Verhuisbewegingen en verhuismotieven van senioren Verhuisbewegingen en verhuismotieven van senioren in de gemeente het Bildt
Colofon Het rapport Verhuisbewegingen en verhuismotieven van senioren in de gemeente het Bildt is een uitgave van Partoer in opdracht van Wonen Noordwest Friesland en de provincie Fryslân. Projectleiding Drs. Wilma de Vries Auteurs Sanne Wiegersma, MSc Drs. Wilma de Vries Met dank aan Drs. Sjoerd IJdema Ing. Maeike Lok Iris van der Heijden Opmaak Partoer Eindredactie Sonja Toonstra Leeuwarden, september 2013 Partoer, Fries bureau voor sociaal economische vraagstukken Westersingel 4 Postbus 298 8901 BB LEEUWARDEN T: (058) 234 85 00 E: info@partoer.nl I: www.partoer.nl 2
Inhoudsopgave 1 Inleiding 5 1.1 Aanleiding onderzoek 5 1.2 Onderzoeksvragen 5 1.3 Methoden 6 1.4 Gemeente het Bildt 7 2 Senioren in het Bildt 9 2.1 Aantal 60-74-jarigen sterk toegenomen, 75-plussers licht gestegen 9 2.2 Om St.-Annaparochie relatief meeste 60-plussers 9 2.3 60-74-jarigen in Oudebildtzijl, 75-plussers in St.-Annaparochie 10 2.4 Door de jaren heen sterke toename 60-plussers in St.-Annaparochie 11 3 Verhuisbewegingen van senioren 13 3.1 Mannen verhuizen vooral als ze jonger dan 75 zijn 13 3.2 Vooral alleenstaande vrouwen verhuizen 13 3.3 Meeste senioren verhuizen in of naar St.-Annaparochie 14 3.4 Vrouwelijke 75-plussers verhuizen vaak in of naar St.-Annaparochie 14 3.5 Kleinere kernen in het Bildt vooral in trek bij 60-74-jarigen 14 4 Verhuisbewegingen tussen kernen 17 4.1 Minderheid senioren verhuist naar andere kern 17 4.2 St.-Annaparochie trekt meeste senioren vanuit andere kernen 17 4.3 Nieuwe bewoners van Minnertsga, St.-Jacobiparochie en Oudebildtzijl jonger dan 75 jaar 19 5 Verhuismotieven in de gemeente het Bildt 21 5.1 Deelnemers aan het onderzoek 21 5.2 Verhuisbewegingen van de respondenten 21 5.3 Verhuizing naar huidige woonplaats 22 5.3.1 Verhuizingen naar St.-Annaparochie 22 5.3.2 Verhuizingen naar Minnertsga 23 5.3.3 Verhuizingen naar St.-Jacobiparochie 23 5.3.4 Verhuizingen naar Oudebildtzijl 24 5.4 Verhuizing naar huidige woning 24 5.5 Van verhuisplan tot daadwerkelijke verhuizing 26 5.6 Kopen of huren? 26 5.7 Woningaanbod 27 5.8 Tevredenheid en toekomstwensen 28 6 Samenvatting en conclusies 29 7 Aanbevelingen 33 Literatuur 35 3
4
1 Inleiding 1.1 Aanleiding onderzoek Fryslân heeft te maken met demografische veranderingen. De bevolking groeit nauwelijks meer en krimpt zelfs in bepaalde gemeenten. De verwachting is dat de totale Friese bevolking op termijn krimpt. Tegelijkertijd verandert de samenstelling van de bevolking. Er vindt ontgroening en vergrijzing plaats. Het aantal Friese inwoners van 60 jaar en ouder is sinds 2000 aanzienlijk toegenomen. In 2000 was nog 19% van de Friese bevolking 60 jaar of ouder, in 2012 is dit toegenomen tot ruim 24%. Naar verwachting zal het aantal senioren de komende decennia sterk toenemen. De omvangrijke babyboomgeneratie bereikt de seniorenleeftijd en de levensverwachting is in de afgelopen decennia toegenomen 1. Met het ouder worden veranderen de woon- en zorgbehoeften. Uit landelijk onderzoek blijkt dat het merendeel van de senioren verhuist binnen een straal van slechts enkele kilometers 2. In Fryslân wordt wel verondersteld dat senioren vooral naar de grotere kernen trekken. Of dit daadwerkelijk het geval is, is niet duidelijk. Dit is de reden dat woningbouwcorporatie Wonen Noordwest Friesland aan Partoer heeft gevraagd een onderzoek te verrichten naar de verhuisbewegingen en verhuismotieven van senioren. Voor woningbouwcorporaties, maar ook voor gemeenten en andere maatschappelijke organisaties, zoals zorginstellingen, is het van belang om te weten waar senioren zich vestigen. Met andere woorden welke verhuisbewegingen senioren maken en welke motieven daaraan ten grondslag liggen. Als senioren zouden verhuizen vanwege hiaten in het woningaanbod in hun woonplaats ligt hier mogelijk een opgave voor de corporaties. Met dit onderzoek wordt vooral ingezoomd op de typische Friese plattelandssituatie. In het rapport Krimp en Groei 3 komt naar voren dat een deel van de kleinere dorpen in Fryslân krimpt. Voor de provincie Fryslân is het in het kader van de krimpbeweging Fan mear nei better van belang om zicht te krijgen op de verhuisbewegingen en verhuismotieven van haar inwoners. Het onderzoek Verhuisbewegingen en verhuismotieven van senioren is eind 2012 gestart in de gemeenten het Bildt, Franekeradeel en Súdwest-Fryslân. De start in deze drie gemeenten geeft de Provincie goed zicht op de verhuisbewegingen en verhuismotieven van oudere bewoners in plattelandsgemeenten met veel kleine dorpen. Voor de Provincie is dit onderzoek dan ook een pilot die mogelijk aanleiding kan zijn voor verder onderzoek in de rest van de provincie. Naast Wonen Noordwest Friesland draagt de Provincie dan ook bij aan de financiering van dit onderzoek vanuit de provinciale middelen voor Partoer. 1.2 Onderzoeksvragen Wonen Noordwest Friesland en de provincie Fryslân hebben voor de gemeenten het Bildt en Franekeradeel aangegeven inzicht te willen hebben in de verhuisbewegingen en verhuismotieven van 60-plussers op kernniveau in de afgelopen jaren. Er wordt hierbij een onderscheid gemaakt tussen 60 t/m 74-jarigen enerzijds en 75-plussers anderzijds. De eerste groep betreft doorgaans de nog vitale senioren. Voor de leeftijdscategorie 75-plus wordt de zorgvraag steeds belangrijker. In het onderzoek staan twee vragen centraal. De eerste vraag betreft welke verhuisbewegingen binnen een gemeente plaatsvinden van kern naar kern, welke verhuizingen plaatsvinden vanuit aangrenzende gemeenten of gemeenten elders. En in hoeverre er een trek is van senioren naar centrumplaatsen. De uitgaande verhuizingen (naar andere gemeenten) zijn in dit onderzoek buiten beschouwing gelaten. 1 Vries, W. de & Pusztay, G. (2012) Vergrijzing in Fryslân, Fluchskrift, 02/2012, Leeuwarden, www.partoer.nl 2 RIGO (2011) Senioren op de woningmarkt. 3 Provincie Fryslân (2010) Krimp en Groei, demografyske feroaring yn de provinsje Fryslân. 5
De tweede vraag is welke motieven senioren hebben om te verhuizen en waarom zij naar een specifieke plaats zijn verhuisd. De antwoorden op deze vragen geven de woningbouwcorporaties input voor het ontwikkelen van beleid voor de nabije toekomst: waar moeten zij zich op richten en hoe kunnen senioren gefaciliteerd worden om te wonen waar ze graag willen wonen? Door deze vraag niet alleen te richten op de huurdersmarkt maar te verbreden naar de gehele markt worden de uitkomsten van dit onderzoek ook van belang voor gemeenten en mogelijk ook voor andere maatschappelijke organisaties, zoals zorgaanbieders. 1.3 Methoden Om de onderzoeksvragen te kunnen beantwoorden is een combinatie van een kwantitatief en een kwalitatief onderzoek verricht. 1) Kwantitatieve gedeelte - Data CBS en Monitor Fryslân Er is begonnen met het verkrijgen van een algemeen beeld over het aantal 60-plussers in de gemeente het Bildt (d.w.z. hoeveel senioren wonen er in de gemeente, waar wonen deze senioren). Hiervoor is gebruik gemaakt van data van het Centraal Bureau voor de Statistiek en de Monitor Fryslân. - Data gemeente Om te onderzoeken welke verhuisbewegingen senioren maken is de gemeente verzocht gegevens te leveren van de verhuisde 60-plussers in de afgelopen jaren (geboortedatum, geslacht, oude adres, nieuwe adres). Deze data bleek lastig te genereren uit de gemeentelijke basisadministratie. Wel was het voor de gemeente het Bildt mogelijk de volgende bestanden aan te leveren: - Een volledige lijst met verhuisde 60-plussers in de periode 1 januari 2010 tot 1 oktober 2012 zonder oude adres en verhuisdatum. Deze lijst bestond uit 355 personen. - Een lijst van verhuisde 60-plussers in de periode 1 januari 2010 tot 1 oktober 2012. Het databestand bevatte de volgende gegevens: geboortedatum, geslacht, oude adres en het nieuwe adres. Op basis van deze gegevens is de huishoudenssamenstelling afgeleid, dus of iemand alleenstaand of gehuwd/samenwonend is. Van 100 personen was deze data beschikbaar. De data is door medewerkers van de gemeente handmatig uitgezocht. Er is in deze rapportage gebruik gemaakt van beide bestanden. Voor de analyses in hoofdstuk 3 is gebruik gemaakt van het eerste databestand. Voor de analyses in hoofdstuk 4 is gebruik gemaakt van de tweede lijst. - Kwantitatieve data analyse De gegevens van de gemeente zijn geanalyseerd met Excel en SPSS. Er zijn hiermee kruisverbanden gelegd om na te gaan of er bijvoorbeeld verschillen waren tussen verhuisbewegingen van jongere en oudere senioren, mannen en vrouwen en alleenstaanden en gehuwden. De uitkomsten hiervan zijn nader verkend in het kwalitatieve onderzoeksdeel. 2) Kwalitatieve gedeelte - Selecteren van respondenten Op basis van de beschikbare lijst van de gemeente is een selectie gemaakt van respondenten voor het onderzoek. Er is geprobeerd een goede verdeling te maken in geslacht, leeftijd en oude en nieuwe woonplaats. Er zijn geen respondenten geïnterviewd in verpleeg- en verzorgingshuizen omdat de reden van verhuizing hier naartoe de (toegenomen) zorgvraag is. Eind oktober 2012 zijn ongeveer 50 brieven gestuurd naar senioren die in de afgelopen twee jaar verhuisd zijn. De verhuisde personen konden door het opsturen van een antwoordkaart of telefonisch doorgeven dat zij bereid waren om mee te werken aan het onderzoek. 6
- Interviews De interviews vonden plaats bij de mensen thuis aan de hand van een semigestructureerde vragenlijst. Er is eerst een pilot uitgevoerd bij een verhuisde 60-plusser. Na het afnemen van de eerste interviews is besproken of vragen onduidelijk zijn, of er vragen missen of overbodig zijn. In de gemeente het Bildt zijn in totaal twintig gesprekken gehouden. De interviews duurden gemiddeld anderhalf uur. - Kwalitatieve data analyse Op de belangrijkste uitkomsten van de kwantitatieve data analyse is nader ingegaan tijdens de interviews. De gesprekken zijn naderhand uitgewerkt. De open vragen zijn geanalyseerd door middel van het toekennen van codes aan tekstfragmenten. Op deze manier is er gekeken naar overeenkomsten, thema s en trends in tekstfragmenten. 1.4 Gemeente het Bildt De gemeente het Bildt telt in totaal 10.790 inwoners en ligt in Noordwest Fryslân aan de Waddenzee. In de gemeente het Bildt zijn zeven officiële kernen, waarvan St.-Annaparochie met bijna 5.000 inwoners het grootste dorp is en een centrumfunctie voor de gemeente heeft. In dit dorp zijn veel voorzieningen te vinden, zowel op het gebied van winkels, ontspanning als ook (ouderen)zorg. In St.-Annaparochie is een divers woningaanbod voor senioren, met onder andere appartementen voor senioren. Tevens is Zorgcentrum het Bildt in St.- Annaparochie gevestigd, het enige verzorgingshuis in de gemeente. Naast St.-Annaparochie kent het Bildt de dorpen Minnertsga, St.-Jacobiparochie, Oudebildtzijl, Vrouwenparochie, Nij Altoenae, Westhoek en enkele buurtschappen. Na St.-Annaparochie zijn Minnertsga en St.-Jacobiparochie de grootste kernen met respectievelijk 1.820 inwoners en 1.760 inwoners. Minnertsga heeft een behoorlijk aantal voorzieningen, waaronder een bank, een bibliotheek en een supermarkt. Er is een redelijk aanbod in seniorenwoningen. In St.- Jacobiparochie zijn eveneens een aantal winkels en er is onder andere een cultureel centrum. In St.-Annaparochie, Minnertsga en St.-Jacobiparochie zijn appartementen voor senioren aanwezig. Figuur 1.1: Kernen gemeente het Bildt 7
Tabel 1.1: Totaal aantal inwoners per kern in het Bildt, 2012 Kern Aantal inwoners St.-Annaparochie 4.885 Minnertsga 1.820 St.-Jacobiparochie 1.760 Oudebildtzijl 1.040 Vrouwenparochie 715 Nij Altoenae 300 Westhoek 270 Totaal 10.790 Bron: CBS bewerking Partoer 8
2 Senioren in het Bildt 2.1 Aantal 60-74-jarigen sterk toegenomen, 75-plussers licht gestegen Het totaal aantal inwoners in de gemeente het Bildt is tussen 2000 en 2012 met 6% toegenomen. De gemeente het Bildt telt in 2012 in totaal 10.790 inwoners. Van deze inwoners zijn 2.554 personen 60 jaar en ouder. In 2000 waren dit er nog 1.959. Sinds 2000 is het aantal senioren dus toegenomen met 30%. In 2000 was 19% van de bevolking 60 jaar en ouder, in 2012 is dit toegenomen tot 24%. Het aandeel senioren zal in de komende jaren naar verwachting nog verder toenemen. Volgens de prognoses van de Provincie 4 zal in 2030 25% van de bevolking in het Bildt 65-plus zijn; in 2012 is dit nog 17%. De prognose betreft de 65-plussers, er zijn geen prognoses van het aandeel 60-plussers beschikbaar. Als naar de verschillende leeftijdscategorieën wordt gekeken, zien we dat sinds 2000 vooral het aantal senioren in de leeftijdscategorie 60-74 jaar in het Bildt sterk is toegenomen. In 2000 woonden in de gemeente het Bildt 1.315 senioren tussen 60-74 jaar, in 2012 zijn dit er 1.802. Dit betekent in twaalf jaar tijd een toename van 487, oftewel een toename van 37%. Dit komt doordat de omvangrijke naoorlogse babyboomgeneratie nu 60-plus is geworden. Ook het aantal 75-plussers is tussen 2000 en 2012 toegenomen, maar in geringere mate. Er is een toename van 115 75-plussers in de gemeente het Bildt, van 638 75-plussers in 2000 tot 752 in 2012, een toename van 18%. Figuur 2.1: Aantal 60-74-jarigen en 75-plussers in het Bildt, 2000-2012 Bron: CBS bewerking Partoer 2.2 In St.-Annaparochie relatief meeste 60-plussers In St.-Annaparochie, de grootste kern in de gemeente het Bildt, woont relatief gezien het hoogste percentage 60-plussers. Hier is in 2012 26,4% van de totale bevolking 60 jaar of ouder. Andere dorpen met relatief veel 60-plussers zijn Nij Altoenae (22,3%), Minnertsga (22,2%) en St.- Jacobiparochie (22%) (zie tabel 2.1). 4 Provincie Fryslân (2013) Prognose Fryslân 2013, trendprognose Bevolking en Huishoudens. 9
2.3 60-74-jarigen in Oudebildtzijl, 75-plussers in St.-Annaparochie Als naar de twee leeftijdscategorieën wordt gekeken, valt op dat het hoogste percentage 60-74- jarigen in de gemeente het Bildt in Oudebildtzijl (18,4%) woont. In deze plaats wonen relatief gezien weinig 75-plussers (2,5%). In St.-Annaparochie wonen relatief de meeste 75-plussers van alle dorpen in het Bildt. Hier is 9,7% van de totale bevolking 75 jaar of ouder. Dit heeft te maken met de aanwezigheid van verschillende woonvormen voor senioren en de aanwezigheid van een verzorgingshuis, waar vooral 75-plussers wonen. In Westhoek, Oudebildtzijl, Nij Altoenae en Vrouwenparochie wonen daarentegen weinig 75- plussers. In deze kleine kernen zonder veel voorzieningen wonen wel senioren in de leeftijdscategorie van 60-74 jaar. Zij zijn vaak nog wat mobieler waardoor voorzieningen op enige afstand voor hen toch bereikbaar zijn. Tabel 2.1: Aantal inwoners van 60 jaar en ouder en aandeel van de totale bevolking, 2012 60-74 (aantal) 60-74 (%) 5 75+ (aantal) 75+ (%) 6 Totaal aantal inwoners 60 % 60-plussers van de totale bevolking jaar en ouder St.-Annaparochie 822 16,7 480 9,7 1.308 26,4 Minnertsga 306 16,3 106 5,9 401 22,2 St.-Jacobiparochie 305 16,5 96 5,5 382 22,0 Oudebildtzijl 182 18,4 25 2,5 214 20,8 Vrouwenparochie 99 15,1 30 4,2 138 19,3 Nij Altoenae 41 16,5 10 3,3 60 22,3 Westhoek 47 16,4 5 1,8 51 18,4 Totaal 1.802 16,7 752 7,0 2.554 23,7 Bron: CBS bewerking Partoer Figuur 2.2: Bevolking 60-plus in kernen het Bildt, 2012 Bron: CBS bewerking Partoer 5 % van de totale bevolking 6 Idem 10
2.4 Door de jaren heen sterke toename 60-plussers in St.-Annaparochie In alle kernen in het Bildt is er sinds 2000 een toename van het aantal 60-plussers. In St.- Annaparochie is de grootste toename te zien. In 2000 had St.-Annaparochie 1.020 60-plussers. In 2012 is dit toegenomen tot 1.308. Een toename van 28% (+288). Ook in een kleine plaats als Nij Altoenae heeft er door veroudering van de bevolking - een aanzienlijke toename van het aantal 60-plussers plaatsgevonden. Figuur 2.3: Bevolkingsontwikkeling 60-plussers kernen het Bildt, 2000 en 2012 Westhoek Nij Altoenae Vrouwenparochie Oudebildtzijl St.- Jacobiparochie 2000 2012 Minnertsga St Annaparochie Bron: CBS bewerking Partoer 0 200 400 600 800 1.000 1.200 1.400 11
12
3 Verhuisbewegingen van senioren 3.1 Mannen verhuizen vooral als ze jonger dan 75 zijn In totaal zijn er in de periode van 1 januari 2010 tot 1 oktober 2012 355 verhuisbewegingen geweest van personen van 60 jaar en ouder. Zij zijn verhuisd binnen het Bildt of naar de gemeente het Bildt. De uitgaande verhuizingen (naar andere gemeenten) zijn in dit onderzoek buiten beschouwing gelaten. Uit de gegevens van de gemeente is niet te traceren of de senioren in dezelfde plaats zijn verhuisd of dat zij vanuit een andere plaats (van binnen of buiten de gemeente) zich hebben gevestigd. Van de 355 verhuisde senioren waren 156 man (43,9%) en 199 vrouw (56,1%). Dit komt overeen met de samenstelling van de bevolking waarbij vrouwen in deze leeftijdscategorieën in de meerderheid zijn. De meeste mannen (71,2%) verhuizen als ze jonger dan 75 jaar zijn, iets meer dan de helft van de vrouwen (54,4%) verhuist als ze 75-plus zijn. Tabel 3.1: Aantal verhuisde senioren, verhuisleeftijd en geslacht het Bildt, 2010 t/m 2012 Aantal mannen % Aantal vrouwen % Totaal % 60-74 111 71,2 91 45,7 202 56,9 75+ 45 28,2 108 54,3 153 43,1 Totaal 156 100,0 199 100,0 355 100,0 Bron: Gemeente het Bildt, bewerking Partoer 3.2 Vooral alleenstaande vrouwen verhuizen Van de verhuisde personen is de meerderheid (53%) alleenstaand; 47% van de verhuisde personen is gehuwd of woont samen met een partner. Van de verhuisde vrouwen is een ruime meerderheid (60%) alleenstaand, bij de mannen is dit 44%. Tabel 3.2: Geslacht en huishoudenssamenstelling van senioren die zijn verhuisd in/naar het Bildt, 2010 t/m 2012 Aantal % Aantal gehuwden/ % Totaal % alleenstaanden samenwonenden Mannen 69 44,2 87 55,8 156 100,0 Vrouwen 120 60,3 79 39,7 199 100,0 Totaal 189 53,2 166 46,8 355 100,0 Bron: Gemeente het Bildt, bewerking Partoer Als naar de leeftijd wordt gekeken, dan valt op dat in de leeftijdscategorie 60-74 jaar vooral gehuwden verhuizen (56%) en dat van de 75-plussers die verhuisd zijn de meerderheid alleenstaand is (65%), zie tabel 3.3. Tabel 3.3: Verhuisleeftijd en huishoudenssamenstelling van senioren die zijn verhuisd in/naar het Bildt, 2010 t/m 2012 Aantal % Aantal gehuwden/ % Totaal % alleenstaanden samenwonenden 60-74 89 44,1 113 55,9 202 100,0 75+ 100 65,4 53 34,6 153 100,0 Totaal 189 53,2 166 46,8 355 100,0 Bron: Gemeente het Bildt, bewerking Partoer 13
3.3 Meeste senioren verhuizen in of naar St.-Annaparochie Het Bildt telt zeven kernen. In en naar zes kernen in het Bildt hebben verhuisbewegingen plaatsgevonden in de periode 1 januari t/m 1 oktober 2012. De meeste senioren zijn in of naar St.- Annaparochie verhuisd (60,3%), gevolgd door Minnertsga (17,5%) en St.-Jacobiparochie (11,5%). Er zijn geen senioren verhuisd in of naar Nij Altoenae. Tabel 3.1: Aantal verhuisde personen per kern, 2010-2012 Aantal % St.-Annaparochie 214 60,3 Minnertsga 62 17,5 St.-Jacobiparochie 41 11,5 Oudebildtzijl 19 5,4 Westhoek 11 3,1 Vrouwenparochie 8 2,3 Totaal 355 100,0 Bron: Gemeente het Bildt, bewerking Partoer 3.4 Vrouwelijke 75-plussers verhuizen vaak in of naar St.-Annaparochie In totaal zijn er de afgelopen twee jaar 214 senioren in of naar St.-Annaparochie verhuisd. De meerderheid hiervan is vrouw (63,6%). Opvallend is dat de mannen die in of naar deze kern verhuizen vaak jonger zijn dan 75 jaar (59%). Deze mannen zijn vaak gehuwd. Vrouwen zijn vaak ouder dan 75 jaar (68,4%). Dit zijn vaak alleenstaande vrouwen. Tabel 3.2: Aantal verhuisde personen in en naar St.-Annaparochie naar leeftijd, 2010 t/m 2012 Mannen Vrouwen Totaal Aantal % Aantal % Aantal % 60-74 46 59,0 43 31,6 89 41,6 75+ 32 41,0 93 68,4 125 58,4 Totaal 78 100,0 136 100,0 214 100,0 Bron: Gemeente het Bildt, bewerking Partoer 3.5 Kleinere kernen in het Bildt vooral in trek bij 60-74-jarigen In of naar de andere kernen van de gemeente verhuizen vooral de 60-74-jarigen. In totaal verhuizen er naar of binnen Minnertsga 62 personen tussen 2010 en 2012. Van zowel de mannen als de vrouwen verhuist de meerderheid (respectievelijk 81,1% en 60%) als zij jonger zijn dan 75 jaar. Naar en binnen St.-Jacobiparochie verhuisden 41 senioren. De verdeling tussen mannen en vrouwen is vrijwel gelijk. De overgrote meerderheid van de verhuizers is 60-74 jaar. Het merendeel van de negentien personen die verhuisd zijn binnen of naar Oudebildtzijl is jonger dan 75 jaar. Ook de personen die verhuisd zijn naar of binnen Westhoek (elf) en Vrouwenparochie (acht) waren bijna allemaal jonger dan 75 jaar. 14
Tabel 3.3: Aantal verhuisde personen in en naar overige kernen, 2010 t/m 2012 Mannen Vrouwen Totaal Minnertsga Aantal % Aantal % Aantal % 60-74 30 81,1 15 60,0 45 72,6 75+ 7 18,9 10 40,0 17 27,4 Totaal 37 100,0 25 100,0 62 100,0 St.-Jacobiparochie 60-74 17 89,5 19 86,4 36 87,8 75+ 2 10,5 3 13,6 5 12,2 Totaal 19 100,0 22 100,0 41 100,0 Oudebildtzijl 60-74 8 72,7 7 87,5 15 78,9 75+ 3 27,3 1 12,5 4 21,1 Totaal 11 100,0 8 100,0 19 100,0 Westhoek 60-74 5 83,3 4 80,0 9 81,1 75+ 1 16,7 1 20,0 2 18,2 Totaal 6 100,0 5 100,0 11 100,0 Vrouwenparochie 60-74 5 100,0 3 100,0 8 100,0 75+ - - - - - 0,0 Totaal 5 100,0 3 100,0 8 100,0 Bron: Gemeente het Bildt, bewerking Partoer 15
16
4 Verhuisbewegingen tussen kernen 4.1 Minderheid senioren verhuist naar andere kern Van 100 60-plussers in de gemeente het Bildt, die in de periode 1 januari 2010 t/m 1 oktober 2012 verhuisd zijn, is bekend wat hun oude woonplaats was. Van alle verhuisde senioren heeft 60% een andere woning betrokken binnen het dorp waar men al woonde. Dit betreft drie dorpen in de gemeente het Bildt. Dit zijn St.-Annaparochie (52 senioren), Minnertsga (vijf) en St.- Jacobiparochie (drie). In St.-Annaparochie verhuizen relatief gezien de meeste senioren binnen de kern. Bijna de helft van deze senioren (25) verhuist naar het Zorgcentrum het Bildt (verzorgingshuis). Naar Minnertsga en St.-Jacobiparochie zijn relatief iets vaker senioren vanuit andere kernen verhuisd. Naar Oudebildtzijl zijn alleen maar senioren vanuit andere kernen verhuisd, maar dit betreft slechts twee in totaal. Opvallend is dat in de afgelopen jaren meerdere senioren zijn verhuisd vanuit een grotere plaats naar de gemeente het Bildt. Tabel 4.1: Aantal verhuisde senioren per kern van het Bildt, 2010-2012 Aantal verhuisde Binnen kern % Vanuit andere % personen kern St.-Annaparochie 77 52 67,5 25 32,5 Minnertsga 13 5 38,5 8 61,5 St.-Jacobiparochie 8 3 37,5 5 63,5 Oudebildtzijl 2 0 0,0 2 100,0 Totaal 100 60 40 Bron: Gemeente het Bildt, bewerking Partoer 4.2 St.-Annaparochie trekt meeste senioren vanuit andere kernen In figuur 4.1 zijn de verhuisbewegingen van senioren, die naar een andere kern zijn verhuisd, in kaart gebracht. Dit betreft zowel de verhuisbewegingen binnen het Bildt als de verhuisbewegingen van buiten de gemeente naar kernen in het Bildt. Duidelijk is te zien dat de meeste senioren vanuit andere kernen naar St.-Annaparochie verhuizen. In totaal zijn er 25 senioren vanuit andere kernen naar St.-Annaparochie verhuisd. Hiervan is de meerderheid, dertien senioren, afkomstig uit andere kernen in de gemeente het Bildt: Minnertsga, St.-Jacobiparochie, Oudebildtzijl, Vrouwenparochie en Nij Altoenae. Tabel 4.2 toont een specificatie van de herkomst van senioren die naar een andere kern zijn verhuisd. Volgens de gegevens van de gemeente hebben zich geen 60-plussers vanuit andere plaatsen in de kleinere kernen Vrouwenparochie, Nij Altoenae en Westhoek gevestigd. Tien senioren woonden eerst in een andere Friese gemeente, meestal in een aangrenzende gemeente of een gemeente in Noord-Friesland. En twee senioren zijn vanuit andere provincies verhuisd naar St.-Annaparochie. Het merendeel van de senioren dat naar St.-Annaparochie is verhuisd is vrouw (70,8%). Van de verhuisde senioren naar St.-Annaparochie zijn dertien personen jonger dan 75 jaar (52%). Twaalf senioren zijn 75-plus (48%). Het overgrote deel van de verhuisde senioren naar St.-Annaparochie is alleenstaand (83,3%). Ruim de helft van de senioren die vanuit een andere kern naar St.- Annaparochie is verhuisd (dertien) gaat naar Zorgcentrum het Bildt. 17
Figuur 4.1: Verhuisbewegingen van senioren (60-plus) in/naar het Bildt, 2010-2012 Bron: Gemeente het Bildt, bewerking Partoer 18
Tabel 4.2: Aantal verhuisde senioren naar andere kern in het Bildt en vorige woonplaats, 2010-2012 Huidige St.-Anna- Minnertsga St.-Jacobi- Oudebildtzijl Totaal woonplaats: parochie parochie Aantal verhuisde personen vanuit vorige woonplaats in het Bildt: St.-Anna 1 1 2 Minnertsga 3 3 St.-Jabik 4 4 Oudebildtzijl 3 3 Vrouwenparochie 2 2 Nij Altoenae 1 1 Westhoek 1 1 Friese gemeenten Menameradiel 3 1 4 Franekeradeel 1 1 2 Ferwerderadiel 2 2 Dantumadiel 1 1 Dongeradeel 1 1 Leeuwarderadeel 1 1 Leeuwarden 1 1 2 Ooststellingwerf 1 1 Elders Groningen 1 1 Flevoland 1 1 2 Noord-Holland 2 2 Zuid-Holland 2 2 Buitenland 1 2 3 Totaal 25 8 5 2 40 Bron: Gemeente het Bildt, bewerking Partoer 4.3 Nieuwe bewoners van Minnertsga, St.-Jacobiparochie en Oudebildtzijl jonger dan 75 jaar Acht personen zijn vanuit andere kernen naar Minnertsga verhuisd (tabel 4.2). De helft hiervan is afkomstig van buiten de provincie Fryslân of het buitenland. Twee personen zijn vanuit een andere kern in het Bildt naar Minnertsga verhuisd en twee personen zijn vanuit een andere Friese gemeente gekomen. De nieuwe bewoners van Minnertsga zijn vijf mannen en drie vrouwen. Ze zijn allen jonger dan 75 jaar en zes van de acht zijn alleenstaand. St.-Jacobiparochie heeft vijf nieuwe senioren verwelkomd. Eén persoon woonde voordien in St.- Annaparochie, twee woonden in een andere Friese gemeente en twee woonden voordien buiten Fryslân, in de Randstad. De nieuwe bewoners zijn twee mannen en drie vrouwen. Ze zijn jonger dan 75 jaar; drie van hen zijn alleenstaand en er is één echtpaar. In Oudebildtzijl hebben zich twee personen gevestigd. Zij woonden voordien in het buitenland. Ook dit echtpaar is jonger dan 75 jaar. 19
20
5 Verhuismotieven in de gemeente het Bildt 5.1 Deelnemers aan het onderzoek In de gemeente het Bildt zijn in november en december 2012 twintig interviews gehouden met senioren (60-plussers) die in de afgelopen twee jaar zijn verhuisd. De respondenten zijn geselecteerd op grond van hun leeftijd, geslacht en laatste verhuisbeweging. Er is geprobeerd een goede afspiegeling te geven van de senioren die zijn verhuisd in de gemeente het Bildt. Er hebben acht mannen en twaalf vrouwen meegedaan aan het onderzoek. De jongste respondent is 61 jaar en de oudste respondent is 86 jaar. De gemiddelde leeftijd van de respondenten is 73,5 jaar. Twaalf personen wonen alleen en acht personen wonen samen met een partner. De respondenten zijn gelijk verdeeld over twee leeftijdscategorieën: 60-74-jarigen en 75-plussers. De geïnterviewde personen zijn verhuisd naar vier kernen in de gemeente het Bildt: Minnertsga, Oudebildtzijl, St.-Annaparochie en St.-Jacobiparochie. De meeste gesprekken zijn gevoerd in St.- Annaparochie, de plaats waar getalsmatig de meeste senioren naar toe zijn verhuisd. Tabel 5.1 geeft een overzicht van de achtergrondkenmerken van de geïnterviewde personen. Tabel 5.1 Achtergrondkenmerken van deelnemers aan het onderzoek in gemeente het Bildt, 2012 Huidige woonplaats Achtergrondkenmerken Totaal St.-Annaparochiparochie Minnertsga St.-Jacobi- Oudebildtzijl respondenten: Geslacht Man 8 5 2 0 1 Vrouw 12 7 2 3 0 Leeftijd 60-74 jaar 10 4 3 2 1 75+ 10 8 1 1 0 Huishoudensamenstelling Gehuwd/ samenwonend met 8 3 2 2 1 een partner Alleenwonend: 12 9 2 1 0 - Weduwe of weduwnaar 8 8 0 0 0 - Gescheiden 3 1 1 0 0 - Ongehuwd of nooit 1 0 1 1 0 gehuwd geweest 20 12 4 3 1 5.2 Verhuisbewegingen van de respondenten De meeste respondenten zijn drie tot vijf keer in hun leven verhuisd. In de analyse is de meest recentelijke verhuizing meegenomen. Gekeken naar de woongeschiedenis zien we dat negen van de geïnterviewde senioren geboren en getogen zijn in het Bildt, zes elders uit Fryslân komen, drie uit Noord- of Zuid-Holland en twee uit overzeese gebieden. Vijf personen zijn terugverhuisd naar de plaats waar ze oorspronkelijk vandaan komen. Zes geïnterviewde senioren hebben altijd in het Bildt gewoond, waarvan twee personen hun leven lang in de plaats waar zij nu nog wonen. Tijdens de laatste verhuizing zijn vijf personen van buiten de gemeente naar het Bildt verhuisd en vijftien personen binnen de gemeente. De 75-plussers zijn binnen de gemeente verhuisd. Een deel van de verhuisde 60-74-jarigen komt van buiten de gemeente. 21
Tabel 5.2: Oude en nieuwe woonplaats van deelnemers Huidige woonplaats Aantal Vorige woonplaats St.-Annaparochie 12 Dantumadiel (1) Menameradiel (1) Oudebildtzijl (1) St.-Annaparochie (9) Minnertsga 4 Noord-Holland (1) Westhoek (1) Minnertsga (2) St.-Jacobiparochie 3 St.-Annaparochie (1) St.-Jacobiparochie (1) Leeuwarden (1) Oudebildtzijl 1 Buitenland (1) 5.3 Verhuizing naar huidige woonplaats 5.3.1 Verhuizingen naar St.-Annaparochie Twaalf van de geïnterviewde senioren zijn naar St.-Annaparochie verhuisd, de centrumplaats van de gemeente het Bildt. Er zijn diverse regionale voorzieningen op het gebied van winkels en zorg. Ook is er een gevarieerd woningaanbod voor senioren en een verzorgingshuis, Zorgcentrum het Bildt. Dit zorgcentrum biedt ook allerlei vormen van zorg en diensten aan huis. Aan de respondenten is gevraagd waarom zij specifiek naar St.-Annaparochie zijn verhuisd. Een aantal senioren die vanuit andere plaatsen hier naar toe zijn gekomen hebben dit gedaan om dichter bij hun familie te wonen. Vrouw, 61 jaar Ik woonde in Dantumadiel, mijn kinderen hier. Mijn kinderen zeiden: Als er iets met ma is, moeten we eerst een half uur rijden. Je wordt ouder, kom wat dichterbij wonen. Behalve vanwege het feit dat familieleden hier wonen, is ook het hier opgegroeid zijn en het hebben van een binding met St.-Annaparochie een reden voor de verhuizing. Vrouw, 75 jaar: Ik had weinig sociale contacten meer in mijn oude woonplaats. Ook wilde ik gelijkvloers wonen en geen tuin meer. Ik ben 75 en kon nu nog een keer verhuizen. St.- Anna trok mij erg. Ik ben hier bekend en opgegroeid, mijn zussen en beppesizzers wonen hier. Je hebt hier leuke winkels. Ik heb nu hier in de flat ook veel sociale contacten. Naast de nabijheid van familieleden zijn vooral ook de voorzieningen een belangrijk motief om zich in St.-Annaparochie te vestigen, vooral als de senioren niet zelf (meer) kunnen autorijden. Vrouw, 73 jaar: Mijn dochter woont hier, ik ga hier naar de kerk. In kleine dorpen zijn niet meer veel winkels. Het is hier beter dan in Oudebildtzijl, daar houdt het straks op. Ik kan hier op de fiets overal naar toe, ik kan mij nu zelf redden. In St.-Annaparochie wonen veel 75-plussers. Een aantal 75-plussers die zijn geïnterviewd zijn recent binnen St.-Annaparochie verhuisd. Dit betreft vooral alleenstaande senioren. Zij moesten verhuizen vanwege de sloop van hun woningen aan de Dirkjansstraat, die ruimte moeten maken voor een nieuw te bouwen campus. De meeste respondenten zijn voordien vanuit andere plaatsen uit de omgeving naar St.-Annaparochie verhuisd: St.-Jacobiparochie, Oudebildtzijl, Nij Altoenae en Sexbierum. Deze 75- plussers zijn vooral naar St.-Annaparochie verhuisd vanwege de voorzieningen zoals winkels, activiteiten en verenigingen. Vrouw, 84 jaar: Yn St. Jabik stienen ek wol senioarenwenninkjes, mar ik woe nei St. Anne, hjir is folle mear te dwaan. 22
Vrouw, 78 jaar: Ik woon nu dichtbij de winkels, de supermarkt en de Hema. Ons huis is op loopafstand, er wordt daar van alles georganiseerd. Echtpaar, man 85 jaar en vrouw 84 jaar: Hjir binne mear winkels en sa. Yn St. Jabik gong alles fuort: de winkel, de molkboer. De molkboer komt hjir wol del. 5.3.2 Verhuizingen naar Minnertsga Minnertsga telt ruim 1.800 inwoners. Minnertsga heeft een behoorlijk aantal voorzieningen, waaronder een bank, een bibliotheek en een supermarkt. Er is een redelijk aanbod in seniorenwoningen en Zorgcentrum het Bildt (Beuckelaer) biedt ook dagverzorging aan in Minnertsga. Drie van de vier geïnterviewde senioren die naar Minnertsga zijn verhuisd, komen uit de omgeving van het dorp of uit het dorp zelf. Hun wortels liggen hier en men heeft er veel sociale contacten en neemt deel aan het verenigings- of kerkelijk leven. Zij hebben een sterke binding met hun woonplaats. Man, 65 jaar: Dit is voor ons de oude vertrouwde omgeving. We wilden hier graag blijven wonen. De familie woont niet meer in de buurt, maar wel veel vrienden en bekenden. Het is een hechte gemeenschap. Je hebt altijd een praatje met een bekende in de supermarkt. Ook de ruimte en de ligging wordt als een pluspunt gezien. Vrouw, 66 jaar: We wonen vrij en hebben de zee in onze achtertuin, wat kun je je nog meer wensen? Een respondent beseft wel het belang van een auto. Man, 64 jaar: Ik heb een auto en kan overal naar toe rijden. Het is moeilijker als je hier woont en afhankelijk bent van het openbaar vervoer. Er rijden maar enkele bussen per dag. De enige 75-plusser die binnen Minnertsga is verhuisd heeft altijd in Minnertsga gewoond en wil daarom ook niet meer weg. Eén respondent is met partner vanuit het westen van het land vanwege de rustige woonomgeving naar Fryslân gekomen. Dit echtpaar is na een zoektocht langs verschillende provincies buiten de Randstad uiteindelijk in het Bildt terechtgekomen vanwege de gunstige huizenprijzen. In Minnertsga vonden zij een geschikt huis voor een aantrekkelijke prijs. Er wonen veel mensen van hun eigen leeftijd en ze ervaren de bewoners als vriendelijk. Vrouw, 61 jaar: Iedereen is aardig en groet elkaar. Dit waren we niet gewend. We hadden in onze vorige woonplaats geen contact met de buren. Het aantal voorzieningen is minder dan zij gewend waren, maar dit zien zij niet als een bezwaar. Man, 65 jaar: In Minnertsga is een winkel voor de eerste levensbehoeften. Voor de overige zaken willen we best een stukje rijden. 5.3.3 Verhuizingen naar St.-Jacobiparochie In St.-Jacobiparochie wonen ruim 1.750 inwoners. Er bevinden zich een aantal winkels en een cultureel centrum. Er zijn seniorenappartementen in een appartementencomplex naast cultureel centrum de Groate Kerk. Twee respondenten zijn van elders naar St.-Jacobiparochie verhuisd vanwege de rust en de ruimte. Een van hen is vanuit een grotere plaats naar St.-Jacobiparochie verhuisd en dit bevalt goed. Vrouw, 63 jaar Ik ben geen stadsmens, de rust hier spreekt me erg aan. De mensen zijn wel erg op zichzelf hier, maar als het nodig is staat iedereen voor elkaar klaar. De meeste voorzieningen zijn in de buurt. Het is ook maar een klein stukje rijden naar St.- Annaparochie en daar kun je alles krijgen. 23
Vrouw, 62 jaar: Het ging mij vooral om de rust en ruimte. Ik heb ruim twee jaar lang veel geluidsoverlast gehad van de onderburen in mijn vorige flat in St.- Anna. Een 80-jarige respondente met gezondheidsproblemen is samen met haar man verhuisd naar een seniorenwoning binnen St.-Jacobiparochie. Zij wilden vanwege de sociale binding niet naar een andere plaats verhuizen. Vrouw, 80 jaar: De woning waarin we 42 jaar gewoond hebben was fijn, maar vanwege mijn slechte heupen moesten we verhuizen. Lopen en bewegen werd steeds moeilijker. De woningbouwstichting kon ons deze aangepaste woning bieden. De kinderen wonen hier. We wonen hier al ons hele leven. We zijn gelukkig hier en willen hier niet meer weg. Ook voor deze leeftijd zijn er voldoende voorzieningen in St.-Jacobiparochie. In het cultureel centrum van de kerk worden geregeld activiteiten georganiseerd. We eten er soms samen en we doen er spelletjes. Ook zit de dokter om de hoek en zijn er winkels in de buurt. We doen nog zelf de boodschappen, maar als dit niet meer lukt, kan je de boodschappen ook thuis laten bezorgen door de winkel. 5.3.4 Verhuizingen naar Oudebildtzijl Oudebildtzijl telt ruim 1.000 inwoners. De geïnterviewde persoon is naar Oudebildtzijl verhuisd vanwege het wonen in de vrije omgeving en de natuur. De respondent heeft samen met zijn partner eerder in grotere plaatsen en in het buitenland gewoond en zij zoeken nu de rust op. Man, 65 jaar: We willen nu genieten van een eigen plek in een vrije omgeving. Het is een klein dorpje en ligt afgelegen, maar alles is binnen handbereik als je een auto hebt. Ik hou van tuinieren en vogelspotten en daarvoor zijn voldoende mogelijkheden hier. De betaalbaarheid van de woningen speelt tevens een rol voor de keuze voor het Bildt. De vitale zestigers zijn van plan na een jaar of vijf te evalueren of men op de huidige plek blijft wonen. Als we dan behoefte hebben om kleiner te wonen in een huis met minder onderhoud en een kleinere tuin. En als we wat meer behoefte hebben aan sociale contacten, dan verhuizen we opnieuw. 5.4 Verhuizing naar huidige woning Waar letten senioren op bij het zoeken naar een nieuwe woning? Aan de respondenten is gevraagd waarom zij naar hun huidige woning zijn verhuisd. Vooral 75-plussers naar seniorenwoning Van de 75-plussers verhuist het merendeel naar een seniorenwoning, zorgwoning of levensloopgeschikte woning. De respondenten verlaten hierbij meestal een rij- of hoekhuis of een vrijstaande woning. Meestal vanwege gezondheidsredenen doordat de lichamelijke conditie verslechtert en het traplopen moeilijk wordt. Vrouw, 80 jaar: Het lopen en traplopen gaat moeilijk. Ik had met mijn slechte heupen een aangepaste woning nodig en deze woning biedt wat ik nodig heb. Ik was op zoek naar een aangepaste woning en deze woning voldeed aan mijn wensen. Het huis beschikt over een grote slaapkamer en was daarnaast in goede staat. Alles is gelijkvloers en er zijn mogelijkheden voor thuiszorg. Ook wordt dikwijls de tuin als reden genoemd om te verhuizen, vooral door vrouwen. Vrouw, 77 jaar: De belangrijkste reden om te verhuizen was toch wel de grote tuin die ik niet meer kon onderhouden vanwege mijn been. Je kunt wel een tuinman inhuren, maar dan ben je daar weer afhankelijk van. Ik wil mij zelf kunnen redden zo lang dat kan. 24
Bij het verhuizen naar een andere woning wordt ook op de aanwezigheid van zorgvoorzieningen gelet. Man, 82 jaar: Het is een mooie woning. De locatie is goed. Hier heb je alles om je heen. Mocht er iets tussen komen, dan kun je verzorging krijgen van het verzorgingshuis. (respondent woont in aanleunwoning) 60-75-jarigen verhuizen naar eengezinswoning of seniorenwoning Senioren in de leeftijdscategorie 60-75 jaar verhuizen naar verschillende typen woningen. Sommigen verhuizen naar een seniorenwoning, zorgwoning of levensloopgeschikte woning. Dit betreft senioren van wie de gezondheid is verslechterd of de mobiliteit is verminderd. Soms zijn het echter ook senioren die nog geen gezondheidsproblemen hebben maar kleiner willen wonen, bijvoorbeeld omdat de partner is overleden en men er nu alleen voor staat. Vrouw, 73 jaar: Mijn man is overleden en het huis was aan een opknapbeurt toe en ik had een grote tuin. Het werd me teveel. Ik wilde liever ergens wonen waar ik me zelf kan redden. Zij besluit te verhuizen en zo alvast te anticiperen op de volgende levensfase. Voordeel is dat men zelf het moment kan kiezen om te verhuizen, bijvoorbeeld als een geschikte woning beschikbaar komt. Vrouw 74 jaar: Ik heb altijd in dit appartementencomplex willen wonen. Ik had eerst een woning op de begane grond op het oog. Deze werd helaas verkocht aan iemand anders. Ik heb toen even gewacht totdat de woning waar ik nu woon te koop kwam. Toen was de keuze snel gemaakt. Het bevalt me prima! In de leeftijdscategorie van 60-75 jaar is een vrijstaande woning, een rij-of hoekhuis of een tweeonder-een-kap huis ook nog in trek. Sommige senioren kiezen hiervoor omdat ze nog niet aan een seniorenwoning toe zijn. Dikwijls gaat men wel wat kleiner wonen dan ervoor. Sommige vitale senioren kiezen echter juist bewust voor een huis met een royale tuin. Man, 65 jaar: Ik hou erg van tuinieren. Ik kan dat nu naar hartenlust doen, want ik heb daar nu tijd voor. Ik geniet hier erg van. In tabel 5.3 staan de woonkenmerken van geïnterviewde senioren in de gemeente het Bildt voor en na de laatste verhuizing per leeftijdscategorie op een rij. Tabel 5.3: Woonkenmerken van respondenten in gemeente het Bildt, per leeftijdscategorie 60-74 jaar 75+ Type woning Voor verhuizing Na verhuizing Voor verhuizing Na verhuizing Rij-of hoekhuis 3 3 5 0 Vrijstaand 2 3 2 0 Twee-onder-een-kap 2 1 1 0 Appartement of flat 2 0 0 1 Seniorenwoning / zorgwoning / 1 3 2 9 levensloopgeschikte woning Verzorgingshuis / 0 0 0 0 woonzorgcentrum Totaal 10 10 10 10 25
5.5 Van verhuisplan tot daadwerkelijke verhuizing 75-plussers zijn langer op zoek naar een geschikte woning De meeste respondenten in het Bildt geven aan dat zij relatief snel een nieuwe woning vinden op het moment dat zij plannen hebben om te verhuizen. Binnen zes maanden is er door de meeste personen een andere woning gevonden. Voor twee personen duurde de zoektocht naar een nieuw huis langer dan twee jaar. Voor 75-plussers duurt het vinden van een geschikte woning gemiddeld wel iets langer. Dit lijkt te maken met de specifieke eisen van 75-plussers, doorgaans een gelijkvloerse woning. Ook krijgt deze leeftijdsgroep vaker het advies om te verhuizen. De kinderen geven hierbij het vaakst advies, gevolgd door de dokter. Overigens zeggen de meeste personen zelf de keuze te maken om te verhuizen. 5.6 Kopen of huren? 75-plussers meer huurwoningen In totaal wonen na de verhuizing vijftien respondenten in een huurwoning en vijf in een koopwoning. Alle huurwoningen zijn van Wonen Noordwest Friesland. Na de verhuizing is bij de 60-74-jarigen het aantal huur- en koopwoningen gelijk gebleven. Bij de 75-plussers is het aantal huurwoningen toegenomen na de verhuizing. Het aantal koopwoningen is afgenomen van drie naar één. De oudere leeftijdscategorie geeft aan te kiezen voor een huurwoning vanwege de leeftijd of uit financiële overwegingen. Het kan niet anders, ik heb geen hoog inkomen. Ik krijg geen geld meer van de bank op mijn leeftijd. Ik kan niet meer betalen, leef op het minimum. Gezondheidsredenen spelen voor een enkele respondent mee in de keuze voor een huurwoning of geen zorgen te willen hebben over de verkoop. Man, 82 jaar: Als er onverwachts iets met me gebeurt hoef ik me geen zorgen meer te maken of het huis wel verkocht wordt. 60-74-jarigen kopen dikwijls opnieuw een huis omdat men dit gewend was of omdat men het als een investering voor de toekomst ziet. Vrouw, 63 jaar: Huren is weggegooid geld, nu wordt het van jezelf of je kinderen. Iemand denkt ook goedkoper uit te zijn met kopen in plaats van huren. Man, 65 jaar: We komen van elders en zouden lang op een huurwoning moeten wachten. We konden dit huis van de woningbouwcorporatie kopen. We zijn nu goedkoper uit met een hypotheek. Tabel 5.4: Huur of koop van respondenten in gemeente het Bildt, per leeftijdscategorie 60-74 jaar 75+ Huur of koop Voor verhuizing Na verhuizing Voor verhuizing Na verhuizing Huur 6 6 7 9 Koop 4 4 3 1 Totaal 10 10 10 10 Op de vraag waar ging u naar op zoek toen u had besloten om te gaan verhuizen, naar een huur-of een koopwoning antwoordt de overgrote meerderheid (zestien personen) dat zij op zoek zijn gegaan naar een huurwoning. Slechts vier personen geven aan op zoek te zijn gegaan naar een koopwoning, waaronder één 75-plusser. 26
5.7 Woningaanbod Aanbod huurwoningen voldoende Van de zestien respondenten die een huurwoning zochten, vindt het overgrote deel het aanbod van de woningbouwcorporatie voldoende. Vooral 75-plussers zijn tevreden over het aanbod. In de leeftijdsgroep 60-74 jaar zijn de meningen over het woningaanbod verdeeld. De respondenten die aangeven dat het woningaanbod van de woningbouwcorporatie niet voldoende is, zeggen dat er te weinig keuze is en te lange wachttijden. Een enkele respondent duidt op de kwaliteit van de woningen. Man, 65 jaar: Er werden weinig geschikte huurhuizen aangeboden, de wachttijd was minstens twee jaar. We hebben daarom besloten om te kopen. We hadden ook een woning in de particuliere sector kunnen huren, maar daar zijn de huurprijzen erg hoog. Vrouw, 61 jaar: Ik moest vijf jaar wachten. Hoorde van een kennis dat zij veertien jaar moest wachten! Dat is wel heel lang. Voor zo n groot dorp zijn er weinig huizen vrij. Er zijn ook bijna geen bejaardenwoningen met een slaapkamer beneden. In deze straat ook niet, en er wonen bijna alleen maar ouderen. Ze hebben aan de Dirk Janzsstraat bejaardenwoningen afgebroken, daar komt een school. Er zijn nieuwe huizen gebouwd, want die mensen moesten er uit, en die zijn nu ook al vol. Vrouw, 75 jaar: Eerst was het aanbod niet toereikend. Af en toe belde Wonen NWF of reageerde ik op een woning in het krantje. De reden dat de woningen niet geschikt waren had te maken met de omgeving. Het was geen fijne buurt. Vrouw, 61 jaar: Mijn huidige woning is niet de ideale woning voor mij, maar goed genoeg. Ik had liever meer keuze gehad en eerder kunnen verhuizen. Op de vraag wat hieraan verbeterd kan worden geven twee respondenten aan dat er meer huurwoningen voor senioren zouden moeten komen. Vrouw, 61 jaar: Er moeten meer huizen voor oudere mensen komen. En huizen moeten sneller beschikbaar zijn. Man, 65 jaar: Ik merk dat veel mensen in deze financieel slechte tijden huizen gaan huren in plaats van kopen en de wachttijden van huurwoningen daardoor oplopen. Daar komt bij dat inwoners van de eigen gemeente voorrang hebben bij huurwoningen. Het beste wat de gemeente kan doen is huurwoningen bijbouwen en dan met name huurwoningen geschikt voor ouderen. Ze moeten inzetten op kleinere woningen die gelijkvloers zijn en met de benodigde hulpmiddelen. Het zijn momenteel vooral seniorenwoningen waar veel mensen naar toe willen. 75-plussers ontevreden over geschikte koopwoningen Het omgekeerde is te zien in het aanbod van koopwoningen. Hierin geven de senioren in de leeftijdsgroep 60-74 jaar aan tevreden te zijn over het aanbod koopwoningen. Er is genoeg aanbod en het is financieel aantrekkelijk om in het Bildt een huis te kopen. De 75-plussers geven aan dat er onvoldoende woningen naar hun smaak te koop staan. Dit heeft vooral te maken met de kwaliteit van de woningen. Niet alle koopwoningen zijn aangepast aan de behoeften van senioren. Senioren willen vaak gelijkvloers wonen en geen groot huis meer hebben. Man, 65 jaar: In het Bildt staan altijd voldoende huizen te koop. De reden voor het grote aanbod is omdat er een groot verloop is. Veel mensen wonen even in het Bildt. Ze worden in de zomer verliefd op de omgeving, maar zodra de herfst en winter aanbreken weten ze niet hoe snel ze weer weg moeten zijn. Man, 65 jaar: In het Bildt vonden wij een huis in goede staat dat goed betaalbaar was. Het is financieel aantrekkelijk om in dit gebied een huis te kopen. 27
Vrouw, 75 jaar: Het was wel lastig een appartement te vinden naar mijn wensen. Dit appartementencomplex is uniek in de omgeving. Er zijn qua kwaliteit en comfort geen vergelijkbare woningen in de omgeving. 5.8 Tevredenheid en toekomstwensen De meerderheid van de respondenten in het Bildt is tevreden over de huidige woning en geeft aan de komende jaren hier te willen blijven wonen, mits de gezondheid het toelaat. Vrouw, 66 jaar: We wonen hier prachtig. We willen hier blijven tot het einde van de rit. Vrouw, 75 jaar: Menamer wurd ik nea. Dat is een apart doarp, der wol ik net dea gean. Hjir wol, ik sit hjir bêst. Anderen geven aan het van tijd tot tijd te bekijken of men hier wil blijven wonen of toch verhuizen. Man, 65 jaar: Voor nu blijven we hier de komende vijf jaar wonen om ons te settelen. Na deze vijf jaar kijken we of we hier nog steeds prettig wonen of dat we toch verhuizen, omdat we meer sociale contacten willen. Of dat we de behoefte krijgen om kleiner te gaan wonen omdat deze boerderij veel onderhoud vergt en ook de tuin eromheen veel werk is. Iets wat we nu nog met plezier doen. Enkele respondenten geven aan rekening te houden dat zij ooit nog naar een verzorgingshuis moeten verhuizen. Vrouw, 77 jaar: Mijn woning is een lot uit de loterij. Als de gezondheid het toe laat en de woning nog steeds aan alle wensen voldoet, blijf ik hier. Mocht mijn gezondheid achteruitgaan, dan kan ik altijd nog naar het verzorgingshuis hiernaast. Daar sta ik voor de zekerheid ingeschreven. 28
6 Samenvatting en conclusies Fryslân heeft te maken met demografische veranderingen. De totale bevolking groeit nauwelijks meer. Het aantal senioren neemt toe. Met het ouder worden veranderen de woon- en zorgbehoeften. In de gemeente het Bildt is op verzoek van woningbouwcorporatie Wonen Noordwest Friesland en de provincie Fryslân onderzoek uitgevoerd naar de verhuisbewegingen en verhuismotieven van senioren (60-plus) in deze gemeente. De eerste onderzoeksvraag was welke verhuisbewegingen hebben plaatsgevonden in de afgelopen jaren. De tweede onderzoeksvraag was welke motieven senioren hebben om te verhuizen en of zij naar een specifieke plaats zijn verhuisd. Gelijktijdig is het onderzoek ook uitgevoerd in de gemeenten Franekeradeel en Súdwest-Fryslân. Om de onderzoeksvragen te beantwoorden is een combinatie van een kwantitatief en kwalitatief onderzoek uitgevoerd. Voor het kwantitatieve onderdeel is data van CBS en de gemeente het Bildt geanalyseerd. De gegevens over het aantal senioren en de spreiding van de senioren over de gemeente zijn afkomstig van het CBS. De gegevens over de verhuisde senioren in en naar de gemeente het Bildt zijn afkomstig van de gemeente. Senioren die zijn vertrokken uit de gemeente zijn in dit onderzoek niet meegenomen. Het kwalitatieve onderzoek bestond uit het afnemen van twintig interviews met senioren die recent zijn verhuisd. In deze gesprekken kwamen vooral de motieven voor verhuizing aan de orde. Senioren in het Bildt Toenemend aantal senioren In het Bildt is in 2012 24% van de bevolking 60 jaar of ouder. In 2000 was dit nog 19%. Het aantal senioren (60-plussers) in het Bildt is de afgelopen tien jaar aanzienlijk gestegen. Vooral het aantal 60-74-jarigen is sinds 2000 sterk toegenomen. Naar verwachting zal het aantal senioren in de komende tijd nog verder toenemen. Meeste senioren wonen in grootste kernen De meeste senioren in het Bildt wonen in St.-Annaparochie, gevolgd door Minnertsga en St.- Jacobiparochie. Dit zijn tevens de grootste kernen van de gemeente. In deze kernen zijn woonvoorzieningen voor senioren aanwezig. Afgezet tegen de totale bevolking wonen relatief de meeste 60-plussers in St.-Annaparochie, op enige afstand gevolgd door Nij Altoenae, Minnertsga en St.-Jacobiparochie. Relatief weinig 75-plussers in kleine dorpen In St.-Annaparochie wonen relatief de meeste 75-plussers. Hier is een woonzorgcentrum aanwezig en ook andere woonvoorzieningen voor senioren. Relatief de minste 75-plussers wonen in de kleinere dorpen. Senioren tussen de 60 en 75 jaar wonen relatief nog vaker in kleinere kernen als Oudebildtzijl, Westhoek en Nij Altoenae. In deze kernen zijn weinig voorzieningen, maar zolang zij nog gezond zijn en kunnen autorijden is dit voor hen geen groot bezwaar. Deze senioren genieten van de rust, ruimte en het uitzicht. Verhuisbewegingen binnen de gemeente Iets meer 60-74-jarigen verhuizen dan 75-plussers In het Bildt zijn in de afgelopen jaren iets meer 60-74-jarigen verhuisd dan 75-plussers (absolute aantallen). Het totale aantal 60-74-jarigen dat in de gemeente woont is echter meer dan twee maal zo groot. Afgezet tegen de bevolking in de leeftijdscategorie verhuizen 75-plussers relatief toch vaker. 75-plussers verhuizen vaker vanwege een toenemende zorgvraag of het verliezen van hun partner. Vrouwen verhuizen in meerderheid als ze 75-plus zijn, mannen verhuizen vaker als ze jonger dan 75 jaar zijn. In de leeftijdscategorie 60-74 jaar verhuizen vooral gehuwden, terwijl de meeste 75-plussers die verhuizen alleenstaand zijn. Meeste verhuizingen in zelfde kern De meeste senioren die in de afgelopen jaren in het Bildt zijn verhuisd, zijn verhuisd binnen de kern waar ze al woonden. In St.-Annaparochie verhuizen relatief de meeste senioren binnen de kern. 40% van de senioren is naar een andere woonplaats verhuisd. 29