RAPPORT VAN BEVINDINGEN ONDERZOEK BIJ Helicon Opleidingen Kesteren vmbo Groen afdeling gemengde leerweg Plaats: Kesteren BRIN-nummer: 26 CC Onderzoeksnummer: 116789 Onderzoek uitgevoerd op: 22 juni 2009 Conceptrapport verzonden op: 2 juli 2009 Rapport vastgesteld te Breda op: 29 juli 2009 Reproductie van het rapport zonder toestemming van de inspectie of de school/instelling vindt niet plaats anders dan in zijn volledige vorm.
1. INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs heeft op 22 juni 2009 een onderzoek uitgevoerd op Helicon Opleidingen Kesteren vmbo Groen afdeling gemengde leerweg om na te gaan of er sprake is van tekortkomingen in de kwaliteit van het onderwijs en de naleving van wet- en regelgeving. Aanleiding De aanleiding voor dit onderzoek is het volgende. Tijdens het kwaliteitsonderzoek dat is uitgevoerd op 11 april 2007 zijn tekortkomingen vastgesteld in de opbrengsten, het onderwijsleerproces, de naleving van wettelijke voorschriften op Helicon Opleidingen Kesteren vmbo Groen. Deze zijn beschreven in het inspectierapport dat is vastgesteld op 14 juni 2007. De kwaliteit van het onderwijs is toen als zwak beoordeeld en de inspectie heeft haar toezicht geïntensiveerd. In juni 2008 heeft de inspectie de voortgang van de verbeterplannen zoals die door de school - na afloop van het kwaliteitsonderzoek van 2007 waren opgesteld - besproken. Bij de risicoanalyses die de inspectie in het voorjaar van 2009 uitvoerde, werd vastgesteld dat de opbrengsten van de basis- en kaderberoepsgerichte leerwegen inmiddels wel voldoende zijn. Voor de gemengde leerweg zijn deze nog onvoldoende. Op 18 mei 2009 heeft de inspectie de uitkomsten van deze risicoanalyse en de voortgang en evaluatie van het lopende verbeterplan met het bevoegd gezag van de school besproken. Naar aanleiding van dit gesprek voert de inspectie nu een onderzoek uit om na te gaan in hoeverre de eerder vastgestelde tekortkomingen zijn opgeheven. Onderzoeksopzet Deze rapportage is gebaseerd op: Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn zoals de analyses van de opbrengsten, het verbeterplan van augustus 2007, het taalbeleidsplan en de 'interne audit' (april 2009); Het inspectierapport van 2007; Onderzoek op locatie, waarbij: - de documenten die de school op de onderzoeksdag - als 'bewijslast' voor de resultaten van de verbeteracties - beschikbaar stelde, werden bestudeerd. - schooldocumenten zijn bestudeerd en de onderwijspraktijk is geobserveerd in een zevental lessen uit de gemengde leerweg; - gesprekken met directie, zorgfunctionarissen, leerlingen en met docenten zijn gehouden. 2
Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek gebaseerd op het Toezichtkader Voortgezet Onderwijs 2006, alsmede aanvullende normeringen die opgenomen zijn in de opbrengstenkaarten 2007, 2008 en 2009. In het jaarwerkplan verantwoordt de inspectie welke wettelijke aspecten zijn onderzocht. Dit document is te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek op het gebied van de onderwijskwaliteit en de wettelijke voorschriften weergegeven. Dit wordt gevolgd door een beschouwing waarin tekortkomingen worden toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer. 3
2. BEVINDINGEN 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader voortgezet onderwijs. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. De inspectie heeft daarnaast onderzocht of wordt voldaan aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) Resultaten 11.1 De leerlingen behalen het opleidingsniveau dat mag worden verwacht. 3 11.2 De leerlingen lopen weinig vertraging op in de opleiding vmbo-b. 2 11.3 De leerlingen lopen weinig vertraging op in de opleiding vmbo-k. 3 11.4 De leerlingen lopen weinig vertraging op in de opleiding vmbo-g/t. 3 11.8 De leerlingen van de opleiding vmbo-b behalen voor hun centraal examen de cijfers die mogen worden verwacht. 3 11.9 De leerlingen van de opleiding vmbo-k behalen voor hun centraal examen de cijfers die mogen worden verwacht. 1 11.10 De leerlingen van de opleiding vmbo-g/t behalen voor hun centraal examen de cijfers die mogen worden verwacht. 1 11.16 Bij de opleiding vmbo b zijn de verschillen tussen het cijfer voor het schoolexamen en het cijfer voor het centraal examen van een aanvaardbaar niveau. 3 11.17 Bij de opleiding vmbo k zijn de verschillen tussen het cijfer voor het schoolexamen en het cijfer voor het centraal examen van een aanvaardbaar niveau. 3 11.18 Bij de opleiding vmbo g/t zijn de verschillen tussen het cijfer voor het schoolexamen en het cijfer voor het centraal examen van een aanvaardbaar niveau. 2 Kwaliteitsaspect: kwaliteitszorg 1.1 De school heeft inzicht in de kenmerken van de leerlingenpopulatie. 3 1.2 De kwaliteitszorg is verbonden met de visie op leren en onderwijzen zoals geformuleerd in het schoolplan. 3 1.3 De school evalueert systematisch de kwaliteit van haar opbrengsten. 3 1.4 De school evalueert systematisch de kwaliteit van het leren en onderwijzen. 3 4
1.5 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 3 1.6 De school waarborgt de kwaliteit van leren en onderwijzen. 2 1.7 De school waarborgt de kwaliteit van het schoolexamen en van andere toetsinstrumenten. 3 1.8 De school rapporteert inzichtelijk over de gerealiseerde kwaliteit van het onderwijs aan belanghebbenden. 3 1.9 De school waarborgt de sociale veiligheid voor leerlingen en personeel. 3 1.10 De school draagt zorg voor de kwaliteit van het onderwijs gericht op bevordering van sociale integratie en actief burgerschap, met inbegrip van het overdragen van kennis over en kennismaking met de diversiteit in de samenleving. 3 Kwaliteitsaspect: Leerstofaanbod 3.1 Het leerstofaanbod in de onderbouw voldoet aan de wettelijk vereisten. 3 3.2 Het leerstofaanbod in de bovenbouw is dekkend voor de examenprogramma's. 3 3.7 Het leerstofaanbod maakt afstemming mogelijk op de onderwijsbehoeften van individuele leerlingen. 3 3.8 De school met een substantieel percentage taalzwakke leerlingen heeft bij alle vakken een leerstofaanbod dat past bij de talige onderwijsbehoeften van deze leerlingen. 2 3.9 De school heeft een aanbod gericht op bevordering van sociale integratie en burgerschap, met inbegrip van het overdragen van kennis over en kennismaking met de diversiteit in de samenleving. 3 Kwaliteitsaspect: Tijd 4.1 De geplande onderwijstijd voldoet aan de wettelijke vereisten. 3 4.3 De uitval van geplande onderwijsactiviteiten blijft beperkt. 3 4.4 Het ongeoorloofd verzuim van leerlingen is beperkt. 3 4.5 De leerlingen maken efficiënt gebruik van de onderwijstijd. 3 Kwaliteitsaspect: Pedagogisch handelen 5.1 De leraren bevorderen het zelfvertrouwen van de leerlingen. 3 5.3 De leraren zorgen ervoor dat leerlingen op een respectvolle manier met elkaar en met leraren omgaan. 3 5.5 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 3 Kwaliteitsaspect: Didactisch handelen 6.2 De leraren leggen duidelijk uit. 3 6.5 De leraren stimuleren de leerlingen tot denken. 3 6.9 De leraren stemmen hun didactisch handelen af op verschillen in ontwikkeling tussen leerlingen. 2 Kwaliteitsaspect: Actieve en zelfstandige rol leerlingen 7.1 De leerlingen krijgen te maken met activerende werkvormen. 3 5
7.3 De leerlingen hebben verantwoordelijkheid voor de organisatie van hun eigen leerproces die past bij hun ontwikkelingsniveau. 2 Kwaliteitsaspect: Sfeer op school 8.5 De school heeft inzicht in de beleving van de sociale veiligheid door leerlingen en personeel en in de incidenten die zich op het gebied van sociale veiligheid op de school voordoen. 3 8.6 De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op het voorkomen van incidenten in en om de school. 3 Kwaliteitsaspect: Begeleiding 9.1 De mentoren stimuleren het welbevinden en de motivatie van de leerlingen. 3 9.2 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de ontwikkeling van de leerlingen. 3 Kwaliteitsaspect: Zorg 10.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens, bepaalt de school de aard van de zorg die de gesignaleerde leerlingen nodig hebben. 3 10.3 De school voert de zorg planmatig uit. 3 10.7 De school zoekt de structurele samenwerking met ketenpartners waar noodzakelijke interventies op leerlingniveau haar eigen kerntaak overschrijden. 3 Wet- en regelgeving ja nee De school heeft de vastgestelde schoolgids aan de inspectie toegestuurd (WVO, artikel 24a). ja De school heeft het vastgestelde schoolplan aan de inspectie toegestuurd (WVO, artikel 24). ja De onderwijstijd voldoet aan de wettelijke voorschriften (WVO art. 10, lid 2; 10b, lid 2;10d, lid 2; 10f, lid 3a; 11c, lid 1b; 12, lid 5). ja 6
2.2 Beschouwing Algemeen beeld In april 2007 stelde de inspectie tijdens een periodiek kwaliteitsonderzoek vast dat de school een zwakke school was. Naast onvoldoende opbrengsten werden belangrijke indicatoren van de aspecten kwaliteitszorg, leerstofaanbod, onderwijsleerproces en onderwijstijd als onvoldoende beoordeeld. De school is vervolgens voortvarend gestart met een verbetertraject. Over de voortgang hiervan heeft de inspectie in 2008 een gesprek met het bevoegd gezag gevoerd. De Inspectie van het Onderwijs komt tot de conclusie dat de school na het onderzoek van 2007 forse inspanningen heeft verricht om de kwaliteit van het onderwijs en de resulaten daarvan te verbeteren. Dit heeft ertoe geleid dat de opbrengsten van de basis- en kaderberoepsgerichte leerweg al voldoende zijn; de opbrengsten van de gemengde leerweg zijn dat nog niet. De ingezette verbeteringen zijn ook in het primaire proces zichtbaar, hetgeen leidt tot een positief inspectieoordeel op veruit het grootste deel van de indicatoren. De school voldoet aan de wettelijke eisen ten aanzien van de geprogrammeerde onderwijstijd, schoolplan en schoolgids. De zorg en begeleiding hebben een basis gekregen in het zorgplan, individuele handelingsplannen zijn voor alle lwoo-leerlingen beschikbaar en de uitvoering van het verbeterplan heeft de systematische kwaliteitszorg versterkt. Toch blijft er een risico omdat de opbrengsten niet stabiel zijn. Bij de gemengde leerweg zijn de gemiddelde eindexamencijfers onvoldoende en is het verschil tussen deze cijfers en de schoolexamencijfers te groot. Voor de kaderberoepsgerichte leerweg geldt dat de gemiddelde eindexamencijfers onvoldoende zijn. Bij deze leerweg is het verschil tussen de behaalde examencijfers en de schoolexamencijfers gering. Daarom is het de komende tijd belangrijk de verbetering ook in de nu nog als onvoldoende beoordeelde aspecten van het onderwijs zichtbaar te maken. Toelichting Opbrengsten gemengde leerweg Voor de beoordeling van de eindexamenresultaten baseert de inspectie zich op het niveau van de gemiddelde cijfers voor het centrale examen zoals weergegeven op de opbrengstenkaarten van 2007, 2008 en 2009. De school realiseert onvoldoende eindexamenresultaten voor de gemengde leerweg van het vmbo. Daarbij zijn er bij teveel vakken te grote verschillen tussen de cijfers voor het schoolexamen en de cijfers die bij het centraal examen worden behaald. Op grond van de gegevens zoals vermeld op de opbrengstenkaart 2009 en de eigen analyses van de centraal examencijfers die bij het examen 2009 zijn behaald, is vastgesteld dat de gemiddelde cijfers inmiddels gestegen zijn tot 6.0. Dit is voor de leerlingen van de afdeling lager dan van hen verwacht mag worden. Het verschil tussen de cijfers voor het schoolexamen 2009 en de cijfers die bij het centraal examen 2009 zijn behaald, is tot minder dan 0,5 punt gedaald. 7
Als mogelijke verklaringen voor de lage opbrengsten geeft de schoolleiding aan dat alle leerlingen een extra vak volgen en dat alle leerlingen relatief veel tijd aan hun stage moeten besteden. Nadere analyse zal moeten uitwijzen of het beleid hieromtrent zal moeten worden bijgesteld. Zowel het rendement van de onderbouw als de doorstroom in de bovenbouw van de gemengde leerweg is - gemeten over drie schooljaren - voldoende. Kwaliteitszorg In vergelijking met het vorige inspectieonderzoek is zichtbaar vooruitgang geboekt in de opzet van het systeem van kwaliteitszorg. De koers waarin de school zich ontwikkelt is vastgelegd in het schoolplan en beleidsnotities voor de onderbouw en bovenbouw. De breed gedragen visie wordt nader uitgewerkt in de teams. Elke medewerker is hierbij betrokken. Er is veel onderling overleg. Sommige personeelsleden hebben een voortrekkersrol bij het uitvoeren van bepaalde projecten. Teamleiders zorgen voor de onderlinge afstemming. De school heeft goede analyses gemaakt van de onvoldoende opbrengsten en beschikt over actuele gegevens die zicht kunnen geven op de ontwikkeling van de opbrengsten. De kwaliteit van het (school)examen en de toetsen worden voldoende geborgd. Om de kwaliteit van onderwijs en leren te borgen is het nodig dat de school haar visie op onderwijs en leren zodanig expliciteert dat het mogelijk wordt om de kwaliteit van het pedagogisch en didactisch handelen van docenten en de begeleiding van leerlingen structureel te beoordelen. Aan actief burgerschap en integratie wordt in het onderwijsprogramma veel aandacht besteed. Op dit terrein heeft de school expliciet beleid geformuleerd. Leerstofaanbod Het leerstofaanbod in de onderbouw en de bovenbouw voldoet aan de wettelijke vereisten. Haar voornemen om meer samenhang in het onderwijsprogramma te realiseren via vakoverstijgende projecten heeft de school inmiddels in de eerste twee leerjaren uitgevoerd. Naast de projecten wordt vakkenintegratie voor 25 procent van de lestijd nagestreefd. Om tegemoet te komen aan de onderwijsbehoeften van de individuele leerlingen heeft de school haar systeem van individuele begeleidingsuren in de afgelopen jaren sterk verbeterd. Leerlingen worden door hun mentor in deze lesuren geplaatst op grond van aanwijsbare leerachterstanden of de behoefte aan extra andersoortige begeleiding. De school heeft een taalbeleidsplan opgesteld dat voorziet in afstemming van het leerstofaanbod op de talige behoeften van de leerlingen bij alle vakken. Alhoewel onderdelen uit dit plan wel worden uitgevoerd, is dit plan nog niet voldoende geïmplementeerd in de schoolorganisatie. Dit geldt ook voor het beleidsplan rekenen waarvoor nu een eerste aanzet beschikbaar is. 8
Onderwijs en leren Door de geringe omvang van de afdeling en de afwezigheid van de examenklas heeft de inspectie slechts een zevental lessen - waarvan veel praktijklessen - kunnen beoordelen. De meerderheid van deze lessen verliep effectief en ordelijk. Ze hadden een herkenbare structuur en de uitleg van docenten was duidelijk. Het pedagogisch klimaat is als voldoende beoordeeld. De docenten bevorderen het zelfvertrouwen van de leerlingen. Docenten en leerlingen gaan op een respectvolle manier met elkaar om. De leerlingen kregen in voldoende mate te maken met gevarieerde werkvormen. Daarentegen is differentiatie naar niveau en leerstijl binnen de klas weinig aangetroffen. In een enkel geval kunnen leerlingen zelf verantwoordelijkheid nemen voor de organisatie van hun eigen leerproces. Schoolbreed is dat nog onvoldoende zichtbaar. Sfeer op school De school biedt aan leerlingen, ouders en personeelsleden een respectvolle en zorgzame omgeving. Men voelt zich betrokken bij de school. Er is een vestigingsraad van ouders en de leerlingenraad is dit jaar opgericht. De tevredenheid van leerlingen wordt jaarlijks gemeten; de resultaten daarvan worden door mentoren ook met hen besproken. De kleinschalige organisatie, de effectieve controle op aanwezigheid, de incidentenregistratie en de wijze waarop incidenten worden behandeld, leiden ertoe dat de school zowel fysiek als sociaal als veilig wordt ervaren. Dit beeld wordt ondersteund door onderzoeken die periodiek worden uitgevoerd. Zorg en begeleiding Bij het vorige onderzoek werden alle indicatoren van deze aspecten als voldoende beoordeeld. Dat nam niet weg dat de inspectie op onderdelen hiervan kritisch was. De school heeft naar aanleiding daarvan haar visie op zorg en begeleiding in een nieuw zorgplan vastgelegd. De faciliteiten zijn met de aanstelling van een remedial teacher en een orthopedagoog sterk uitgebreid. Alle taken en verantwoordelijkheden van alle bij de begeleiding betrokken functionarissen zijn in het zorgplan vastgelegd. De leerlingbegeleiding kenmerkt zich door korte communicatielijnen. Er vindt zeer regelmatig overleg plaats tussen docenten, mentoren en teamleiders. Tijdens dit proces wordt zonodig op verzoek van de leerling of op basis van signalering door de mentor zorg geboden. Voor de lwoo-leerlingen zijn individuele handelingsplannen beschikbaar. Over de wijze waarop deze zo effectief mogelijk kunnen worden gebruikt, vindt nog overleg plaats. De afname van VAS-toetsen in de onderbouw is een goede verbetering van het proces van beoordelen en bevorderen. De resultaten van de VAS-toetsen die de school afneemt, bieden een objectieve maat voor het meten van de voortgang van leerlingen. Er is een zorgadviesteam ingericht waarin met externe instanties wordt samengewerkt. Het keuzeproces van de leerlingen wordt begeleid door decanen. De school betrekt de ouders bij de begeleiding van de schoolloopbaan. 9
3. TOEZICHTARRANGEMENT De kwaliteit van het onderwijs van de gemengde leerweg van het vmbo is als zwak beoordeeld omdat de opbrengsten onvoldoende zijn. Om deze reden kent de Inspectie van het Onderwijs aan Helicon Opleidingen Kesteren vmbo Groen gemengde leerweg een aangepast arrangement toe. De afdeling vmbo gemengde leerweg valt onder intensief toezicht. Met het bevoegd gezag is afgesproken dat de onderwijskwaliteit in juli 2011 weer van voldoende niveau is. De inspectie voert in het tweede kwartaal van 2011 opnieuw onderzoek uit om na te gaan of de tekortkomingen zijn opgeheven. Met het bevoegd gezag is afgesproken dat binnen zes weken, gerekend vanaf de vaststelling van het rapport, een geactualiseerd verbeterplan wordt ingediend op basis waarvan de inspectie het toezichtplan vaststelt. Op basis van de lesroosters en de beschikbare onderwijstijd is vastgesteld dat geprogrammeerde onderwijstijd voor het schooljaar 2008-2009 voldoet aan de wettelijke vereisten. Het bevoegd gezag verantwoordt zich vóór 1 oktober 2009 bij de inspectie over de in het schooljaar 2008-2009 gerealiseerde onderwijstijd in de gemengde leerweg. 10