Integraal Huisvestingsplan Stadsdeel Centrum

Integraal Huisvestingsplan Stadsdeel Centrum Opdrachtgever Gemeente Den Haag Dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn Referentienummer 980070 Samenstelling Maarten Groenen Peter Jan Bakker 2 april 2015 Zekeringstraat 46 1014 BT Amsterdam Postbus 59112 1040 KC Amsterdam +31 (0)88 235 04 27 www.icsadviseurs.nl

Inhoud 1 Inleiding... 4 1.1 Waarom dit onderzoek?... 4 1.1.1 Opbouw van het rapport... 4 2 De aanpak... 5 2.1 Werkwijze... 5 2.1.1 Inventarisatie... 5 2.1.2 Knelpuntenanalyse... 6 2.2 De betrokkenen... 7 2.3 De opdracht... 7 2.4 Het vervolg... 8 3 Ontwikkelingen... 9 3.1 Onderwijshuisvesting... 9 3.2 Kinderdagopvang en buitenschoolse opvang... 10 4 Van analyse naar voorstellen... 12 4.1 Inleiding... 12 4.2 Zeeheldenkwartier, Archipelbuurt en Willemspark... 12 4.2.1 Analyse... 13 4.2.2 Voorstel... 14 4.3 Kortenbos, Voorhout, Uilebomen en Zuidwal... 15 4.3.1 Analyse... 16 4.3.2 Voorstel... 17 4.4 Rivierenbuurt... 17 4.4.1 Analyse... 18 4.4.2 Voorstel... 18 4.5 Schildersbuurt en Huygenspark... 19 4.5.1 Analyse... 20 4.5.2 Voorstel... 22 4.6 Groente- en fruitmarkt en Transvaalkwartier... 23 4.6.1 Analyse... 25 4.6.2 Voorstel... 27 5 Resultaat... 28 5.1 Inleiding... 28 5.2 Vraag en aanbod... 28 5.3 Staat gebouw... 28 5.4 Financiën... 29 5.5 Breed gebruik... 29 Bijlage I Overzicht scholen per cluster... 30 Bijlage II Samenstelling Klankbordgroep... 31 De inhoud van deze uitgave is eigendom van ICS Adviseurs B.V. te Zwolle. Enkel de opdrachtgever waarmee ICS Adviseurs B.V. een overeenkomst is aangegaan, heeft een gebruiksrecht voor deze uitgave. De inhoud en omvang van dat gebruiksrecht zijn vastgelegd in de algemene voorwaarden van ICS Adviseurs B.V., d.d. december 2008, dan wel in de overeenkomst zoals hiervoor bedoeld. Elk ander gebruik van deze uitgave, door opdrachtgever en of derden is uitgesloten, inhoudende dat niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, via internet, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van ICS Adviseurs B.V.

1 Inleiding 1.1 Waarom dit onderzoek? Sinds 1997 beschikt de gemeente Den Haag voor het primair, speciaal en voortgezet (speciaal) onderwijs over de Verordening voorzieningen huisvesting onderwijs gemeente Den Haag 1997. Per 1 januari 2015 is deze verordening geheel vernieuwd tot de Verordening voorzieningen huisvesting onderwijs gemeente Den Haag 2015. Hierin staan de belangrijkste procedures en normen met betrekking tot de gemeentelijke zorgplicht ten aanzien van onderwijshuisvesting. In dat kader functioneert er tevens een goed overleg met het onderwijsveld in de werkgroep huisvesting en spreiding (HES), het overlegorgaan voor onderwijshuisvesting van de Haagse schoolbesturen en de gemeente. Om een planning van de huisvesting voor de langere termijn te maken heeft de gemeente Den Haag sinds 1999 per stadsdeel een Integraal Huisvestingsplan (afgekort IHP) ontwikkeld in overleg met de verschillende betrokkenen. Aangezien voor alle stadsdelen reeds een IHP is opgesteld en deze moeten nu worden geactualiseerd, is nu gestart met een nieuwe cyclus aan IHP s inclusief een nieuwe werkwijze. In paragraaf 2.1 wordt dit verder toegelicht. De in het IHP benoemde gewenste maatregelen kunnen binnen de jaarlijks beschikbare investeringsruimte neerslag vinden in het jaarlijks te actualiseren indicatief investeringsplan voor voorzieningen in de huisvesting ten behoeve van het onderwijs. Uiteraard zal jaarlijks de eerder in het IHP neergelegde verwachting worden getoetst aan de werkelijk waargenomen ontwikkeling. 1.1.1 Opbouw van het rapport De opzet en uitvoering van het onderzoek wordt in hoofdstuk 2 beschreven. In hoofdstuk 3 worden voor het stadsdeel Centrum relevante ontwikkelingen op het gebied van onderwijshuisvesting en kinderopvang en buitenschoolse opvang aangegeven. In hoofdstuk 4 is per cluster een analyse van de kwaliteit van de huisvesting opgenomen. Op basis van deze analyse worden vervolgens per schoollocatie voorstellen geformuleerd ten aanzien van de huisvesting. In hoofdstuk 5 wordt tenslotte beschreven wat het beoogde resultaat is van de voorstellen uit hoofdstuk 4. In de bijlage is respectievelijk een overzicht van de scholen per cluster en de samenstelling van de klankbordgroep opgenomen. 2 april 2015 980070 4/31

2 De aanpak 2.1 Werkwijze Onderwijshuisvesting is een gedeelde verantwoordelijkheid van de gemeentelijke organisatie en de schoolbesturen. Om een goede invulling te geven aan deze verantwoordelijkheid worden sinds 1999 Integrale Huisvestingsplannen (IHP s) opgesteld. Inmiddels is voor elk stadsdeel een IHP opgesteld en is nu gestart met een actualisatie van de IHP s. In overleg met de schoolbesturen is voor het speciaal als voortgezet onderwijs een nieuw en stadsbreed IHP vastgesteld, waarbij ook de omliggende gemeenten zijn betrokken. Met betrekking tot het voortgezet onderwijs is overeengekomen dat daarvoor door de schoolbesturen zelf een stadsbreed IHP wordt opgesteld. Voor het reguliere basisonderwijs is nu een cyclus gestart om wederom per stadsdeel een IHP op te stellen. De IHP s gelden als leidraad voor de ontwikkeling van de onderwijshuisvesting van zowel primair, speciaal als voortgezet onderwijs binnen de gemeente. Ten behoeve van een nieuwe cyclus is in samenspraak met de gemeentelijke organisatie tevens een nieuwe werkwijze ontwikkeld. Belangrijke kenmerken van deze werkwijze zijn: Meer nadruk op schoolgebouwen waar iets gedaan moet worden; Onderscheid naar onderwijssoort (PO, SO, VO); Een meer integrale benadering; Meer inspelen op beleidsontwikkelingen; Een kortere cyclus. De bovenstaande werkwijze heeft zich vertaald in het volgende stappenplan: Inventarisatie Knelpuntenanalyse Formuleren voorstellen 2.1.1 Inventarisatie Vertrekpunt om te komen tot voorstellen per schoollocatie is het inventariseren van basisinformatie omtrent de scholenportefeuille. Om de locaties (later) integraal te kunnen beoordelen zijn de locaties vanuit 4 verschillende perspectieven geïnventariseerd, te weten: vraag en aanbod, staat gebouw, financiën en breed gebruik. De informatie is enerzijds verkregen aan de hand van beknopte digitale vragenlijsten, die door alle schoolbesturen zijn ingevuld. Hierin geven zij onder andere aan wat de technische en functionele staat is van hun gebouwen en wat de hoogte is van huidige energielasten en verwachte onderhoudslasten. Anderzijds is informatie verkregen uit het gemeentelijke informatiesysteem G4-net en andere relevante beleidsstukken. 2 april 2015 980070 5/31

2.1.2 Knelpuntenanalyse De geïnventariseerde informatie is vervolgens per perspectief verwerkt en geanalyseerd aan de hand van het zogenaamde stoplichtmodel. Op basis van vooraf opgestelde criteria is bepaald of er sprake is van een direct knelpunt, een knelpunt op termijn of dat het de komende 10 jaar geen knelpunt zal zijn. Met deze werkwijze is vanuit een breder perspectief naar de kwaliteit van de schoolgebouwen gekeken. Indien strikt de gemeentelijke verordening wordt gehanteerd, wordt uitsluitend gekeken naar de technische staat en voldoende capaciteit. Door ook het betrekken van zaken als de functionaliteit en de exploitatielasten, waarvoor de verantwoordelijkheid ligt bij schoolbesturen, is meer gezamenlijk invulling gegeven aan de zorgplicht voor onderwijshuisvesting en de rol en verantwoordelijkheid van de gemeente daarbij. Dit moet resulteren in voorstellen, die meer op maat zijn gesneden. De knelpuntenanalyse is per perspectief als volgt opgebouwd: Vraag en aanbod: Voor elke locatie is inzichtelijk gemaakt wat de normatieve ruimtebehoefte is op basis van de laatste leerlingentelling (1 oktober 2014) en de verwachting voor de komende 10 jaar. Dit is afgezet tegen de beschikbare capaciteit om te beoordelen of er sprake is van een ruimtetekort of ruimteoverschot. Er is tevens gekeken naar de impact van lokaal beleid op de ruimtebehoefte of aanwezige capaciteit. Beoordeling vraag en aanbod Het gebouw sluit nu en in de toekomst naadloos aan bij de ruimtebehoefte (over- en ondercapaciteit maximaal 10%) Het gebouw sluit nu en of in de toekomst redelijk aan bij de ruimtebehoefte (overcapaciteit tussen 10-20%) Het gebouw sluit nu en of in de toekomst slecht aan bij de ruimtebehoefte (meer dan 20% overcapaciteit OF meer dan 10% ondercapaciteit) Technische staat: De technische staat van elke schoollocatie is door de schoolbesturen beoordeeld op een vijfpuntschaal. Er is hierbij onderscheid gemaakt naar de binnenkant, buitenkant, installaties en het totaal. Beoordeling technische staat totaal Beoordeling uitstekend en goed Beoordeling redelijk Beoordeling matig en slecht 2 april 2015 980070 6/31

Financiën: Door de schoolbesturen zijn voor alle schoollocaties de huidige energielasten en meerjarenonderhoudsplannen beschikbaar gesteld. Deze exploitatielasten zijn vervolgens omgerekend naar een jaarlijks bedrag per vierkante meter bruto vloeroppervlak, zodat deze kunnen worden geanalyseerd en beoordeeld. Bij de onderhoudslasten is hierbij (indien mogelijk) nog onderscheid gemaakt tussen het onderhoud aan de binnenkant en de buitenkant (dat tot 2015 ten laste kwam van de gemeente). De onderhoudslasten zijn vervolgens afgezet tegen het Benchmarkonderzoek Onderhoudslasten in het primair onderwijs (Kenniscentrum ICSadviseurs, 2014). De lasten voor energie zijn afgezet tegen het bedrag uit de Materiele instandhoudingsvergoeding 2014 oftewel de vergoeding die een school ontvangt ten behoeve van energie. Beoordeling Financien (onderhoud + energie) Minder dan 45 per m² bvo per jaar Tussen de 45-55 per m² bvo per jaar Meer dan 55 per m² bvo per jaar Breed gebruik: Door de schoolbesturen zijn alle schoollocaties beoordeeld op breed gebruik. Hierbij is naar twee aspecten gekeken, te weten: onderwijskundige functionaliteit en functionaliteit breed gebruik. De onderwijskundige functionaliteit geeft aan in hoeverre het schoolgebouw aansluit bij het onderwijsconcept. De functionaliteit breed gebruik geeft aan in hoeverre het schoolgebouw geschikt is voor breder gebruik en gezamenlijke activiteiten. Er is hierbij zowel een beoordeling gegeven van de huidige als van de geambieerde situatie (indien dit van toepassing is). Op basis van het totaal van de beoordelingen is (volgens een vaste systematiek) de beoordeling conform het stoplichtmodel bepaald. 2.2 De betrokkenen Bij het ontwikkelen van de voorstellen zijn de volgende partijen betrokken geweest: Vertegenwoordigers van de schoolbesturen; Dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn (OCW). Ten behoeve van het opstellen van het IHP is een Klankbordgroep opgericht, waarin bovenstaande betrokkenen vertegenwoordigd waren. De Klankbordgroep is ten behoeve van dit IHP tweemaal bij elkaar gekomen. Een overzicht van de samenstelling van de Klankbordgroep is opgenomen in de bijlage. 2.3 De opdracht ICSadviseurs heeft van de dienst OCW, afdeling Onderwijshuisvesting opdracht gekregen om, conform de nieuwe werkwijze, een Integraal Huisvestingsplan op te stellen voor stadsdeel Centrum. 2 april 2015 980070 7/31

Bij het opstellen van het Integraal Huisvestingsplan is rekening gehouden met: De ontwikkeling van de leerlingaantallen; Een integrale benadering van het vastgoed; De visie en plannen van de schoolbesturen; Ontwikkelingen op het gebied van kinderopvang en buitenschoolse opvang. Doel van de opdracht is tevens om op basis van informatie vanuit de schoolbesturen en de dienst OCW, afdeling Onderwijshuisvesting voorstellen te ontwikkelen, die leiden tot optimalisering van het gebruik van schoolgebouwen in het stadsdeel Centrum. Ten slotte is het van groot belang dat bij het gehele proces voldoende terugkoppeling plaatsvindt tussen de visies van de schoolbesturen en de verschillende betrokkenen aan de zijde van de gemeente. Het IHP is dan ook gerealiseerd in nauw overleg met de hiervoor ingestelde Klankbordgroep. 2.4 Het vervolg Met dit tweede IHP voor het stadsdeel Centrum is voor de onderwijshuisvesting weer een middellang termijnperspectief ontwikkeld. Dat maakt het mogelijk om samen met schoolbesturen afspraken te maken over (verder onderzoek naar) de mogelijke investeringen voor de komende 5 à 10 jaar. Op basis van deze voorstellen kan afstemming plaatsvinden met betrekking tot de realisatie van Brede Buurtscholen of Integrale Kindcentra en kan rekening worden gehouden met ontwikkelingen die vanuit de stedenbouwkundige invalshoek als gewenst of juist ongewenst worden beschouwd. Door de continue en planmatige benadering ten aanzien van onderwijshuisvesting in dit stadsdeel wordt ook voorkomen dat kansloze aanvragen voor voorzieningen in de huisvesting (Programma onderwijshuisvesting) worden ingediend en moeten worden behandeld. Het IHP is geen statisch document, maar geeft de richting aan voor de ontwikkelingen in de onderwijshuisvesting in de komende jaren. In het reguliere overleg met de schoolbesturen aangaande onderwijshuisvesting, de werkgroep Huisvesting en Spreiding, zal de voortgang van het IHP periodiek worden gemonitord. Bij de jaarlijks door de schoolbesturen in te dienen aanvragen in het kader van het Programma onderwijshuisvesting vindt beoordeling plaats op basis van de dan geldende wet- en regelgeving en de dan voorliggende gegevens ten aanzien van leerlingenaantallen en leerlingenprognoses. 2 april 2015 980070 8/31

3 Ontwikkelingen 3.1 Onderwijshuisvesting Beleidsontwikkelingen Lokaal beleid uit HEA Het onderwijsinhoudelijke beleid van de gemeente Den Haag is vastgelegd in de Haagse Educatieve Agenda (HEA). Aspecten van de HEA hebben gevolgen voor de huisvesting van het onderwijs. Het gaat hierbij met name om: leerkansenprofiel, neveninstromers en schakelklassen, voorschool/peuterspeelzaal (mogelijk ondergebracht in brede buurtschool). Met betrekking tot voornoemde aspecten zijn regelingen opgenomen in de per 1 januari 2015 in werking getreden nieuwe verordening Voorzieningen huisvesting onderwijs gemeente Den Haag 2015. Gelet op de recente invoerdatum van deze nieuwe Verordening is in dit IHP nog slechts beperkt rekening gehouden met voornoemde schoolruimtetechnische aspecten. Bij nieuw door de schoolbesturen in te dienen aanvragen vindt uiteraard beoordeling plaats op basis van de voornoemde nieuwe Verordening. Overheveling buitenonderhoud Tot 1 januari 2015 zijn gemeenten verantwoordelijk voor de nieuwbouw en de uitbreiding van schoolgebouwen in het primair onderwijs en voor het buitenonderhoud en de aanpassing ervan. Op 1 januari 2015 is de wet gewijzigd en zijn de verantwoordelijkheid en het budget voor buitenonderhoud en aanpassingen overgeheveld van de gemeenten naar de schoolbesturen. Gemeenten blijven verantwoordelijk voor nieuwbouw en uitbreiding van schoolgebouwen. Schoolbesturen waren altijd al verantwoordelijk voor het binnenonderhoud en zijn nu verantwoordelijk voor al het onderhoud en aanpassingen aan hun schoolgebouwen. Ontwikkelingen in aantallen leerlingen In 2014 is er een prognose opgesteld voor de ontwikkeling van het aantal basisschoolleerlingen in de gemeente Den Haag. Voor stadsdeel Centrum wordt tot 2025 een lichte daling verwacht. De ontwikkeling verschilt echter wel per wijk, vooral in de Schilderbuurt en Transvaalkwartier wordt een daling verwacht. Tabel: Prognose leerlingen basisonderwijs Wijk / jaar 2015 2018 2020 2025 2015-2025 Archipelbuurt 244 263 263 255 11 Zeeheldenkwartier 163 161 161 158-5 Willemspark 690 721 724 714 24 Stationsbuurt 226 260 302 298 72 Schilderbuurt 4.028 3.986 3.963 3.884-144 Oud Stad Centrum 858 850 848 831-27 Transvaalkwartier 2.461 2.458 2.466 2.398-63 Groente- en fruitmarkt 322 323 320 315-7 Totaal stadsdeel Centrum 8.992 9.022 9.047 8.853-139 2 april 2015 980070 9/31

3.2 Kinderdagopvang en buitenschoolse opvang Kinderdagopvang en buitenschoolse opvang hebben veelal een directe relatie met het basisonderwijs en de huisvesting ervan. Hoewel de Wet Kinderopvang de gemeente niet voorschrijft te voorzien in de huisvesting van kinderopvang, streeft Den Haag ernaar om het aantal kinderopvangcentra in, of direct nabij, scholen in stand te houden en, indien nodig blijkt, verder uit te breiden. Dit in verband met de koppeling van kinderopvang en onderwijs, en de doorontwikkeling van de brede buurtscholen (De Haagse Educatieve Agenda 2014-2018, BOW/2013.655 RIS268491). In deze paragraaf worden de belangrijkste beleidsontwikkelingen en de verwachte ontwikkeling van het aantal deelnemers beschreven. Beleidsontwikkelingen Op 24 april 2014 heeft de gemeenteraad het volgende besloten inzake het beschikbaar stellen rendabel investeringskrediet en beleid ten aanzien van gemeentelijke accommodaties kinderopvang: I. Tot het beschikbaar stellen van een rendabel investeringskrediet van 5 miljoen euro en af te schrijven conform de daarvoor geldende termijnen; II. In te stemmen met het beleid om bij (vervangende) nieuwbouw van schoolgebouwen tegelijkertijd rendabel (vervangende) nieuwbouw te realiseren van accommodaties voor kinderopvang, en de bestaande voorraad accommodaties kinderopvang in stand te houden zolang er behoefte aan bestaat; III. In te stemmen om gelijktijdig met de besluitvorming over het jaarlijkse programma onderwijshuisvesting ook te besluiten over de nieuwbouw van rendabel te financieren accommodaties voor kinderopvang in een programma accommodaties kinderopvang. Tevens is het volgende beleid vastgesteld ten aanzien van de bestaande voorraad. Gelet op de ontwikkelingen in de kinderopvang in Den Haag zal de gemeente kritisch omgaan met haar bestaande voorraad vastgoed ten behoeve van kinderopvang. Daarom wordt het volgende beleid voorgesteld; a. Ten aanzien van bestaande panden welke niet in of in de nabijheid van schoolgebouwen zijn gelegen zal de verhuursituatie worden voortgezet, voor zolang daar vraag naar is. Ingeval van leegstand als gevolg van huuropzeggingen, zal voor deze panden op de gebruikelijke wijze een andere (maatschappelijke) functie worden gezocht, dan wel worden overgegaan tot verkoop. b. Ten aanzien van bestaande panden, in of in nabijheid van schoolgebouwen zal de functie voor kinderopvang worden behouden vanwege het belang voor onderwijsdoelen, zoals de Brede Buurtschool en het Integraal Kindcentrum. Bij vervanging van het schoolgebouw zal tevens de voorziening voor kinderopvang worden vervangen. Ontwikkelingen in aantallen deelnemers In het rapport Bevolkingsprognose Haagse kinderen t.b.v. dag- en buitenschoolse opvang (september 2014) staat de verwachte ontwikkeling van het aantal deelnemers in de kinderdagopvang en buitenschoolse opvang beschreven. Zowel voor de kinderdagopvang als de buitenschoolse opvang wordt tot 2020 een lichte groei verwacht voor stadsdeel Centrum. De ontwikkeling verschilt echter wel per wijk, vooral in de Schilderbuurt wordt een daling verwacht. 2 april 2015 980070 10/31

Tabel: Prognose kinderdagopvang 0 3 jarigen Wijk / jaar 2014 2016 2018 2020 2014-2020 Archipelbuurt 212 222 212 204-8 Zeeheldenkwartier 453 466 470 461 8 Willemspark 50 59 59 53 3 Stationsbuurt 503 494 528 515 12 Centrum 637 708 740 785 148 Schilderbuurt 1.867 1.838 1.837 1.794-73 Transvaalkwartier 950 957 937 913-37 Groente- en fruitmarkt 324 322 318 314-10 Totaal stadsdeel Centrum 4.996 5.066 5.101 5.039 43 Tabel: Prognose buitenschoolse opvang 4-12 jarigen Wijk / jaar 2014 2016 2018 2020 2014-2018 Archipelbuurt 482 490 505 512 30 Zeeheldenkwartier 790 792 788 783-7 Willemspark 62 78 88 86 24 Stationsbuurt 742 789 852 822 80 Centrum 987 1.045 1.089 1.196 209 Schilderbuurt 4.144 4.019 3.952 3.930-214 Transvaalkwartier 1.989 1.983 1.969 1.983-6 Groente- en fruitmarkt 673 674 681 682 9 Totaal stadsdeel Centrum 9.869 9.870 9.924 9.994 125 2 april 2015 980070 11/31

4 Van analyse naar voorstellen 4.1 Inleiding Om te komen tot goede voorstellen zijn alle locaties vanuit meerdere perspectieven en op buurtniveau beoordeeld. Van elke locatie is op basis van 4 perspectieven een knelpuntenanalyse gemaakt. Deze knelpuntenanalyse geeft een integraal beeld van de staat van elke schoollocatie. Bij de analyse van de schoollocaties is een clustering gemaakt van buurten zodat tevens een beeld ontstaat van eventuele knelpunten in een bepaald gebied. Dit beeld helpt bij het formuleren van integrale voorstellen. De buurten van stadsdeel Centrum zijn geclusterd in de volgende 5 gebieden: Zeeheldenkwartier, Archipelbuurt en Willemspark; Kortenbos, Voorhout, Uilebomen en Zuidwal; Rivierenbuurt; Schildersbuurt en Huygenspark; Groente- en fruitmarkt en Transvaalkwartier. Verder zijn per cluster de ontwikkelingen op het gebied van lokaal beleid meegenomen en is teruggeblikt welke plannen zijn gerealiseerd uit het Integraal Huisvestingsplan Onderwijs stadsdeel Centrum uit 2001 of welke andere plannen er sindsdien zijn gerealiseerd. 4.2 Zeeheldenkwartier, Archipelbuurt en Willemspark In de buurten Zeeheldenkwartier, Archipelbuurt en Willemspark zijn de volgende 5 scholen gevestigd. School Locatie Ruimte Toevoeging Archipel Atjehstraat 31 les De Haagsche Schoolvereniging Nassaulaan 26 les/gym Willemspark Frederikstraat 28 Nieuwbouwlocatie Max Velthuijs Da Costastraat 40 les/gym Da Costaschool Van de Spiegelstraat 23 les/gym Betreft dislocatie Gerealiseerde en lopende planvorming In het Integraal Huisvestingsplan stadsdeel Centrum uit 2001 zijn geen voorstellen voor nieuwbouw in dit cluster opgenomen. Met onderscheidenlijk de Programma s onderwijshuisvesting 2006 en, na bestuursovername, respectievelijk 2011, 2012, 2013, is vervangende nieuwbouw toegekend aan basisschool Willemspark. Momenteel wordt deze vervangende nieuwbouw gerealiseerd aan de Frederikstraat. Tevens is met het Programma onderwijshuisvesting 2014 vervangende nieuwbouw voor 12 groepen toegekend voor de Da Costaschool (locatie Van de Spiegelstraat). De nieuwbouw start waarschijnlijk in 2015. 2 april 2015 980070 12/31

Kaart 1: cluster Zeeheldenkwartier, Archipelbuurt en Willemspark 4.2.1 Analyse Vraag en aanbod Per 1-10-2014 zijn er in dit cluster 1.868 leerlingen gehuisvest. Dit is inclusief de gehele Da Costaschool, waarvan alleen een dislocatie in stadsdeel Centrum gelegen is, en De Haagsche Schoolvereniging, die 2 dislocaties heeft in stadsdeel Haagse Hout. Volgens de laatste leerlingprognose stijgt dit aantal leerlingen naar 1.878 leerlingen in 2024. Aantal Ruimtebehoefte Capaciteit Verschil School leerlingen in groepen in lokalen in groepen Archipel 230 10 8-2 De Haagsche Schoolvereniging 723* 31 37* + 6 Willemspark 237 10 nieuwbouw 0 Max Velthuijs 155 7 8 + 1 Da Costaschool** 523 23 20-3 Totaal 1.868 81 83 + 2 * Inclusief 2 dislocaties in stadsdeel Haagse Hout ** Betreft de gehele school, waarvan de hoofdlocatie in stadsdeel Scheveningen is gelegen. 2 april 2015 980070 13/31

Technische staat, financiën en breed gebruik - De technische staat van alle schoollocaties in dit cluster is door de schoolbesturen als goed of uitstekend beoordeeld. Uitzondering hierop vormt De Haagsche Schoolvereniging (locatie Nassaulaan), waar de technische staat als matig/slecht is aangemerkt. - Vanuit financieel perspectief zijn alle schoollocaties als goed of uitstekend beoordeeld. Uitzondering hierop vormt Archipel, die hoge onderhoudslasten in het vooruitzicht heeft. De verantwoordelijkheid voor het onderhoud ligt bij het schoolbestuur. - Het brede gebruik (functionaliteit) van de schoollocaties is door de schoolbesturen als redelijk tot goed beoordeeld. School Vraag en aanbod Staat gebouw Financien Breed gebruik Archipel De Haagsche Schoolvereeniging NVT Willemspark NVT NVT NVT NVT Max Velthuijs Da Costaschool - Dislocatie NVT NVT NVT NVT Lokaal beleid - Conform het Beleidskader subsidieregeling multifunctioneel gebruik schoolgebouwen is aan de volgende scholen een subsidie verleend: Datum Beoogd multifunctioneel Aantal School Locatie verlening gebruik ruimten Willemspark Frederikstraat 28 8-8-2012 Naschoolse opvang 1 Da Costaschool Van de Spiegelstraat 23 30-7-2013 Buitenschoolse opvang 2 4.2.2 Voorstel De voorgaande analyse van de schoolgebouwen en de verwachting van de leerlingontwikkeling geeft geen aanleiding geeft om grootschalige ingrepen op clusterniveau voor te stellen. De voorstellen richten zich vooral op de individuele situatie bij de scholen en het voorzetten van reeds gestarte (nieuwbouw)ontwikkelingen. School Archipel De Haagsche Schoolvereniging Willemspark Max Velthuijs Da Costaschool Voorstel Onderzoeken uitbreidingsmogelijkheden Overleg met schoolbestuur over (eigendoms)status gebouw Na realisatie vervangende nieuwbouw in stand houden In stand houden Na realisatie vervangende nieuwbouw in stand houden 2 april 2015 980070 14/31

4.3 Kortenbos, Voorhout, Uilebomen en Zuidwal In de buurten Kortenbos, Voorhout, Uilebomen en Zuidwal, die alleen onderdeel uitmaken van de wijk Oude Stad Centrum, zijn de volgende 4 scholen gevestigd. School Locatie Ruimte Toevoeging St. Carolusschool Westeinde 103 les/gym St. Carolusschool Westeinde 107 Les Prinsehaghe Prot. Chr. Basisschool Prinsegracht 182 les/gym Meester Schabergschool Sirtemastraat 400 Les Zuidwalschool Zuidwal 47 les/gym Kaart 2: cluster Kortenbos, Voorhout, Uilebomen en Zuidwal 2 april 2015 980070 15/31

Gerealiseerde en lopende planvorming In het Integraal Huisvestingsplan stadsdeel Centrum uit 2001 zijn twee voorstellen voor vervangende nieuwbouw in dit cluster opgenomen. In 2004 is vervangende nieuwbouw gerealiseerd voor Prinsehaghe en 2005 voor de Zuidwalschool. 4.3.1 Analyse Vraag en aanbod Per 1-10-2014 zijn er in dit cluster 848 leerlingen gehuisvest. Volgens de laatste leerlingprognose daalt dit aantal leerlingen naar 833 leerlingen in 2024. School Aantal leerlingen Ruimtebehoefte in groepen St. Carolusschool 274 13 St. Carolusschool 3 Capaciteit in lokalen 13 Prinsehaghe Prot. Chr. Basisschool 241 10 11 + 1 Meester Schabergschool 131 6 10 + 4 Zuidwalschool 202 10 14 + 4 Totaal 848 39 51 + 12 Verschil in groepen + 3 Technische staat, financiën en breed gebruik - De technische staat van alle schoollocaties in dit cluster is door de schoolbesturen als goed of uitstekend beoordeeld. - Het financieel perspectief van de schoollocaties laat een wisselend beeld zien. Zo scoren de St. Carolusschool (Westeinde 103) en Zuidwalschool goed of voldoende als het gaat om de hoogte van de exploitatielasten. De exploitatielasten van de Carolusschool (Westeinde 107) zijn als redelijk beoordeeld. De Meester Schabergschool en Prinsehaghe scoren matig of slecht en hebben hoge exploitatielasten in het vooruitzicht. De verantwoordelijkheid voor het onderhoud ligt bij het schoolbestuur. - Het brede gebruik (functionaliteit) van alle schoollocaties is door de schoolbesturen als redelijk tot goed beoordeeld. Uitzondering is de St. Carolusschool (Westeinde 103), waarbij de functionaliteit van het gebouw als knelpunt wordt ervaren. Het aanpassen van het gebouw, ter verbetering van de functionaliteit, is de verantwoordelijkheid van het schoolbestuur. School Vraag en aanbod Staat gebouw Financien Breed gebruik St. Carolusschool St. Carolusschool Prinsehaghe Prot. Chr. Basisschool Meester Schabergschool Zuidwalschool Lokaal beleid - Conform het Beleidskader subsidieregeling multifunctioneel gebruik schoolgebouwen is aan de volgende scholen een subsidie verleend: School Locatie Datum verlening Beoogde multifunctioneel gebruik Prinsehaghe Prinsegracht 182 6-8-2013 Buitenschoolse opvang 1 Aantal Ruimten 2 april 2015 980070 16/31

4.3.2 Voorstel De voorgaande analyse van de schoolgebouwen en de verwachting van de leerlingontwikkeling laat op clusterniveau zien dat er enige overcapaciteit aanwezig is. De voorstellen zijn er vooral op gericht om deze overcapaciteit terug te dringen. School St. Carolusschool (Westeinde 103) St. Carolusschool (Westeinde 107) Prinsehaghe Prot. Chr. Basisschool Meester Schabergschool Zuidwalschool Voorstel Vervangende nieuwbouw (conform indicatief meerjaren investeringsprogramma of onderzoeken verhuizing naar en uitbreiding van locatie Sirtemastraat (afhankelijk van ontwikkelingen Meester Schabergschool) In stand houden Onderzoeken verplaatsing richting Voorhout / Binnenhof In stand houden en onderzoeken mogelijkheden medegebruik 4.4 Rivierenbuurt In de Rivierenbuurt is de volgende school gevestigd. School Locatie Ruimte Toevoeging Jan van Nassauschool voor CHr. BO Jan van Nassauschool voor CHr. BO Kaart 3: cluster Kortenbos, Voorhout, Uilebomen en Zuidwal Gouwestraat 11/13 les/gym Huidige locatie Zaanstraat 27 les-gym Nieuwbouwlocatie 2 april 2015 980070 17/31

Gerealiseerde en lopende planvorming In het Integraal Huisvestingsplan stadsdeel Centrum uit 2001 zijn geen voorstellen voor vervangende nieuwbouw in dit cluster opgenomen. Met het Programma onderwijshuisvesting 2011 is vervangende nieuwbouw toegekend aan de Jan van Nassauschool. Momenteel wordt deze vervangende nieuwbouw gerealiseerd aan de Zaanstraat. 4.4.1 Analyse Vraag en aanbod Per 1-10-2014 zijn er in dit cluster 242 leerlingen gehuisvest. Volgens de laatste leerlingprognose stijgt dit aantal leerlingen naar 302 leerlingen in 2024. School Jan van Nassauschool voor Chr. BO Aantal leerlingen Ruimtebehoefte in groepen Capaciteit in lokalen 242 12 nieuwbouw (12) 0 Verschil in groepen Technische staat, financiën en breed gebruik - Aangezien er op dit moment voor de Jan van Nassauschool vervangende nieuwbouw wordt gerealiseerd is de huidige locatie aan de Gouwestraat niet beoordeeld. School Vraag en aanbod Staat gebouw Financien Breed gebruik Jan van Nassauschool voor Chr. BO NVT NVT NVT NVT Lokaal beleid - Conform het Beleidskader subsidieregeling multifunctioneel gebruik schoolgebouwen is aan de volgende school een subsidie verleend: School Locatie Datum verlening Beoogd multifunctioneel gebruik Aantal ruimten Jan van Nassauschool Zaanstraat 22-10-2013 Betreft speelterrein NVT 4.4.2 Voorstel Vanwege de reeds in uitvoering zijnde vervangende nieuwbouw is de Jan van Nassauschool niet geanalyseerd. Het voorstel richt zich op het voorzetten van de reeds gestarte ontwikkeling. School Jan van Nassauschool Voorstel Na realisatie vervangende nieuwbouw in stand houden 2 april 2015 980070 18/31

4.5 Schildersbuurt en Huygenspark In de buurten Schildersbuurt en Huygenspark zijn de volgende 14 scholen gevestigd. School Locatie Ruimte Toevoeging Koningin Beatrixschool Saenredamstraat 4 les/gym De Buutplaats Hoefkade 677 les De Buutplaats Stortenbekerstraat 264 les t Palet Vaillantlaan 230 les/gym t Palet Doedijnsstraat 4 les t Palet Gerard Doustraat 192 les Huurlocatie De Triangel Meester de Bruinplein 3 les Het Startpunt Suze Robertsonstraat 103 les/gym Van Ostadeschool Van Ostadestraat 245 les/gym Jan Ligthart Slicherstraat 5, 7 en 9 les Het Spectrum Terwestenstraat 105 les De Voorsprong Ruijsdaelstraat 11 les/gym De Voorsprong - nevenvestiging Van Damstraat / Zusterstraat les/gym Prinses Marijkeschool Abraham van Beyerenstraat 1c les/gym Shri Vishnu Hindoe Basisschool Abraham van Beyerenstraat 56 les/gym Basisschool Cosmicus s-gravenzandelaan 262 les/gym Prinses Ireneschool Slicherstraat 6 les AL-QOEBA Basisscholen 's-gravenzandelaan 185 les AL-QOEBA Basisscholen Van Damstraat / Zusterstraat les Gerealiseerde en lopende planvorming In het Integraal Huisvestingsplan stadsdeel Centrum uit 2001 zijn 5 voorstellen voor vervangende nieuwbouw in dit cluster opgenomen. In 2004 is vervangende nieuwbouw gerealiseerd voor De Buutplaats (locatie Hoefkade) en Shri Vishnu Hindoe Basisschool. In 2005 is voor Het Spectrum vervangende nieuwbouw gerealiseerd in de vorm van een unilocatie. In 2009 is vervangende nieuwbouw gerealiseerd voor de Prinses Marijkseschool en Koningin Beatrixschool. Verder is conform het Integraal Huisvestingsplan in 2012 een uitbreiding gerealiseerd bij de Van Ostadeschool. 2 april 2015 980070 19/31

Kaart 4: cluster Schildersbuurt en Huygenspark 4.5.1 Analyse Vraag en aanbod Per 1-10-2014 zijn er in dit cluster 3.957 leerlingen gehuisvest. Volgens de laatste leerlingprognose daalt dit aantal leerlingen naar 3.903 leerlingen in 2024. Aantal Ruimtebehoefte Capaciteit Verschil School leerlingen in groepen in lokalen in groepen Koningin Beatrixschool 348 17 17 0 De Buutplaats 8 204 10 De Buutplaats 7** t Palet t Palet 592 30 11 t Palet 5 De Triangel 317 18 19 + 1 Het Startpunt 153 8 16 + 8 Van Ostadeschool 394 20 15-5 Jan Ligthart 207 10 16 + 6 Het Spectrum 157 8 21 + 13 20** + 5 + 6 2 april 2015 980070 20/31

De Voorsprong 271 14 24 + 10 De Voorsprong nevenvestiging* 122 7 14* + 7 Prinses Marijkeschool 277 15 17 + 2 Shri Vishnu Hindoe Basisschool 428 18 25 + 7 Basisschool Cosmicus 140 7 14** + 7 Prinses Ireneschool 196 10 16 + 6 AL-QOEBA Basisscholen AL-QOEBA Basisscholen 151 7 6** - 1 Totaal 3.957 199 271 72 * Medegebruik door Al-Qoeba. ** Inclusief vermindering capaciteit i.v.m. voorschool en peuterspeelzaal Technische staat, financiën en breed gebruik - De technische staat van alle schoollocaties in dit cluster is door de schoolbesturen als goed of uitstekend beoordeeld. Uitzondering hierop vormen De Buutplaats (locatie Stortenbekerstraat), Het Startpunt en De Voorsprong (locatie Ruijsdaalstraat), die als redelijk zijn beoordeeld. Alleen de technische staat van Al-Qoeba is door het schoolbestuur als matig/slecht beoordeeld. - Het financieel perspectief van de schoollocaties laat een wisselend beeld zien. Zo scoren 9 van de 19 locaties een goed of uitstekend als het gaat om de hoogte van de exploitatielasten. Het Startpunt, Jan Ligthart, Het Spectrum en Basisschool Cosmicus hebben een redelijke exploitatie. De locaties van t Palet, Prinses Ireneschool en Al-Qoeba scoren matig of slecht en hebben hoge exploitatielasten in het vooruitzicht. De verantwoordelijkheid voor de exploitatie van de schoolgebouwen ligt echter bij de schoolgebouwen. - Het brede gebruik (functionaliteit) van de schoollocaties is door de schoolbesturen en laat eveneens een wisselend beeld zien. Zo scoren 7 van de 19 schoollocaties goed of uitstekend. De Koning Beatrixschool, De Buutplaats (beide locaties), De Triangel, Van Ostadeschool, Jan Ligthart, Het Spectrum, De Voorsprong (locatie Van Damstraat) en Shri Vishnu Hindoe Basisschool zijn allen beoordeeld met een redelijke functionaliteit. Alleen de locaties t Palet (locatie Gerard Doustraat) en Al-Qoeba zijn beoordeeld met een matige of slechte functionaliteit. Het aanpassen van het gebouw, ter verbetering van de functionaliteit, is de verantwoordelijkheid van het schoolbestuur. 2 april 2015 980070 21/31

School Vraag en aanbod Staat gebouw Financien Breed gebruik Koningin Beatrixschool De Buutplaats De Buutplaats t Palet t Palet t Palet De Triangel Het Startpunt Van Ostadeschool Jan Ligthart Het Spectrum De Voorsprong De Voorsprong - nevenvestiging Prinses Marijkeschool Shri Vishnu Hindoe Basisschool Basisschool Cosmicus Prinses Ireneschool voor Chr. BO AL-QOEBA Basisscholen AL-QOEBA Basisscholen - - - Lokaal beleid - Er zijn conform het Beleidskader subsidieregeling multifunctioneel gebruik schoolgebouwen geen subsidies verleend. 4.5.2 Voorstel De voorgaande analyse van de schoolgebouwen en de verwachting van de leerlingontwikkeling laat op clusterniveau zien dat er aanzienlijke overcapaciteit aanwezig is. De omvang van overcapaciteit geeft aanleiding om het aantal schoollocaties voor de betreffende scholen te reduceren. De voorstellen zijn er vooral op gericht om deze overcapaciteit terug te dringen of de mogelijkheden hiertoe te onderzoeken. School Koningin Beatrixschool De Buutplaats (Hoefkade) Voorstel Bij (toekomstig) ruimtetekort verwijzen naar leegstand In stand houden en onderzoeken mogelijkheden medegebruik De Buutplaats (Stortenbekerstraat) In stand houden en onderzoeken mogelijkheden medegebruik t Palet (Vaillantlaan) In stand houden t Palet (Doedijnstraat) In stand houden t Palet (Gerard Doustraat) Opzeggen huur waarmee de locatie komt te vervallen voor onderwijs De Triangel In stand houden Het Startpunt In stand houden en onderzoeken mogelijkheden medegebruik Van Ostadeschool Jan Ligthart Verwijzen naar leegstand (mogelijk Het Spectrum) Onderzoeken toekomstperspectief mogelijk in samenhang met Prinses Ireneschool 2 april 2015 980070 22/31

Het Spectrum De Voorsprong De Voorsprong - nevenvestiging Prinses Marijkeschool Shri Vishnu Hindoe Basisschool Basisschool Cosmicus Prinses Ireneschool AL-QOEBA Basisscholen ( s-gravenzandelaan) AL-QOEBA Basisscholen (Zusterstraat) In stand houden en onderzoeken mogelijkheden medegebruik door onder andere de Van Ostadeschool In stand houden Afstoten door De Haagse Scholen* In stand houden In stand houden en onderzoeken medegebruik In stand houden en onderzoeken medegebruik Onderzoeken toekomstperspectief in samenhang met Jan Ligthart Onderzoeken toekomstperspectief, inclusief alternatieve huisvesting * In gezamenlijk overleg met de betrokken schoolbesturen dient naar een oplossingsrichting te worden gezocht voor de schoollocatie aan de Van Damstraat. Hierbij spelen de volgende aspecten een rol: - Voor De Haagse Scholen geldt dat er op een aantal schoollocaties sprake is van overcapaciteit. Het schoolbestuur onderzoekt de mogelijkheden om deze overcapaciteit terug te brengen. De locatie van Damstraat is hierbij beoogd om af te stoten. - Islamitische Basisschool Yunus Emre, gelegen in Transvaalkwartier, is de afgelopen jaren gegroeid en heeft daardoor extra onderwijscapaciteit nodig. Deze capaciteit kan worden gerealiseerd door uitbreiding van één van de bestaande locaties of het betrekken van een andere locatie. De locatie van Damstraat is in beeld als mogelijke locatie om het capaciteitstekort op te lossen. - Voor Al-Qoeba Basischolen dient het toekomstperspectief te worden onderzocht. Alternatieve huisvesting is hierbij een mogelijkheid. De locatie van Damstraat is hierbij ook in beeld als mogelijke toekomstige schoollocatie. 4.6 Groente- en fruitmarkt en Transvaalkwartier In de buurten Groente- en fruitmarkt en Transvaalkwartier zijn de volgende 7 scholen gevestigd. School Locatie Ruimte Toevoeging Onze Wereld Brandtstraat 87 les Onze Wereld Brandstraat 80 les Comenius Chr. Basisschool Colensostraat 6 les Comenius Chr. Basisschool Viljoenstraat 8 les Paul Krugerschool Fisherstraat 133 les De La Reyschool De la Reyweg 212 les/gym Yunus Emre Islamitische Basisschool Mandelaplein 2 les Yunus Emre Islamitische Basisschool Vrijstaathof 50 les/gym Het Galjoen Anna Blamanplein 15 les/gym Het Galjoen Arnold Aletrinoplants. 8 les De Springbok Pretoriusstraat 123 les De Springbok Wolmaransstraat 100 les/gym 2 april 2015 980070 23/31

Kaart 5: cluster Groente- en fruitmarkt en Transvaalkwartier 2 april 2015 980070 24/31

Gerealiseerde en lopende planvorming In het Integraal Huisvestingsplan stadsdeel Centrum uit 2001 is één voorstel voor uitbreiding / vervangende nieuwbouw in dit cluster opgenomen. In 2008 is vervangende nieuwbouw gerealiseerd bij Yunus Emre (locatie Mandelaplein). Daarnaast is op het Programma Onderwijshuisvesting 2008 uitbreiding voor Het Galjoen opgenomen. Dit heeft geresulteerd in de realisatie van een dislocatie (locatie Arnold Aletrinoplantsoen) in 2011. Verder is op het Programma Onderwijshuisvesting 2008 vervangende nieuwbouw opgenomen voor Comenius (locatie Colensostraat), dat in 2012 is gerealiseerd. 4.6.1 Analyse Vraag en aanbod Per 1-10-2014 zijn er in dit cluster 2.858 leerlingen gehuisvest. Volgens de laatste leerlingprognose daalt dit aantal leerlingen naar 2.736 leerlingen in 2024. School Aantal leerlingen Ruimtebehoefte in groepen Onze Wereld 16 805 41 Onze Wereld 18 Comenius Chr. Basisschool 7* 178 10 Comenius Chr. Basisschool 4** Capaciteit in lokalen Paul Krugerschool 185 9 9 0 De La Reyschool 246 11 13 + 2 Yunus Emre Islamitische 15*** Basisschool 663 32 Yunus Emre Islamitische 10 Basisschool Het Galjoen 11 305 15 Het Galjoen 8 De Springbok 20 476 24 De Springbok 16 Totaal 2.858 142 147 + 5 Verschil in groepen - 7 + 1-7 + 4 + 12**** * Inclusief vermindering capaciteit i.v.m. voorschool / peuterspeelzaal (moet nog formeel worden aangevraagd) ** Inclusief vermindering capaciteit i.v.m. multifunctioneel gebruik *** Inclusief vermindering capaciteit i.v.m. voorschool / peuterspeelzaal **** 2 lokalen in medegebruik door Paul Krugerschool Technische staat, financiën en breed gebruik - De technische staat van het merendeel van de schoollocaties in dit cluster is door de schoolbesturen als goed of uitstekend beoordeeld. Uitzondering hierop vormen Het Galdoen (locatie Anna Blamanplein) en De Springbok (locatie Pretoriusstraat), die als redelijk zijn beoordeeld. Alleen de technische staat van de De La Reyschool en Yunus Emre (locatie Vrijstaathof) zijn door het schoolbestuur als matig/slecht beoordeeld. - Het financieel perspectief van de schoollocaties laat een wisselend beeld zien. Zo scoren 4 van de 10 locaties een goed of uitstekend als het gaat om de hoogte van de exploitatielasten. Onze Wereld (locatie Brandstraat 80), Comenius (locatie Colensostraat) en Het Galjoen hebben een redelijke exploitatie. De locatie Onze Wereld (locatie Brandstraat 87) en De La Reyschool scoren matig of slecht en hebben hoge exploitatielasten in het vooruitzicht. De verantwoordelijkheid voor de 2 april 2015 980070 25/31

exploitatie van de schoolgebouwen ligt echter bij de schoolgebouwen. - Het brede gebruik (functionaliteit) van de schoollocaties is door de schoolbesturen en laat eveneens een wisselend beeld zien. Zo scoren 4 van de 11 schoollocaties goed of uitstekend. Onze Wereld (locatie Brandstraat 87), Yunus Emre (locatie Vrijstaathof), Het Galjoen en De Springbok (locatie Wolmaransstraat) zijn beoordeeld met een redelijke functionaliteit. Alleen Comenius (locatie Colensostraat) en de Paul Krugerschool zijn beoordeeld met een matig of slechte functionaliteit. Het aanpassen van het gebouw, ter verbetering van de functionaliteit, is de verantwoordelijkheid van het schoolbestuur. School Vraag en aanbod Staat gebouw Financien Breed gebruik Onze Wereld Onze Wereld Comenius Chr. Basisschool Comenius Chr. Basisschool - - - Paul Krugerschool De La Reyschool Yunus Emre Islamitische Basisschoo Yunus Emre Islamitische Basisschoo NVT Het Galjoen Het Galjoen De Springbok De Springbok Lokaal beleid - Conform het Beleidskader subsidieregeling multifunctioneel gebruik schoolgebouwen is aan de volgende scholen een subsidie verleend: School Locatie Comenius Viljoenstraat 8 2014 Paul Krugerschool Fisherstraat 133 2014 Yunus Emre Mandelaplein 2 2014 Datum verlening Beoogd multifunctioneel gebruik Vermindering capaciteit t.b.v. diverse functies Vermindering capaciteit t.b.v. diverse functies uitbreiding met 3 multifunctionele ruimten Aantal ruimten NVT NVT 3 2 april 2015 980070 26/31

4.6.2 Voorstel De voorgaande analyse van de schoolgebouwen en de verwachting van de leerlingontwikkeling laat op clusterniveau zien dat de aanwezige capaciteit een aandachtspunt is, zowel door tekort als leegstand. De voorstellen zijn er vooral op gericht om deze capaciteit beter te laten aansluiten. Tevens is er op 2 locaties aanleiding voor een impuls ten aanzien van de technische staat. School Onze Wereld (Brandtstraat 87) Onze Wereld (Brandtstraat 80) Comenius Chr. Basisschool (Colensostraat) Comenius Chr. Basisschool (Viljoenstraat) Paul Krugerschool De La Reyschool Yunus Emre Islamitische Basisschool (Mandelaplein) Yunus Emre Islamitische Basisschool (Vrijstaahof) Het Galjoen (A. Blamanplein) Het Galjoen (A. Aletrinoplants.) De Springbok (Pretoriusstraat) De Springbok (Wolmaransstraat) Voorstel Realisatie uitbreiding van 9 groepen conform het Programma Onderwijshuisvesting 2013 In stand houden In stand houden In stand houden In stand houden Vervangende nieuwbouw (conform indicatief meerjaren investeringsprogramma) Onderzoeken mogelijkheden realisatie extra capaciteit op andere locatie, mogelijk ingebruikneming locatie van Damstraat 7 Realisatie reeds toegekende revitalisatie van het schoolgebouw (monument) In stand houden In stand houden In stand houden en onderzoeken medegebruik In stand houden 2 april 2015 980070 27/31

5 Resultaat 5.1 Inleiding Met het opstellen van Integraal Huisvestingsplannen geeft de gemeente mede invulling aan zorgplicht en beoogt de gemeente tevens de kwaliteit van de schoolgebouwen een impuls te geven. In dit hoofdstuk wordt beschreven tot welke resultaten de voorstellen zullen leiden en welke knelpunten mogelijkerwijs nog aandacht vragen. Het resultaat is hierbij vanuit de vier perspectieven bekeken, waarbij telkens wordt ingezoomd op de verschillende clusters. 5.2 Vraag en aanbod Uit de analyse komt naar voren dat bij de meeste scholen vraag en aanbod het meeste directe knelpunt is. Vooral in het cluster Schildersbuurt en Huygenspark is er sprake van een aanzienlijke normatieve overcapaciteit (van 72 lokalen). Aangezien het aantal leerlingen tot 2024 licht gaat dalen, zijn ingrijpende voorstellen nodig om deze overcapaciteit terug te dringen. Met de huidige voorstellen wordt bij één locatie de huur opgezegd en wordt één locatie ingezet voor een school buiten het cluster. Hiermee wordt de capaciteit voor de betreffende scholen met 12 lokalen teruggebracht. Er blijft een dus een substantiële overcapaciteit in dit cluster over. De volgende acties moeten er voor gaan zorgen dat deze overcapaciteit verder wordt teruggedrongen: De meeste overcapaciteit is in dit cluster geconstateerd bij De Haagse Scholen (41 lokalen). De Haagse Scholen heeft aangegeven de mogelijkheden voor het terugbrengen van de totale capaciteit te onderzoeken. Het streven is om op termijn één of meerdere locaties af te stoten, mogelijk door het herschikken van schoollocaties. De Haagse Scholen zal deze ontwikkeling nadrukkelijk samen met de gemeente afstemmen. Bij een zestal locaties wordt voorgesteld om de mogelijkheden voor medegebruik (of verhuur) te onderzoeken om daarmee de leegstand terug te dringen. De gemeentelijke organisatie gaat zich mede inspannen om deze leegstand terug te dringen. De gemeente is eigenaar en huurder van diverse maatschappelijke locaties, waarin in onder andere kinderdagopvang en buitenschoolse opvang zijn gehuisvest. In overleg met betrokken partijen zal worden onderzocht of dergelijke functies ook in leegstaande scholen kunnen worden gehuisvest. Verder is het nog van belang om te vermelden dat vooral schoolbesturen financieel nadeel ondervinden van de geschetste normatieve leegstand. Voor de leegstaande lokalen ontvangen schoolbesturen geen exploitatievergoeding vanuit de bekostiging door het rijk. Voor de andere clusters kan worden gesteld dat na uitvoering van het voorstel vraag en aanbod goed op elkaar aansluit. 5.3 Staat gebouw De huidige technische staat is van het merendeel (28 van de 37) van de schoolgebouwen door de schoolbesturen als goed of uitstekend beoordeeld. Dit is mede het resultaat van de uitvoering van het Integraal Huisvestingsplan uit 2001. Sindsdien er bij 12 schoollocaties vervangende nieuwbouw gerealiseerd. Met de uitvoering van de voorstellen wordt de technische staat op 4 schoollocaties verbeterd. Hiermee kan worden gesteld dat de technische staat van de schoolgebouwen in Stadsdeel Centrum goed op orde is en nog verder wordt verbeterd. Aandachtspunt verder is Al-Qoeba in het cluster Schildersbuurt en Huygenspark. Hierbij moet het voorstel Onderzoeken toekomstperspectief, inclusief alternatieve huisvesting op termijn leiden tot een verbetering van de huisvesting. 2 april 2015 980070 28/31

Tenslotte is het nog van belang om te vermelden dat schoolbesturen door de overheveling van het buitenonderhoud en aanpassingen sinds 1 januari 2015 een grotere verantwoordelijkheid in het op orde houden van de technische staat van hun schoolbesturen. 5.4 Financiën De exploitatie van de schoolgebouwen komt (nagenoeg) volledig voor rekening van de schoolbesturen. Echter door voorzieningen als vervangende nieuwbouw toe te kennen kan de gemeente direct de exploitatielasten van locaties beïnvloeden. Het huidige beeld laat zien dat 17 van de 35 schoollocaties goed of uitstekend scoren als gaat om de verwachte exploitatielasten. Op 9 locaties worden echter (zeer) hoge exploitatielasten verwacht. Met de uitvoering van de voorstellen wordt de exploitatie (naar verwachting) op 3 van deze locaties verbeterd. Een factor, die van groot belang is voor dekkingskant van de exploitatie van schoolgebouwen, betreft de normatieve leegstand. Voor elk normatief leegstaand lokaal ontvangt een schoolbestuur geen exploitatievergoeding. Vooral in het cluster Schildersbuurt en Huygenspark zijn er schoollocaties, die met normatieve leegstand te maken hebben en daarmee groot risico lopen op exploitatietekorten. Schoolbesturen hebben hiermee dus een direct financieel belang om de normatieve leegstand terug te dringen. 5.5 Breed gebruik Een lastiger meetbaar, maar belangrijk aspect van onderwijshuisvesting is de functionaliteit. Het betreft nadrukkelijk een momentopname en deze is voor een deel afhankelijk van de visie en ambitie van scholen. Door de schoolbesturen zijn alle locaties beoordeeld op basis van onderwijskundige functionaliteit en functionaliteit breed gebruik. Hieruit komt naar voren dat op slechts 5 schoollocaties de functionaliteit van het gebouw als matig of slecht wordt beoordeeld. Met de uitvoering van de voorstellen wordt de functionaliteit op 2 van deze locaties (naar verwachting) verbeterd. Ten slotte geldt ook voor de functionaliteit dat schoolbesturen sinds 1 januari 2015 verantwoordelijk zijn voor aanpassingen in hun schoolgebouwen. Hiermee ligt de verantwoordelijkheid voor verbeteringen aan de functionaliteit voornamelijk bij de schoolbesturen. 2 april 2015 980070 29/31

Bijlage I Overzicht scholen per cluster Zeeheldenkwartier, Archipelbuurt en Willemsparkweg School Schoolbestuur Denominatie Hoofdadres Archipel De Haagse Scholen, stichting voor primair en speciaal openbaar onderwijs Openbaar Atjehstraat 31 De Haagsche Schoolvereeniging De Haagsche Schoolvereeniging, Stg Algemeen bijzonder Nassaulaan 26 Willemspark De Haagsche Schoolvereeniging, Stg Algemeen bijzonder Max Velthuijs De Haagse Scholen, stichting voor primair en speciaal openbaar onderwijs Openbaar Da Costastraat 40 Da Costaschool - Dislocatie Stichting Christelijk Onderwijs Haaglanden SCOH Protestants Christelijk Van de Spiegelstraat 23 Kortenbos, Voorhout, Uilebomen en Zuidwal School Schoolbestuur Denominatie Hoofdadres St. Carolusschool Lucas Onderwijs, Stg. Rooms-Katholiek Westeinde 103 St. Carolusschool Lucas Onderwijs, Stg. Rooms-Katholiek Westeinde 107 Prinsehaghe Prot. Chr. Basisschool Stichting Christelijk Onderwijs Haaglanden SCOH Protestants Christelijk Prinsegracht 182 Meester Schabergschool Stichting Christelijk Onderwijs Haaglanden SCOH Protestants Christelijk Sirtemastraat 400 Zuidwalschool De Haagse Scholen, stichting voor primair en speciaal openbaar onderwijs Openbaar Zuidwal 47 Rivierenbuurt School Schoolbestuur Denominatie Hoofdadres Jan van Nassauschool voor Chr. BO Stichting Christelijk Onderwijs Haaglanden SCOH Protestants Christelijk Zaanstraat Schildersbuurt en Huygenspark School Schoolbestuur Denominatie Hoofdadres De Buutplaats Laurentius Stichting (voorheen Stichting Katholiek Onderwijs De Zwerm) Rooms-Katholiek Hoefkade 677 De Buutplaats Laurentius Stichting (voorheen Stichting Katholiek Onderwijs De Zwerm) Rooms-Katholiek Stortenbekerstraat 264 t Palet Lucas Onderwijs, Stg. Rooms-Katholiek Vaillantlaan 230 t Palet Lucas Onderwijs, Stg. Rooms-Katholiek Doedijnsstraat 4 t Palet Lucas Onderwijs, Stg. Rooms-Katholiek Gerard Doustraat 192 De Triangel Lucas Onderwijs, Stg. Rooms-Katholiek Meester de Bruinplein 3 Het Startpunt De Haagse Scholen, stichting voor primair en speciaal openbaar onderwijs Openbaar Suze Robertsonstraat 103 Van Ostadeschool De Haagse Scholen, stichting voor primair en speciaal openbaar onderwijs Openbaar Van Ostadestraat 245 Jan Ligthart De Haagse Scholen, stichting voor primair en speciaal openbaar onderwijs Openbaar Slicherstraat 5, 7 en 9 Het Spectrum De Haagse Scholen, stichting voor primair en speciaal openbaar onderwijs Openbaar Terwestenstraat 105 De Voorsprong De Haagse Scholen, stichting voor primair en speciaal openbaar onderwijs Openbaar Ruijsdaelstraat 11 De Voorsprong - nevenvestiging De Haagse Scholen, stichting voor primair en speciaal openbaar onderwijs Openbaar Van Damstraat/Zusterstraat Prinses Marijkeschool De Haagse Scholen, stichting voor primair en speciaal openbaar onderwijs Openbaar Abraham van Beyerenstraat Shri Vishnu Hindoe Basisschool Hindoe Onderwijs, Stg. Hindoeistisch - AlgemeAbraham van Beyerenstraat Basisschool Cosmicus Lucas Onderwijs, Stg. Rooms-Katholiek s-gravenzandelaan 262 Prinses Ireneschool voor Chr. BO Stichting Christelijk Onderwijs Haaglanden SCOH Protestants Christelijk Slicherstraat 6 AL-QOEBA Basisscholen Islamitische Basisscholen IQRA, Stg. Islamitisch 's-gravenzandelaan 185 AL-QOEBA Basisscholen Islamitische Basisscholen IQRA, Stg. Islamitisch Van Damstraat/Zusterstraat Groente- en fruitmarkt en Transvaalkwartier School Schoolbestuur Denominatie Hoofdadres Onze Wereld Lucas Onderwijs, Stg. Rooms-Katholiek Brandtstraat 87 Onze Wereld Lucas Onderwijs, Stg. Rooms-Katholiek Brandstraat 80 Comenius Chr. Basisschool Stichting Christelijk Onderwijs Haaglanden SCOH Protestants Christelijk Colensostraat 6 Comenius Chr. Basisschool Stichting Christelijk Onderwijs Haaglanden SCOH Protestants Christelijk Viljoenstraat 8 Paul Krugerschool Stichting Christelijk Onderwijs Haaglanden SCOH Protestants Christelijk Fisherstraat 133 De La Reyschool De Haagse Scholen, stichting voor primair en speciaal openbaar onderwijs Openbaar De la Reyweg 212 Yunus Emre Islamitische Basisschool Islamitische Stg. Ned. Ond. en Opv. Yunus Emre Islamitisch Mandelaplein 2 Yunus Emre Islamitische Basisschool Islamitische Stg. Ned. Ond. en Opv. Yunus Emre Islamitisch Vrijstaathof 50 Het Galjoen De Haagse Scholen, stichting voor primair en speciaal openbaar onderwijs Openbaar Anna Blamanplein 15 Het Galjoen De Haagse Scholen, stichting voor primair en speciaal openbaar onderwijs Openbaar Arnold Aletrinoplantsoen 8 De Springbok De Haagse Scholen, stichting voor primair en speciaal openbaar onderwijs Openbaar Pretoriusstraat 123 De Springbok De Haagse Scholen, stichting voor primair en speciaal openbaar onderwijs Openbaar Wolmaransstraat 100 2 april 2015 980070 30/31