- Addendum convenant Toegankelijkheid Ministerie van Binnenlandse Zaken & Kwaliteitsinstituut Nederlandse Gemeenten & Leveranciers Directoraat-Generaal Wonen, Bouwen en Integratie Datum 19 december 2013 Status Definitief
Inhoud Inhoud... 2 Inleiding... 3 1 Doel van het addendum... 4 2 Duur van het addendum... 5 3 Werkafspraken tussen de partijen... 6 3.1 De partijen uit dit convenant... 6 3.2 De instrumenten... 6 4 Partijen en instrumenten... 9 5 Reguliere activiteiten t.b.v. uitvoering werkafspraken... 12 6 Publiciteit van de co-creatie... 13 7 Bijlagen... 14 8 Ondertekening... 15 Pagina 2 van 15
Inleiding Vóór 2015 moeten alle overheidswebsites toegankelijk zijn. De overheid en de leveranciers die webdiensten aanbieden (CMS-leveranciers, leveranciers van frontoffice toepassingen zoals digitale loketten, web oplossingen of e-formulieren, webontwerpers en ontwikkelaars) werken samen om invulling te geven aan het realiseren van een toegankelijke digitale overheid. Ter uitwerking daarvan betreft dit convenant de naleving van de verplichtingen tot toepassing van de overheidsstandaard Webrichtlijnen versie 2 (hierna te noemen Webrichtlijnen). De Webrichtlijnen zijn geschreven met het doel om de beschikbaarheid van digitale informatie voor zoveel mogelijk gebruikers te borgen. De Webrichtlijnen ondersteunen bezoekers van websites met een functiebeperking, maar ook in geval van bijvoorbeeld trage internetverbindingen, kleine beeldschermen of verouderde software. De Webrichtlijnen gelden voor alle webgebaseerde diensten aan burgers en bedrijven van overheden. Ze gelden dus niet alleen voor websites, maar ook voor webgebaseerde applicaties op mobiele apparaten (bijv. smartphone en tablets). Ze gelden niet voor dienstverlening tussen en binnen overheden (bijvoorbeeld back-office of intern webportaal). Ze gelden ook niet, indien overheden gebruik maken van webgebaseerde dienstverlening van private organisaties, zoals sociale netwerksites of particuliere internetdiensten. De Webrichtlijnen zijn gebaseerd op internationale open standaarden en geplaatst op de zogenaamde «pas toe of leg uit lijst» van het College en het Forum Standaardisatie. Dit betekent dat overheden de webrichtlijnen moeten toepassen, tenzij er zwaarwegende redenen zijn om één of meer elementen niet toe te passen. Hebben overheden zwaarwegende redenen om één of meer webrichtlijnen niet toe te passen, dan leggen ze daarover transparant verantwoording af. Het convenant wordt ondertekend door het Ministerie van Binnenlandse zaken en Koninkrijkrelaties (BZK), Kwaliteitsinstituut Nederlandse Gemeenten (KING) en de leveranciers. Hierna te noemen partijen. Pagina 3 van 15
1 Doel van het addendum Het doel van dit addendum convenant is om in samenwerking tussen de partijen te komen tot: I. webdiensten en -applicaties die voldoen aan de overheidsstandaard Webrichtlijnen; II. ondersteuning van overheidsorganisaties in het continu voldoen aan deze standaard; III. ondersteuning van overheidsorganisaties bij het afleggen van verantwoording over de toepassing van deze standaard conform het regime van pas toe of leg uit Hoe door de partijen invulling wordt gegeven aan deze doelstellingen is uitgewerkt in hoofdstuk 4 onder werkafspraken. Pagina 4 van 15
2 Duur van het addendum Dit addendum convenant is geldig van 16-1-2014 tot 1-9-2015 en wordt daarna door partijen geëvalueerd. Pagina 5 van 15
3 Werkafspraken tussen de partijen 3.1 De partijen uit dit convenant 1. Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) is verantwoordelijk voor het beleid en het beheer van de overheidsstandaard Webrichtlijnen ten behoeve van de overheid; 2. Logius De uitvoeringsorganisatie Logius beheert de overheidstandaard Webrichtlijnen in opdracht van BZK. 3. Kwaliteitsinstituut Nederlandse Gemeenten (KING) KING werkt samen met gemeenten, ketenpartners en leveranciers aan de kwaliteit van de online dienstverlening. Gebruik van de overheidsstandaard Webrichtlijnen draagt bij aan deze kwaliteit. 4. Leveranciers Het addendum convenant beoogt afspraken te maken met leveranciers van webdiensten, CMS-leveranciers, leveranciers van front office toepassingen zoals digitale loketten, weboplossingen-of e-formulieren, webontwerpers en ontwikkelaars 3.2 De instrumenten In het convenant wordt gerefereerd aan diverse instrumenten die ter ondersteuning ter beschikking worden gesteld. Hieronder volgt een korte toelichtingen. Toepassingskader Toegankelijkheid voor iedereen Het toepassingskader beschrijft mogelijke, geldige redenen die een overheid kan opgeven bij de verantwoording, in geval niet kan worden aangetoond dat volledig aan de standaard is voldaan. Het toepassingskader helpt overheden om op juiste wijze verantwoording af te leggen over toepassing van de Webrichtlijnen. Het toepassingskader wordt beschikbaar gesteld via een application programming interface (API), waarmee inhoud van het document ook voor eigen doeleinden kan worden gebruikt. Het toepassingskader wordt in opdracht van BZK doorontwikkeld en beheerd door Logius. Voor meer informatie ga naar www.webrichtlijnen.nl. Verantwoordingmodel Het verantwoordingsmodel is een instrument waarmee een overheidsorganisatie inzichtelijk maakt hoe de organisatie omgaat met de Webrichtlijnen. De kern van het model is een prestatieverslag waarin de kenmerken van een website worden omschreven, de organisatie achter de website, welke informatie over voldoen aan de Webrichtlijnen beschikbaar is en, aan de hand van het Toepassingskader, uitleg gegeven wordt op punten waarop (nog) niet aan de Webrichtlijnen wordt voldaan (of waarover geen informatie beschikbaar is). Het prestatieverslag is gebaseerd op algemeen gangbare auditprincipes. Bedoeling is dat informatie van een leverancier over het voldoen aan de Webrichtlijnen wordt hergebruikt, en door de opsteller van het verslag kan Pagina 6 van 15
worden overgenomen. Het ligt daarom voor de hand dat overheden de leveranciers vragen om informatie aan te leveren die aan specifieke inhouds- en vormvereisten voldoet. Het verantwoordingsmodel is in opdracht van BZK ontwikkeld en wordt beheerd door Logius. Voor meer informatie, ga naar www.webrichtlijnen.nl. Evaluatiedocumentatie Om te kunnen vaststellen of aan de Webrichtlijnen is voldaan, is evaluatiedocumentatie ontwikkeld. Als een toets wordt uitgevoerd, is er een evaluatiemethode waarin wordt beschreven hoe een representatieve steekproef dient te worden genomen uit een verzameling webpagina's en op welke wijze een toets dient tet worden uitgevoerd. Verder is een uitgebreide verzameling technieken en gangbare fouten beschikbaar waarmee tests kunnen worden uitgevoerd of al dan niet aan een succescriterium wordt voldaan. Toegankelijkheidsmonitor Gewoon toegankelijk De Toegankelijkheidsmonitor is een online instrument welke overheden, leveranciers en belangengroepen actief helpt bij het proces van continue verbetering van de toegankelijkheid van overheidswebsites. Het instrumentarium biedt overheden en hun leveranciers de mogelijkheid om voor hun websites: inzicht te krijgen in de barrières bij toepassing van de toegankelijkheidscriteria en handvatten aangereikt te krijgen voor het beslechten van deze barrières. verantwoording af te leggen binnen het geldende regime van pastoe-of-leg-uit conform het toepassingskader. Het instrument biedt bovendien: transparantie aan belangengroeperingen en bestuurders en stimuleert de aandacht voor het blijvend werken aan toegankelijkheid. De toegankelijkheidsmonitor toetst op de WCAG 2.0 criteria, beperkt tot de automatisch te toetsen criteria en zal bereikbaar zijn via www.gewoontoegankelijk.nl of simplyaccessible.eu De monitor is een gezamenlijk initiatief van KING, BZK en Logius. GEMMA Softwarecatalogus De GEMMA softwarecatalogus is een online informatiesysteem die het (verwachte) softwareaanbod voor gemeenten van ruim 100 ICTleveranciers bevat. Per softwareproduct is aangegeven wat de globale functionaliteit is, wat de productplanning is en welke (open) standaarden worden ondersteund. De leverancier is zelf verantwoordelijk voor het up to date houden van deze productinformatie. Toegankelijkheids-assistent voor webredacteuren Om te voorkomen dat tijdens de creatie en bij onderhoud van content fouten worden gemaakt die vooraf voorkomen kunnen worden, wordt er in samenwerking met de markt- een plugin beschikbaar gesteld die het webredacteuren mogelijk maakt om via een WYSIWYG editor (i.c CKEditor) de content van webpagina s op een aantal (redactionele) WCAG 2.0 criteria te toetsen. Gebruik van de plugin helpt webredacteuren in een vroegtijdig stadium - dus nog voordat bewerkte content wordt opgeslagen - (mogelijke) fouten te ontdekken en waar nodig te corrigeren. Pagina 7 van 15
De werking van dit 'checking assistance' instrument wordt geharmoniseerd met andere instrumenten die worden gebruikt om de voortgang van het continu proces van werken aan Toegankelijkheid in kaart te brengen. Technische ondersteuning voor leveranciers Logius fungeert als helpdesk voor leveranciers die het convenant hebben ondertekend bij vragen rondom de toepassing van de Webrichtlijnen conform het beheerplan dat Logius opstelt in samenspraak met BZK. Voor vraagstukken rondom de toepassing van overheidsstandaard Webrichtlijnen, het toepassingskader, het verantwoordingsmodel en evaluatie-documentatie heeft BZK Webrichtlijnen Expert Groep (WEG) ingesteld, die BZK adviseert over voorgestelde wijzigingen. Dergelijke wijzigingen kunnen door een ieder bij BZK voorgesteld worden. Pagina 8 van 15
4 Partijen en instrumenten Om invulling te geven aan de boven genoemde doelstellingen, worden de volgende inhoudelijke werkafspraken gemaakt tussen de partijen. BZK 1. BZK beheert de Webrichtlijnen, het toepassingskader en het verantwoordingsmodel en beslist over voorstellen tot wijziging daarin. Leveranciers kunnen volgens het gangbare beheermodel voorstellen tot wijziging voordragen. Voorgenomen wijzigingen worden ieder kwartaal door BZK ter kennis gebracht aan de deelnemers van het convenant. 2. BZK en KING ontwikkelen gezamenlijk de Toegankelijkheidsmonitor. Deze wordt beheerd in opdracht van BZK. 3. BZK voert de reguliere monitoractiviteiten uit met de toegankelijkheidsmonitor op websites van overheden en publiceert de resultaten via www.gewoontoegankelijk.nl. BZK rapporteert elk kwartaal over de toepassing van de Webrichtlijnen bij overheden aan de hand van verifieerbare informatie uit het ondersteunende instrumentarium. Voorgenomen rapportages over de leveranciers worden voorafgaand aan de publicatie door BZK ter kennis gebracht aan de leveranciers die deelnemen in het convenant. Leveranciers kunnen binnen 10 werkdagen suggesties tot verbetering op de voorgenomen rapportages indienen bij BZK. 4. BZK voert specifieke monitoractiviteiten uit bij onvoldoende voortgang van de realisatie van de gemaakte afspraken in overleg met het verantwoordelijk management van de betreffende leveranciers 5. BZK stelt het toepassingskader, verantwoordingsmodel, evaluatiedocumentatie en toegankelijkheidsinstrumentarium ter beschikking aan leveranciers ten behoeve van de implementatie van de Webrichtlijnen. Zie daarvoor de verwijzingen in de voetnoten in dit addendum convenant. 6. Op verzoek van BZK wordt door Rijksoverheid.nl (AZ/DPC) een generieke editor (CMS-module) ontwikkelt; de Toegankelijkheidsassistent voor webredacteuren, waarmee de redacteur voor de naleving van de Webrichtlijnen al bij de creatie van content ondersteund wordt en tips en validatie gegeven worden om Webrichtlijnen correct toe te passen. 7. In opdracht van BZK fungeert Logius als helpdesk voor leveranciers die het convenant hebben ondertekend bij vragen rondom de toepassing van de Webrichtlijnen conform het beheerplan dat Logius opstelt in samenspraak met BZK. 8. BZK organiseert in het najaar van 2014 een tussentijdse evaluatiebijeenkomst met als doel de werking van dit convenant met partijen te evalueren. Pagina 9 van 15
KING 1. KING stelt de GEMMA softwarecatalogus beschikbaar en onderhoudt deze zodat leveranciers hun (geplande) productaanbod en de ondersteuning met betrekking tot de Webrichtlijnen bekend kunnen maken. 2. KING stelt haar netwerk met leveranciers en gebruikersverenigingen en overlegstructuren voor BZK en Logius beschikbaar zodat zij de naleving van dit convenant kunnen bevorderen, alsmede met als doel om de groep leveranciers die deelnemen aan het convenant uit te breiden; 3. KING stelt haar webplatform en overige bestaande communicatiekanalen beschikbaar voor het communiceren over de deelnemers, uitvoering van dit convenant waarbij BZK, voor zover het gemeenten betreft, in afstemming met de VNG en KING de inhoud opstelt en publicatie in onderling overleg plaatsvindt. Leveranciers In aanvulling op de inkoopvoorwaarden die gelden voor leveranciers (binnen het Rijk en bij medeoverheden) en op de bestaande convenanten met de leveranciers, volgen hieronder de afspraken met de leveranciers over het bevorderen van de toegankelijkheid, die zien op toepassing van de Webrichtlijnen bij door de leveranciers opgeleverde webgebaseerde producten aan overheden, conform het regime van «pas toe of leg uit» en met inachtneming van het daartoe door BZK ontwikkelde toepassingskader en verantwoordingsmodel en met gebruikmaking van de daartoe door BZK en KING ontwikkelde ondersteunende instrumenten. Fasering in het voldoen aan de webrichtlijnen De fasering volgt de onderverdeling van de succescriteria in Bijlage 5.1van het toepassingskader. A. Leveranciers voldoen per 1-9-2014 aan de succescriteria die qua complexiteit als eenvoudig zijn benoemd en onder verantwoordelijkheid van de leverancier omschreven staan. B. Leveranciers voldoen per 31-12-2014 aan de succescriteria die qua complexiteit als gemiddeld en complex zijn benoemd en onder verantwoordelijkheid van de leverancier omschreven staan, waarbij een uitzondering wordt gemaakt voor de complexe applicaties en content die in hoofdstukken 2 en 3 van het toepassingskader is omschreven. C. Leveranciers geven per 1-6-2015 invulling aan de afspraken voor het leveren van ondersteuning (9-11) voor wat betreft de succescriteria die in het toepassingskader vallen onder de verantwoordelijkheid van de redacteur. Verplichtingen Leveranciers 1. Leveranciers wijzen overheden op de verplichting om te voldoen aan de Webrichtlijnen conform het regime van «pas toe of leg uit» en met inachtneming van het toepassingskader en het verantwoordingsmodel. 2. De leveranciers informeren pro actief BZK (via Logius) per fasering over de websites en applicaties van overheden waarvoor zij werkzaamheden hebben geleverd, die voldoen aan de eisen van dit addendum convenant. 3. Leveranciers scannen zelf, volgens de fasering gedefinieerd hierboven, vóór oplevering en ingebruikname door overheden van websites/applicaties of deze voldoen aan de automatisch te toetsen criteria uit WCAG 2.0. BZK stelt daartoe, in samenwerking met KING, een faciliteit ter beschikking binnen de toegankelijkheidsmonitor waarop leveranciers zich kunnen Pagina 10 van 15
abonneren. Leveranciers publiceren de rapportage van de scan via de GEMMA softwarecatalogus. 4. Leveranciers bieden, vóór de oplevering van websites/applicaties aan de opdrachtgevende overheidsorganisaties, inzicht in de wijze waarop én de mate waarin de Webrichtlijnen zijn toegepast. Dit met als doel dat de overheidsorganisatie de ontvangen informatie kan gebruiken voor hun eigen verantwoording. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de toegankelijkheidsmonitor Gewoon toegankelijk, het toepassingskader en het verantwoordingsmodel. GEMMA Softwarecatalogus 5. Voorafgaand aan ondertekening van dit addendum geven leveranciers in de GEMMA softwarecatalogus per bestaand en gepland softwareproduct aan, in welke versie, de webrichtlijnen tot welk niveau al toegepast worden of gaan worden op het moment van ondertekening van dit addendum. 6. Leveranciers houden hun productinformatie in de GEMMA softwarecatalogus bij conform de afspraken in het KING convenant. Leveren van ondersteuning 7. Leveranciers ondersteunen het onderhouden van websites (uploaden content) door overheden volgens de Webrichtlijnen. Per 31-12-2014 is de (geplande) support en dienstverlening bekend gemaakt op de eigen website. 8. Leveranciers stellen via hun softwareproducten het gebruik van de Toegankelijkheidsassistent voor webredacteuren (assistant checker ondersteund in een editor) of een eigen, kwalitatief vergelijkbaar instrument, ter beschikking. Pagina 11 van 15
5 Reguliere activiteiten t.b.v. uitvoering werkafspraken Logius is de uitvoeringsorganisatie die in opdracht van BZK de volgende onderdelen ten behoeve van overheden beheert en exploiteert. Hieronder een opsomming van regulier activiteiten die tevens ter ondersteuning dienen van de uitvoering van de werkafspraken: 1. beheren en exploiteren van de norm: open standaard Webrichtlijnen versie 2 (de pas toe of leg uit lijst van College Standaardisatie); 2. beheren en exploiteren van de toepassing van de norm: het toepassingskader; 3. beheren en exploiteren van de verantwoording over de toepassing: het verantwoordingsmodel; 4. beheren en exploiteren van de meetmethode: de evaluatiedocumenten; 5. beheren van de rapportage over de toepassing van de Webrichtlijnen op www.gewoontoegankelijk.nl 6. Logius beheert de document API van het toepassingskader; 7. inbreng van expertise en communicatie en informatieverstrekking over deze onderdelen via onder andere: i. Website http://www.webrichtlijnen.nl ii. Website http://versie1.webrichtlijnen.nl iii. Website http://versie2.webrichtlijnen.nl. iv. API http://api.webrichtlijnen.nl BZK maakt afspraken met toetsingsinstanties over handmatige toetsing in aanvulling op automatische toetsing en over gerichte advisering en ondersteuning aan overheden conform het toepassingskader en het verantwoordingsmodel. Voorgenomen afspraken worden door BZK ter kennis gebracht aan de leveranciers die deelnemen in het convenant. Pagina 12 van 15
6 Publiciteit van de co-creatie De co-creatie tussen genoemde partijen wordt breed bekend gemaakt. - BZK vermeldt het bestaan van dit addendum convenant met de participanten op de website www.webrichtlijnen.nl - BZK zorgt voor publiciteit (o.a. artikel) rond 1-16-2014, de datum van ondertekening van het convenant, en rond de meetmomenten op 1-9-2014, 31-12-2014 en 1-6-2015 met vermelding van de leveranciers die bewezen voldoen aan de afspraken in het convenant. - Daarbij zorgt BZK voor minimaal 2 en maximaal 4 artikelen met participerende leveranciers, die gepubliceerd worden op www.webrichtlijnen.nl en die ter publicatie ter beschikking gesteld worden aan de leveranciers. - KING vermeldt in een apart bericht het bestaan van dit addendum convenant met de participanten op de website www.operatienup.nl - KING neem addendum op in lijst van convenant www.operatienup.nl - KING draagt het bestaan van het addendum met vermelding van de partners uit tijdens het KING implementatie congres 26 maart 2014. - KING draagt het bestaan van het addendum met de vermelding van de partners uit tijdens andere relevante bijeenkomsten als: congressen, leveranciers bijeenkomsten, ateliersessies, gebruikersverenging dagen etc. - Leveranciers die het addendum ondertekend hebben, hebben het recht om in hun product informatie of andere marketing materiaal te verwijzen naar de deelname aan dit addendum. Pagina 13 van 15
7 Bijlagen Ten behoeve van een goede uitvoering van het convenant zijn de hieronder genoemde documenten meegestuurd als bijlage. Deze worden per januari 2014 ontsloten via www.webrichtlijnen.nl - Toepassingskader - Verantwoordingsmodel - Evaluatiedocumentatie - Beheermodel Pagina 14 van 15
8 Ondertekening Plaats.., Datum: 16 januari 2014 De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Voor deze, De directeur Burgerschap en Informatiebeleid, Drs. B. Steenbergen KING Namens de directie.. Tof Thissen en Larissa Zegveld Leverancier. Pagina 15 van 15