Verslag verantwoord beleggen 2014
INHOUDSOPGAVE 1 Inleiding... 3 2 Verantwoord beleggen in cijfers... 4 3 Activiteiten verantwoord beleggen... 5 4 Verslag stemmen... 6 5 Verslag engagement... 7 6 Verslag uitsluitingen... 11 7 Verslag ESG integratie... 12 2 / 13
1 INLEIDING Verantwoord beleggen is voor Loyalis een integraal onderdeel van onze beleggingsfilosofie en het beleggingsproces. Als lange-termijn belegger is het belangrijk voor ons dat ondernemingen goed omgaan met de omgeving, de medewerkers en dat zij goed worden bestuurd. Wij zijn ervan overtuigd dat er betere beslissingen over beleggingen kunnen worden genomen door systematisch rekening te houden met milieu (Environmental), sociale (Social) en bestuurlijke (Governance) kwesties en deze in het beleggingsproces mee te nemen. Daarom is het integreren van ESG-factoren opgenomen in onze Investment Beliefs. Klanten hechten er een groeiende waarde aan dat ingelegde premies verantwoord worden belegd. Aan deze wens willen wij recht doen. In het beleid verantwoord beleggen wordt uitgelegd hoe verantwoord beleggen is verankerd in het beleggingsproces van Loyalis. In het verslag verantwoord beleggen leggen we hierover verantwoording af. In dit verslag kunt u lezen hoe in 2014 verantwoord beleggen in de praktijk is toegepast en welke resultaten hierbij zijn geboekt. 3 / 13
2 VERANTWOORD BELEGGEN IN CIJFERS 95,6% Percentage bedrijven uit de portefeuille waar Loyalis zijn stem heeft uitgebracht op de aandeelhoudersvergadering 180 Aantal dialogen die Loyalis in 2014 met 120 bedrijven heeft gevoerd 5,2 miljoen Investeringen in Green Bonds door Loyails 9,3 miljoen Investeringen in zonne- en windenergie door Loyalis 5% Percentage beleggingen met een hoge duurzaamheidswaarde 1 binnen de bedrijfsobligatie portefeuille 2 Aantal uitgesloten bedrijven in 2014 1 Beleggingen met een hoge duurzaamheidswaarde (high sustainability investments) zijn als volgt gedefinieerd: Bedrijven of projecten waarbij het gaat het om activiteiten die bijdragen aan oplossingen voor klimaatverandering, waterschaarste, wateroverlast, vervuiling, verlies van leefgebieden of diersoorten en behoefte aan microfinanciering. 4 / 13
3 ACTIVITEITEN VERANTWOORD BELEGGEN Loyalis heeft bepaalde waarden waarvan we vinden dat de bedrijven in onze portefeuille aan moeten voldoen. Als dit niet het geval is, hebben we een aantal mogelijkheden tot onze beschikking om onze invloed als aandeelhouder aan te wenden en zo te proberen het beleid en de acties van een bedrijf te veranderen. Stemmen en engagement doet Loyalis niet zelf. Dit hebben we uitbesteed aan APG Asset Management (APG AM). Zij hebben een team van specialisten in dienst die onderzoek doen naar de ESG prestaties van bedrijven, stemmen op aandeelhoudersvergaderingen en met bedrijven in gesprek gaan over ESG thema s. Loyalis heeft een belegd vermogen van circa 3 miljard, terwijl APG AM ruim 400 miljard onder beheer heeft. Op deze manier hebben we meer invloed. Om de slagkracht nog verder te vergroten trekt APG AM vaak samen op met andere Nederlandse institutionele beleggers binnen de vereniging Eumedion. De mogelijkheden die Loyalis tot zijn beschikking heeft zijn: 1. Stemmen Als aandeelhouder hebben we stemrecht op aandeelhoudersvergaderingen. Dit recht gebruiken we graag. In principe maken we dan ook altijd gebruik van ons recht om te stemmen, door fysiek aanwezig te zijn of via stemmen op afstand. Zo kunnen we op aandeelhoudersvergaderingen over heel de wereld onze mening richting het bestuur kenbaar maken. Op deze manier hebben we in 2014 onze stem uitgebracht op aandeelhoudersvergaderingen van 95,6% van de bedrijven in onze aandelenportefeuille. 2. Engagement Naast het gebruiken van ons stemrecht gebruiken we onze invloed als aandeelhouder ook buiten de aandeelhoudersvergaderingen om. Als we constateren dat het beleid of de praktijk van een bedrijf niet in overeenstemming is met onze waarden gaan we met het bedrijf in gesprek. In 2014 is met 120 bedrijven een dialoog gevoerd over verschillende onderwerpen. 3. Uitsluiting De laatste mogelijkheid die we tot onze beschikking hebben is het uitsluiten van bedrijven. Dat doen we niet graag. Op het moment dat we een bedrijf uitsluiten zijn we geen aandeelhouder meer dus kunnen we niet meer met het bedrijf in gesprek om het gevoerde beleid te veranderen. Er zijn echter bedrijven waar Loyalis niet in wil beleggen, bijvoorbeeld bedrijven die betrokken zijn bij de productie van clustermunitie, anti-persoonsmijnen, chemische wapens en kernwapens buiten het non-proliferatieverdrag 2. Daarnaast willen we ook niet beleggen in bedrijven die de Global Compact richtlijnen van de Verenigde Naties schenden. Mochten we erachter komen dat een bedrijf deze richtlijnen schendt, dan geven we het bedrijf eerst de kans om zich aan te passen door ermee in gesprek te gaan. Leidt dit niet tot resultaat, dan willen we er niet meer in beleggen. In de volgende paragraven kunt u een verslag lezen over deze activiteiten verantwoord beleggen. 2 Het non-proliferatieverdrag is een verdrag dat het bezit van kernwapens beperkt. In dit verdrag is afgesproken dat kernenergie voor vreedzame toepassingen expliciet zijn toegestaan, maar dat enkel de Verenigde Staten, Rusland, Verenigd Koninkrijk, China en Frankrijk kernwapens mogen bezitten. 5 / 13
4 VERSLAG STEMMEN Wanneer Loyalis een aandeel in een bedrijf bezit, hebben we het recht om te stemmen op de aandeelhoudersvergadering. We proberen dit recht altijd te gebruiken, door ofwel fysiek aanwezig te zijn of op afstand onze stem uit te brengen. Stemmen doet Loyalis niet zelf, dat hebben we uitbesteed aan de specialisten van APG. In het APG Corporate Governance Raamwerk staat het beleid beschreven hoe APG stemt bij bedrijven. In 2014 heeft Loyalis zijn stem uitgebracht bij 95,6% van de bedrijven die onderdeel zijn van onze portefeuille. Bent u geïnteresseerd hoe Loyalis heeft gestemd op aandeelhoudersvergaderingen van individuele bedrijven? Op de website hebben we een lijst met al onze beleggingen gepubliceerd. Daar kun u zien welke bedrijven bij ons in de aandelenportefeuille zitten. Vervolgens is het mogelijk om op de website van APG gedetailleerde informatie te vinden over het stemgedrag. Zo kunt u zien per bedrijf inzien hoe er gestemd is, per aandeelhoudersvergadering en zelfs per onderwerp van de agenda. 6 / 13
5 VERSLAG ENGAGEMENT 5.1 Overzicht engagement In deze paragraaf wordt een overzicht gegeven van de bedrijven waarmee APG mede namens Loyalis een dialoog mee heeft gevoerd. Het overzicht is gerangschikt naar het onderwerp waarover er gesproken is. In totaal hebben we 180 dialogen in 2014 gevoerd met 120 bedrijven. Milieu (38 ondernemingen) Anadarko Petroleum Corporation; Apache; AvalonBay Communities; BHP; Boston Properties; BP; Centrica; ConocoPhillips; Deutsche Bank; Devon; EDF; Equity One; Exxon; GDF Suez; Glencore; Grainger; Hammerson; Health Care REIT; Host Hotels & Resorts; ICADE; Land Securities; Liberty Property Trust; Marathon Oil Corporation; Nestlé; Prologis; Regency Centers Corporation; Renault; Repsol; Shell; Simon Property Group; Tesla; Total; Transocean; Unibail- Rodamco; Unilever; Ventas; Volkswagen; Vornado Realty Trust. Sociale onderwerpen (57 ondernemingen) Ahold; Anglo American; Apache; AvalonBay Communities; Bank Hapoalim; Bank Leumi; Bank of America Corporation; BG Group; BHP; Boston Properties; BP; Centrica; Chevron; ConocoPhillips; Costco; Danone; Deutsche Bank; Deutsche Telekom; Devon; EDF; Equity One; Equity Residential; Exxon; First Resources; G4S; Glencore; Grainger; Great Portland Estates; Hammerson; Health Care REIT; Host Hotels & Resorts; ICADE; K+S; Kroger; Land Securities; Liberty Property Trust; Metro; Nestlé; Pacific Rubiales; Prologis; Regency Centers Corporation; Repsol; Sainsbury; Schlumberger; Shell; Siemens; Simon Property Group; Société Générale; Total; Transocean; Tullow; Unibail-Rodamco; Unilever; Ventas; Vinci; Vornado Realty Trust; Woolworths. Goed bestuur (85 ondernemingen) Abbott Laboratories; Aegon; Aeon Mall; Airbus Group; Apache; Arkema; Asahi Group Holdings; AXA; Axis Capital; Bank of America Corporation; Barclays; Barrick Gold; BG Group; BHP; BP; Centrica; Citigroup; Cobalt International Energy; ConocoPhillips; Credit Suisse; Deutsche Bank; Deutsche Wohnen; Devon; Dexus Property Group; Dr Pepper Snapple Group; DTE Energy; ENEL; ENI; Exxon; GDF Suez; GlaxoSmithKline; Glencore; GPT; Grainger; Groupe Eurotunnel; Hammerson; HSBC; IBM; ING; Inmarsat; JP Morgan; K+S; KB Financial Group; KDDI; Land Securities; Nestlé; News Corp.; Nippon Steel; Novartis; Novo Nordisk; Orange; Pepsico; Pernod Ricard; Philips; Prudential; Renault; Repsol; Roche; Sainsbury; Saipem; SAMCO; Shell; Siemens; SMC; SNC Lavalin; Société Générale; Solvay; Standard Chartered; Suzuki Motor; Swiss Life Holdings; Swiss Re; Target Corp.; Telefonica; Tesco; Time Warner; Total; Transocean; Unicredit; Ventas; Veolia Environnement; Volkswagen; Vornado Realty Trust; Western Digital; WM Morrison Supermarkets; Yahoo Japan. 5.2 Resultaat engagement Om een beeld te geven welke onderwerpen er worden behandeld in de dialogen met bedrijven en welke resultaten hierbij worden gehaald, zijn hieronder een aantal voorbeelden van dialogen met bedrijven opgenomen inclusief het behaalde resultaat. Fatsoenlijke arbeidsomstandigheden Het Amerikaanse vastgoedbedrijf AvalonBay heeft zijn arbeidsomstandighedenbeleid aangescherpt. Naar aanleiding van klachten van medewerkers over de veiligheid op bouwplaatsen, waar relatief veel ongelukken plaatsvonden, zijn we twee jaar geleden een dialoog gestart. Die leidde ertoe dat het bedrijf meerdere managers heeft aangesteld die voor meer veiligheid moeten zorgen. AvalonBay onderzoekt de mogelijkheden om bonussen toe te 7 / 13
kennen aan managers van locaties met weinig ongelukken. Ook ontwikkelt het een systeem dat beter zicht moet geven op de arbeidsveiligheid bij onderaannemers. Er werd geen bewijs gevonden voor de beschuldiging van een Amerikaanse vakbond dat AvalonBay een anti-vakbondsbeleid voert waarbij werknemers niet vrij kunnen kiezen om zich bij een bond aan te sluiten. AvalonBay zegt zich volledig te houden aan de wet die de verhouding tussen sociale partners regelt (National Labor Relations Act). In een brief benadrukt het bedrijf te geloven in het recht van werknemers om zich via een vakbond te organiseren. Scoren met goed personeelsbeleid Werknemers moeten zich vrij kunnen verenigen in vakbonden en collectief kunnen onderhandelen over arbeidsvoorwaarden. Dat stelt de UN Global Compact. Gedwongen arbeid mag niet, net als kinderarbeid. Goed personeelsbeleid kan de waarde van een belegging vergroten. Met verschillende bedrijven in de voedingsmiddelensector is gesproken over hoe ze hun personeelsbeleid (of elementen daaruit) inzetten voor betere bedrijfsresultaten. Unilever heeft het beloningsbeleid deels gekoppeld aan werknemerstevredenheid. Ahold kreeg beter zicht op werknemerstevredenheid door onderzoeken die inmiddels op ons verzoek- wereldwijd worden uitgevoerd. Soortgelijke gesprekken waren er ook met het Amerikaanse Kroger, het Duitse Metro en het Engelse Woolworths en Sainsbury. Bij al deze bedrijven is aangedrongen op grotere openbaarheid over hun inspanningen. Wanneer ze gegevens over bijvoorbeeld werknemerstevredenheid en personeelsverloop systematisch opnemen in hun jaarverslagen, kunnen beleggers hen beter vergelijken. Metro en Woolworths publiceren al veel van dit soort data. Sainsbury gaf aan dat in zijn volgende jaarverslag ook te willen gaan doen. Bewust belonen In september heeft APG zijn hernieuwde beloningsrichtlijnen aan zo n 100 belangrijke ondernemingen uit Europa gestuurd. Hierin wordt uitgelegd dat bonussen niet verbonden moeten zijn aan kortetermijnwinsten maar aan waardecreatie voor aandeelhouders op de lange termijn. Bedrijven moeten nadenken over een koppeling van variabele beloningen aan sociale of milieuprestaties. Ook moeten ze letten op de verhouding tussen de beloning van het management en die van overige medewerkers. We verwachten dat bedrijven hiermee rekening houden wanneer ze nieuwe beloningsvoorstellen presenteren aan hun aandeelhouders. Waar nodig worden de hernieuwde richtlijnen aan de orde gesteld tijdens de gesprekken die portefeuillemanagers met bedrijven voeren. Bij ongeveer tien bedrijven is dat eind 2014 al gebeurd. Eerder in 2014 hadden we een brief gestuurd aan ongeveer 25 banken in de Europese Unie over de nieuwe European Capital Requirements Directive. Deze richtlijn bepaalt dat bonussen die banken toekennen aan hun medewerkers niet groter mogen zijn dan het vaste inkomen. Alleen na expliciete toestemming van de aandeelhouders mogen ook bonussen tot maximaal 200 procent van het vaste inkomen worden toegekend. De brief was een waarschuwing aan de banken om de nieuwe richtlijn niet aan te grijpen voor salarisverhogingen waardoor ze hun medewerkers per saldo toch meer zouden kunnen betalen. Deutsche Bank deed dat wel maar legde dit niet voor aan zijn aandeelhouders, zoals andere banken wel deden. Door tegen de decharge van de Raad van Commissarissen te stemmen, heeft wij onze afkeuring kenbaar gemaakt. 8 / 13
Onduidelijke prestatiecriteria De beloningscommissie van Heineken had het voor zijn bestuursleden eenvoudiger gemaakt om in aanmerking te komen voor een bonus door achteraf de criteria te versoepelen (hercalibreren). Dit betekende dat de CFO en de CEO alsnog in aanmerking kwamen voor beloningen met een totale waarde van respectievelijk bijna 1 en 2 miljoen euro, hoewel ze de vooraf vastgestelde doelen niet hadden gehaald. Over de versoepeling zelf konden de aandeelhouders zich niet uitspreken. Door tegen de decharge van de Raad van Commissarissen te stemmen, kon alsnog het ongenoegen hierover worden duidelijk gemaakt. Het Britse energiebedrijf BG Group paste het beloningspakket voor de CEO aan. De nieuwe topman zou een speciale beloning kunnen krijgen van ruim 15 miljoen euro in aandelen voor prestaties die tot zijn normale takenpakket behoren. Nadat beleggers hun bezwaren kenbaar hadden gemaakt, haalde het bedrijf het voorstel van tafel. In de nieuwe regeling is wel een duidelijke koppeling met de ondernemingsprestaties. Ook het Franse Pernod Ricard komt in 2015 met nieuwe beloningsvoorstellen. De producent van wijn en gedestilleerde dranken kreeg op de aandeelhoudersvergadering onvoldoende steun voor zijn plannen om bestuurders te belonen met aandelenopties. Hier werd tegen gestemd omdat de prestatiecriteria onduidelijk en onvoldoende uitdagend waren. Tegengaan corruptie De UN Global Compact stelt dat bedrijven fraude en corruptie moeten tegengaan. Wij verwachten dat bedrijven hun fraude- en corruptierisico s in kaart brengen en een beleid hebben om met die risico s om te gaan. Het Zwitsers-Britse Glencore is lid geworden van het internationale samenwerkingsverband van mijnbouw- en metaalbedrijven dat probeert de verduurzaming van deze sectoren te bevorderen (ICMM). Het mijnbedrijf vergrootte de diversiteit van zijn bestuur door voor het eerst een vrouwelijke bestuurder te benoemen en kondigde formeel aan dat het zich aan de regels van de UN Global Compact zal gaan houden. Op al deze zaken was in meerdere gesprekken aangedrongen nadat het bedrijf enkele jaren geleden in verband werd gebracht met verschillende milieu- en omkopingsschandalen. Respecteren mensenrechten Volgens de UN Global Compact moeten bedrijven voorkomen dat ze door hun activiteiten bijdragen aan schendingen van mensenrechten. Bij verschillende bedrijven hebben we er in 2014 op aangedrongen om een mensenrechtenbeleid op te zetten. Pogingen om ook bij beveiligingsbedrijf G4S een duidelijk mensenrechtenbeleid van de grond te krijgen dat stevig is verankerd in de praktijk, zijn nog in volle gang. G4S, dat met ruim 600.000 medewerkers tot de grootste werkgevers ter wereld behoort, zorgt onder meer voor de veiligheid in gevangenissen, vluchtelingenkampen en asielzoekerscentra. Gezien de aard van het werk en de omgeving waarin het wordt uitgevoerd, is het noodzakelijk dat het bedrijf een stevig beleid heeft dat daadwerkelijk wordt geïmplementeerd. Ook zal er een klachtenregeling moeten komen voor medewerkers en andere belanghebbenden waarop het hoofdkantoor toeziet. Dit zal het bedrijf helpen om al in een vroeg stadium te kunnen reageren op misstanden. Bij het Franse Schlumberger is eveneens aangedrongen op een krachtig mensenrechtenbeleid. De dienstverlener in de olie- en gassector vindt dit niet nodig omdat het al een gedragscode heeft. Wij vinden die code niet stevig genoeg. Een klachtenprocedure moet onderdeel zijn van het nieuwe mensenrechtenbeleid. 9 / 13
Het Canadese olie- en gasbedrijf Pacific Rubiales, dat vooral actief is in Zuid-Amerika, heeft zijn mensenrechtenbeleid uitgebreid en zijn klachtenregeling in Colombia geprofessionaliseerd. We zullen met dit bedrijf in gesprek blijven over de effectiviteit van de procedures en over uitbreiding ervan naar andere productielanden. 10 / 13
6 VERSLAG UITSLUITINGEN Loyalis belegt niet in bedrijven die betrokken zijn bij het maken van clusterwapens, antipersoons(land)mijnen, chemische en biologische wapens. Het schenden van de VN Global Compact-richtlijnen kan eveneens tot uitsluiting leiden. Elk jaar wordt door APG een selectie gemaakt van bedrijven die mogelijk de VN Global Compact-afspraken overtreden. Dit leidt doorgaans tot een engagementtraject dat meerdere jaren kan duren, met als doel om hun gedrag te verbeteren. Hierbij zijn er duidelijke eisen en tijdsgrenzen. Uitsluiting is daarbij een laatste stap die zoveel mogelijk wordt vermeden omdat we na uitsluiting geen aandeelhouder meer zijn en daarmee niet meer met het bedrijf in gesprek kunnen gaan om het gevoerde beleid te verbeteren. Eind 2014 liepen er vijf engagements met mogelijke Global Compact-schenders. Eind 2014 is besloten om twee nieuwe bedrijven toe te voegen aan de lijst van uitgesloten ondernemingen. De Russische wapenfabrikant Motovilikha Plants JSC werd uitgesloten omdat het betrokken is bij clusterwapenproductie. Het Indiase Larsen & Toubro werd uitgesloten vanwege mogelijke betrokkenheid bij de productie van kernwapens voor een land dat volgens het Non-proliferatieverdrag niet over kernwapens mag beschikken (India). Naar aanleiding van berichten hierover is het bedrijf herhaaldelijk verzocht om publiekelijk te bevestigen dat het hierbij niet was betrokken. Toen Larsen & Toubro dat weigerde, was dat voor ons aanleiding om de onderneming uit te sluiten. In beide bedrijven had Loyalis overigens geen beleggingen op het moment van uitsluiting, maar deze bedrijven zijn preventief uitgesloten uit ons investeringsuniversum. Tot slot willen we ook niet beleggen in staatsobligaties van landen waarvoor een VNwapenembargo van kracht is. Toen de VN-Veiligheidsraad in 2014 een wapenembargo afkondigde voor de Centraal-Afrikaanse Republiek, hebben wij dit land toegevoegd aan de lijst met landen waarvan we geen staatsleningen van willen hebben. Zie voor de volledige en actuele lijst van uitgesloten bedrijven en landen het beleid verantwoord beleggen. 11 / 13
7 VERSLAG ESG INTEGRATIE Onderstaand doen we verslag over ontwikkelingen van de integratie van ESG criteria in de beleggingsportefeuille binnen de verschillende beleggingscategorieën waarin Loyalis actief is. 7.1 Bedrijfsobligaties De specialisten bij onze vermogensbeheerder APG Asset Management baseren de analyse van bedrijfsobligaties niet alleen op financiële criteria, maar houden ook expliciet rekening met ESG-factoren. Gezien de regelgeving die overheden over heel de wereld introduceren om de CO2 emissies te verminderen besteden de portfoliomanagers van APG speciale aandacht aan bedrijven die in de bedrijfsvoering sterk leunen op fossiele brandstoffen. Over het algemeen zal APG de exposure naar deze bedrijven limiteren in de portefeuille van Loyalis. Aan de andere kan wordt er ook actief geïnvesteerd in bedrijven met een hoge duurzaamheidswaarde en (op kleine schaal) in Green Bonds. We proberen onze exposure naar bedrijven met een hoge duurzaamheidswaarde en Green Bonds uit te breiden, met inachtneming van de risicoen rendementseisen. De onderstaande tabel geeft een aantal cijfers weer over de karakteristieken van de bedrijfsobligatie portefeuille. Indicator Allocatie High Sustainability Investments (% totale portefeuille bedrijfsobligaties) Allocatie Green Bonds (% totale portefeuille bedrijfsobligaties) Waarde 2014 4,9% 0,3% Toelichting bij deze tabel: High Sustainability Investments: Beleggingen met een hoge duurzaamheidswaarde (high sustainability investments) zijn gedefinieerd als bedrijven of projecten waarbij het gaat het om activiteiten die bijdragen aan oplossingen voor klimaatverandering, waterschaarste, wateroverlast, vervuiling, verlies van leefgebieden of diersoorten en behoefte aan microfinanciering. Green Bonds: Dit zijn speciale obligaties die kunnen worden uitgeschreven door bedrijven of instanties waarvan de opbrengst rechtstreeks gaat naar groene projecten. Loyalis heeft bijvoorbeeld een Green Bond van de European Investment Bank (EIB) in de portefeuille. 7.2 Vastgoed Loyalis investeert in drie vastgoedfondsen. In 2014 zijn zowel het NL winkels als het NL woningen fonds van CBRE uitgeroepen tot Green Star door de GRESB, een internationale benchmark voor de vergelijking van MVO prestaties van vastgoedfondsen. Het NL winkels fonds heeft een score van 78% behaald en behoord daarmee tot de top 5% beste vastgoedfondsen van de wereld. Het NL woningen fonds was met een score van 65% het best presterende woningenfonds van Europa. Het NL woningenfonds van Vesteda heeft een lagere score in de GRESB index in vergelijking met het CBRE NL woningen fonds. Loyalis zou graag zien dat het Vesteda NL woningen fonds ook een Green Star wordt en gaat hierover in gesprek met het management van Vesteda. 12 / 13
De onderstaande tabel geeft een aantal cijfers weer over de prestaties van de vastgoedfondsen waarin Loyalis investeert. CBRE NL Woningen fonds CBRE NL Winkels fonds Vesteda NL Woningen fonds 2014 2013 2014 2013 2014 2013 GRESB benchmark score 65 68 78 - - 48 Gemiddeld energielabel fonds Uitstoot broeikasgassen (kg CO 2 / m 2 ) 1,43 (C) 1,48 (C) 0,97 (A) 0,98 (A) 1,53 (C) 1,57 (C) 21,7 27,7 70 91 - - 7.3 Private Equity We zijn het afgelopen jaar met AlpInvest in gesprek geweest over de integratie van ESGfactoren binnen de private equity portefeuille van Loyalis. AlpInvest heeft ons laten weten dat bij beleggingen van Loyalis in de secondary portefeuille (investeringen in andere private equity fondsen) fondsen worden gescreend of het verantwoord beleggen beleid compliant is met het verantwoord beleggen beleid van AlpInvest. Op deze manier weten we zeker dat we niet in bijvoorbeeld controversiële wapens investeren via de private equity portefeuille. Binnen de co-investments portefeuille gaat AlpInvest verder. Via de co-investments portefeuille wordt rechtstreeks geïnvesteerd in individuele bedrijven. Voordat het bedrijf wordt toegelaten tot de portefeuille wordt het eerst gescreend op het MVO beleid en eventuele MVO risico s. Mede op basis van deze analyse wordt beslist om in een bedrijf te investeren. Daarnaast wordt er actief met het management gesproken om het MVO beleid te versterken. Zo heeft AlpInvest ons laten weten dat bij een bedrijf uit de portefeuille van Loyalis in de olieen gasindustrie met succes is onderhandeld om een sterker anti-corruptiebeleid te implementeren. 7.4 Infrastructuur Loyalis belegt in infrastructuur via het NIBC European Infrastructure Fund (NEIF). Dit fonds investeert in onder andere de gezondheidszorg, het onderwijs, afvalverwerking en olie- en gas opslag en distributie. Daarnaast is ongeveer 30% van de waarde van dit fonds geïnvesteerd in zonne- en windenergie. Hiermee draagt Loyalis rechtstreeks bij aan het opwekken van hernieuwbare energie. 13 / 13