voor aansluiting bij de provincie Utrecht. In het ontwerp wordt gesteld dat de gevolgen van uit- en toetreding goed op te vangen zijn. Het is juist dat het eventuele uittreden van Leerdam en Zederik als zodanig geen consequenties heeft voor het voortbestaan van de diensten. Het heeft echter wel een negatieve invloed op de organisatieontwikkeling en de organisatie van de dienstverlening, onder meer vanwege de afname van de omvang van de diensten. Op langere termijn speelt ook de komst van de Omgevingswet waarop de organisaties zich op aan het voorbereiden zijn een belangrijke rol. Gezien bovenstaande aspecten omvat de impact van de gevolgen van een mogelijke provinciegrenswijziging veel meer dan de oplossing van een ontvlechtingsvraagstuk voor de betrokken organisaties en gemeenten. Voor de Omgevingsdienst is daarbij ook nog van belang dat niet alleen de nieuwe gemeente Vijfheerenlanden en de Omgevingsdienst Regio Utrecht zijn betrokken, maar ook de Regionale Uitvoeringsdienst Utrecht en de provincies Zuid-Holland en Utrecht voor wat betreft de ontvlechting van de provinciale taken die OZHZ, en ook de vier andere omgevingsdiensten in Zuid-Holland, pagina 3 van 5
nu uitvoert. Dit raakt tevens aan onze opmerking hierna over het sociaal plan dat nu in voorbereiding is. Frictiekosten Zoals wij meermaals hebben aangegeven staan wij voor het principe dat de achterblijvende gemeenten en gemeenschappelijke regelingen niet met de kosten worden geconfronteerd die bij een uittreding uit een verplichte regeling voortkomen. In het herindelingsontwerp wordt gesproken over het beperkte financiële effect van een uittreding van de gemeenten Leerdam en Zederik voor de gemeenschappelijke regelingen. Wij vragen ons af hoe gekomen is tot een dergelijke conclusie, zeker ook vanwege de rapporten die door BMC hierover zijn uitgebracht (o.a. rapport van 8 juli 2016) en die niet benoemd worden in het herindelingsontwerp. Uiteraard wordt bij een dergelijk besluit van uittreding getracht zo min mogelijk frictiekosten te realiseren maar de conclusie dat deze beperkt zijn, lijkt snel getrokken. In het rapport van BMC dat in opdracht van de IPC is opgesteld wordt gesteld dat om een goed en volledig beeld te krijgen, nader onderzoek nodig is. Er is echter al wel onomstotelijk vastgesteld dat uittreding van de gemeente Vianen voor de gemeenschappelijke regelingen in Utrecht minder financiële consequenties heeft dan wanneer de gemeenten Leerdam en Zederik uittreden bij Zuid-Holland. Om de ontvlechting (mocht het daartoe komen) zorgvuldig te laten verlopen en de publieke kosten zoveel mogelijk te mitigeren en met elkaar te delen dient dit traject voor alle betrokken partijen duidelijk te verlopen. Ons is bijvoorbeeld gebleken dat momenteel overleg plaatsvindt met de drie gemeenten en de vakbonden over de uitgangspunten van een sociaal plan. Tot nu toe zijn de drie gemeenschappelijke regelingen hierin niet gekend en dat terwijl één en ander ook onze medewerkers direct kan raken. Het is immers nog niet bekend welk takenpakket de nieuwe gemeente gaat uitvoeren, en wat bij de gemeenschappelijke regelingen zal worden belegd. De Wet arhi stelt de bepalingen uit de gemeenschappelijke regeling ons inziens niet buiten werking. De door u geopperde 'voorziening' met betrekking tot de toepassing van het zevende lid van artikel 41 van de Wet arhi is wat ons betreft niet gepast. Het gaat hier niet alleen om het duurzame toekomstperspectief van de nieuwe gemeente, maar ook om de consequenties van uittreden voor de achterblijvende deelnemers in de gemeenschappelijke regelingen. Het dient derhalve altijd in samenhang te worden bezien en te worden opgelost. Wij vinden het dan ook belangrijk dat de indruk die in het herindelingsontwerp wordt gewekt, namelijk dat uittreding kostenneutraal zou kunnen plaatsvinden, wordt weggenomen. pagina 4 van 5
Conclusie Resumerend stellen wij het volgende vast: 1. Er is onvoldoende aandacht voor de proceskant geweest om te komen tot een zorgvuldig herindelingsontwerp. 2. In het herindelingsontwerp is sprake van een onjuist, eenzijdig en onvolledig beeld ten aanzien van de gevolgen voor de wettelijke samenwerkingsverbanden en daarmee ondeugdelijk voor de bestuurlijke provinciekeuze. 3. Er is onvoldoende besef van het effect van een mogelijke uittreding voor de gemeenschappelijke regelingen in. 4. De achterblijvende gemeenten en de gemeenschappelijke regelingen mogen niet met de kosten van uittreden worden geconfronteerd. Wij zijn daarom van mening dat het herindelingsontwerp niet aansluit bij de vraag die de minister heeft gesteld aan de provincie Utrecht en verwachten dat - alvorens overgegaan wordt tot definitieve vaststelling alsnog een zorgvuldig en volledig beeld wordt geschetst. Mocht u naar aanleiding van onze zienswijze vragen hebben, kunt u uiteraard contact opnemen met ons. Hoogachtend, De voorzitter van de De voorzitter van de De voorzitter van de Dienst Gezondheid en Jeugd Veiligheidsregio Omgevingsdienst Drs. C.M.L. Lambrechts Drs. A.A.M. Brok Mr. R.A. Janssen pagina 5 van 5