Met uitgestoken handen BELEIDSPLAN PROTESTANTSE GEMEENTE ALEXANDERKERK TE ROTTERDAM 2017-2020
Gelukkig is de mens, Die tot het einde Handen mogen voelen die goed doen. De hand die met aandacht wast. De hand die met zorg aankleedt. De hand die met liefde kamt. De hand die met tact aanraakt. De hand die met het hart troost. Géén mens kan leven Zonder die hand, die teder is, die behoedt, Die beschermt en bemoediging uitstraalt. Tot het einde toe Verlangt de mens naar die hand, Totdat Er die andere hand is, Die alle wonden geneest, Die alle pijn heelt, Die alle tranen wist. Tot die tijd Kunnen onze handen een voorproef zijn Van die handen", En handen, voeten geven aan de liefde die onmisbaar is (Marinus van den Berg) 2
Inleiding In 2016 is de fusie tussen de Gereformeerde kerk Rotterdam Alexanderstad, de Verrijzeniskerk en de Hervormde Gemeente Kralingen, wijkgemeente Immanuel afgerond. Halverwege het fusieproces is in opdracht van beide kerkenraden een Visienota geschreven waarin de blik op de toekomst is uitgedacht. Op basis van de beleidsplannen van beide gemeenten bleek het zonder al te veel moeite mogelijk een gezamenlijke toekomstvisie te formuleren. Deze Visienota is uiteindelijk de basis voor het voorliggende beleidsplan. Het doel van dit beleidsplan is de kernwaarden en de visie van de nieuwe gemeente vast te leggen om daarmee beslissingen bij de uitwerking te kunnen onderbouwen. Met dit plan in de hand, kunnen alle organisatorische onderdelen van de gefuseerde Alexanderkerk verder aan de slag bij het opzetten van het kerkenwerk en het vormen van een nieuwe gemeente. Het beleidsplan bevat de volgende onderdelen: In het eerste hoofdstuk beschrijven we de historie van onze nieuwe gemeente (pag. 4) Hoofdstuk twee behandelt onze roeping als gemeente (pag. 4) In het derde hoofdstuk gaat het over de omgeving waarin we moeten functioneren (pag. 5) Hoofdstuk vier beschrijft de sterke en zwakke kanten van de gefuseerde gemeente (pag. 6) In het vijfde hoofdstuk beschrijven we de wijze waarop de Alexanderkerk kan bouwen aan een nieuwe toekomst. Dat doen we door de kernwaarden op te schrijven en enkele concrete plannen aan te geven (pag. 6) Tot slot geven we aan op welke wijze de communicatie opgezet zou kunnen worden (pag. 9) 3
1. De historie van onze nieuwe gemeente In de jaren '60 van de vorige eeuw werd de wijk Het Lage Land, destijds Alexanderstad of Alexanderpolder genoemd, gebouwd. In deze tijd werden ook de Verrijzeniskerk (1965) en de Immanuelkerk (1968) gebouwd. De Verrijzeniskerk behoorde tot de Gereformeerde Kerken in Nederland, terwijl de Immanuelkerk tot de Nederlandse Hervormde Kerk behoorde en onderdeel was van de Hervormde Gemeente Kralingen. Beide kerken zijn sinds de fusie in 2004, welke voortkwam uit het project Samen op Weg-Kerken, onderdeel van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN). De kerken richten zich op de deelgemeente Prins Alexander, die onder meer bestaat uit de wijken Het Lage land, Prinsenland en Oosterflank. Er zijn ook leden die van buiten deze wijken komen. Op 17 september 2011 is er een intentieverklaring getekend door de voorzitters en scriba s van beide kerken, waarin het voornemen is vastgelegd om samen één PKN gemeente te vormen. De jaren 2011 tot en met 2016 hebben in het teken gestaan van de fusievoorbereidingen. Eind 2016 is de fusie uiteindelijk gerealiseerd en is de Protestantse Gemeente Alexanderkerk geboren. Deze gemeente bestaat uit ruim 1300 leden. Voor de leeftijdsopbouw van de (actieve) gemeente geldt dat er meer ouderen dan jongeren zijn. Predikant van onze gemeente is ds. G. Geitenbeek. De kerkenraad wordt gevormd door vertegenwoordigers van de gemeente. De wijze van samenstelling kerkenraad en benoeming ambtsdragers is vastgelegd in de plaatselijke regeling. 2. Roeping Wij zijn gemeente vanuit één centrale boodschap: God is liefde. Die boodschap moet uitgedragen en uitgelegd worden. In de kern willen we een gastvrij huis zijn en een open deur bieden voor iedereen. We zien naar elkaar om en zijn ook in bredere zin betrokken bij de maatschappij. We hebben als opdracht: Tegenover God Bidden en het goede doen zijn essentiële elementen. Als gemeente maken wij ons geloof in God zichtbaar voor elkaar en voor de mensen om ons heen. Als gemeente dragen wij het verhaal van God uit. Tegenover elkaar De basis ligt in het ontmoeten van elkaar en het omzien naar de ander. Het ontmoeten en het omzien naar elkaar richten zich in de eerste plaats op de eigen gemeenteleden. In de gemeente is er niet alleen aandacht voor elkaar, maar er is ook ruimte voor ieders eigen kijk op geloven. Tegenover de wereld Het ontmoeten en omzien naar elkaar blijft niet beperkt tot de eigen kerk. Het grootste deel van de gemeenteleden woont in de wijken van de deelgemeente Prins Alexander en ook vanuit dat gebied wordt van ons het nodige gevraagd op maatschappelijk terrein. De ontwikkeling van de oecumene is een punt van aandacht en inzet. Onze opdracht is ook dat wij ons steeds weer openstellen voor de noden van de hele wereld. 4
3. Omgevingsanalyse: in wat voor wereld leven we? De kerk is op tal van manieren verbonden met haar omgeving, dichtbij en ver weg. De omgeving bestaat uit de mondiale en landelijke samenleving waar de kerk deel van uitmaakt, en de lokale, plaatselijke, samenleving. Ontwikkelingen in deze context hebben invloed op hoe het met de kerk in het algemeen en met onze gemeente in het bijzonder gaat. Ze kunnen verder richtinggevend zijn voor de koers die onze gemeente wil volgen. Daarom volgt hieronder een analyse op hoofdlijnen van ontwikkelingen in de mondiale en lokale omgeving. Mondiale en landelijke omgeving De West-Europese en de Nederlandse samenleving in het bijzonder, kenmerken zich door de aanwezigheid van een groot aantal religies. Tegelijkertijd is er sprake van een gestage afbrokkeling van de christelijke traditie en een toenemende ontkerkelijking: steeds minder mensen die actief geloven of zich aansluiten bij een kerkgemeenschap. De toenemende economisering van onze maatschappij zorgt voor nadruk op marktwerking, eigen verantwoordelijkheid en managementtechnieken als zakelijkheid, daadkracht, resultaatgerichtheid en meetbaarheid. Ook in de kerk is dit te merken. De ontkerkelijking zorgt voor fragmentatie. Omdat het minder vanzelfsprekend wordt / is om naar de kerk te gaan, loopt de kerk het risico iets losstaand te worden en geen natuurlijke aansluiting meer te hebben met andere verbanden van de samenleving. Dit geldt bijvoorbeeld voor die verbanden die te maken hebben met jeugd. Geloofsopvoeding van kinderen wordt daarmee moeilijker, omdat het minder geïntegreerd is in het dagelijks leven. De frequentie waarmee mensen naar de kerk gaan, is veranderd. Waar men vroeger in het algemeen elke zondag naar de kerk ging, is tegenwoordig een keer in de twee of drie weken ook een regelmatig kerkbezoek. De opkomst van allerlei nieuwe communicatiemiddelen zoals twitter en facebook heeft de manier waarop mensen communiceren in korte tijd drastisch gewijzigd. De vorm en snelheid zijn duidelijk anders en de jeugd groeit als vanzelfsprekend met deze nieuwe communicatiemiddelen op. De manier van communiceren in de kerk is van oudsher erg gericht op het klassieke geschreven en gesproken woord. Lokale omgeving De wijken die deel uitmaken van onze gemeente verschillen qua populatie en opzet. Het Lage Land is een vergrijzende wijk, Prinsenland een wat jongere wijk en Oosterflank zit daar tussen in. Het merendeel van onze gemeenteleden komt uit Het Lage Land, gevolgd door Oosterflank en Prinsenland. Daarbij kennen Het Lage Land en Oosterflank veel informele netwerken en hebben een wat dorps karakter. In zowel Het Lage Land als Oosterflank is een zekere mate van verborgen armoede en zijn er structuren die daarop inspelen, zoals de werkgroep Voor Mekaar en het Armoede Platform. Opvallend is de positie van Prinsenland ten opzichte van met name Het Lage Land. Vanuit die wijk zijn er erg weinig mensen die naar de kerk gaan. Prinsenland heeft, net als de andere wijken, een (grote) protestants- christelijke basisschool. Incidentele diensten of vieringen worden door mensen uit deze wijk wel bezocht, maar in het algemeen lijkt het dat zij niet bij een kerk willen aansluiten of aan het kerkelijk leven een bijdrage willen leveren. In het algemeen geldt dat het lastig is om mensen te motiveren om zich voor langere tijd structureel aan een functie in het brede vrijwilligerswerk te binden. Daarentegen 5
zijn voor eenmalige of kortlopende activiteiten veel mensen bereid een bijdrage te leveren. Deze tendens zien we ook terug in de kerk. De economische situatie van de gemeente Rotterdam heeft geleid tot bezuinigingen op het lokale welzijns- en buurtwerk. Gecombineerd met de nadruk op de eigen inbreng en eigen kracht van burgers en instellingen, zal dit mogelijk ook leiden tot een (hernieuwd) beroep op samenwerking met de kerk. Vanuit onze gemeente zijn er goede contacten met enkele zorgcentra én met andere kerkgenootschappen uit de wijk. 4. Sterkte zwakte analyse Vanuit de historie zijn we ons bewust van onze sterkte en zwakte punten. Onderstaand overzicht vat samen wat de sterkten en zwakten zijn. We richten ons hier nadrukkelijk niet op beheersmatige zaken. Sterkten: - Hechte gemeente, grote verbondenheid tussen leden, aandacht voor elkaar, historische band met de kerk; - Grote groep actieve, gecommitteerde leden; - Pluriformiteit, ruimte voor verschillende modaliteiten, voor ieder wat wils; - Open, niet-oordelende sfeer naar mensen die anders / niet geloven; - Open huis, aanloop van mensen uit de buurt; Zwakten: - Teruglopend en vergrijzend ledenbestand; - Steeds kleinere groep leden waarop langduriger beroep kan worden gedaan, last op steeds minder schouders; - Teruglopend aantal actieve kinderen / tieners en hun gezinnen; - Mate van conservatisme; vernieuwing van geloofsbeleving is niet eenvoudig; - Zwakke band met gemeenteleden die niet regelmatig diensten of activiteiten bezoeken; - Beperkte zichtbaarheid buiten de eigen groep, lastig om mensen te bereiken 5. Bouwen aan een nieuwe toekomst 5.1 Onze kernwaarden We willen dat onze gemeente een warme geloofsgemeenschap is, waar voor jong en oud van binnen en buiten de kerk een ontmoetingsplek geboden wordt. Men ziet met aandacht naar elkaar om. Men ontmoet elkaar tijdens de wekelijkse zondagsviering waar speciaal plaats is voor kinderen en jongeren. Er is ruimte voor minder traditionele invulling van de erediensten, maar de balans met traditionele diensten wordt zorgvuldig gewaarborgd. Zodoende is het voor iedereen aantrekkelijk om de eredienst te bezoeken. Maar ook in kleine, informele kring ontmoet men elkaar, na de dienst bij het koffiemoment of tijdens de doordeweekse activiteiten die geboden worden. Daarin is ruimte voor verschillende vormen van geloofsbeleving. Samenwerking met andere kerken is gebaseerd op wederzijds respect voor elkaars verschillen. Het werk in de kerk is nog steeds een combinatie van betaald werk (predikant) en veel vrijwilligerswerk. Alle gemeenteleden zetten zich in enige mate in om mee 6
te werken aan de opbouw van de nieuwe gemeente. Er is ruimte om dit naar eigen inzicht in te vullen. Dit kunnen we samenvatten in drie kernwaarden, die als kapstok dienen voor de opbouw van onze nieuwe gemeente: 1. Ruimte voor geloof Wij zijn een gastvrije en open kerk: - Gastvrij, iedereen is welkom en mag en kan zijn/haar eigen plaats vinden in de gemeente waarbij een volle kerk enthousiasmeert. Ook voor mensen die om welke reden dan ook niet naar de kerk (kunnen) komen is er aandacht. - Open, iedereen kan zien waar wij voor staan: het verhaal van Gods liefde. Dat wordt zichtbaar zowel in de kerkdienst als bij andere activiteiten. Er is ruimte en plaats voor ieders geloofsbeleving en persoonlijke levensvragen. We zijn open naar andere godsdiensten toe en waarderen oecumenische samenwerking positief. Wij genieten van wat wij gezamenlijk delen en eerbiedigen elkaars verschillen. 2. Aandacht voor elkaar We zien met aandacht naar elkaar om: - Pastoraal werk: het omzien naar alle gemeenteleden: jong, oud, gezin, alleenstaanden en nieuwkomers. Niet alleen bij de zondagse viering maar ook in individuele ontmoetingen en gesprekken. Hiertoe worden voor alle verschillende groepen binnen onze gemeente en over alle groepen heen initiatieven ontwikkeld om de ontmoetingen tot stand te brengen. Ook is er oog voor die gemeenteleden die wat verder van de kerk afstaan. Uiteraard is er voldoende zorg voor zieken en andere hulpbehoevenden. Er is een ouderling met speciale opdracht actief in het Sint Franciscus Gasthuis; - Wijk- en werelddiaconaat: de kerk richt zich niet alleen op de eigen gemeenteleden, maar kijkt ook naar mensen buiten onze gemeente. Door middel van het wijkdiaconaat zet de kerk zich in voor mensen die het op eigen kracht in onze wijken niet redden. In de uitvoering sluit het wijkdiaconaat zoveel mogelijk aan bij (nieuwe) partners en organisaties in de wijken. De activiteiten van het wijkdiaconaat zijn kleinschalig, waar nodig discreet uitgevoerd en sluiten aan bij de directe leefwereld van mensen. De diaconie is ook actief betrokken bij Stichting Samen 010, de organisatie voor het stedelijke diaconale werk. De kerk heeft ook aandacht en zorg voor diegenen die zich niet direct in onze eigen gemeenschap of daar vlak buiten bevinden. De kerk neemt daarom haar verantwoordelijkheid in het werelddiaconaat. De kerk doet dit door een bijdrage te leveren aan projecten buiten Nederland, soms financieel, soms in de vorm van acties. De gemeente is goed op de hoogte van en betrokken bij projecten en activiteiten van het werelddiaconaat. 3. Investeren in de toekomst We doen het met elkaar en met onze omgeving - Wij vormen als kerk een samenbindende factor en werken daarom samen met bijvoorbeeld scholen en de 4-mei-organisatie, om ervoor te zorgen dat verband ontstaat met ontwikkelingen in de maatschappij en te voorkomen dat de kerk als een losstaand verschijnsel wordt beleefd. - We zijn een gevarieerde gemeente die daarmee toekomst heeft. Kansen van verzilvering worden benut, dat wil zeggen: er wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt 7
van de ervaring en levenswijsheid van de oudere gemeenteleden. Er wordt verbinding gelegd met jongeren om samen gemeente te zijn. Tegelijkertijd stellen we alles in het werk om de jeugd te binden aan de kerk om een gevarieerde gemeente te zijn en toekomst te hebben. Dit wordt zichtbaar in een uitgebalanceerd aanbod aan activiteiten dat aansluit bij de belevingswereld van de verschillende leeftijdsgroepen. In de eredienst is ruimte voor inbreng van de jongere gemeenteleden, zowel qua inhoud als qua vormgeving; - Het goede werk dat in de kerk wordt gedaan is zichtbaar, zowel binnen als buiten de kerk. Naast de traditionele middelen worden nieuwe media (bijv. facebook, twitter etc.) ingezet om iedereen bij de kerk te betrekken. 5.2 Concrete plannen Organisatie In de plaatselijke regeling is voor de samenstelling van de kerkelijke organen gekozen de minimale eisen van de kerkorde te volgen. De kerkenraad zal de organisatie zo snel mogelijk gestalte geven. Pastoraat De kern van het pastoraat is kernwaarde 2: Omzien naar elkaar. Hoewel de pastorale raad formeel de taak heeft om te zien naar de gemeenteleden, creëren we voldoende gelegenheid om iedereen te betrekken bij dit werk. Daar zijn de koffiemomenten na de erediensten, de groothuisbezoeken, het open huis en alle andere activiteiten een goede gelegenheid voor. Omdat er steeds minder vrijwilligers beschikbaar zijn, gaan we op zoek naar nieuwe vormen van pastoraat. De traditionele bezoekstructuur blijft bestaan, maar daarnaast geven we vorm aan het doelgroepenpastoraat: hierbij wordt een specifieke doelgroep benoemd die gedurende een bepaalde periode extra aandacht krijgt. De andere groepen worden dan niet genegeerd, maar het zwaartepunt wordt verlegd. Door goede communicatie hierover zorgen we voor begrip maar ook voor enthousiaste medewerking van alle gemeenteleden. Een dergelijke vorm van pastoraat geeft de mogelijkheid maatwerk te creëren voor bijvoorbeeld de groep jonge gezinnen, randkerkelijken, leeftijd 77+. Hiermee werken we direct aan kernwaarde 3: investeren in de toekomst! Maar we geven ook ruimte aan geloof, kernwaarde 1, door iedereen in zijn of haar waarde te laten en ruimte te geven activiteiten in te vullen op manieren die aansluiten bij de verschillende ideeën die binnen de gemeente leven. Ook zal worden gewerkt aan bredere samenwerking met de diaconie op het gebied van het pastorale werk. In beide organen zijn vele contactmomenten met gemeenteleden, een efficiënte inrichting van het bezoekwerk zorgt voor meer overzicht en minder dubbel werk. Hiermee krijgen we onze handen vrij om het omzien naar elkaar verder naar buiten uit te breiden. Diaconie Het beleidsplan van de diaconie voor de komende jaren heeft als titel Met open handen. De focus ligt hiermee op het omzien naar de naaste in nood. Hiermee wordt recht gedaan aan kernwaarde 2 Omzien naar elkaar. Hierbij is aandacht voor de eigen gemeenteleden maar vooral ook voor de wereld om ons heen. Dit komt tot uitdrukking in de daadwerkelijke helpende hand, maar ook in het verdelen van gelden voor goede doelen en het bestemmen van de collectes. De toenemende vraag naar zorg als gevolg van de vergrijzing is eveneens een aandachtspunt. 8
De tweede kernwaarde waar de diaconie actief aan bijdraagt is kernwaarde 3 Investeren in de toekomst. Dit wordt vormgegeven in het jeugddiaconaat. De focus van het Jeugddiaconaat ligt bij de bewustwording van jongeren. Het jeugdwerk kun je daarbij zien als een proeftuin, waarbij men leert hoe het is om als christen (ook praktisch) in deze wereld te staan. Eredienst Voor kernwaarde 1 Ruimte voor geloof is de invulling van de eredienst belangrijk. De erediensten op zondag moeten nadrukkelijk ruimte bieden aan de verscheidenheid in de gemeente, zowel qua inhoud als qua vormgeving. Daarmee kiezen we als gemeente voor variatie binnen de zondagmorgendienst. Er zijn concrete richtlijnen opgesteld voor de liturgische orde van dienst voor de eredienst, voor de bediening van de doop en voor de viering van het heilig avondmaal. Bepaald is dat het gebruik van de beamer vooral ter ondersteuning van de eredienst is, daar waar het waarde en inhoud toevoegt. Jeugdwerk Kernwaarde 3 Investeren in de toekomst is uiteraard van toepassing op het jeugdwerk. Maar ook kernwaarde 1 Ruimte voor geloof en kernwaarde 2 Omzien naar elkaar zijn heel belangrijk hierbij. Dat blijkt uit de doelstelling die gekozen is voor het jeugdwerk: in het jeugdwerk van de kerk worden kinderen betrokken bij wat er in de kerk gebeurt, het uitdragen van Gods liefde voor de wereld. Hierin maken we geen onderscheid tussen de jeugd uit onze gemeente en de jeugd daarbuiten. We stellen de kerk open voor iedereen. De ingestelde Jeugdraad zal zich gaan beraden op het initiëren van nieuwe activiteiten Tot slot Goede transparante communicatie is een belangrijk middel om de beleidspunten uit te dragen en draagvlak te creëren. Daartoe is er een nieuwe kerkkrant, een nieuwe website en nieuwe invulling voor het mededelingenblad dat tijdens de zondagochtenddienst wordt uitgedeeld. Daarnaast wordt gefocust op het gebruik van social media (facebook, twitter). 9