Labo XX: Contactdag 1 juli 2013

Labo XX: Contactdag 1 juli 2013

programma 14u00 14u20 visie op de wedstrijd Introductie Labo XX Verloop Labo XX Kristiaan Borret, Stadsbouwmeester Isabelle Verhaert, projectleider Labo XX 14u20 15u00 ruimtelijke en demografische analyse 20ste-eeuwse gordel Bevolkingsprognoses Antwerpen 2011 2030 Analyse van de stadsregio Joost Schouppe, Studiedienst Stadsobservatie Toon Vanobbergen, Team Ontwerpend Onderzoek 15u00 16u00 Labo XX bekeken vanuit verschillende beleidsdomeinen Voorzieningentekort in de 20 ste eeuwse gordel Ontwerpen van betaalbaarheid? Punctuele ingrepen in het woonweefsel als hefboom voor stadsvernieuwing Stadsverdichting-en vernieuwing als duurzame opgave Economie: potenties voor verweving Virge Smets, Stadsontwikkeling, Ruimte Kristof Peeters, Sociale Planning Liesbeth Lanneau, AG Vespa Iris Gommers, Energie en Milieu Antwerpen Guido Muelenaer, Werk en Economie 16u00 17u00 afsluitende drink

Labo XX: Inleiding: Verloop Labo XX Isabelle Verhaert Projectleider Labo XX

Verdichting en stadsvernieuwing EVALUATIE EN ACTUALISATIE srsa Mobiliteitsplan Groenplan Verdichtings- en stadsvernieuwingsonderzoek Labo XX stadsontwikkeling

Verdichting en stadsvernieuwing EVALUATIE EN ACTUALISATIE srsa Mobiliteitsplan Groenplan Verdichtings- en stadsvernieuwingsonderzoek Analyse van de stadsregio Labo XX Haalbaarheidsstudie Parallelle cases in de XX ste eeuwse gordel Data-analyse Labo XX stadsontwikkeling

Verdichting en stadsvernieuwing Strategisch Ruimtelijk Structuurplan: Antwerpen Ontwerpen (2006) Beeld Dorpen en Metropool Strategische ruimten in XX eeuwse gordel: - Lager netwerk: stedelijke en buurtcentra - Zachte ruggengraat - Levendig kanaal Labo XX stadsontwikkeling

Labo XX stadsontwikkeling

Uitgangspunten onderzoek 1. Nieuwe bewoners betekenen nieuwe potenties voor de stad. Door maximaal in te zetten op kwaliteit, zijn verdichtingsprojecten voornamelijk in de 20 ste -eeuwse gordel echte hefboomprojecten voor een nieuwe fase van stadsvernieuwing. We gebruiken de verdichtingsopgave om nieuwe kwalitatieve vormen van stedelijkheid te verkrijgen. 2. De bebouwde en onbebouwde voorzieningengraad blijft minstens even hoog als vandaag. Dit betekent dat we niet alleen inzetten op bijkomende woningen, maar tegelijkertijd op bijkomende voorzieningen en werkplekken. 3. Om de bevolkingstoename op te vangen, gaan we voluit voor reconversie van het bestaande stedelijke weefsel, dit leidt tot de meeste innovatieve oplossingen. We zetten in eerste instantie in op hergebruik van bestaande (leegstaande) gebouwen, onbebouwde percelen en brownfields. Bovendien zetten we maximaal in op stapelen en meervoudig ruimtegebruik om de bestaande bebouwing op weloverwogen plaatsen te verdichten. In eerste instantie worden daarom geen bijkomende gebieden aangesneden. De open ruimte is immers de vertrekbasis voor de organisatie van de ruimte, het is de natuurlijke drager van de omgevingskwaliteit. Verdichtings- en stadsvernieuwingsonderzoek stadsontwikkeling

Timing Labo XX FASE 0 publicatie maandag 10 juni 2013 contactdag maandag 1 juli 2013 FASE 1: selectiefase indienen fase 1 dinsdag 3 september 2013 bekendmaking geselecteerden maandag 30 september 2013 FASE 2: onderhandelingsfase presentatiemoment geselecteerden dinsdag 8 oktober 2013 indienen finale offerte dinsdag 15 oktober 2013 bekendmaking kandidaten dinsdag 12 november 2013 FASE 3: ontwerpend onderzoek Labo XX: workshop één donderdag 5 december 2013 Labo XX: workshop twee donderdag 23 januari 2014 Labo XX: workshop drie donderdag 27 februari 2014 Labo XX: workshop vier donderdag 3 april 2014 Labo XX: finale presentatie donderdag 5 juni 2014 Verdichtings- en stadsvernieuwingsonderzoek stadsontwikkeling

Selectiecriteria Labo XX FASE 1: selectiefase indienen fase 1 dinsdag 3 september 2013 bekendmaking geselecteerden maandag 30 september 2013 Selectiecriteria 1. Samenstelling van het projectteam 2. Studie- en beroepskwalificatie van het projectteam 3. Referenties Aan te leveren documenten - Visienota - Plan van aanpak van de opdracht - Overzicht kostenbeheersing van het project - Organigram team - CV s teamleden - 3 relevante referenties + 3 per expertise Verdichtings- en stadsvernieuwingsonderzoek stadsontwikkeling

Selectiecriteria Labo XX FASE 2: onderhandelingsfase presentatiemoment geselecteerden dinsdag 8 oktober 2013 indienen finale offerte dinsdag 15 oktober 2013 bekendmaking kandidaten dinsdag 12 november 2013 Gunningscriteria 1. Kwaliteit van concept- en visievorming van het onderzoeksvoorstel: 60 punten 2. Kwaliteit en geloofwaardigheid van het plan van aanpak: 30 punten 3. Kostenbeheersing van het project: 10 punten Aan te leveren documenten - Visienota - Plan van aanpak van de opdracht - Overzicht kostenbeheersing van het project Verdichtings- en stadsvernieuwingsonderzoek stadsontwikkeling

programma 14u00 14u20 visie op de wedstrijd Introductie Labo XX Verloop Labo XX Kristiaan Borret, Stadsbouwmeester Isabelle Verhaert, projectleider Labo XX 14u20 15u00 ruimtelijke en demografische analyse 20ste-eeuwse gordel Bevolkingsprognoses Antwerpen 2011 2030 Analyse van de stadsregio Joost Schouppe, Studiedienst Stadsobservatie Toon Vanobbergen, Team Ontwerpend Onderzoek 15u00 16u00 Labo XX bekeken vanuit verschillende beleidsdomeinen Voorzieningentekort in de 20 ste eeuwse gordel Ontwerpen van betaalbaarheid? Punctuele ingrepen in het woonweefsel als hefboom voor stadsvernieuwing Stadsverdichting-en vernieuwing als duurzame opgave Economie: potenties voor verweving Virge Smets, Stadsontwikkeling, Ruimte Kristof Peeters, Sociale Planning Liesbeth Lanneau, AG Vespa Iris Gommers, Energie en Milieu Antwerpen Guido Muelenaer, Werk en Economie 16u00 17u00 afsluitende drink

Labo XX: Analyse: Bevolkingsprognoses Antwerpen 2011 2030 Joost Schouppe Studiedienst Stadsobservatie

Bevolking verleden en toekomst

Stijging immigratie en geboorten sinds 2000 zorgt voor sterke bevolkingsgroei

600.000 500.000 400.000 300.000 200.000 100.000 0 Distr. Antwerpen Prognose hoog Huidig groot Antwerpen Prognose laag

1.000.000 900.000 800.000 700.000 600.000 500.000 400.000 300.000 200.000 100.000 0 Arrondissement zonder groot Antwerpen Groot Antwerpen zonder district A District Antwerpen

500.000 450.000 400.000 350.000 300.000 250.000 200.000 150.000 100.000 50.000 0 District Antwerpen Groot Antwerpen zonder district A Arrondissement zonder groot Antwerpen

Index aantal inwoners en huishoudens 115 110 105 100 113 108 Totaal aantal inwoners Aantal huishoudens 95 90 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Verdichting van de bevolking

Cijfers op maat raadpleegbaar op www.buurtmonitor.antwerpen.be

Scenario 1: extreem scenario - trends van 2011 blijven constant Scenario 2a: gematigde groei - gemiddeld migratiesaldo 2002-2009 met toegenomen TVC Scenario 3a: minimumscenario - migratiesaldo gaat naar 0 met afgenomen TVC 800.000 Scenario 1 Scenario 2a Scenario 3a Aantal 750.000 700.000 650.000 600.000 550.000 500.000 714.434 621.253 564.073 450.000 400.000 350.000 300.000 Jaar Antwerpse prognoses

Terwijl geboortecijfer Vlaanderen afplat, blijft dit stijgen in Antwerpen 9000 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 5813 8236

Nieuwe verstedelijkingsgolf 2010-2030 is in grote mate een Antwerps fenomeen 70.000 60.000 Absolute groei 2010-2030 50.000 40.000 30.000 20.000 10.000 0-10.000 12% 6% -2% 0% 5% 1% 10% 2% 10% 4% 5% 3% Vlaamse prognoses

2030: minder kinderen in rand, veel meer in de stad > grote verleiding om stad te verlaten! Vlaamse prognoses

Algemene trends stijging van de bevolking gaat samen met Vergroening Verkleuring Vergrijzing Geografische verdichting van bevolking én interne verhuisbewegingen

Evolutie jongeren 2000-2030 100.000 90.000 80.000 70.000 60.000 50.000 40.000 30.000 20.000 10.000 Antwerpse 0 2000 2010 2020 2030 Aantal 0 tem 9-jarigen Lage projectie, 0-9 jaar Hoge projectie, 0-9 jaar Aantal 10 tem 19- jarigen Lage projectie, 10-19 jaar Hoge projectie, 10-19 jaar

% Antwerpenaren van vreemde afkomst steeg van 25% in 2004 naar 36% in 2013 in 2020 zal dit 47% bedragen volgens de prognoses. 600000 500000 114.018 185.269 256.819 400000 300000 200000 351.361 326.524 295.480 N Vreemde Afkomst N Belg 100000 0

Aandeel allochtonen naar leeftijd 70% 64% Percentage 60% 50% 40% 30% 42% 57% 52% 55% 44% 28% 20% 10% 17% 11% 5% 4% 0% Totaal 0 tem 9j 10 tem 19j 20 tem 29j 30 tem 39j 40 tem 49j Leeftijd 50 tem 59j 60 tem 69j 70 tem 79j 80 tem 89j 90+j

Diverse herkomst Marokko Nederland Portugal Verenigd Koninkrijk Spanje Rusland Joegoslavië Polen Turkije

Vergrijzing: 80-plussers nemen toe, 60 tot 80-jarigen stabiliseren na daling. Prognose: afname 80-plussers, toename jongere senioren (stadsvlucht van 1967-1990 maakte dat bevolkingscohorte die nu zal vergrijzen in Vlaanderen (jonge senioren) minder in de stad woont. De vergrijzing die Antwerpen nu kent is een zorg intensieve 80+ vergrijzing) Index 150 140 130 120 110 100 90 80 70 Grafiek: procentuele evolutie aantal senioren Totaal inwoners 60 tem 69j 70 tem 79j 80+j Jaar

Verhuisbewegingen 2010

Aantal Nieuwkomers zijn doorgaans jong 2000 1500 1000 500 0-500 Aankomst Vertrek Totaal saldo 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 100 2000 1500 1000 500 0-500 Verhuissaldo -1000-1500 Leeftijd -1000-1500

Labo XX: Analyse: Analyse van de stadsregio Toon Vanobbergen Team Ontwerpend Onderzoek

stadsregio? A B C D E F G H I Wuustwezel J K L M N 1 Kalmthout Rijkevorsel 2 Stabroek Kapellen Brecht Brasschaat Malle 3 Schoten Beveren Schilde Zoersel 4 Stekene Sint-Gillis-Waas Zwijndrecht Wijnegem Wommelgem Zandhoven Vorselaar 5 Borsbeek Ranst Grobbendonk Mortsel 6 Sint-Niklaas Temse Kruibeke Hemiksem Aartselaar Edegem Hove Boechout Nijlen Herenthout Herentals Waasmunster Schelle Kontich Lint Lier Niel Berlaar 7 Bornem Boom Rumst Duffel Puurs Sint-Katelijne-Waver Heist-op-den-Berg 8 Sint-Amands Willebroek geen data Putte Mechelen Bonheiden 9 Keerbergen

stadsregio? Stabroek Kapellen Brasschaat Schoten Zwijndrecht Wijnegem Wommelgem Borsbeek Mortsel Boechout Kruibeke Edegem Hemiksem Hove Aartselaar Schelle Kontich Lint Niel

Landschappelijke onderlegger geologie bodemgesteldheid reliëf

hypothese: landschappelijke onderlegger ~ verstedelijking

Nulkaart

tot 1850: bebouwd weefsel

tot 1850: bebouwd weefsel Gangen en stegen

tot 1850: bebouwd weefsel Werkmanswoonsten

tot 1850: infrastructuur

tot 1850: infrastructuur Krijgsbaan

tot 1850 open ruimte

tot 1850 open ruimte Verschanste forten

1850-1930 bebouwd weefsel

1850-1930 bebouwd weefsel Industrialisatie agfa gevaert

1850-1930 bebouwd weefsel Nieuw Park-verkaveling

1850-1930 bebouwd weefsel Tuinwijken luchtbal laagland unitas

1850-1930 bebouwd weefsel Conforta-wijk conforta

1850-1930 infrastructuur

1850-1930 infrastructuur Buurstpoorwegen sequentie bsw

1850-1930 open ruimte

1850-1930 open ruimte Brialmontomwalling en fortengordel gebruik forten

1930-1970 bebouwd weefsel

1930-1970 bebouwd weefsel De Taeye en Brunfaut

1930-1970 infrastructuur

1930-1970 infrastructuur snelwegen E313 in b hout viaduct wilrijk

1930-1970 infrastructuur nieuwe stadsaders

1970-2013 bebouwd weefsel

1970-2013 bebouwd weefsel restgebieden

1970-2013 bebouwd weefsel reconversie 70-90 foto vleeshuis foto prekerskazerne bouwaanvragen Legende +/- 1850 +/- 1930 +/- 1970 +/- 2000

1970-2013 bebouwd weefsel reconversie 90-00 bouwaanvragen Legende +/- 1850 +/- 1930 +/- 1970 +/- 2000

1970-2013 bebouwd weefsel reconversie 00-13 bouwaanvragen Legende +/- 1850 +/- 1930 +/- 1970 +/- 2000

1970-2013 Infrastructuur

1970-2013 Infrastructuur tramverlenging

1970-2013 open ruimte landbouw en parken

Labo XX: Invalshoeken: Voorzieningentekort in de 20ste eeuwse gordel Virge Smets Stadsontwikkeling Ruimte

bevolkingstoename prognose Antwerpen Hoog scenario: gemiddeld migratiesaldo 2002-2009 met toegenomen fertiliteit Laag scenario: migratiesaldo naar 0 met afgenomen fertiliteit

bevolkingstoename prognose Vlaanderen +- 100.000 nieuwe inwoners Data analyse stad en regio stadsontwikkeling

toename woningen toename woningen 30.000 tot 50.000 nieuwe woningen waarvan 5.700 tot 7.500 sociale huuren koopwoningen (bij streefcijfer:11%) 10.455 geplande woningen (woonprojecten) wp_nr geplande woonprojecten max. aantal extra woningen WP001 Galgenweel-Oost 90 WP002 Regatta 1.530 WP003 Nieuw Zuid 2.000 WP004 t Groen Kwartier (Militair Hospitaal) 404 WP005 Eilandje - Cadixwijk Bestaand weefsel 479 WP006 Eilandje - Montevideo 405 WP007 Eilandje - Oude dokken (excl. AMCA-site) 516 WP008 BPA Eksterlaer 540 WP009 Nieuw Zurenborg 600 WP011 BPA Neerland 390 WP012 Eilandje - Cadixwijk Rand 1.071 WP018 Groen Zuid (Scanfil) 481 WP019 Rozemaai 329 WP021 Kwadevelden 44 WP022 Viswater 198 WP023 Centraal Station - project Pelikaan 350 WP024 Centraal Station - Kievit fase II - zone I 91 WP025 Centraal Station - Kievit fase II - zone II en III 213 WP050 Luchtbal 700 WP057 Deurne Dorp - Project L 24 totaal 10.455 Data analyse stad en regio stadsontwikkeling

toename woningen woonvoorraad 15.000 tot 30.000 extra nieuwe woningen volgens gezinsgrootte 2,24 2,11 min max Aantal extra woningen voorzien in 2030 32.112 47.161 Woonvoorraad Aantal geplande woningen 10.785 10.785 Aantal onbebouwde percelen 1.439 1.439 Aantal leegstaande gebouwen 410 410 Aantal vrijgekomen gebouwen in rand 1.800 1.800 Nog extra woningen te voorzien 17.678 32.727 Data analyse stad en regio stadsontwikkeling

bevolkingstoename woongebied en RSA Data analyse stad en regio stadsontwikkeling

toename voorzieningen toename voorzieningen methodiek lokale voorzieningen aantal/ opp. voorzieningen gerelateerd aan aantal inwoners (bevolkingsdichtheid) referentiewaarde: norm of stedelijk gemiddelde (geen vgl met andere steden) hoeveelheid/ omvang tekorten bepalen voor nieuwe voorzieningen en toekomstige inwoners Overzicht lokale publieke voorzieningen: Open ruimte voorzieningen: gebruiksopenruimte (groen en pleinen) speelterreinen buurtsportterreinen hondenloopzones Gebouwde voorzieningen: Onderwijs: basisonderwijs sec onderwijs eerste graad deeltijds kunstonderwijs muziek deeltijds kunstonderwijs beeld Jeugd: kinderopvang jeugdwerk jeugdcentra fuifruimten Sport: sporthallen zwembaden Cultuur: bibliotheken cultuur- en ontmoetingscentra Welzijn en publieke diensten: dienstencentra recyclagecentra, districtshuizen, stads-, politiekantoren Handel: Supermarkten en superettes, winkelstraten, apothekers, bakkers en banken Data analyse stad en regio stadsontwikkeling

Data analyse stad en regio stadsontwikkeling

toename voorzieningen toename in aantal Bijkomende voorzieningen: bij behoud van huidige voorzieningengraad: nieuwe bewoners betekent meer scholen, kinderopvang, speelterreinen, sportinfrastructuur, dienstencentra Stedelijk gemiddelde (2012) Gebruiksopen ruimte 22,1 m² per inwoner Speelterrein 3,8 m² per 0 tot 11-jarige Buurtsportterrein 0,5 m² per inwoner Hondenloopzone 0,3 m² per inwoner Stedelijk gemiddelde (2012) Basisschool (norm) 1 pl. per 2,5 tot 11-jarige Middenschool 45 per 10.000 12 tot 15-jarigen Dko Muziek 0,5 per 10.000 inwoners Dko Beeld 0,5 per 10.000 inwoners Kinderopvang 25 pl. per 100 0 tot 3-jarigen Jeugdwerk (vrijw) 1,13 per 1.000 0 tot 24-jarigen Jeugdcentrum 3 per 10.000 16 tot 24-jarige Fuifruimte (klein+groot) 0,4 m² per 16 tot 24-jarige Sporthal (klein+groot) 0,14 m² sportopp. per inwoner Zwembad (overdekt) 0,010 m² sportopp. per inwoner Bibliotheek 0,4 per 10.000 inwoners Cultuurcentrum 0,4 per 10.000 inwoners Dienstencentrum 1,4 per 15.000 inwoners Recyclagecentrum 0,5 per 30.000 inwoners Districtshuis/ stadskantoor 0,3 per 10.000 inwoners Politiekantoor 0,5 per 10.000 inwoners Supermarkt 1,9 per 6.000 inwoners Supermarkt/superette 1,9 per 2.000 inwoners Apotheker 0,05 per 100 inwoners Bakker 1,2 per 2.000 inwoners Bank 1,4 per 2.000 inwoners Data analyse stad en regio stadsontwikkeling

toename voorzieningen toename in ha tekorten in 2018: 99,5 ha, in 2030: 355 ha Lokale voorziening Gemiddelde vloeropp: 1 bouwlaag waarvan buiten ruimte in m² in ha in m² 1 basisschool (480 lln-2 klass.) speelpl: 4m² 6.700 0,67 1.920 1 middenschool (180 lln) 5.000 0,50 720 1 dko Muziek (L,MH gr) (650 lln) 2.450 0,25 1 dko Beeld (L,MH gr) (650 lln) 4.900 0,49 1 kinderdagverblijf (85 pl) 1.400 0,14 400 1 jeugdwerk (75 leden) 500 0,05 1 jeugdcentrum 2.000 0,20 1 fuifruimte 300-1.000 0,10 1 sporthal (sportopp.1.440m²) 2.700 0,27 1 zwembad (sportopp. 495m²) 2.700 0,27 1 bibliotheek 1.500 0,15 1 cultuur- en/ of ontmoetingscentrum 2.500 0,25 1 dienstencentrum 950 0,10 1 recyclagecentrum 5.000 0,50 5.000 1 districtshuis/ stadskantoor 3.000 0,30 1 politiekantoor 1.000 0,10 1 handelszaak 400 0,04 Data analyse stad en regio stadsontwikkeling

toename voorzieningen toename arbeidsplaatsen Data analyse stad en regio stadsontwikkeling

Labo XX: Invalshoeken: Ontwerpen van Betaalbaarheid Kristof Peeters Sociale Planning

Ontwerpen van betaalbaarheid Probleemstelling Antwerpen 2018 2030: + 100.000 inwoners Toekomstig sociaal-economisch profiel nieuwe bewoners bevolking?

Ontwerpen van betaalbaarheid Drie dimensies van betaalbaarheid bij woonopgave XX Betaalbaarheid wonen voor gezinnen: steeds grotere uitdaging Impact aangroei op sociaal-economisch profiel Antwerpse bevolking Betaalbare woonvormen voor sociale stijgers

Ontwerpen van betaalbaarheid Betaalbaarheid wonen voor gezinnen: steeds grotere uitdaging

Betaalbaarheid wonen gezinnen 250.000 200.000 beschikbaar aankoopbudget woning gemiddelde verkoopprijs appartement gemiddelde verkoopprijs woning beschikbaar woonbudget: mediaan inkomen lening 20 jaar eigen inbreng 12.500 gem. rente 2000-2005 150.000 100.000 50.000-2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008* 2009* 2010* Bron: Immotheker, Hypotheekwinkel, FOD Economie, Genootschap van Notarissen van de Provincie Antwerpen, ADSEI Toenemende mismatch tussen beschikbaar aankoopbudget gemiddelde woningprijs

Betaalbaarheid wonen gezinnen 250.000 200.000 gemiddelde verkoopprijs woning gemiddelde verkoopprijs appartement haalbaar voor doorsnee inkomens haalbaar voor rijkste 20% haalbaar voor rijkste 10% Gem. prijs woning 10% hoogste inkome 150.000 Gem. prijs appt 20% hoogste inkomen 100.000 50.000-2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Bron: Immotheker, Hypotheekwinkel, FOD Economie, Genootschap van Notarissen van de Provincie Antwerpen, ADSEI Ook voor hogere inkomens toenemende onbetaalbaarheid

Betaalbaarheid wonen gezinnen Militair hospitaal 3 slpkr EGW + tuin + autostaanplaats instapklaar 270.000 euro all-in Welk gezamenlijk netto gezinsinkomen is vereist om deze woning te financieren? Simulatieoefening loonbarema s lokale overheid t Groen Kwartier, Antwerpen Simulatie betaalbaarheid nieuwbouwwoning Militair Hospitaal 2009

Ontwerpen van betaalbaarheid Impact aangroei op sociaal-economisch profiel Antwerpse bevolking

sociaal-economisch profiel in 2030? Bron: Kind en Gezin 2011, bewerking stad Antwerpen Natuurlijke aangroei vandaag in belangrijke mate bij kansarme gezinnen

2011 sociaal-economisch profiel in 2030? Extern buitenlands verhuissaldo allochtonen Bron: stad Antwerpen Groei uit migratie: aankomst wijken belastbaar inkomen

Ontwerpen van betaalbaarheid Betaalbare woonvormen voor sociale stijgers

Betaalbare woonvormen sociale stijgers Migratiepatronen nieuwkomers XX steeds meer plek van aankomst > Antwerpen- Noord Borgerhout Nu ook Deurne-Noord, Kiel, Hoboken

Dynamiek woonomgevingen XX: residentieel doorgroei- en aankomstwijken Klassieke route Betaalbare woonvormen sociale stijgers Trend 2011 Aankomst (2060 Borgerhout intra muros): laagkwalitatief huren XX (Deurne-Noord Kiel Hoboken-Noord ): eerste bescheiden woning XX naast doorgroeiwijken ook steeds meer plek van aankom XX : verdere verspreiding 20 e eeuwse gordel

Betaalbare woonvormen sociale stijgers

Betaalbare woonvormen sociale stijgers Deurne-noord Tweemontstraat

Vandaag geen aanbod specifiek voor sociale stijgers Middenklasse-aanbod steeds minder haalbaar voor doelgroep Betaalbare woonvormen sociale stijgers Woonaanbod vandaag Middenklasse (gezinnen) Sociale stijgers Sociaal zwaksten stadsvernieuwingsprojecten publiek en privaat acupunctuur strategie AG Vespa?

Naar een inclusiever woonaanbod? Via generiek woonbeleid: community land trust : grondspeculatie? wooncoöperatieven: koop + huur? fiscale voordelen aankoop woning stad? acupunctuurstrategie AG VESPA compenserende voorzieningen? branding?

Naar een inclusiever woonaanbod? Maar ook ontwerpmatige dimensie: Inzetten op collectiviteit Uitbreidbaar wonen/halve huis Le Medi, Rotterdam Côté Kanal, Brussel Mijn eigen gerijde huis, NL

Labo XX: Invalshoeken: Punctuele ingrepen in het woonweefsel als hefboom voor stadsvernieuwing Liesbeth Lanneau AG Vespa

GROND- EN PANDENBELEID AG VESPA koopt verwaarloosde panden > vervangen door beeldbepalende woningen > opwaardering stadswijken

GROND- EN PANDENBELEID Voornamelijk 19de eeuwse gordel Veelheid aan kleinschalige projecten

GROND- EN PANDENBELEID Een grond- en pandenbeleid op maat van de 20ste eeuwse gordel?

GROND- EN PANDENBELEID Een grond- en pandenbeleid op maat van de 20ste eeuwse gordel? > inzetten op stadsvernieuwing Hoe inspelen op een aantal actuele thema s: stadsvlucht, betaalbaarheidsprobleem > hoe woningen efficient en betaalbaar realiseren

Weinig uniforme omgeving, versnippering, aanwezigheid infrastuctuur Weinig onderzocht Weinig aantrekkelijke woonomgeving?

Groen, ruimte Hoe de bestaande kwaliteiten bewaren? Mogelijkheden om tegemoet te komen aan woonwens

STADSVERNIEUWING IN DE 20 STE EEUWSE GORDEL Hoe verdichten / wonen als strategie voor stadsvernieuwing toepassen Hoe verdichten op die minder aantrekkelijke plaatsen

STADSVERNIEUWING IN DE 20 STE EEUWSE GORDEL TUSSENMAAT Potentie middelgrote projecten (15 tot 20 woningen) Aangepast aan weefsel en schaal 20 ste eeuwse gordel Betekenis op schaal van de buurt

STADSVERNIEUWING IN DE 20 STE EEUWSE GORDEL TUSSENMAAT FUNCTIEMENGING Verankering in de buurt Opvoeren densiteit Meervoudig ruimtegebruik

STADSVERNIEUWING IN DE 20 STE EEUWSE GORDEL TUSSENMAAT FUNCTIEMENGING KWALITATIEVE WOONOMGEVING Integreren aspecten die de woonwenselijkheid verhogen, groen, parkeren, dorp in de stad Aangenaam wonen, ook in minder aantrekkelijke context Parkwoningen, Basel, Zwitserland, Miller & Maranta

EFFICIENT EN BETAALBAAR BOUWEN Schaalvergroting aangrijpen om woningen efficiënt en betaalbaar te realiseren 3-voudige strategie

EFFICIENT EN BETAALBAAR BOUWEN TYPOLOGISCHE VERNIEUWING Verdichten maar verlies aan woonkwaliteit beperken Zelfde geld = woonwenselijker product

EFFICIENT EN BETAALBAAR BOUWEN TYPOLOGISCHE VERNIEUWING TECHNISCHE VERNIEUWING Bouwmethode en bouwproces op maat Zelfde geld = duurzamer product: geïntegreerde oplossingen energieprestatie Bedre biligere bolger, Kvistgard, Denemarken, Tegnestuen Vandkunsten

EFFICIENT EN BETAALBAAR BOUWEN TYPOLOGISCHE VERNIEUWING TECHNISCHE VERNIEUWING PROCESMATIGE VERNIEUWING Alternatieve ontwikkeling en financiering Hoe kunnen overheidssubsidies over langere termijn worden ingezet, en tegelijk een prijsstijging van vastgoed vermijden? Systemen van erfpacht, uitgestelde betaling grondaandeel

Labo XX: Invalshoeken: Stadsverdichting-en vernieuwing als duurzame opgave Iris Gommers Energie en Milieu Antwerpen

Antwerpen, een duurzame stad bloem in woonwijken

Wonen en werken in de stad = duurzaam Verplaatsingen Infrastructuur Ruimtegebruik Voorzieningen Collectieve systemen Labo XX stadsontwikkeling

Wonen en werken in de stad = duurzaam mits aandacht voor: Leefkwaliteit Lucht en geluid Lichttoetreding Ruimte voor groen, rust en ontspanning Klimaatverandering Energie en CO 2 Ruimte voor water en groen Omgaan met onzekerheden in ruimtelijke structuur Labo XX stadsontwikkeling

Omgevingskwaliteit: lucht en geluid Labo XX stadsontwikkeling

Luchtkwaliteit (stikstofdioxide>40µg/m³) Labo XX stadsontwikkeling

Geluidsbelasting (dag >60dB) Labo XX stadsontwikkeling

Ontwerppistes: Lucht & Geluid Aanpak van de bron? Nood aan verplaatsingen gemotoriseerd privé-vervoer beperken? Aanpak van de blootstelling? Gedeeltelijk overkappen? Afschermen? Groen als buffer? Groen als filter? Oriëntatie ruimtes, filters, groen, op gebouwniveau? Locatiegeschiktheid! Labo XX stadsontwikkeling

OV-assen Tram incl. begroot Labo XX stadsontwikkeling

Klimaatmitigatie: CO 2, energie en warmtenetten Labo XX stadsontwikkeling

Opportuniteit warmtenet / wijkverwarming? - Restwarmtepotentieel van de haven inzetten voor verwarming van stad - Potentieel verweving kantoren, industrie + wonen / densiteit - Decentrale energieproductie

Ontwerppistes: Warmtenet - Geen individuele ketels op gebouwniveau - Collectieve stookplaatsen op wijkniveau - Intermodale systemen op wijkniveau - Zone albertkanaal, Blue Gate?, 20e eeuwse gordel, Energie - Energie-neutraal of -positief bouwen - Energieproductie zon, wind

Klimaatadaptatie: groen en water Labo XX stadsontwikkeling

Afdekkingsgraad Labo XX stadsontwikkeling

Uitdagingen klimaatverandering Rivieroverstromingen Overstromingen ten gevolge van regenwaterafvoer meest verzegelde stad van Vlaanderen: afdekkingsgraad > 40% enkel 14% binnenstad groen grootste deel van de stad is plat probleemgebieden dikwijls historisch laaggelegen - Merksem, Schijnvallei, Brederode, College-baan Deurne, Hoboken Lage Weg, Terbekehof, Neerdland Wilrijk, Viswater Berendrecht Stedelijke opwarming, hitte-stress, hitte-eiland-effect Drinkwaterschaarste Verandering van de biodiversiteit Labo XX stadsontwikkeling

Ontwerppistes klimaatverandering Groen: gebouw, straat/wijk/school/, corridors, Water: wadi s, waterdoordringbaarheid bodem, waterelementen als verkoeling, waterneutrale wijk / stad? (cfr. Nieuw Zuid) Reflectie tegen heating island effect

Labo XX: Invalshoeken: Economie: potenties voor verweving Guido Muelenaer Werk en Economie

LABO XX - ECONOMIE : POTENTIES VOOR VERWEVING ARBEIDSPLAATSEN Bijkomende werkplekken: 100.000 nodig Vandaag: 0,8 werkplek per 18 tot 64j. Streefcijfer: 1 werkplek per actieve bevolking Data analyse stad en regio stadsontwikkeling

LABO XX - ECONOMIE : POTENTIES VOOR VERWEVING INDUSTRIE Wat kan verweven worden? Wat moet gescheiden worden? Trend: 3D printen, lokale productie, lokale energie Verwevenheid met wonen Aandacht voor laden en lossen

LABO XX - ECONOMIE : POTENTIES VOOR VERWEVING INDUSTRIE Ruimtegebruik industriegebied Wilrijk

LABO XX - ECONOMIE : POTENTIES VOOR VERWEVING INDUSTRIE srsa: Levendig kanaal

LABO XX - ECONOMIE : POTENTIES VOOR VERWEVING GROTE KANTOORLOCATIES Clustering: grote werkgevers Aandacht voor avondfuncties: geen dode buurt Verwevenheid met wonen Potentie warmtenetten

LABO XX - ECONOMIE : POTENTIES VOOR VERWEVING DETAILHANDEL Prognose toename detailhandel

LABO XX - ECONOMIE : POTENTIES VOOR VERWEVING DETAILHANDEL Uitdagingen levendige plint (supermarkten) overlast: geur, geluid, privacy Wonen boven winkels Veel leegstand winkels in districten laden en lossen (stedelijk distributiecentrum Blue Gate)

LABO XX - ECONOMIE : POTENTIES VOOR VERWEVING SMALL BUSINESS Kenniseconomie Startups Tech sector: ICT development Startups Design & Advertising

LABO XX - ECONOMIE : POTENTIES VOOR VERWEVING SMALL BUSINESS Creatieve economie

LABO XX - ECONOMIE : POTENTIES VOOR VERWEVING URBAN ENTREPRENEUR netwerkruimtes Horeca = werkruimte = netwerkhub coffeehouses, lunch, coworking, op maat gemaakt voor small business

LABO XX - ECONOMIE : POTENTIES VOOR VERWEVING URBAN ENTREPRENEUR Case: Shoreditch Oost-Londen Saaie tussenwijk in jaren 60-70 Te mijden in jaren 80-90 Goedkope woonruimtes + overheidsinvesteringen: Broeihaard van Tech-entrepreneurs en horecazaken Werken en wonen / woningprijzen genormaliseerd

LABO XX - ECONOMIE : POTENTIES VOOR VERWEVING SHOREDITCH

LABO XX - ECONOMIE : POTENTIES VOOR VERWEVING SHOREDITCH

Labo XX: Bijkomende info: http://www.antwerpen.be/structuurplan

STEDENBOUW > ARCHITECTUUR GRENSVERLEGGEND REALISME XX > A HEFBOOM VOOR STADSVERNIEUWING

programma 14u00 14u20 visie op de wedstrijd Introductie Labo XX Verloop Labo XX Kristiaan Borret, Stadsbouwmeester Isabelle Verhaert, projectleider Labo XX 14u20 15u00 ruimtelijke en demografische analyse 20ste-eeuwse gordel Bevolkingsprognoses Antwerpen 2011 2030 Analyse van de stadsregio Joost Schouppe, Studiedienst Stadsobservatie Toon Vanobbergen, Team Ontwerpend Onderzoek 15u00 16u00 Labo XX bekeken vanuit verschillende beleidsdomeinen Voorzieningentekort in de 20 ste eeuwse gordel Ontwerpen van betaalbaarheid? Punctuele ingrepen in het woonweefsel als hefboom voor stadsvernieuwing Stadsverdichting-en vernieuwing als duurzame opgave Economie: potenties voor verweving Virge Smets, Stadsontwikkeling, Ruimte Kristof Peeters, Sociale Planning Liesbeth Lanneau, AG Vespa Iris Gommers, Energie en Milieu Antwerpen Guido Muelenaer, Werk en Economie 16u00 17u00 afsluitende drink