I N V O G E L V L U C H T

2016 Jaarverslag

I N V O G E L V L U C H T EN In totaal 41 programma s met 112 sprekers en bijna 2.000 deelnemers 10 bijeenkomsten van StudiumGenerale met 25 sprekers voor 29 cursisten 13 bijeenkomsten van Jonge Atlantici met 25 sprekers voor in totaal 695 jongeren 7 onderwijsbijeenkomsten met 22 sprekers voor in totaal 300 docenten en leerlingen 11 publieksbijeenkomsten met in totaal 40 sprekers en 950 deelnemers WEBSITE 26.429 sessies 16.100 gebruikers 72.449 bekeken pagina s PUBLICATIES 6 nummers van Atlantisch Perspectief met in totaal 53 artikelen BEGUNSTIGERS EN ABONNEES 353 begunstigers en studentbegunstigers 106 abonnees en studentabonnees 2

I N H O U D 2016 IN VOGELVLUCHT............................. 2 VOORWOORD................................ 4 WOORD VAN DANK.............................. 5 BESTUURSSAMENSTELLING........................... 6 VERSLAG 2016............................... 7 StudiumGenerale............................. 7 Jonge Atlantici............................. 8 Onderwijs............................... 10 Publieksbijeenkomsten........................... 12 Studiebezoeken NAVO........................... 14 Overige programma s............................ 14 Studiebezoek journalisten........................ 14 Leerstoel............................. 15 Dwight D. Eisenhower Scriptieprijs...................... 15 Atlantic Treaty Association........................ 15 Media................................ 16 Atlantisch Perspectief......................... 16 Overige publicaties.......................... 17 Opiniepeiling.......................... 17 Website............................. 17 Sociale media........................... 17 Lezingen en publicaties directeur...................... 18 Atlantische Commissie in de media...................... 18 STICHTING VOOR STRATEGISCHE STUDIES....................... 19 STAAT VAN BATEN EN LASTEN.......................... 20 DIRECTIE................................ 21 BUREAU................................. 21 DOELSTELLINGEN.............................. 22 COLOFON................................. 22 3

V O O R W O O R D 2016 zal de geschiedenis ingaan als het jaar waarin er een politieke aardverschuiving plaatsvond in de Verenigde Staten. Tot verrassing van velen werd op 8 november Donald J. Trump gekozen tot de 45 e president van het land. Welke gevolgen dit precies zal hebben voor de trans- Atlantische betrekkingen is moeilijk te voorspellen, gezien de tegenstrijdige signalen uit Washington. Wel lijkt zeker dat de defensiebudgetten van de meeste Europese NAVOlidstaten drastisch zullen moeten stijgen wil men de VS militair bij Europa betrokken houden. Zeker is ook dat we re in for a bumpy ride, om bestuurslid Ton van Loon van de Atlantische Commissie te citeren. mensen de weg naar de Atlantische Commissie weten te vinden. Hoe kan het ook anders, want wij leven op een buigpunt in de lijn van de geschiedenis. Alle reden voor de Atlantische Commissie om met onze bescheiden middelen het maximale eruit te halen om de goede trends te bestendigen. Dirk Jan van den Berg Voorzitter Atlantische Commissie maart 2017 Vanzelfsprekend besteedde de Atlantische Commissie in 2016 aandacht aan de Amerikaanse verkiezingen en aan de erfenis van Trumps voorganger Obama. Dit gebeurde onder andere tijdens een goedbezochte onderwijsconferentie in Utrecht en tijdens een studiereis voor journalisten naar Ohio en Washington aan de vooravond van de verkiezingen. Dit laatste programma leidde tot een groot aantal artikelen in de pers, zowel gedrukt als online. Een andere belangrijke gebeurtenis in de trans-atlantische betrekkingen in 2016 was de NAVO-top in Warschau op 8 en 9 juli. Ook hieraan werd ruim aandacht besteed in de programma s van de Atlantische Commissie. Zo sprak de Plaatsvervangend Secretaris-Generaal van de NAVO, Alexander Vershbow, op 8 april voor een volle zaal in Den Haag en was er een speciaal Engelstalig nummer van Atlantisch Perspectief gewijd aan de top. Het StudiumGenerale-programma van de Atlantische Commissie is al enkele jaren het vlaggenschip van de organisatie. Inmiddels hebben ruim 80 veelbelovende young professionals deelgenomen aan het programma dat hen de kans geeft het Nederlands buitenlands beleid vanuit verschillende perspectieven te beschouwen en een (aanvullend) netwerk op te bouwen. In 2016 vond de zesde editie van dit door de deelnemers hooggewaardeerde programma plaats. Zij brachten onder andere bezoeken aan De Nederlandsche Bank, Shell, Damen Shipyards en het ministerie van Defensie. Met veel plezier mogen wij vast stellen dat de programma s die de Atlantische Commissie organiseert steeds erg goed worden bezocht en duidelijk in een (informatie-)behoefte voorzien. Ook is het inspirerend dat steeds meer jonge 4

W O O R D V A N D A N K De Atlantische Commissie wil graag haar dank betuigen aan de instellingen, bedrijven en particulieren die de Atlantische Commissie in 2016 financieel hebben gesteund. Zonder de subsidies van de ministeries van Buitenlandse Zaken en Defensie was de Atlantische Commissie niet in staat geweest haar programma s uit te voeren. Ook de NATO Public Diplomacy Division, de Amerikaanse ambassade in Den Haag, de Christelijke Hogeschool Windesheim, NHL Hogeschool, en natuurlijk de particuliere begunstigers droegen in belangrijke mate bij aan de financiële realisering van de verschillende programma s. SIB-Leiden Thales Nederland Universiteit van Amsterdam Universiteit Leiden Hogeschool Windesheim Young Atlantic Treaty Association (YATA) De Atlantische Commissie is de Amerikaanse ambassade in Den Haag, de Koninklijke Marine, De Nederlandsche Bank, het Ministerie van Defensie, Shell International, het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Bureau BKB, Damen Shipyards en Fokker zeer erkentelijk voor materiële bijdragen aan het StudiumGenerale programma van de Atlantische Commissie in 2016. Ten slotte is de Commissie veel dank verschuldigd aan de vele sprekers tijdens haar conferenties en andere bijeenkomsten, en aan de auteurs die belangeloos een bijdrage leverden aan Atlantisch Perspectief en andere publicaties. De programma s van de Atlantische Commissie komen tot stand in samenwerking met diverse instellingen en instanties in binnen- en buitenland. In 2016 heeft de Commissie samengewerkt met de volgende organisaties: Amerikaanse ambassade in Den Haag Atlantic Treaty Association (ATA) De Balie, Amsterdam Bureau BKB De Nederlandsche Bank Fokker Aerostructures Gezamenlijke Officierenverenigingen (GOV) Hongaarse ambassade in Den Haag Stichting JASON JongDefensie Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Ministerie van Buitenlandse Zaken Ministerie van Defensie NATO s Public Diplomacy Division NHL Hogeschool 5

B E S T U U R S S A M E N S T E L L I N G De Stichting Atlantische Commissie heeft een Dagelijks en een Algemeen Bestuur, waarbij het Dagelijks Bestuur deel uit maakt van het Algemeen Bestuur. Het Dagelijks Bestuur komt ten minste twee maal per jaar bijeen en het Algemeen Bestuur houdt ten minste drie maal per jaar een vergadering. In het Dagelijks en Algemeen Bestuur hebben onder andere vertegenwoordigers van politieke partijen zitting, evenals deskundigen op het gebied van trans- Atlantische betrekkingen en veiligheidspolitiek. mw. drs. H.M.J. (Hester) Somsen, waarnemer namens het ministerie van Buitenlandse Zaken Directeur Veiligheidsbeleid, Ministerie van Buitenlandse Zaken Het Algemeen Bestuur van de Atlantische Commissie bestond, buiten de leden van het Dagelijks Bestuur, op 31 december 2016 uit: Er vonden in 2016 twee wijzigingen plaats in de samenstelling van het Algemeen Bestuur. André Szász (voormalig directeur van De Nederlandsche Bank) trad terug uit het bestuur. Hij was lid van het bestuur sinds 1997. Hester Somsen (Directeur Veiligheidsbeleid van het ministerie van Buitenlandse Zaken) trad in november toe tot het Dagelijks Bestuur als waarnemer namens het ministerie van Buitenlandse Zaken. Zij volgde Pieter Kleiweg de Zwaan op die deze functie vervulde sinds 2015. Het Dagelijks Bestuur van de Atlantische Commissie bestond op 31 december 2016 uit: drs. D.J. (Dirk Jan) van den Berg, voorzitter Voorzitter Raad van Bestuur, Sanquin Bloedvoorziening drs. T.A. (Alex) Krijger, vicevoorzitter Senior Government Relations Advisor, Royal Dutch Shell M.W. (Michiel) van Campen MA, secretaris Executive Director, Permits Foundation; eigenaar Van Campen International Business Development H.H.M. (Harry) Groen, penningmeester Voormalig burgemeester van Noordwijk mevrouw drs. A.M.C. (Angelien) Eijsink Woordvoerder Defensie voor de PvdA, Tweede Kamer der Staten-Generaal; voorzitter Vaste Commissie voor Buitenlandse Zaken, Tweede Kamer der Staten-Generaal drs. R. (Ronald) Vuijk Woordvoerder Defensie voor de VVD, Tweede Kamer der Staten-Generaal mr. W.H. (Wim) Kok, waarnemer namens het Ministerie van Defensie Directeur Communicatie, ministerie van Defensie drs. R.H. (René) Cuperus Wetenschappelijk medewerker, Wiardi Beckman Stichting lkol. M. (Mostafa) Hilali Directie Communicatie, ministerie van Defensie mevrouw K. (Karlijn) Jans LLM MA, voorzitter Jonge Atlantici Strategisch analist, The Hague Centre for Strategic Studies drs. R.W. (Raymond) Knops Woordvoerder Defensie voor het CDA, Tweede Kamer der Staten-Generaal lgen b.d. A.J.H. (Ton) van Loon Voormalig Commandant Eerste Duits-Nederlandse Legerkorps drs. H. (Hans) Luyendijk, voorzitter Atlantische Onderwijscommissie Rector, Dalton Den Haag mevrouw mr. M. (Marije) Meines Senior adviseur, RadarAdvies drs. P. (Patrick) Mikkelsen Executive Director, American Chamber of Commerce in the Netherlands prof. dr. P. (Paul) Scheffer Publicist; hoogleraar Europese Studies, Tilburg School of Humanities mevrouw mr. G.J.A. (Truus) Valkering Voormalig directeur Internationale Zaken, Tata Steel Europe ir. R. (Rein) Willems Voormalig president-directeur, Shell Nederland B.V. 6

Leden van het Algemeen Bestuur van de Atlantische Commissie / Members of the Board of the Netherlands Atlantic Association Voorzitter van Jonge Atlantici Karlijn Jans sprak tijdens de interparlementaire conferentie over het GBVB/GVDB op 7 april in de Ridderzaal / Karlijn Jans (Chair of Netherlands Atlantic Youth) spoke during the Interparliamentary Conference on CFSP/CSDP on 7 April in the Hall of Knights in The Hague > > Michiel van Campen tijdens de bijeenkomst met Alexander Vershbow op 8 april / Michiel van Campen during the meeting with Alexander Vershbow on 8 April Ton van Loon tijdens de bijeenkomst op 15 december waar de Dwight D. Eisenhower scriptieprijs werd uitgereikt / Ton van Loon during the meeting on 15 December when the Dwight D. Eisenhower thesis prize was awarded > > Marije Meines tijdens een bijeenkomst van Jonge Atlantici op 1 december / Marije Meines during a meeting of Netherlands Atlantic Youth on 1 December

V E R S L A G StudiumGenerale Het StudiumGenerale programma van de Atlantische Commissie bestaat sinds 2011 en is gericht op young professionals, uit zowel de particuliere als de overheidssector. Het belangrijkste doel is de deelnemers vanuit verschillende perspectieven informeren over de trans-atlantische betrekkingen. Een tweede doel is het netwerk van zowel deelnemers als de Atlantische Commissie te verbreden. In 2016 werd de vijfde jaargang van StudiumGenerale afgerond en begon de zesde jaargang van dit succesvolle programma. De onderwerpen van de bijeenkomsten liepen uiteen, maar besloegen ruim genomen de (nieuwe) wereldordening vanuit Nederlands en trans-atlantisch perspectief. De 13 cursisten van zesde jaargang waren afkomstig van ABN AMRO, Aegon, het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, het ministerie van Buitenlandse Zaken, Bureau BKB, het ministerie van Defensie, het ministerie van Economische Zaken, FokkerTechnologies, het Havenbedrijf Rotterdam, Honeywell, Shell International en Thales Nederland. Programma s BLOK 9 (StudiumGenerale V) Datum: 22 januari Onderwerp: De politieke agenda van president Obama Sprekers: medewerkers van de Amerikaanse ambassade in Den Haag Locatie: Amerikaanse ambassade, Den Haag BLOK 10 (StudiumGenerale V) Datum: 12 februari Onderwerp: Afsluitende bijeenkomst Locatie: Tolhuistuin, Amsterdam BLOK 1 Datum: Onderwerp: Locatie: BLOK 2 Datum: Onderwerp: Sprekers: Locatie: BLOK 3 Datum: Onderwerp: Sprekers: Locatie: BLOK 4 Datum: Onderwerp: Sprekers: Locatie: BLOK 5 Datum: Onderwerp: Sprekers: Locatie: BLOK 6 Datum: Onderwerp: Sprekers: Locatie: (StudiumGenerale VI) 11-13 maart Teambuilding-weekend. Focus op intra- Europese verhoudingen en Europees- Amerikaanse verhoudingen in historisch perspectief Vlissingen en Walcheren (StudiumGenerale VI) 6 mei Het belang van de euro voor Nederland. (voormalige) medewerkers van De Nederlandsche Bank De Nederlandsche Bank, Amsterdam (StudiumGenerale VI) 27 mei Nederlands defensiebeleid en de toekomst van de NAVO medewerkers van het ministerie van Defensie Ministerie van Defensie, Den Haag (StudiumGenerale VI) 24 juni De rol van multinationale ondernemingen in de wereld: Shell medewerkers van Shell Hoofdkantoor Shell, Den Haag (StudiumGenerale VI) 30 september Vraagstukken van binnenlandse veiligheid in trans-atlantisch perspectief medewerkers van het ministerie van Binnenlandse Zaken Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Zoetermeer (StudiumGenerale VI) 21 oktober Campagnes voeren medewerkers Bureau BKB Bureau BKB, Amsterdam 7

BLOK 7 Datum: Onderwerp: Sprekers: Locatie: BLOK 8 Datum: Onderwerp: Sprekers: Locatie: (StudiumGenerale VI) 25 november De rol van multinationale ondernemingen in de wereld: Damen Shipyards Medewerkers van Damen Shipyards hoofdkantoor Damen Shipyards, Gorinchem (StudiumGenerale VI) 16 december De rol van multinationale ondernemingen in de wereld: Fokker medewerkers van Fokker hoofdkantoor Fokker, Papendrecht Programma s In 2016 lag de focus op drie belangrijke thema s: in de eerste helft van het jaar werd veel aandacht besteed aan het Nederlandse EU-voorzitterschap; vanaf het voorjaar stond de NAVO-top in Warschau in het middelpunt, en gedurende het hele jaar, maar met name in het najaar, lag de focus op de Amerikaanse presidentverkiezingen. Omtrent alle drie de thema s werden mooie, drukbezochte programma s georganiseerd, veelal in samenwerking met partners. Een ander onderwerp dat meerdere keren aan bod kwam was radicalisering en gewelddadig extremisme, al dan niet gecombineerd met de instabiliteit in de MENAregio. Jonge Atlantici Jonge Atlantici bestaat sinds 2006 en heeft als doel studenten en pas-afgestudeerden bewust te maken van en te betrekken bij gezamenlijke veiligheidsvraagstukken van de Verenigde Staten en Europa. Jonge Atlantici is een platform voor dialoog over de toekomst van de NAVO, zowel voor jongeren binnen Nederland als in de andere NAVO- en Partnership for Peace-landen. Om dit te bereiken organiseert Jonge Atlantici verschillende nationale en internationale evenementen die gericht zijn op een jong publiek (18-35 jaar), waarbij zij samenwerkt met een groot aantal partnerorganisaties. Bestuur Het bestuur van Jonge Atlantici onderging in 2016 een aantal wijzigingen. Inez Treffers en Astrid Willems traden terug uit het bestuur. Rabab Hammiche en John Jacobs traden toe. Het bestuur van de Jonge Atlantici bestond op 31 december 2016 uit: Karlijn Jans (voorzitter) Lianne de Vries (vicevoorzitter) Marianne Copier (secretaris) Wouter Bartens Güven Erkaslan Rabab Hammiche John Jacobs Thomas Riepma Datum: 14 januari Onderwerp: The Dutch EU Presidency 2016 Sprekers: Arjen Westerhoff (Tweede Kamer); Jean- Pierre van Aubel (Ministerie van Defensie); Gabriëlle Metz (Ministerie van Buitenlandse Zaken); Roy Kenkel (Ministerie van Buitenlandse Zaken) I.s.m.: Stichting JASON, Ministerie van Buitenlandse Zaken Locatie: Universiteit Leiden (Campus Den Haag) Deelnemers: 60 Datum: 25 januari Onderwerp: ISIS: The State of Terror Spreker: J.M. Berger (mede-auteur ISIS: The State of Terror) Moderator: Marianne van Leeuwen (Universiteit van Amsterdam) I.s.m.: Amerikaanse ambassade, Den Haag Locatie: Oudemanhuispoort, Universiteit van Amsterdam Deelnemers: 110 NIEUWJAARS Datum: 28 januari Onderwerp: Europa en de NAVO: de noodzaak voor een grotere Europese eigen verantwoordelijkheid Spreker: Ton van Loon (bestuurslid Atlantische Commissie) I.s.m.: Atlantische Commissie Locatie: Studio Dudok, Den Haag Deelnemers: 60 8

Jonge Atlantici / Netherlands Atlantic Youth De Amerikaanse auteur J.M. Berger tijdens de bijeenkomst ISIS: The State of Terror op 25 januari in Amsterdam / The American co-author of ISIS: The State of Terror J.M. Berger during the meeting on 25 January in Amsterdam > > Brigade-generaal Kees Matthijssen (rechts) tijdens een bijeenkomst over het Readiness Action Plan van de NAVO op 4 juli op het Ministerie van Defensie / Brigadier General Kees Matthijssen (right) during the meeting on NATO s Readiness Action Plan on 4 July at the Dutch Ministry of Defense Militair historicus Christ Klep (rechts) tijdens een bijeenkomst over Libië op 30 juni in Perscentrum Nieuwspoort in Den Haag / Military historian Christ Klep (right) during a meeting on Libya on 30 June at International Press Centre Nieuwspoort in The Hague >

Datum: 29 maart Onderwerp: MINUSMA-missie in Mali Spreker: Niels Woudstra (NLDA; voormalig commandant Nederlands MINUSMAcontingent) Locatie: Duiventoren, KMA, Breda Deelnemers: 25 Datum: 15 juni Onderwerp: The Party Decides: Coordination Failure and Success in the 2016 U.S. Presidential Race Spreker: Hans Noel (Georgetown University) Locatie: Bushuis/Oost-Indisch Huis, Amsterdam Deelnemers: 25 Datum: 8 april Onderwerp: NATO at 67: What (Complex) Agenda for NATO s Warsaw Summit? Spreker: Alexander Vershbow (Deputy Secretary General, NATO) Moderator: Michiel van Campen (secretaris, Atlantische Commissie) I.s.m.: Atlantische Commissie Locatie: Sociëteit De Witte, Den Haag Deelnemers: 170 FILM EN DEBRIEF Datum: 21 april Onderwerp: De Missie (film over VN-missie MINUSMA) Sprekers: Bette Dam (journalist en auteur); Robert Oey (regisseur De Missie ) I.s.m.: Atlantische Commissie Locatie: Filmhuis, Den Haag Deelnemers: 100 Datum: 25 april Onderwerp: South China Sea: Next Global Flashpoint? Sprekers: Henk Schulte Nordholt (China-expert); Xuechan Ma (Universiteit Leiden) I.s.m.: SIB-Leiden Locatie: Kamerlingh Onnes gebouw, Universiteit Leiden Deelnemers: 50 Datum: 11 mei Onderwerp: Europe and Russia: Back to the Cold War? Sprekers: Darius Semaška (ambassadeur van Litouwen in Nederland); Egbert Jacobs (laatste Nederlandse ambassadeur in de DDR) Locatie: Perscentrum Nieuwspoort, Den Haag Deelnemers: 35 Datum: 30 juni Onderwerp: Libië: wel of niet interveniëren? Sprekers: Marije Balt (SpringFactor); Christ Klep (militair historicus); Rena Netjes (journaliste) I.s.m.: Atlantische Onderwijscommissie Locatie: Perscentrum Nieuwspoort, Den Haag Deelnemers: 60 (o.a. deelnemers Profielwerkstukkenproject) Datum: 4 juli Onderwerp: NATO from Wales to Warsaw: Implementation of the Readiness Action Plan, Part I: Adaptation Spreker: Kees Matthijssen (Commandant, Luchtmobiele Brigade) I.s.m.: Jong Defensie Locatie: Ministerie van Defensie, Den Haag Deelnemers: 70 STUDIEBEZOEK NAVO HOOFDKWARTIER Datum: 29 september Onderwerp: Actuele ontwikkelingen binnen de NAVO Sprekers: Marjanne de Kwaasteniet (Permanent Vertegenwoordiger van Nederland bij de NAVO); Petr Lunak (Public Diplomacy Division); Eric Povel (Public Diplomacy Division) I.s.m.: NATO Public Diplomacy Division Locatie: Brussel Deelnemers: 30 Datum: 6 oktober Onderwerp: NATO from Wales to Warsaw: Implementation of the Readiness Action Plan, Part II: Assurance Spreker: Patrick Turner (NATO Assistant Secretary General for Operations) Moderator: Karlijn Jans (voorzitter, Jonge Atlantici) I.s.m.: Jong Defensie 9

Locatie: Ministerie van Defensie, Den Haag Deelnemers: 60 Datum: 1 december Onderwerp: The Tipping Point. Radicalisation & Violent Extremism in a Broader Perspective Sprekers: Marije Meines (RadarAdvies); Davin Bremner (People-R); Jordy Nijenhuis (Dare to Be Grey) Moderator: Rabab Hammiche (bestuurslid Jonge Atlantici) Locatie: The Lighthouse (Haagse Hogeschool) Deelnemers: 30 MASTERCLASS Datum: 7 december Onderwerp: Masterclass Protocol & Etiquette Spreker: Jan Jaap van Weering (protocol- en etiquette-expert) Locatie: Café-restaurant Schlemmer, Den Haag Deelnemers: 40 EN UITREIKING SCRIPTIEPRIJS Datum: 15 december Onderwerp: Europese defensie na de Amerikaanse presidentsverkiezingen en uitreiking Dwight D. Eisenhower scriptieprijs 2015-2016 Spreker: Ton van Loon (bestuurslid Atlantische Commissie) I.s.m.: Atlantische Commissie Locatie: Studio Dudok, Den Haag Deelnemers: 40 Onderwijs De Atlantische Onderwijscommissie (AOC) besteedt veel aandacht aan voorlichting over trans-atlantische veiligheidsvraagstukken aan docenten en scholieren in de bovenbouw van het Voortgezet Onderwijs en het Hoger Beroepsonderwijs (HBO). De Onderwijscommissie organiseert conferenties, regionale (nascholings-) seminars en studiereizen voor docenten in het Voortgezet Onderwijs en het HBO. Docenten ontvangen voor hun deelname een nascholingsverklaring, mogelijk gemaakt door de samenwerking met vakverenigingen voor docenten. Drie docentenverengingen, te weten de Vereniging voor docenten Geschiedenis en staatsinrichting in Nederland (VGN), de Nederlandse Vereniging van Leraren Maatschappijleer (NVLM) en het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap (KNAG) zijn in de Onderwijscommissie vertegenwoordigd. De Atlantische Onderwijscommissie organiseert ook jaarlijks een profielwerkstukkenproject voor HAVO- en VWO-leerlingen. Koppels van middelbare scholen uit het hele land kunnen mee doen aan dit project en krijgen zo de gelegenheid een profielwerkstuk (PWS) te schrijven op het terrein van internationale vrede en veiligheid. De Atlantische Onderwijscommissie heeft een onderwijsbestand van ruim 2.500 secties van scholen die op de hoogte worden gehouden van de verschillende activiteiten die worden georganiseerd. Daarnaast is er een digitaal adressenbestand van 900 docenten die via e-mail nieuws over de activiteiten ontvangen. Ten slotte geeft de Commissie (digitaal) lesmateriaal uit. Op de website staan lesmodules met veel informatie over actuele internationale veiligheidsontwikkelingen. Leerlingen kunnen zelf door middel van individuele en groepsopdrachten met de onderwerpen aan de slag. Onderwijscommissie De Atlantische Onderwijscommissie bestond op 31 december 2016 uit: drs. H. (Hans) Luyendijk, voorzitter Rector, Dalton Den Haag dr. A. (Bram) Boxhoorn, secretaris Directeur, Atlantische Commissie drs. M. (Martin) Bakker Docent aardrijkskunde, Segbroek College, Den Haag mevrouw A-M. (Anne-Marit) Dannijs Hogeschooldocent maatschappijleer, Instituut voor Lerarenopleidingen, Hogeschool Rotterdam drs. V.M. (Vincent) Fiddelaar Docent geschiedenis, aardrijkskunde, maatschappijleer en maatschappijwetenschappen, Regiocollege Zaandam en Novacollege Amstelveen mevrouw T. (Tanja) Groenendijk-de Vos MA Amerikanist drs. J.D.S. (Jac) Kriens Vertegenwoordiger namens de NVLM; oud-docent maatschappijleer, De Nassau Scholengemeenschap, Breda 10

Atlantische Onderwijscommissie / Atlantic Education Committee Voorzitter van de Atlantische Onderwijscommissie Hans Luyendijk opent de Atlantische Onderwijsconferentie in Utrecht op 9 maart / Chairman of the Atlantic Education Committee > Hans Luyendijk welcomes participants to the Atlantic Education Conference in Utrecht on 9 March Jac Kriens, lid van de Atlantische Onderwijscommissie en juryvoorzitter van het Profielwerkstukkenproject tijdens de eerste bijeenkomst van de nieuwe lichting op 30 juni / Jac Kriens, member of the Atlantic Education Committee and head of the jury for the Profile Assignment Project during the first meeting of the new group of pupils in the project on 30 June Deelnemers aan het Profielwerkstukkenproject bij de prijsuitreiking tijdens de Atlantische Onderwijsconferentie in Utrecht op 9 maart / Participants in the Profile Assignment Project at the awards ceremony during the Atlantic Education Conference in Utrecht on 9 March > >

P. (Paul) Lemmens Vertegenwoordiger namens de VGN; docent geschiedenis, De Nassau Scholengemeenschap, Breda W.F. (Frederik) Oorschot Vertegenwoordiger namens het KNAG; docent aardrijkskunde, NSG Groenewoud, Nijmegen drs. R. (Robert) de Oude Docent geschiedenis en maatschappijleer, Walburgcollege, Zwijndrecht; lid commissie bovenbouw HAVO-VWO, VGN mevrouw drs. W.T.L. (Wilma) Peters Docent Aardrijkskunde/Geography (TTO), Over Betuwe College, Bemmel J. (Jos) Roozenbeek drs. J.E. (Jan Evert) Volders Docent lerarenopleiding Geschiedenis, Christelijke Hogeschool Windesheim, Zwolle mevrouw P.Y. (Paulette) Wolters-Struben Docent geschiedenis, Dalton Den Haag Programma s De Atlantische Onderwijscommissie organiseerde in 2016 een scala aan activiteiten voor docenten en leerlingen uit het voortgezet onderwijs en het Hoger Beroepsonderwijs. De jaarlijkse onderwijsconferentie in het Academiegebouw in Utrecht stond stil bij het laatste jaar van Barack Obama s presidentschap en de buitenlandse erfenis die hij achterlaat. Tijdens de conferentie vond tevens de prijsuitreiking van het Profielwerkstukkenproject (editie 2015-2016) plaats, waarbij Nicky Tanke en Wietse van Kaam van het Twickel College in Hengelo werden uitgeroepen tot winnaars met hun Profielwerkstuk Should we choose the EU to fight terrorism?. In 2016 deden 22 koppels van middelbare scholen uit het hele land mee aan het project. conferentie over dit thema in Zwolle. Ook werd de lesmodule De Hongaarse Opstand: 60 jaar na 1956 (in coproductie met de Hongaarse Ambassade) tijdens de conferentie gepresenteerd. Er zijn ruim 2.000 exemplaren van deze lesmodule aangevraagd door geschiedenisdocenten. De studiereis ging dit jaar wederom naar de Amerikaanse steden Boston en New York. Naast bezoeken aan middelbare scholen en gesprekken met onderwijsexperts, stond de studiereis dit jaar ook in het teken van de presidentsverkiezingen die een aantal weken later zouden plaatsvinden. Deelnemende docenten gingen in gesprek met Nederlandse correspondenten in New York, en bezochten campagnebureaus van de Democratische Partij in Boston en New York. Een unieke gelegenheid om de Amerikaanse verkiezingskoorts te ervaren. ATLANTISCHE ONDERWIJSCONFERENTIE Datum: 9 maart Onderwerp: Yes we can! Wat wordt Obama s buitenlandse erfenis? Sprekers: Roberta Haar (University College Maastricht); Hubert Smeets (NRC Handelsblad); Paul van Hooft (Universiteit Leiden; Universiteit van Amsterdam); Ruud van Dijk (Universiteit van Amsterdam); Kirsten Verdel (stafmedewerker Obama campagne 2008); Tanja Groenendijk-de Vos (Atlantische Onderwijscommissie); Guido van Rijn (blueskenner); Maaike Warnaar (Universiteit Leiden); Renee Nielsen (Republicans Abroad - Netherlands) Moderator: Hans Luyendijk (Atlantische Onderwijscommissie) Locatie: Academiegebouw, Utrecht Deelnemers: 160 Een nieuwe editie van het Profielwerkstukkenproject ging op 30 juni van start in Perscentrum Nieuwspoort. Daar gaven de 20 uitverkozen koppels een pitch van het thema van hun profielwerkstuk. Na de zomer startte het begeleidingstraject met als doel een excellent profielwerkstuk te schrijven over een thema gerelateerd aan internationale vrede & veiligheid. Op 23 oktober 2016 was het 60 jaar geleden dat de Hongaarse Opstand uitbrak in Boedapest. In het kader van dit herdenkingsjaar organiseerde de AOC samen met de Hongaarse Ambassade in Nederland, de Christelijke Hogeschool Windesheim en de NHL Hogeschool een Datum: 30 juni Onderwerp: Libië: wel of niet interveniëren? Sprekers: Marije Balt (SpringFactor); Christ Klep (militair historicus); Rena Netjes (journaliste) I.s.m.: Jonge Atlantici Locatie: Perscentrum Nieuwspoort, Den Haag Deelnemers: 60 (o.a. deelnemers aan het Profielwerkstukkenproject) 11

PROFIELWERKSTUKKENPROJECT Datum: 30 juni Onderwerp: Startbijeenkomst Profielwerkstukkenproject 2016-17 in het kader van excellent onderwijs (kennismaking, informatieverschaffing) Locatie: Kantoor Atlantische Commissie, Den Haag Deelnemers: 40 PROFIELWERKSTUKKENPROJECT Datum: 15 en 20 september Onderwerp: Tweede bijeenkomst Profielwerkstukkenproject 2016-17 in het kader van excellent onderwijs Locatie: Kantoor Atlantische Commissie, Den Haag Deelnemers: 40 VOORBEREIDINGS STUDIEREIS DOCENTEN BOSTON-NEW YORK Datum: 19 september Onderwerp: Kennismaking, inleidende lezingen en reisinformatie Spreker: Sherry Keneson-Hall (Amerikaanse ambassade) Locatie: Vergadercentrum Vredenburg 19, Utrecht Deelnemers: 15 NASCHOLINGSCONFERENTIE Datum: 29 september Onderwerp: De Hongaarse Opstand 60 jaar later. Hedendaagse perspectieven op 1956 Sprekers: András Kocsis (ambassadeur van Hongarije in Nederland); Dorottya Baczoni (House of Terror Museum, Boedapest); Laurien Crump Gabreëls (Universiteit Utrecht); Ivo van de Wijdeven (historicus, politiek analist); Erzsi Könyves (Hongaarse vluchteling - 1956) Moderator: Bram Boxhoorn (directeur Atlantische Commissie) I.s.m.: Hongaarse ambassade in Nederland, Hogeschool Windesheim, NHL Hogeschool Locatie: Nieuwe Buitensociëteit, Zwolle Deelnemers: 85 STUDIEREIS DOCENTEN Datum: 19-26 oktober Onderwerp: Excellent onderwijs en Amerikaanse presidentsverkiezingen Locaties: Boston en New York Deelnemers: 15 Organisatie: Janneke Suiskind; deelname namens de Atlantische Onderwijscommissie: Jos Roozenbeek en Janneke Suiskind PROFIELWERKSTUKKENPROJECT Datum: 24 november tot 8 december Onderwerp: Derde bijeenkomst Profielwerkstukkenproject 2016-17 Locatie: Kantoor Atlantische Commissie, Den Haag Deelnemers: 40 Lesmateriaal In samenwerking met de Hongaarse ambassade in Den Haag werd in 2016 een lesmodule ontwikkeld getiteld: De Hongaarse Opstand. 60 jaar na 1956. De lesmodule kwam tot stand dankzij het 1956 Hungarian Revolution and Freedom Fight 60th Anniversary Memorial Board. In de lesmodule komen niet alleen de opstand zelf en de hoofdrolspelers aan de orde, maar ook de reacties uit Nederland. Daarnaast bevat de module een ooggetuigenverslag, suggesties voor verdiepingsvragen, en relevante artikelen, websites, televisie- en radio-uitzendingen over het onderwerp. Verschenen: november 2016 Oplage: 2.000 exemplaren Publieksbijeenkomsten De openbare bijeenkomsten zijn bedoeld om verschillende belangrijke doelgroepen van de Atlantische Commissie (begunstigers, studenten, politici, journalisten, wetenschappers, beleidsambtenaren van de ministeries van Buitenlandse Zaken en Defensie, leden van het corps diplomatique) voor te lichten over actuele thema s uit de nationale en internationale politieke betrekkingen. Daartoe worden een of meerdere sprekers uitgenodigd die hun licht laten schijnen over het onderwerp. Na de inleidingen gaan de sprekers met elkaar, de moderator en met de zaal in discussie. Programma s In de eerste helft van 2016 maakten drie vooraanstaande Amerikaanse sprekers hun opwachting bij publieksprogramma s. Walter Russell Mead sprak over de aanloop 12

Publieksbijeenkomsten / Public Meetings Een volle zaal tijdens de bijeenkomst over de Onderzeedienst op 15 februari in Perscentrum Nieuwspoort in Den Haag / A full house during > the meeting on the Submarine Service on > 15 February in International Press Centre Nieuwspoort in The Hague Tijdens de bijeenkomst over de Onderzeedienst op 15 februari werd een videoboodschap getoond van de 100-jarige oud-premier (en onderzeebootkapitein) Piet de Jong / During the meeting on 15 February on the Submarine Service, a video message was shown featuring the 100-year-old former prime minister (and submarine captain) Piet de Jong Deelnemers aan de paneldiscussie over de NAVO-top in Warschau op 3 juni in Perscentrum Nieuwspoort in Den Haag. Van links naar rechts: John Vinocur, Leo Michel, Timo Koster, Marcin Terlikowski en moderator Robert van de Roer / Participants in the panel discussion about the NATO Summit in Warsaw in International Press Centre Nieuwspoort on 3 June. From left to right: John Vinocur, Leo Michel, Timo Koster, Marcin Terlikowski and moderator Robert van de Roer >

naar de Amerikaanse presidentsverkiezingen, Robert Kaplan over zijn nieuwe boek In Europe s Shadow en Alexander Vershbow over de NAVO-top in Warschau. Deze top kwam ook uitgebreid aan de orde tijdens een seminar in juni, getiteld Back to Basics?. In oktober vond een zeer goed bezochte conferentie plaats over het actuele thema van desinformatie. NIEUWJAARS Datum: 28 januari Onderwerp: Europa en de NAVO: de noodzaak voor een grotere Europese eigen verantwoordelijkheid Spreker: Ton van Loon (bestuurslid Atlantische Commissie) I.s.m.: Jonge Atlantici Locatie: Studio Dudok, Den Haag Deelnemers: 60 Datum: 15 februari Onderwerp: Onbekend maakt onbemind? nut en noodzaak van de Nederlandse Onderzeedienst in de wereld Sprekers: Niels Woudstra (NLDA); Hugo Ammerlaan (Onderzeedienst); Sergei Boeke (Universiteit Leiden) Moderator: Jeroen de Jonge (TNO) I.s.m.: Gezamenlijke Officierenverenigingen (GOV) Locatie: Perscentrum Nieuwspoort, Den Haag Deelnemers: 180 Datum: 18 februari Onderwerp: The US Presidential Elections: Who will be the Republican and Democratic contenders and what should we fear, or hope for? Spreker: Walter Russell Mead (Bard College; The American Interest) Moderator: Paul Brill (De Volkskrant) Locatie: Perscentrum Nieuwspoort, Den Haag Deelnemers: 80 Datum: 15 maart Onderwerp: In Europe s Shadow Spreker: Robert D. Kaplan (Center for a New American Security; The Atlantic) Moderator: Paul Brill (De Volkskrant) I.s.m.: De Balie Locatie: De Balie, Amsterdam Deelnemers: 130 Datum: Onderwerp: Spreker: Moderator: I.s.m.: Locatie: Deelnemers: 170 FILM EN DEBRIEF Datum: Onderwerp: Sprekers: I.s.m.: Locatie: Deelnemers: 100 SEMINAR Datum: Onderwerp: Sprekers: Moderator: Locatie: Deelnemers: 100 Datum: Onderwerp: Sprekers: Moderator: Locatie: Deelnemers: 160 8 april NATO at 67: What (Complex) Agenda for NATO s Warsaw Summit? Alexander Vershbow (Deputy Secretary General, NATO) Michiel van Campen (secretaris, Atlantische Commissie) Jonge Atlantici Sociëteit De Witte, Den Haag 21 april De Missie (film over VN-missie MINUSMA) Bette Dam (journalist en auteur); Robert Oey (regisseur De Missie ) Jonge Atlantici Filmhuis, Den Haag 3 juni Back to Basics? NATO s Summit in Warsaw Timo Koster (NAVO); Marcin Terlikowski (Polish Institute of International Affairs); Leo Michel (Atlantic Council of the United States); John Vinocur (Wall Street Journal) Robert van de Roer (diplomatiek expert) Perscentrum Nieuwspoort, Den Haag 12 oktober Disinformation as a Weapon in Hybrid Warfare Mark Laity (SHAPE); Aivar Jaeski (NATO Stratcom Center of Excellence); Jakub Kalensky (East StratCom Task Force, European External Action Service) Robert van de Roer (diplomatiek expert) Perscentrum Nieuwspoort, Den Haag EN UITREIKING SCRIPTIEPRIJS Datum: Onderwerp: 15 december Europese defensie na de Amerikaanse presidentsverkiezingen en uitreiking Dwight D. Eisenhower scriptieprijs 2015-2016 13

Spreker: Ton van Loon (bestuurslid Atlantische Commissie) I.s.m.: Jonge Atlantici Locatie: Studio Dudok, Den Haag Deelnemers: 40 Studiebezoeken NAVO De Atlantische Commissie organiseert jaarlijks enkele studiebezoeken aan het NAVO-hoofdkwartier voor specifieke doelgroepen. Zij worden tijdens een werkdiner en een dagprogramma op de hoogte gebracht van de jongste ontwikkelingen binnen de verdragsorganisatie door leden van de Internationale Staf en medewerkers van diverse permanente vertegenwoordigingen. In 2016 werden drie van dergelijke bezoeken georganiseerd, in samenwerking met NATO s Public Diplomacy Division. Programma s STUDIEBEZOEK Datum: 29 september Onderwerp: Actuele ontwikkelingen binnen de NAVO Sprekers: Marjanne de Kwaasteniet (Permanent Vertegenwoordiger van Nederland bij de NAVO); Petr Lunak (Public Diplomacy Division); Eric Povel (Public Diplomacy Division) I.s.m.: NATO Public Diplomacy Division Locatie: Brussel Deelnemers: 30 leden van Jonge Atlantici STUDIEBEZOEK Datum: 14 oktober Onderwerp: Recente ontwikkelingen binnen de NAVO Sprekers: Eric Povel (Public Diplomacy Division); Robert Pszczel (Public Diplomacy Division); Timo Koster (Defence Policy and Planning Division); Thomas Strickland (Emerging Security Challenges Division); Michel Rentenaar (Permanente Vertegenwoordiging van Nederland) I.s.m. NATO Public Diplomacy Division Locatie: Brussel Deelnemers: 9 medewerkers van universiteiten en onderzoeksinstituten: Anne Bakker (Instituut Clingendael); Ruud van Dijk (Universiteit van Amsterdam); Onur Güven (T.M.C. Asser Instituut); Joris Janssen Lok (Atlantisch Perspectief); Dion Landstra (Nederlands Instituut voor Militaire Historie); Freek Marchal (Nederlandse Defensie Academie / Universiteit van Amsterdam); Ine Megens (Rijksuniversiteit Groningen); Mark Roorda (Nederlandse Defensie Academie / Universiteit van Amsterdam); Paul Rusman (Rijksuniversiteit Groningen); namens de Atlantische Commissie: Bram Boxhoorn (directeur) en Maarten Katsman (eindredacteur Atlantisch Perspectief) STUDIEBEZOEK NAVO-HOOFDKWARTIER Datum: 18 november Onderwerp: Actuele ontwikkelingen binnen de NAVO Sprekers: Marjanne de Kwaasteniet (Permanent Vertegenwoordiger van Nederland); Eric Povel (Public Diplomacy Division); Michael Rühle (Emerging Security Challenges Division); Andrew Budd (Defence Policy and Planning Division); Robert Pszczel (Public Diplomacy Division); Thomas Strickland (Emerging Security Challenges Division) I.s.m.: NATO Public Diplomacy Division Locatie: Brussel Deelnemers: 11 journalisten: Dirk Jan van Baar (De Volkskrant); Jan van Benthem (Nederlands Dagblad); Henri Beunders (Groene Amsterdammer); René Cuperus (De Volkskrant); Jaap Jansen (BNR Nieuwsradio); Meindert van der Kaaij (Trouw); Michel Kerres (NRC Handelsblad); Theo Koelé (De Volkskrant); Ruud Mikkers (De Telegraaf); Evert van Vlastuin (Reformatorisch Dagblad); Hans van Zon (Algemeen Dagblad). Namens de Atlantische Commissie: Bram Boxhoorn (directeur) Overige programma s Studiebezoek journalisten In verkiezingsjaren in de Verenigde Staten organiseert de Atlantische Commissie een studiereis van een week voor journalisten naar dat land. In 2016 bezochten zes journalisten aan de vooravond van de Presidents- en Congres-verkiezingen de swing state Ohio en Washington D.C. Zij spraken onder andere met politici van beide 14

partijen, vertegenwoordigers van denktanks en met de Nederlandse ambassadeur in Washington. Programma STUDIEREIS JOURNALISTEN Datum: 22-29 oktober Onderwerp: Amerikaanse presidents- en Congresverkiezingen Locaties: Columbus (OH), Cincinnati (OH), Marietta (OH) en Washington DC Deelnemers: 6 journalisten: Paul Brill (De Volkskrant); Laila Frank (zelfstandig); Bertine Moenaff (EO Radio 1); Ruth Oldenziel (commentator); Berry Swart (RTL Nieuws); Robbert de Witt (Elsevier); namens de Atlantische Commissie: Bram Boxhoorn (directeur) Leerstoel De Atlantische Commissie heeft in 2005 een bijzondere leerstoel Moderne Trans-Atlantische Betrekkingen ingesteld aan de Faculteit der Geesteswetenschappen van de Universiteit van Amsterdam. De leerstoel wordt bekleed door dr. Marianne van Leeuwen. Zij werkte van 2003 tot 2016 bij de Algemene Inlichtingen en Veiligheidsdienst (AIVD) als senior beleidsadviseur. In 2016 gaf zij onder andere een werkcollege aan 15 masterstudenten, en begeleidde zij masterscripties. Ook was zij lid van de promotiecommissie van een promovenda. Zij schreef artikelen en hield presentaties voor diverse doelgroepen. Op 11 november hield Marianne van Leeuwen haar afscheidscollege getiteld Terrorisme en westerse veerkracht. Dwight D. Eisenhower Scriptieprijs De Atlantische Commissie heeft een tweejaarlijkse scriptieprijs ingesteld op het gebied van trans-atlantische betrekkingen: de Dwight D. Eisenhower-scriptieprijs. De prijs beoogt de wetenschappelijke belangstelling en de aandacht voor dit thema onder studenten te vergroten. De prijs is bedoeld voor masterstudenten Geschiedenis, Politicologie, of een verwant vakgebied, die een excellente scriptie hebben geschreven (in het Nederlands of Engels) over een onderwerp op het vakgebied van de moderne trans-atlantische betrekkingen. Het gaat hierbij om de politieke, economische en/of culturele banden tussen de Verenigde Staten en Europa, of Nederland in het bijzonder. Via een systeem van nominatoren (docenten van verschillende universiteiten) worden kandidaten geselecteerd. In december 2016 vond de prijsuitreiking plaats voor de editie 2015-2016. Er waren vijf kandidaten genomineerd. Anne van Wijk (Universiteit Utrecht) was de winnaar, met haar scriptie: FDR S intentions prior to Pearl Harbor: the Dutch perspective. De jury bestaat uit: Dr. A. Boxhoorn (voorzitter) M. Katsman MA (secretaris) Drs. R.H. Cuperus (Wiardi Beckman Stichting) Drs. A.J. van der Peet (Nederlands Instituut voor Militaire Historie) Programma EN UITREIKING SCRIPTIEPRIJS Datum: 15 december Onderwerp: Europese defensie na de Amerikaanse presidentsverkiezingen en uitreiking Dwight D. Eisenhower scriptieprijs 2015-2016 Spreker: Ton van Loon (bestuurslid Atlantische Commissie) I.s.m.: Jonge Atlantici Locatie: Studio Dudok, Den Haag Deelnemers: 40 Atlantic Treaty Association De Atlantische Commissie is lid van de Atlantic Treaty Association (ATA), de netwerkorganisatie van alle Atlantische Commissies in de wereld. Twee maal per jaar organiseert de ATA een vergadering voor al haar leden. Ook Jonge Atlantici heeft een internationale moederorganisatie: de Youth Atlantic Treaty Association (YATA). Programma Ook dit jaar was Jonge Atlantici weer goed vertegenwoordigd op het internationale vlak. Secretaris Marianne Copier was van november 2015 tot en met oktober 2016 actief als Vice-President for Communications voor de 15

YATA. Tijdens de General Assembly in Toronto legde zij haar functie neer en werd Jonge Atlantici-bestuurslid John Jacobs verkozen tot President of YATA. GENERAL ASSEMBLY ATA EN YATA Datum: 11-12 oktober Locatie: Toronto Deelnemers: namens de Atlantische Commissie: Michiel van Campen (secretaris) en Harry Groen (penningmeester); namens Jonge Atlantici: Marianne Copier (secretaris) en John Jacobs Media Atlantisch Perspectief Atlantisch Perspectief (AP) is het tijdschrift van de Atlantische Commissie. Het blad verschijnt zes keer per jaar en bevat opinieartikelen, analyses en columns over (actuele) ontwikkelingen op het gebied van de internationale betrekkingen en veiligheidspolitiek. Op de website zijn alle artikelen die zijn verschenen tussen 1991 en 2016 gratis te raadplegen en doorzoekbaar op auteur en titel. Redactie De redactie van Atlantisch Perspectief bestaat uit een eindredacteur, een Redactionele Adviesraad en een Internationale Adviesraad. De redactie onderging in 2016 een aantal wijzigingen. Isabelle Duyvesteyn (hoogleraar Global History en bijzonder hoogleraar Strategische Studies aan de Universiteit Leiden) en Sabine Mengelberg (universitair docent Internationale Veiligheidsstudies aan de Nederlandse Defensie Academie in Breda) traden toe tot de Redactieraad. Rik van der Linden en Auke Venema traden terug. De redactie van Atlantisch Perspectief was op 31 december 2016 als volgt samengesteld: Eindredacteur M. (Maarten) Katsman MA Adviesraad dr. A. (Bram) Boxhoorn, voorzitter Directeur, Atlantische Commissie drs. N.T.J. (Niklaas) Hoekstra, senior redacteur Hoofd Secretariaat, Atlantische Commissie prof. dr. I.G.B.M. (Isabelle) Duyvesteyn Hoogleraar Global History, Universiteit Leiden; bijzonder hoogleraar Strategische Studies, Universiteit Leiden genmaj marns b.d. mr. drs. C. (Kees) Homan Senior Research Associate, Instituut Clingendael, Den Haag dr. P.A. (Paul) van Hooft Max Weber Fellow, European Univeristy Institute, Florence J. (Joris) Janssen Lok Marketing Manager / Team Leader Future Market Requirements, Thales Nederland BV prof. dr. R.V.A. (Ruud) Janssens Hoogleraar Amerikanistiek, Universiteit van Amsterdam prof. dr. W. (Wim) Klinkert Universitair hoofddocent Militaire Geschiedenis, Nederlandse Defensie Academie; Hoogleraar Militaire Geschiedenis, Universiteit van Amsterdam drs. J.M.D. (Hans) van Leeuwe Senior Adviseur Strategie en Beleidsontwikkeling, Hoofddirectie Beleid, Ministerie van Defensie prof. dr. M. (Marianne) van Leeuwen Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties; bijzonder hoogleraar Moderne Trans-Atlantische Betrekkingen, Universiteit van Amsterdam drs. S.N. (Sabine) Mengelberg Universitair docent Internationale Veiligheidsstudies, Nederlandse Defensie Academie, Breda drs. A.J. (Anselm) van der Peet Wetenschappelijk medewerker, Nederlands Instituut voor Militaire Historie, Den Haag dr. S.J.G. (Sebastian) Reyn Directeur Strategie, Beleidsontwikkeling en Innovatie, Ministerie van Defensie Internationale Adviesraad Dr. Hans Binnendijk Senior Fellow, Center for Transatlantic Relations, Paul H. Nitze School of Advanced International Studies, Johns Hopkins University, Washington D.C. Dr. Ann-Sofie Dahl Associate Professor and Senior Research Fellow, Center for Military Studies, Copenhagen; Adjunct Scholar, Center for Strategic and International Studies, Washington D.C. Marten van Heuven Senior Consultant, RAND Corporation, Washington D.C. 16

Prof. dr. Jan Willem Honig Senior Lecturer, Department of War Studies, King s College, Londen Prof. dr. Margarita Mathiopoulos Chief Executive Officer, EAG European Advisory Group, Berlijn Prof. dr. Alexander Moens Professor of International Relations, Simon Fraser University, Burnaby (BC), Canada Dr. Henning Riecke Head, Transatlantic Relations Program, Deutsche Gesellschaft für Auswärtige Politik, Berlijn Stanley Sloan Visiting scholar, Rohatyn Center for International Affairs, Middlebury College (VT), Verenigde Staten Artikelen Atlantisch Perspectief sloot 2016 af met een katern over het Tijdperk Trump. De Amerikaanse verkiezingen stonden gedurende het jaar al vaak centraal, met bijvoorbeeld artikelen over de erfenis en waardering van Obama, de manier waarop de campagnes werden gevoerd, en de verandering die het trumpisme teweeg zou brengen in het Amerikaanse buitenlands beleid (ook zonder overwinning van Trump). Behalve voor de Amerikaanse verkiezingen was er uitgebreid aandacht voor de NAVO-top in Warschau, waar het Engelstalige nummer aan gewijd was. Het belangrijkste onderwerp van die top hoe om te gaan met Rusland, en daaruit volgend de versterking van de oostflank leverde over het hele jaar gezien een groot aantal artikelen op. Alle artikelen die in 2016 in Atlantisch Perspectief zijn verschenen, zijn na te lezen op de website: www.atlantischecommissie.nl/media/archief-ap/ Verschenen: 6x Oplage: 1.200 ex. Opiniepeiling In februari voerde onderzoeksbureau TNS NIPO op verzoek van de Atlantische Commissie een opinieonderzoek uit over de NAVO. Uit de enquête bleek onder andere dat de steun voor de NAVO na een periode van daling weer toeneemt, maar nog niet op het niveau is van 2011. Ook bleek dat slechts een minderheid van de Nederlanders hoe dan ook bereid is een NAVO-bondgenoot te hulp te komen in het geval van een aanval. De uitgebreide resultaten van de peiling zijn na te lezen op de website. Website Op de website van de Atlantische Commissie (www.atlcom.nl of www.atlantischecommissie.nl) staat informatie over de organisatie, doelstellingen en de vele activiteiten van de Atlantische Commissie, de Atlantische Onderwijscommissie en Jonge Atlantici. Op de homepage staan trans-atlantisch nieuws en achtergronden ( must-reads ) die twee maal per week worden ververst. De bezoeker wordt attent gemaakt op artikelen van gerenommeerde (internationale) tijdschriften, denktanks, websites en blogs. Veel onderwijspublicaties kunnen online worden ingezien en docenten en leerlingen kunnen werken met de verschillende lesmodules en websheets. In het archief van Atlantisch Perspectief staan alle artikelen die tussen 1991 en 2016 zijn verschenen. Via de site kunnen geïnteresseerden zich ook aanmelden voor programma s van de Atlantische Commissie, en (video)verslagen lezen en bekijken van afgelopen bijeenkomsten. In 2016 werd de site 26.429 keer bezocht door 16.100 bezoekers. In totaal werden 72.449 pagina s bekeken, een daling van 11,6 % in vergelijking met het jaar daarvoor. Overige publicaties Sociale media JAARVERSLAG Verschenen: mei 2016 Oplage: 500 Op de website staat een overzicht van alle publicaties die de Atlantische Commissie in de afgelopen jaren heeft uitgegeven. De Atlantische Commissie en Jonge Atlantici zijn actief op Facebook en Twitter. De sociale media worden ingezet voor het vergroten van de naamsbekendheid van zowel de Atlantische Commissie als Jonge Atlantici. Daarnaast worden de volgers via deze nieuwe media op de hoogte gehouden van de activiteiten die worden georganiseerd, en de publicaties die verschijnen. 17

De Facebookpagina van de Atlantische Commissie had op 31 december 2016 1.122 leden/ likes, die van de Jonge Atlantici-groep 914 en van de Jonge Atlantici-pagina 810. Er werd in 2016 323 keer een bericht gepost op de pagina van de Atlantische Commissie, 345 keer op de pagina van Jonge Atlantici en 221 keer in de Jonge Atlantici-groep. LEZING Datum: 10 december Onderwerp: Terrorism and Regional Security Organisatie: Institut Amadeus Locatie: Tanger, Marokko Deelnemers: 100 Het aantal volgers op Twitter was op 31 december 2016 588. Er werden in 2016 260 tweets en retweets verzonden. Lezingen en publicaties directeur RECENSIES Datum: januari/februari Onderwerp: Internationale verhoudingen Tijdschrift: Geschiedenis Magazine 2016, jrg. 51, pp. 60-61 LEZING Datum: 22 februari Onderwerp: Eigentijdse veiligheidsvraagstukken en NAVO Organisatie: Vereniging Internationale Reizen, Rijksuniversiteit Groningen Locatie: Huis van Europa, Den Haag Deelnemers: 15 LEZING Datum: 25 augustus Onderwerp: De Verenigde Staten na 1945 Organisatie: Jong EZ Locatie: Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, Den Haag Deelnemers: 30 LEZING Datum: 15 september Onderwerp: Actuele vraagstukken in de trans- Atlantische betrekkingen Locatie: Radboud Universiteit Nijmegen Deelnemers: 25 studenten LEZING/PANELDISCUSSIE Datum: 14 december Onderwerp: Trump and Transatlantic Relations Organisatie: GroenLinks Locatie: Utrecht Deelnemers: 30 Atlantische Commissie in de media De volgende dag-, week- en maandbladen en websites besteedden in 2016 aandacht aan (activiteiten van) de Atlantische Commissie: Dagblad van het Noorden Elsevier Leeuwarder Courant Maritiem Nederland Nederlands Dagblad Noordhollands Dagblad NPO Radio 1 NRC Handelsblad Het Parool Pauw Reformatorisch Dagblad Trouw De Twentsche Courant Tubantia De Volkskrant Vrij Nederland LEZING Datum: 24 november Onderwerp: NAVO en Oost-Europa Organisatie: NGIZ Zuid Locatie: Eindhoven Deelnemers: 35 18