Verwachting voor week 40 Verwachtingen week 40 Spot Frontmaanden Lange Termijn Power NL Power BE Power DE Gas TTF Crude Oil Coal Emissierechten Weer & temperatuur Macro economisch Bullish Neutraal Bearish 1
Power NL Power Spot NL, lagere prijzen verwacht De gemiddelde day-aheadprijs realiseerde afgelopen week ruim hoger dan de week ervoor: 42.18 in de afgelopen week tegen 39.68 in de week daar voorafgaand. De gemiddelde oktoberrealisatie ligt op 34.05 voor base en 38.48 voor piek. De laatste settlement van het Okt-17-contract was 41.25/48.00 /MWh voor basis/piek, maar de maand is nog jong. De prijzen waren hoog vorige week. Een ongelukkige samenloop van omstandigheden was daar verantwoordelijk voor: een lage kolenbeschikbaarheid werd gecombineerd met weinig wind en onderhoud aan interconnectors in België en Frankrijk. Importcapaciteit nam daarom behoorlijk af en de piekprijzen kwamen tot 55 euro uit. Komende week zijn deze drie zaken juist bearish. De wind is een groot deel van de week prominent aanwezig en op maandagmiddag komt de laatste interconnector terug online. De Hemweg-kolencentrale komt, na de Eemshaven A-centrale, maandag terug en dit verlaagt de druk. Bovendien viert Power NL (APX), Day Ahead Base Peak 19-sep 41,27 45,73 20-sep 40,64 43,38 21-sep 39,26 41,96 22-sep 40,07 43,25 23-sep 36,61 24-sep 36,62 25-sep 42,40 47,33 26-sep 44,68 51,25 27-sep 44,95 47,26 28-sep 47,99 55,05 29-sep 41,71 46,39 30-sep 38,58 1-okt 34,98 2-okt 33,11 38,48 Gemiddelde Sep: 38,76 Duitsland een nationale feestdag, wat tijdelijk voor goedkope stroom zorgt. Het uitvallen van de Tricastincentrale in Frankrijk is daarmee ruimschoots gecompenseerd en de prijzen moeten lager uitkomen. Vanaf woensdag stijgen de prijzen weer door terugkomst van Duitse vraag. Het spotmodel komt uit op een prijs van 38.80 /MWh voor base en 43.10 /MWh voor piek. 2
Power NL Power NL-forwards, gelijke prijzen verwacht Power NL 29-09-2017 22-09-2017 nov-17 43,75-0,20 43,95 dec-17 43,18 0,08 43,10 jan-18 43,79 0,05 43,74 De Nederlandse powercurve is vrijwel gelijk gebleven, met uitzondering van een aantal contracten. In eerste instantie kreeg de Nederlandse power veel steun vanuit het nieuws dat de Q1-18 42,24-0,32 42,56 Franse kerncentrale Tricastin (3.7 GW) uitgezet moest worden Q2-18 37,42 0,44 36,98 omdat de nabijgelegen dijk mogelijk niet bestand zou zijn tegen een aardbeving. Eerst moeten herstelwerkzaamheden uitgevoerd worden aan de dijk voordat de centrale weer in werking gesteld kan worden. De Nederlandse power leek door het nieuws weer even te klimmen naar de eerdere highs. Echter op vrijdag was de markt zeer bearish gestemd en daalde met name het gas stevig. Q3-18 Q4-18 Cal-18 Cal-19 Cal-20 35,79 39,34 38,68 35,54 34,27-0,11-0,16-0,04 0,08 0,15 35,90 39,50 38,72 35,46 34,12 De gedaalde gas- en kolenprijzen zorgden voor het verdampen van de winsten op de Nederlandse power. Deze week verwachten we geen significante veranderingen van de grondstofprijzen. Op de front kan de prijs wel wat zakken onder druk van de spotprijzen, maar op de lange termijn zijn we neutraal. 3
Power BE Power Spot BE, lagere prijzen verwacht De Belgische spotprijzen kwamen afgelopen week een stuk hoger uit, op een gemiddelde van 43.05 /MWh. De week ervoor lag het gemiddelde op 39.83 /MWh. België had de hele week hoge prijzen door groot onderhoud aan een aantal interconnectoren. Er was sprake van zwakke wind en ook viel de Tricastin-centrale in Frankrijk weg, die op last van ASN gesloten moet worden tot medio november. Oktober heeft tot nu toe een gerealiseerd gemiddelde van 36.81 /MWh, tegen een laatste settlement van het Okt-17-contract van 48.85 /MWh. De centrales Doel 3 en Tihange 1 blijven tot in november offline. Daarnaast is Tricastin dus voorlopig offline. Wel is er vrij veel wind verwacht en is de warmtevraag niet heel groot. Bovendien komt maandag de laatste interconnector weer online, waardoor België weer goed stroom kan importeren. De prijzen moeten daardoor wel lager kunnen uitkomen dan de Power BE (Belpex), Day Ahead Base Peak 19-sep 41,56 45,97 20-sep 41,13 45,02 21-sep 39,26 41,96 22-sep 40,07 43,25 23-sep 36,70 24-sep 36,21 25-sep 43,55 49,14 26-sep 47,30 54,13 27-sep 45,77 50,08 28-sep 48,39 55,75 29-sep 43,16 47,81 30-sep 38,46 1-okt 34,72 2-okt 38,89 47,78 Gemiddelde Sep: 37,18 erg krappe afgelopen week. Wel is de kans groot dat door de hogere Duitse vraag vanaf woensdag de prijzen in België vanaf dan ook iets stijgen. 4
Power BE Power BE-Forwards, gelijke prijzen verwacht In tegenstelling tot de Nederlandse powercurve is de Belgische powercurve relatief sterk gebleven. Met name het Nov-17- contract sloot het hoogst vanwege het nieuws over de Franse kerncentrale Tricastin (3.7 GW). Deze centrale moest uit vanwege het gevaar dat de hoger gelegen dijk een aardbeving niet zou kunnen doorstaan. De centrale mag pas weer opstarten wanneer de dijk gerepareerd is. Volgens EDF zijn de werkzaamheden aan de dijk al gestart en wordt er verwacht dat de centrale begin november weer aan kan. Toch wordt er wat premie betaald voor de maanden erna, ook in Q1-18, voor als de Power BE 29-09-2017 22-09-2017 nov-17 55,35 0,73 54,62 dec-17 52,00-0,24 52,24 jan-18 53,20-0,16 53,36 Q1-18 51,57 0,52 51,05 Q2-18 34,15 0,50 33,65 Q3-18 32,81 0,33 32,48 Q4-18 42,80 0,57 42,23 Cal-18 40,29 0,48 39,81 Cal-19 36,89 0,12 36,77 Cal-20 36,70 0,01 36,69 herstelwerkzaamheden toch langer zullen duren. We verwachten deze week gelijke prijzen door gelijkblijvende grondstofprijzen. 5
Gas TTF Gas Spot TTF, gelijke prijzen verwacht Het TTF-weekgemiddelde is deze week licht gedaald naar 17.275 /MWh. De week ervoor realiseerde op een gemiddelde van 17.188 /MWh. Voor Sep-17 is het gemiddelde gerealiseerd op 17.13 /MWh, dit ligt ruim boven de laatste settlement van het Sep-17-contract van 16.519 /MWh. Op vrijdag zakte de TTF-spotprijs enorm in elkaar door bearishe weersvoorspellingen, die met name meer wind lieten zien. Daarnaast werd verwacht dat de komst van LNG zou toenemen. Mogelijk had de stevige daling ook te maken met het einde van het gasjaar door bijvoorbeeld zaken als de afwikkeling van take-or-paycontracten. De komst van LNG lijkt tegen te vallen, aangezien de huidige Aziatische LNG-spotprijzen verder gestegen zijn naar een niveau van 8.4 $/mmbtu ofwel ruim 24 /MWh. We verwachten daarom dat er weinig LNGcargo s naar Europa zullen komen. Aan de vraagkant wordt er weinig verwacht deze week, want er komt meer wind aan en de relatief hoge temperaturen beperken de warmtevraag, ook in de nacht. De lage vraag kan echter wel gecompenseerd worden door het verder vullen van de gasopslagen. We zijn daarom neutraal op de TTF-spot. Gas TTF (LEBA) End of day 19-sep 17,77 20-sep 17,71 21-sep 17,48 22-sep 17,11 23-sep 16,73 24-sep 16,73 25-sep 16,86 26-sep 17,38 27-sep 17,69 28-sep 17,52 29-sep 17,73 30-sep 16,87 1-okt 16,87 2-okt 16,83 Gemiddeld Sep: 17,13 6
Gas TTF Gas TTF-forwards, gelijke prijzen verwacht De TTF-curve is vorige week weinig veranderd in prijs. De winsten die in de eerste helft van de week geboekt werden, liepen er op vrijdag snel uit. Veel steun kwam ook uit de hoek van Frankrijk, waar de kerncentrale Tricastin tijdelijk (sowieso tot begin november) van het net moet op decreet van de toezichthouder ASN. In Azië lopen al een tijdje de LNG-prijzen op. In eerste instantie leek dit veroorzaakt te zijn door problemen bij de Sabine Pass LNG-terminal na het overtrekken van orkaan Harvey. Echter loopt de LNG-prijs nog steeds op en kreeg deze recentelijk steun vanuit een succesvolle tender van een LNG-cargo uit Papua New Guinea, die werd verkocht voor een prijs van ruim 8.50 $/mmbtu. De Aziatische Gas TTF 29-09-2017 22-09-2017 nov-17 17,382 0,060 17,322 dec-17 17,696 0,014 17,682 jan-18 17,772-0,025 17,797 Q1-18 17,694-0,012 17,706 Q2-18 16,281-0,024 16,305 Q3-18 15,961-0,052 16,013 Q4-18 17,170-0,016 17,186 Cal-18 16,773-0,026 16,799 Cal-19 16,549-0,016 16,565 Cal-20 16,231 0,065 16,166 Cal-21 16,070-0,040 16,110 Cal-22 16,007-0,066 16,073 LNG-prijs steeg hierdoor naar een gemiddelde van 8.40 $/mbbtu ofwel ruim 24 /MWh. De premie tussen Aziatisch LNG en de TTF-prijs is daarmee sterk gestegen. We verwachten dan ook dat er weinig LNG-boten zullen komen in Noordwest-Europa. De relatief zwakke spot zal naar onze verwachting de curve wel iets afzwakken, we zijn daarom neutraal. 7
Overige producten Power DE (PHELIX) Het Duitse Cal-18-contract sloot de week lager af op 34.93 /MWh. (vorige week lag het slot nog op 35.21 /MWh). Met name de zwakke kolenprijzen hebben veel invloed gehad op de Duitse powerprijzen. De langetermijn-contracten daalden het hardst terwijl de frontmaand sterk bleef. De frontmaand kreeg veel steun vanwege het wegvallen van de Tricastin-kerncentrale (3.7 GW) tot het begin van november. Het Nov-17- en Dec-17-contract kregen in eerste instantie ook veel steun door dit nieuws, maar uiteindelijk daalde de premie naarmate het meer realistisch bevonden werd dat de dijk in november gerepareerd zou kunnen zijn. Deze week verwachten we aan de voorkant van de curve wat druk vanuit de spotmarkt door veel wind. Op de lange termijn zijn we echter neutraal, net als voor de brandstoffen. Kolen (API2) De kolenprijzen zijn afgelopen week stevig gedaald naar een niveau van 77.15 $/Mt tegen 81.75 $/Mt in de week ervoor. Na een maandenlange vrijwel lineaire stijging volgde afgelopen week een stevige sell-off. De sell-off werd veroorzaakt door berichtgeving over een beëindiging van de stakingen in kolenmijnen in Australië. Dit was de eerste regio waar de kolenprijs (Global Newcastle Index) sterk was gedaald, namelijk met ruim 4 dollar, nog voordat de API2 daalde. Het bearishe sentiment lijkt dus te komen uit Oceanië. Er is niet helemaal sprake van een trendbreuk. Dergelijke correcties hebben eerder plaatsgevonden sinds de bullishe trend begonnen is in 2016. Daarnaast kan de API2 nog steun krijgen uit Frankrijk. Echter is de steeds zwakkere eurokoers wel negatief voor de kolenprijs. We zijn deze week daarom neutraal. 8
Overige producten Crude Oil, Brent Het Brent Nov-17-contract is afgelopen week hoger gesloten op een niveau van 57.54 $/bbl, tegen 56.86 $/bbl de week ervoor. De oliemarkt begon sterk door opnieuw een tweejarig maximum op te zoeken. De frontmaand leek nog even de 60 $/bbl aan te tikken. De lucht liep er echter uit, vooral door groei van olieproductie in Libië en Nigeria. Ook de euro werd wat zwakker tegenover de dollar. Daarnaast liet het EIA-weekrapport zien dat er een opnieuw een toename van de Amerikaanse olieproductie heeft plaatsgevonden. Deze successie van bearishe berichten zorgde voor winstnemingen, aangezien er veel longposities zijn opgebouwd in de rally van september. Deze week verwachten we weinig nieuws. Wellicht dat de situatie in Iraaks Koerdistan wat kan escaleren, aangezien een meerderheid van de Koerden stemde voor een onafhankelijke staat in het referendum. Volgende week verwachten we meer nieuws met de publicatie van het IEA- en OPEC-rapport. Deze week zijn we daarom neutraal. Crude Oil, WTI Het WTI Nov-17-contract is vorige week ook verder gestegen. De frontmaand sloot vrijdag op $51.67/bbl tegenover $50.66/bbl de week daarvoor. Het olievoorradenrapport van de EIA liet een afname van de olievoorraden zien met 1.8 miljoen vaten. De benzinevoorraden stegen echter met 1.1 miljoen vaten. Distillaten, waaronder diesel en petroleum vallen, daalden met 0.814 miljoen vaten. Na de orkaan Harvey namen de olievoorraden alleen maar toe. Aangezien de voorraden nu wel afnamen geeft dit aan dat de raffinaderijen volledig hersteld lijken te zijn van de problemen ontstaan tijdens de orkaan. De Brent/WTI-spread is hierdoor wat gedaald van ruim 6 dollar naar 5 dollar/vat. Het commitment of traders-rapport van de CFTC, die de posities van fondsen vastlegt in de WTI-futures, laat tussen 19 en 26 september een toename van de netto longposities zien met ruim 52 miljoen vaten (52k contracten). 9
Overige producten Emissierechten De EUA-prijs hield goed stand toen de markt sterk bearish was afgelopen vrijdag. Met name de kolenprijs heeft toen het onderspit gedolven. Gedurende september is de prijsbeweging van EUA s vrijwel zijwaarts verlopen met af en toe uitschieters naar boven of beneden, maar met altijd een terugkeer naar een gemiddelde van zo n 7 /ton CO2. Dat de EUA-prijs niet echt een kant kiest is niet verwonderlijk. Er zijn nog veel onzekerheden te noemen. Ten eerste is er nog veel onzekerheid omtrent de Franse kerncentrales. Het enige wat we weten is dat de Tricastin-kerncentrale van 3.7 GW naar verwachting tot begin november uit staat. Dit heeft vorige week steun gegeven aan de EUA-prijs. Daarnaast zal er volgende week een trialoog plaatsvinden in het Europees Parlement over de hervorming van de EU-ETS. Ook de uitkomst hiervan is nog onzeker. Als laatste verwachten we nog nieuws over de coalitievorming in Duitsland. De Groenen zijn thans bezig prioriteiten te stellen voor de coalitiegesprekken. Waarschijnlijk kunnen daarin een van deze drie eisen naar voren komen: het sluiten van de 20 meest vervuilende kolencentrales, steun aan hogere CO2-prijzen via een strengere hervorming van de EU-ETS of een nationale CO2-taks. Alles behalve een strengere hervorming van de EU-ETS zou bearish zijn voor de EUA-prijs. Er vindt veel plaats op politiek niveau en de onzekerheid is daarom groot. We zijn daarom neutraal. 10
Dark & Spark Spreads De Clean Spark Spread (CSS) en de Clean Dark Spread (CDS) zijn een manier om de winstgevendheid van gas- en kolengestookte elektriciteitscentrales weer te geven. De onderstaande figuren geven de forwardspreads van Nederland en Duitsland weer. De gemiddelde efficiëntie van de centrale is gezet op 53% voor een gascentrale en op 39% en 46% voor een gemiddelde en efficiënte kolencentrale. De emissiefactor voor gas is 0.187 en voor kolen is het 0.34. De calorische waarde van kolen is 25.12 MJ/kg. De wisselkoers euro/dollar is voor vandaag $1 = 0.850. De spreads zijn berekend met de Duitse en Nederlandse Cal 18-powerfuture (ICE-Endex en EEX), TTF en NCG-gas (ICE-Endex), API2-coalforwards (EEX) en EUA s (ICE- ECX). De gascorrectiefactor van 35.17/31.65 is uiteraard van toepassing op de gasprijs. Onderhoud en andere kosten worden in deze berekening niet meegenomen. Clean Spark Spread Clean Dark Spread 11
Weersvooruitzicht Ex-orkaan Maria luidt een behoorlijk winderige week in. Hoewel dit systeem niet eens dichtbij de Benelux komt is het weerbeeld behoorlijk winderig. Het maakt het ook mogelijk dat daar achteraan een tweede lagedrukgebied de weg naar onze omgeving weet te vinden. Het herfstachtige weer zal daarom waarschijnlijk tot aan vrijdag aanhouden. Pas daarna weet een hogedrukgebied boven Frankrijk zich uit te breiden naar het noorden. De wind neemt af, en de zon komt terug. Dan heeft de wind de week echter al een duidelijk bearish beeld gegeven. De minieme afwijkingen zon en temperatuur zijn daarom minder van belang. Het weerbeeld is daarom bearish. Temperatuur: Neutraal Normaal voor begin oktober is een graad of 16 overdag. Dat wordt alleen op maandag gehaald. Vanaf dinsdag is het een paar dagen overdag een graad of 15. Vrijdag en zaterdag stroomt frissere lucht binnen en is het met 14 graden wel bekeken. Mogelijk wordt het zondag weer 15 graden. In de nacht is 9 graden normaal, maar maandag begint met 14. Dinsdag, woensdag en donderdag ligt het minimum rond een graad of 11. Vrijdag en zaterdag daalt het kwik naar 10 en 9 graden respectievelijk en ook zondag wordt het minimaal een graad of 10. Overdag is het vrij fris, maar in de nachten vrij warm. Het temperatuurbeeld is daarom neutraal. Zon: Neutraal Het dynamische weer zorgt voor een snelle doorstroom van bewolking. Maandag en dinsdag lijken we net te kunnen profiteren van een grote kans dat juist overdag de gaten in de bewolking vallen. De dagen zijn daarom best vriendelijk aan de hemel. Woensdag en donderdag lijkt de bewolking juist een stuk hardnekkiger. Vrijdag moet de zon alvast wat ruimte terugwinnen. Als in het weekeinde de hogedrukgebieden de regie overnemen stijgt de kans op zon. Dit compenseert het bewolkte middendeel van de week. Zon is daarom neutraal. Wind: Bearish Twee grote stormdepressies zorgen deze week voor veel wind in Europa. De Benelux blijft de sterkste wind bespaard, maar toch waait het hier behoorlijk door. De meeste wind lijkt bestemd voor maandag en donderdag. Daar tussenin is het echter niet veel kalmer. Pas in de loop van vrijdag moet de wind gaan luwen, wanneer de tweede depressie langzaam verdwijnt. Hogedrukgebieden zorgen vanaf dan voor een kalm weekeinde. De week is dan echter al winderig genoeg voor een bearish signaal. 12
Macro-economische agenda Maandag 2 oktober: VS - ISM Manufacturing PMI & Prices Paid EU - Unemployment Rate Dinsdag 3 oktober: VS - API-weekrapport olievoorraden DE - Dag van de Duitse Eenheid AU - Royal Bank of Australia: rentebesluit Woensdag 4 oktober: VS - EIA-weekrapport olievoorraden Donderdag 5 oktober: VS - EIA-weekrapport aardgas Vrijdag 6 oktober: VS - Baker Hughes rig count VS - CFTC commitment of traders VS - Nonfarm Payrolls & Unemployment Rate Legal Disclaimer 1. No offer This market report is intended to give an overview. No information contained in this report should be considered as an offer, an invitation to offer or a recommendation to enter into any transaction. Prices and valuations contained in this report are indicative and they and other information published are for information purposes only. 2. No investment advice Information made available in this market report should not be considered as investment advice or any form of recommendation to purchase products described therein. 3. Historical performance Past performance information contained in this market report is not to be considered as an indication of future results. 4. No warranties Although details included in this market report were taken from sources considered to be reliable, no warranty is made as to its accuracy, completeness and adequacy. All quotations and prices are subject to change. All opinions expressed reflect the current assessment of E.ON Benelux N.V. which is subject to change without prior notice. 5. Copyright All rights reserved. Duplication and distribution requires the prior written consent of E.ON Benelux N.V. 13