RAPPORT PERIODIEK KWALITEITSONDERZOEK DE DRIEHOEK School : De Driehoek Plaats : Barendrecht BRIN-nummer : 27YW Onderzoeksnummer : 90745 Datum schoolbezoek : 16 januari 2007 Datum vaststelling : 27 april 2007
INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING...5 2 KWALITEITSPROFIEL...7 3 BESCHOUWING...11 4 VERVOLG VAN HET TOEZICHT...15 Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek De Driehoek - 16-1-2007 3
1 INLEIDING Het periodiek kwaliteitsonderzoek Op 16 januari 2007 bezocht de Inspectie van het Onderwijs De Driehoek in het kader van een periodiek kwaliteitsonderzoek (PKO). Daarbij heeft een onderzoek plaatsgevonden naar de kernindicatoren van een aantal kwaliteitsaspecten, op grond van het door de inspectie gehanteerde toezichtkader primair onderwijs 2005. Bij dit PKO doet de inspectie onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs door zich te richten op de kern van goed onderwijs op de school. Het gaat hierbij om kernindicatoren die betrekking hebben op het aanbod, de onderwijstijd, het pedagogisch handelen van leraren, het didactisch handelen van leraren, de afstemming op de onderwijsbehoeften van leerlingen, de actieve en zelfstandige rol van leerlingen, het schoolklimaat, de begeleiding, de zorg, de resultaten en de ontwikkeling van leerlingen. In de brochure 'Toezichtkader PO 2005' vindt u achtergrondinformatie over de indicatoren die de inspectie bij haar toezicht in ogenschouw heeft genomen. U kunt deze brochure downloaden van de website van de inspectie: www.onderwijsinspectie.nl. Op grond van het kwaliteitsprofiel van de school dat naar aanleiding van een vorig inspectiebezoek is opgemaakt, op basis van risicofactoren die bij de inspectie bekend zijn of afspraken die met de school zijn gemaakt, of op basis van de informatie die door de school is toegestuurd kan de inspectie besluiten om niet alleen de kernindicatoren te onderzoeken maar meer indicatoren bij het onderzoek te betrekken. Dit is bij uw school aan de orde geweest. Aangezien dit het eerste uitgebreide inspectie-onderzoek op de school is, heeft de inspectie ook de kernindicatoren voor het aspect kwaliteitszorg onderzocht en beoordeeld. De toegevoegde indicatoren staan cursief vermeld in het kwaliteitsprofiel van hoofdstuk 2. Indien de school in het kader van zelfevaluatie over een bepaalde indicator of over een bepaald kwaliteitsaspect voldoende betrouwbare en valide gegevens heeft verzameld kan in overleg tussen school en inspectie besloten worden om de oordelen uit de zelfevaluatie alleen te verifiëren en deze niet zelf opnieuw te onderzoeken. Zo sluit de inspectie niet alleen aan bij de specifieke situatie van de school, maar wordt de school bovendien niet onnodig belast. Uw school heeft naast de schoolgids en het schoolplan documenten ingestuurd die op uw zelfevaluatie-activiteiten betrekking hebben. Het betrof de ouderenquête 2005 en het jaarverslag 2005/2006. Beide documenten zijn in het onderzoek betrokken. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek De Driehoek - 16-1-2007 5
De opzet van het onderzoek Het periodiek kwaliteitsonderzoek bestond uit de volgende activiteiten. Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Analyse van documenten die betrekking hebben op zelfevaluatieactiviteiten van de school en van andere documenten die de school voorafgaand aan het schoolbezoek heeft toegestuurd. Ook de vragenlijst periodiek kwaliteitsonderzoek is bij de analyse betrokken. Schoolbezoek, waarbij in een aantal groepen de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen Nederlandse taal en rekenen en wiskunde. Deze lesbezoeken vonden plaats in de groepen 1/2, 3, 4/5, 6 en 7. Bovendien heeft de inspectie over de kwaliteit van de kernindicatoren gesprekken gevoerd met de directie en de intern begeleider. Op uw school zijn verder gesprekken gevoerd met leerlingen en leraren. Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de kwaliteitsoordelen en de conclusies van het schoolbezoek besproken met directie en team. Daarbij was een vertegenwoordiging van het bevoegd gezag aanwezig. De inhoud van het rapport Het onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs levert een kwaliteitsprofiel op van de school (hoofdstuk 2). In hoofdstuk 3 wordt een beschouwing gegeven over de geconstateerde kwaliteit en wordt deze onder andere bezien in relatie tot de context of uitgangssituatie van de school. Indien van toepassing worden in deze beschouwing ook de toegevoegde indicatoren betrokken. In hoofdstuk 4 is het vervolgtoezicht aangegeven en worden, indien noodzakelijk, afspraken vermeld met betrekking tot wettelijke bepalingen waaraan de school niet voldoet. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek De Driehoek - 16-1-2007 6
2 KWALITEITSPROFIEL Het kwaliteitsprofiel geeft een overzicht van de waarderingen die de inspectie heeft toegekend aan kernindicatoren die betrekking hebben op belangrijke kenmerken van goed onderwijs. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs. In de waardering is tot uitdrukking gebracht in welke mate de indicatoren bijdragen aan de kwaliteit van het onderwijs: 1. draagt niet of nauwelijks bij; 2. draagt onvoldoende bij; 3. draagt voldoende bij; 4. draagt in hoge mate bij; 5. niet te beoordelen (alleen bij Resultaten en Ontwikkeling van leerlingen). Deze waardering is gegeven indien de school over bepaalde indicatoren geen betrouwbare en valide gegevens beschikbaar heeft. Het kwaliteitsprofiel van De Driehoek Kwaliteitszorg 1.1 De school heeft inzicht in de verschillen in onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 1.2 De school evalueert jaarlijks systematisch de kwaliteit van haar opbrengsten. 1.3 De school evalueert regelmatig het leren en onderwijzen. 1.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 1.5 De school borgt de kwaliteit van het leren en onderwijzen. 1.6 De school rapporteert aan belanghebbenden inzichtelijk over de gerealiseerde kwaliteit van het onderwijs. 1.7 De school waarborgt de sociale veiligheid voor leerlingen en personeel. 1.8 De school draagt zorg voor de kwaliteit van het onderwijs gericht op bevordering van sociale integratie en actief burgerschap, met inbegrip van het overdragen van kennis over en kennismaking met de diversiteit in de samenleving. Voorwaarden kwaliteitszorg 2.1 De schoolleiding stuurt de kwaliteitszorg aan. 2.2 De kwaliteitszorg is verbonden met de visie op leren en onderwijzen zoals geformuleerd in het schoolplan. 2.3 De schoolleiding zorgt voor een professionele schoolcultuur. 2.4 Bij de zorg voor kwaliteit zijn personeel, directie, leerlingen, ouders/verzorgers en bestuur betrokken. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek De Driehoek - 16-1-2007 7
Leerstofaanbod 3.1 De aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde zijn dekkend voor de kerndoelen. 3.4 De leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar 8. 3.5 De leerinhouden in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar aan. 3.6 De leerinhouden voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde zijn afgestemd op de onderwijsbehoeften van individuele leerlingen. 3.8 De school met een substantieel aantal leerlingen met een leerlingengewicht biedt leerinhouden aan bij Nederlandse taal die passen bij de onderwijsbehoeften van leerlingen met een taalachterstand. Tijd 4.4 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. 4.5 De school stemt de hoeveelheid tijd voor leren en onderwijzen bij Nederlandse taal en rekenen en wiskunde af op de onderwijsbehoeften van leerlingen. Pedagogisch handelen 5.3 De leraren zorgen ervoor dat leerlingen op een respectvolle manier met elkaar omgaan. Didactisch handelen 6.1 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 6.3 De leraren leggen duidelijk uit. 6.5 De leraren geven expliciet onderwijs in strategieën voor denken en leren. Afstemming 7.1 De leraren volgen de vorderingen van hun leerlingen systematisch. 7.3 De leraren stemmen de instructie en verwerking af op de verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. Actieve en zelfstandige rol leerlingen 8.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. 8.3 De leerlingen hebben verantwoordelijkheid voor de organisatie van hun eigen leerproces die past bij hun ontwikkelingsniveau. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek De Driehoek - 16-1-2007 8
Sfeer op school 9.3 De ouders/verzorgers tonen zich betrokken bij de school door de activiteiten die de school daartoe onderneemt. 9.5 De leerlingen en het personeel voelen zich aantoonbaar veilig op school. Begeleiding 10.1 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. Zorg 11.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens, bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. 11.3 De school voert de zorg planmatig uit. 11.4 De school gaat de effecten van de zorg na. Resultaten 12.1 De resultaten van de leerlingen aan het eind van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 12.2 De sociale vaardigheden van de leerlingen liggen op een niveau dat mag worden verwacht. 5 Ontwikkeling van leerlingen 13.1 De resultaten van de leerlingen voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde tijdens de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 13.2 Leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften ontwikkelen zich naar hun mogelijkheden. 13.3 De leerlingen doorlopen in beginsel de school binnen de verwachte periode van 8 jaar. 5 Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek De Driehoek - 16-1-2007 9
3 BESCHOUWING Dit hoofdstuk beschrijft het oordeel van de inspectie over de kwaliteit van het onderwijs op De Driehoek en geeft een toelichting op het kwaliteitsprofiel in het vorige hoofdstuk. Daarbij legt de inspectie waar mogelijk verbanden tussen de verschillende onderzochte indicatoren en - voor zover relevant - tussen de indicatoren en de schoolcontext, de specifieke doelstellingen van De Driehoek en eerdere inspectie-onderzoeken. Uitgangssituatie Openbare basisschool De Driehoek ligt in de Barendrechtse wijk Carnisselande. De school bestaat sinds 2003, is gehuisvest in een nieuw en aantrekkelijk gebouw en maakt een flinke groei door. Het afgelopen jaar is het aantal leerlingen verdubbeld; momenteel zijn er 200 leerlingen. Op termijn zal de school doorgroeien naar ongeveer 500 leerlingen. De sterke groei van de school brengt met zich mee dat het team veel tijd en aandacht besteedt aan de opvang en begeleiding van nieuwe leerlingen - en collega's - en veel zorg heeft voor de continuïteit van het dagelijkse onderwijsproces. De school heeft er in de afgelopen periode voor gekozen om prioriteit te geven aan de opbouw van een goede schoolorganisatie en een onderwijspraktijk die aan de basiseisen voldoet. Algemeen beeld De inspectie komt tot de conclusie dat het onderwijs op De Driehoek van voldoende kwaliteit is. Dit komt tot uiting in het kwaliteitsprofiel in het vorige hoofdstuk, waarin de meeste indicatoren voldoende 'scoren'. De school wordt gekenmerkt door een veilig en ordelijk klimaat en realiseert bij de leerlingen voldoende leeropbrengsten. Daarnaast zijn ook de meeste onderdelen die betrekking hebben op de inhoud en aanpak van het onderwijs van een voldoende niveau: het leerstofaanbod, de onderwijstijd, het pedagogischdidactisch handelen en de sfeer op school. Anders gezegd: het onderwijs op de school voldoet aan de basiseisen die de inspectie daaraan stelt. Tegelijkertijd constateert de inspectie dat de ontwikkeling van het onderwijs op een aantal aspecten verdere aandacht verdient. De afstemming van het onderwijs op verschillen tussen leerlingen, de zelfstandigheid van de leerlingen en de leerlingenzorg zijn nog niet van een voldoende niveau. Volgens de school kan dit worden verklaard door het feit dat de school nog maar kort bestaat en de druk die de groei van de school legt op het team. In het komende schoolplan zal aan deze onderwerpen aandacht worden besteed. Gezien de basis die de school de afgelopen jaren heeft gelegd en de gunstige condities voor kwaliteitszorg en schoolontwikkeling heeft de inspectie er vertrouwen dat dit positieve resultaten oplevert. Hieronder volgt een nadere toelichting op het kwaliteitsprofiel in het vorige hoofdstuk. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek De Driehoek - 16-1-2007 11
Toelichting Opbrengsten De leeropbrengsten op De Driehoek zijn voldoende. Zowel tijdens als aan het einde van de basisschool liggen de resultaten van de leerlingen op het niveau dat mag worden verwacht. De inspectie heeft als kanttekening dat het mogelijk nog te vroeg is om te kunnen beoordelen in hoeverre er sprake is van een stabiel niveau van de resultaten. Dit heeft te maken met het feit dat De Driehoek in augustus 2003 als zelfstandige school is begonnen en een school in opbouw is. De eindtoets is in 2004 voor het eerst afgenomen en nog niet veel leerlingen hebben hieraan deelgenomen. Ook de resultaten op de toetsen van het leerlingvolgsysteem laten een wisselend beeld zien. Mogelijk komt dit door de kleine groepen, waardoor een lage of hoge score van een enkele leerling zorgt voor een vertekening van het gemiddelde van de groep. Enerzijds zien de resultaten voor technisch lezen in groep 3 en groep 4 en voor begrijpend lezen in groep 6 er goed uit, anderzijds zijn de resultaten voor rekenen en wiskunde in groep 4 en groep 6 onvoldoende. De inspectie is positief over de doorstroming van de leerlingen op de school. Er zijn weinig leerlingen die een jaar doubleren. Ook werden in de afgelopen jaren geen leerlingen verwezen naar het speciaal basisonderwijs. Kwaliteitszorg De inspectie constateert dat de kwaliteitszorg op de school ten opzichte van het jaarlijks onderzoek in 2005 een positieve ontwikkeling heeft doorgemaakt. Dat blijkt met name uit de activiteiten die de school onderneemt bij het evalueren van de leerresultaten en het vastleggen van afspraken. Ook de verantwoording van de resultaten en van het kwaliteitsbeleid van de school is verbeterd. De school werkt actief aan haar eigen ontwikkeling. De ontwikkelactiviteiten hebben onder meer betrekking op de teamontwikkeling, adaptief onderwijs en de sociaal-emotionele ontwikkeling van de leerlingen. De inspectie heeft verder geconstateerd dat de condities voor kwaliteitsverbetering op De Driehoek gunstig zijn: sturing door de schoolleiding, een professioneel en collegiaal team en een veilig en stabiel schoolklimaat. Het komende schoolplan biedt een goed aangrijpingspunt om de kwaliteitszorg verder te versterken. Het verslag van het jaarlijks onderzoek in 2005 bevat hiervoor een aantal relevante aandachtspunten. Kern hiervan is een systematische werkwijze, waarin verbeteronderwerpen zijn afgeleid van een integrale sterkte/zwakte analyse van het onderwijs en in een meerjarenplanning zijn opgenomen. Daarnaast is een 'smartgerichte' uitwerking en projectmatige aanpak van verbeteronderwerpen wenselijk, door deze uit te werken in meetbare doelen, concrete activiteiten en een tijdsplanning, inclusief een evaluatiemoment. Op deze plaats voegt de inspectie daaraan toe, dat - mede vanwege de tussentijdse instroom vanuit allerlei scholen - een goed inzicht in de achtergronden en behoeften van de leerlingenpopulatie van belang is om tot een goede afstemming van het onderwijs te komen. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek De Driehoek - 16-1-2007 12
Onderwijsproces en -inhoud De inhoud en aanpak van het onderwijs op De Driehoek is op de meeste indicatoren van een voldoende niveau: het leerstofaanbod, de onderwijstijd, het pedagogisch-didactisch handelen en de sfeer op school. Op andere onderdelen is verbetering wenselijk. Dit betreft de afstemming van het onderwijs op verschillen, de zelfstandigheid van de leerlingen en de leerlingenzorg. Het leerstofaanbod voor taal/lezen en rekenen en wiskunde voldoet aan de kerndoelen en bevat voldoende differentiatiemogelijkheden en aandacht voor leerstrategieën. Tijdens de bijgewoonde lessen werd hier niet altijd gebruik van gemaakt. In de onderbouw is een vastgelegde leerlijn voor taal en rekenen op basis van tussendoelen nog in ontwikkeling, evenals afspraken over de aansluiting tussen groep 2 en groep 3. De school besteedt gericht aandacht aan de sociaal-emotionele ontwikkeling. Zij maakt nog geen gebruik van een landelijk meet-instrument om aan het einde van de basisschool de sociale vaardigheden van de leerlingen in kaart te brengen. Om deze reden is dit aspect van de leeropbrengsten (indicator 12.2) niet beoordeeld. De school programmeert voldoende onderwijstijd en op het rooster staan voldoende uren voor taal/lezen en rekenen en wiskunde. Tijdens de bijgewoonde lessen besteden de leraren hun tijd over het algemeen doelmatig. Afstemming van de onderwijstijd op verschillen tussen leerlingen vindt nog weinig plaats. Het pedagogisch-didactisch klimaat en de sfeer op school beoordeelt de inspectie als veilig en ordelijk. De leraren gaan op een positieve wijze met de leerlingen om en bieden hen tijdens de lessen veel ondersteuning, begeleiding en zelfvertrouwen. Lessen hebben een goede opbouw met een heldere en stapsgewijze uitleg en instructie. De leraren zorgen er voor dat de leerlingen goed opletten en geconcentreerd aan hun opdrachten werken. Wat de inspectie tijdens een aantal lessen heeft gemist is de systematische aandacht voor leerstrategieën. Op basis van de groepsmappen die werden ingezien constateert de inspectie dat de vorderingen van de leerlingen regelmatig worden vastgelegd en besproken. De school hanteert een toets- en bespreekkalender. De toetsgegevens worden door de leraren echter nog niet systematisch gebruikt voor afstemming van de lessen op verschillen tussen leerlingen. De meeste lessen werden gekenmerkt door een vrij klassikale aanpak, waarbij uitleg en instructie op een niveau werden gegeven. Tijdens de verwerking werkten de leerlingen meestal aan dezelfde opdrachten. De school onderkent dit probleem en is van plan de komende jaren te gaan werken met een model van effectieve instructie en klassenmanagement waarbij leraren meer ruimte krijgen voor extra instructie en de begeleiding van leerlingen. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek De Driehoek - 16-1-2007 13
Zorg en begeleiding De kwaliteit van de leerlingenzorg op de school kent nog een aantal tekortkomingen. De school maakt weliswaar gebruik van toetsen om de vorderingen van de leerlingen in kaart te brengen, maar de analyse van leerlingen met een achterstand of een voorsprong is te globaal. Verder stelt de inspectie vast dat de handelingsplanning nog in ontwikkeling is: in de handelingsplannen die werden ingezien ontbrak een duidelijke doelstelling van de extra hulp. Ook was in een aantal gevallen de evaluatie niet ingevuld, zodat niet duidelijk werd in hoeverre de extra hulp het gewenste resultaat had opgeleverd. Volgens het beleid van de school is de extra hulp aan zorgleerlingen een taak van de leerkracht en vindt dit in de groep plaats. Tijdens de bijgewoonde lessen werden echter weinig voorbeelden van extra hulp waargenomen. De inspectie raadt de school aan het kwaliteitsaspect zorg en begeleiding te betrekken in het beleid dat is gericht op een meer adaptieve aanpak in het onderwijs. Naast de ontwikkeling van leerkrachtvaardigheden bij de signalering en de handelingsplanning is daarbij ook aandacht wenselijk voor de vastlegging van criteria en procedures voor de signalering en de doorstroming van de leerlingen. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek De Driehoek - 16-1-2007 14
4 VERVOLG VAN HET TOEZICHT Bij dit PKO heeft de inspectie ook een onderzoek gedaan naar de naleving van een aantal wettelijke voorschriften. Dit onderzoek betrof de wettelijke voorschriften over de geplande onderwijstijd en over een door het bevoegd gezag vastgestelde schoolgids en schoolplan. Op basis van dit onderzoek concludeert de inspectie dat de school aan deze wettelijke bepalingen voldoet. De bevindingen van dit PKO leiden tot het volgende arrangement voor het vervolg van het toezicht (toezichtarrangement): De aangetroffen kwaliteit van het onderwijs op de school vraagt geen aanpassing van de reguliere onderzoeksplanning van de inspectie. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek De Driehoek - 16-1-2007 15