Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Directie Langdurige Zorg Beekbergen, 17 juni 2015 Betreft: Voorstel vernieuwingsprogramma waardigheid en trots Geachte leden van de taskforce, Staatssecretaris Van Rijn van VWS heeft begin februari 2015 het plan Waardigheid en Trots, liefdevolle zorg voor onze ouderen aan de Tweede Kamer aangeboden. Eén van de onderdelen uit het plan is een vernieuwingsprogramma waarbij aan 200 verpleeghuislocaties met de ambitie om best practice te worden, de ruimte wordt geboden deze ambitie waar te maken. Een ambitie erop gericht om de best mogelijke kwaliteit van zorg te leveren, vrij van belemmeringen. Atlant herkent zich in die ambitie en ziet duidelijke parallellen met de visie van de organisatie en de wijze waarop daaraan invulling wordt gegeven. We zien en ervaren dat als een continu verbeterproces, beginnend vanuit de vraag van cliënt. In het kader van het vernieuwingsprogramma wil Atlant Zorggroep het volgende realiseren: Het expliciteren, onderbouwen, verhelderen en in woorden kunnen vatten van de huidige ervaring dat arbeidsmatige dagbesteding bijdraagt aan de kwaliteit van leven van mensen met het syndroom van Korsakov. Aanvrager Naam: Atlant Zorggroep Adres: Kuiltjesweg 1 Postcode: 7361 TC Plaats: Beekbergen Bestuurder: De heer M.M.J.M. Houtappels Telefoon: 055 506 72 04 E-mail: T.Houtappels@atlant.nl Berghorst Heemhof Markenhof Marken Haven Koningin Wilhelmina De Loohof Sprengenhof Berkenhove Postadres Atlant Zorggroep: Postbus 10, 7300 AA Apeldoorn, T (055) 506 72 00, F (055) 506 72 01, I www.atlant.nl
Contact: Mevrouw M. de Zwaan Telefoon: 055 506 72 50 E-mail: M.de.Zwaan@atlant.nl Locatie m.b.t. aanvraag: Locatie: Dagactiviteitencentrum Markenhof, onderdeel verpleeghuis Markenhof Adres: Kuiltjesweg 1 Postcode: 7361 TC Plaats: Beekbergen Aantal cliënten DAC: 105 (in beperkte wisselende samenstelling) Aantal medewerkers: 14 fte DAC (totaal 89,50 fte verpleeghuis Markenhof) Aard van de zorg: Arbeidsmatige dagbesteding aan mensen met het Syndroom van Korsakov Verscherpt toezicht: Nee Basiskwaliteit op orde: Ja Toelichting voorstel In de bijlage treft u een nota aan met een toelichting op de aanvraag. Berghorst Heemhof Markenhof Marken Haven Koningin Wilhelmina De Loohof Sprengenhof Berkenhove Postadres Atlant Zorggroep: Postbus 10, 7300 AA Apeldoorn, T (055) 506 72 00, F (055) 506 72 01, I www.atlant.nl
Toelichting op de aanvraag Effect van arbeidsmatige dagbesteding op de kwaliteit van leven bij mensen met het syndroom van Korsakov 1
Atlant Zorggroep en de ambitie op kwaliteit Atlant Zorggroep biedt zorg en woonruimte aan ouderen in de regio Apeldoorn en heeft landelijke ambities als het gaat om de gespecialiseerde zorg (Huntington, Korsakov, dementie en chronisch psychiatrische verpleeghuiszorg). Dit gebeurt vanuit een van onze acht locaties. Bijna al onze locaties staan midden in woonwijken en vormen daarmee een belangrijke functie als steunpunt in de wijk voor alle wijkbewoners. Atlant Zorggroep is een organisatie met duidelijke ambities op kwaliteitsgebied. Als Atlant Zorggroep richten wij ons op het leveren van vraaggerichte kwaliteitszorg en het voortdurend bezinnen op mogelijke verbeteringen van de zorg- en dienstverlening. Voor onze speciale doelgroepen, mensen met het syndroom van Korsakov en mensen met de ziekte van Huntington, hebben wij onlangs het predicaat Topcare mogen ontvangen. Als Topcare zorgorganisaties investeren wij in onderzoek en innovatie, ontwikkelen nieuwe behandelmethoden en het delen kennis. Op deze manier willen wij bijdragen aan het verbeteren van de kwaliteit van leven door de beste zorg en ondersteuning die op dat moment beschikbaar is te bieden. Voor de psychogeriatrische zorg die wij leveren zijn enkele van onze locaties al in het bezit van het Corona keurmerk dat staat voor: autonomie, gastvrijheid, ontmoeting en levensloop-geschiktheid. Daarnaast heeft Atlant Zorggroep een HKZ-certificaat. Unieke zorg voor unieke mensen De Atlant Zorggroep hanteert het motto: unieke zorg voor unieke mensen. De kerngedachte is dat wij iedereen zien als een uniek mens met zijn eigen verwachtingen van het leven, de behoefte om zichzelf gerespecteerd en gewaardeerd te voelen, van betekenis te zijn voor zijn omgeving. En de behoefte om zelf keuzes te maken. In het realiseren van die wensen ondersteunen wij hen: de unieke mens. Dit kan alleen door dichtbij te zijn, hen daadwerkelijk te ontmoeten, goed te luisteren naar wat er van ons wordt verwacht. En vervolgens samen op zoek te gaan naar de ondersteuning die past: de unieke zorg. Professioneel handelen geldt hierbij als basisvoorwaarde. Dit proces kent geen einde omdat ieders leven voortdurend verandert en wensen en verwachtingen daarin mee bewegen. Deze visie sluit naadloos aan op het plan waardigheid en trots, liefdevolle zorg voor onze ouderen, waarbij persoonsgerichte bejegening centraal staat en kwaliteit van leven wordt gezien als een individuele zaak en daarmee ook individueel wordt ingevuld. 2
Arbeidsmatige dagbesteding en de kwaliteit van leven. Doelgroep In verpleeghuis Markenhof, met een bovenregionale functie, wonen 138 mensen met het syndroom van Korsakov, waarvan veel mensen dagelijks aan het werk gaan in het dagactiviteitencentrum (DAC) dat op hetzelfde terrein is gevestigd. Niet alleen cliënten van Atlant Zorggroep ontvangen op het DAC arbeidsmatige dagbesteding, maar ook cliënten die in zorg zijn bij RIWIS (RIBW regio Apeldoorn) zijn dagelijks welkom. Op dit moment maken 105 cliënten gebruik van het DAC en de vraag naar deze vorm van dagbesteding blijft groeien. Opzet Binnen Atlant Zorggroep/Markenhof kunnen cliënten dagelijks arbeidsmatige werkzaamheden uitvoeren binnen het unieke Dag Activiteiten Centrum (DAC). Het DAC bootst zo veel mogelijk de realiteit na zoals die is buiten de instelling en werkt hierdoor normaliserend. Het doel van het DAC is een zinvolle dagbesteding en daarmee een duidelijke dag- en weekstructuur te bieden aan mensen met het syndroom van Korsakov. Het in stand houden en zo mogelijk uitbreiden van de aanwezige arbeids- en sociale mogelijkheden is een belangrijke doelstelling van het DAC. Hierbij draait het om het bevorderen van de zelfredzaamheid van de cliënt. Door het aanbrengen van structuur en kleine aanwijzingen werken mensen zo zelfstandig mogelijk. Op het DAC wordt zoveel mogelijk in ketens gewerkt. Daarbij wordt de vervaardiging van een eindproduct in verschillende deelhandelingen opgedeeld, zodat iedere cliënt een handeling kan verrichten die afgestemd is op de individuele mogelijkheden. Het werken in ketens bevordert de samenwerking en het groepsgevoel, maar ook het zelfvertrouwen en de zelfverzekerdheid van de individuele cliënt. Ten slotte kan verantwoordelijkheidsgevoel en toewijding van de cliënt erdoor versterkt worden en zorgt het arbeidsproces ervoor dat de ziekte van de cliënt even niet centraal staat. De start van de dag is voor veel cliënten met het syndroom van Korsakov lastig, zo ook de gang naar het DAC. Dit verdwijnt als men eenmaal bezig is met vaste werkzaamheden in een herkenbare omgeving tussen bekende gezichten. Om de werkelijkheid zo goed mogelijk na te bootsen heeft de werkplaats een aparte locatie, weliswaar op het terrein van het verpleeghuis maar los van de woonbuurten. De cliënten gaan s ochtend en s middags te voet van en naar de werkplaats, over een herkenbare route, door weer en wind. Voor mensen die slecht ter been zijn rijdt er een bus tussen de woonbuurten en het DAC. De werktijden zijn van maandag tot en met donderdag van 09.00 uur tot 15.30 uur en vrijdag van 09.00 uur tot 13.00 uur. De cliënten gebruiken tussen de middag gezamenlijk de lunch in de eigen kantine van het DAC. Deze structuur wordt stipt nagevolgd en steeds herhaald zodat deze langzaam ingeslepen raakt. Dit geeft de cliënt zekerheid en rust. In grote lijnen kunnen we spreken over twee soorten van arbeid, namelijk werk wat aangeleverd wordt door toeleveranciers in het kader van een specifieke opdracht en werk in de werkplaatsen waar we onze eigen producten produceren voor de verkoop (opbrengsten die hiermee gegenereerd worden investeren wij in nieuwe materialen en/of machines). De werkbegeleiders gaan samen met een aantal cliënten de nieuwe materialen kopen. Cliënten vinden dit prachtig. Ze kunnen op die manier mee beslissen over de materiaal keuze en voelen zich zo nog meer betrokken bij het product. De opdrachten die wij uitvoeren voor onze toeleveranciers zijn onder anderen het monteren van diverse looplampen, het 3
samenstellen van welkomstpakketten (voor vakantieparken), het in- en ompakken van diverse doe-het-zelf artikelen, het afwegen en verpakken van decoratie artikelen en het krimpen en sealen van artikelen. De activiteiten die niet gekoppeld zijn aan toeleveranciers, zijn opgedeeld in een tuingroep, de fietsenmakerij, de houtgroep (fijn) en de houtgroep (grof) en een kaarsenmakerij. De cliënt kiest zelf aan welke werkzaamheden hij wil deelnemen, heeft de cliënt een andere wens dan zal gekeken worden of wij deze wens kunnen vervullen of zo dicht mogelijk benaderen. Een cliënt met Korsakov heeft naast de behoefte aan structuur ook baat bij een vaste omgeving. Op deze manier kan er sprake kan zijn van herkenning. Het DAC biedt een grote en overzichtelijke werkplek die uitnodigt om te werken. Er is voldoende ruimte om te bewegen maar ook om zich terug te trekken. De cliënt heeft eigen gereedschap, zodat hij/zij ook iets van zichzelf heeft. Verder wordt er gebruik gemaakt van vast personeel om het gevoel van veiligheid te bevorderen. Een vaste groep medecliënten zorgt voor herkenning en het bevorderen van sociaal gedrag. Het werk wordt zoveel mogelijk geboden op maat en er wordt gelegenheid geboden om eigen initiatief te ontplooien. Onze ervaring Het DAC is een werkplek waar niet de beperking van de cliënt maar de cliënt als persoon centraal staat. Bovendien is het een werkplek waar wordt uitgegaan van het mogelijke in plaats van het onmogelijke. Het werken in het DAC geeft een zinvolle dagbesteding, structuur en plezier en lijkt daardoor een positief effect te hebben op de kwaliteit van leven van deze groep mensen. De verbetering van de kwaliteit van leven kan onder andere bestaan uit het: a. vermindering van faalangst; b. verhoging van zelfrespect; c. sociale contacten onderhouden; d. reductie decorumverlies; e. verminderen inactiviteit; f. hebben van rechten, plichten en status als gevolg van werk; g. reductie van medicijnen; h. verbetering van cognitieve functies; i. verbeteren van fysieke mogelijkheden. Aanvraag nader onderzoek Wij willen graag gelegenheid krijgen het succes van het DAC te doorgronden en aan te kunnen tonen op welke wijze werk bijdraagt aan de kwaliteit van leven van mensen met het syndroom van Korsakov. Het DAC is organisch ontstaan en langzaam doorontwikkeld en gegroeid naar een professionele arbeidsmatig dagbestedingscentrum. Op dit moment gebeuren de dingen met gebruikmaking van een mix van methoden en benaderwijzen en veel intuïtief handelen op basis van taciete kennis. Door middel van onderzoek, in samenwerking met de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (lectoraat innovatie in de care), willen wij aantonen dat, nu vanuit onze ervaring en gevoel, werk zoals dat geboden wordt binnen het DAC bijdraagt aan de kwaliteit van leven van mensen met het syndroom van Korsakov. 4
Het beoogde resultaat met het onderzoek is, om onze veronderstelling kunnen expliciteren, onderbouwen, verhelderen en in woorden kunnen vatten, zodat wij dit met anderen kunnen delen en hiervan kunnen leren om de aanpak uit bereiden naar onder andere mensen met de ziekte van Huntington, chronisch psychiatrische cliënten en mensen met dementie (best practice). Voor het verrichten van onderzoek ken Atlant Zorggroep een wetenschappelijke commissie die tot kerntaak heeft het toetsen van onderzoeksvoorstellen en beoordeelt de kwaliteit van de onderzoeksvoorstellen en toetst of deze onderzoeksvoorstellen voldoen aan de criteria die zijn geformuleerd vanuit de Wet Mensgebonden Onderzoek (WMO). De voorzitter van de wetenschappelijke commissie is mevrouw dr. E.M.L. Verschuur, associate lector Topcare, lectoraat innovatie in de care van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Het voorgestelde onderzoek is nog niet gestart. Overleg over de manier van onderzoek zijn nog gaande, maar de gedachte gaan sterk in de richting van een Gounded Theory benadering. Graag geven wij in een presentatie nadere tekst en uitleg en kunnen wij nader ingaan op de vorm van onderzoek bij deze groep mensen met het syndroom van Korsakov. De globale stappen zijn: a. Onderzoeksopzet en toestemmingsvereiste b. Literatuurstudie c. Dataverzameling d. Gegevensverwerking en -analyse e. Beantwoording vraagstelling f. Delen van bevindingen Wij hopen dat u onze aanvraag honoreert, ondanks dat het een relatief kleine doelgroep in Nederland betreft. Een doelgroep van mensen die veel in het leven hebben verloren, maar waarbij onze aanpak met arbeidsmatige dagbesteding mogelijk een stukje teruggeeft als het gaat om de unieke mens die de behoefte heeft om zichzelf gerespecteerd en gewaardeerd te voelen en van betekenis wil zijn voor zijn omgeving ( waardigheid en trots ). 5