1

1

X1 Y X2 X Y Z1 Z2

1

Tabel 1: Kans op niet-werkzaamheid en neerwaartse inkomensmobiliteit tijdens de late loopbaan Niet-werkzaamheid Neerwaartse inkomensmobiliteit Mannen Vrouwen Mannen Vrouwen Constante -4,09** -2,35+ -7,82** -11,15** Bruto uurloon 1,29** 1,85** Leeftijd (59-61=referentie) 50-54 0,15-1,70* 0,10 0,92 55-58 0,59-0,74 0,25 0,70 62-64 0,49-0,50-0,04-1,44 Geboortecohort (1946=referentie) 1939 2,21* 0,80 0,79+ 2,61** 1940-45 1,10* 0,48 0,56* 1,57** Werkloosheidspeil -0,26* -0,28* 0,03-0,06 Opleiding (WO=referentie) LO -0,40 1,46-0,50 0,54 LBO/MAVO -0,11 1,18-0,25 0,51 MBO -0,03 0,16-0,46 0,17 HAVO/VWO - 0,41 0,07-2,61+ HBO -0,40 0,77-0,06 0,34 Burgerlijke staat (Gehuwd=referentie) Gescheiden -1,25-0,04-0,07-0,18 Verweduwd 0,25-0,96 0,68 1,57** Ongehuwd 0,82 0,14-0,30 0,41 Thuiswonend(e) kind(eren) -0,23-0,02-0,22 0,52* Niet werkzaam 0,50 0,63 Deeltijd werkzaam 0,15 0,41 1,14** 0,52+ Tijdelijk werkzaam 1,60** 1,49** 1,22** 1,35** Beroepsklasse (Hogere managers en professionals=referentie) Lagere managers en professionals -0,18-0,32 0,12-0,25 Hogere routinehoofdarbeiders -0,03 0,05-0,13-0,73 Lagere routinehoofdarbeiders -0,06-0,06 0,79 0,41 Kleine zelfstandigen, boeren 0,53 1,39+ 3,02** - Geschoolde handarbeiders -0,06-0,20 0,19-0,06 Semi- en ongeschoolde -0,41 0,55 0,34-0,53 handarbeiders Bedrijfssector (Sociale diensten=referentie) Extractief -0,56-2,07* -1,94+ 1,66+ Transformatief 0,84+ -0,04 0,30 0,53 Distributieve diensten 0,09-0,04 0,17 0,63 Producerende diensten 0,24 0,24-0,57+ 0,26 Persoonlijke diensten -1,08 0,20-0,00 1,35** Bedrijfsgrootte (100=referentie) 19 0,76* 0,97* 0,51* 0,52 20-49 -0,58-0,22 0,60* -0,03 50-99 -0,62 0,46-0,12-0,54

Vervolg Tabel 1 Model Chi-kwadraat 69** 75** 210** 137** Df 31 31 33 33 Aantal gebeurtenissen 52 57 242 136 Aantal personen 770 441 729 358 Aantal persoon-jaren 2528 1294 1884 911 Bron: Eigen berekeningen gebaseerd op Sociaal Economisch Panel (1995-2001). Noten: ** p < 0,01; * p < 0,05; + p < 0,10; - coëfficient is niet betrouwbaar.

Tabel 2: Kans op pensionering en bruto maandelijks pensioeninkomen Pensionering Maandelijks pensioeninkomen Mannen Vrouwen Mannen Vrouwen Constante -2,84** -1,90 10,50** 8,38** Leeftijd (59-61=referentie) 50-54 -3,74** -3,65** -0,87 1,30** 55-58 -1,44** -1,58** 0,19-0,14 62-63 -2,11** -0,58+ -0,23-0,28 64-65 2,63** 4,35** -0,46** -0,02 Geboortecohort (1946=referentie) 1939 0,31-1,47* -0,07 1,55** 1940-45 0,32-0,77-0,34 1,61** Werkloosheidspeil 0,01 0,02-0,08* -0,04 Opleiding (WO=referentie) LO -0,84+ 0,69-0,57+ -1,20** LBO/MAVO -0,37 0,96-0,60* -1,31** MBO 0,01 1,17-0,56+ -1,02* HAVO/VWO -0,04 0,54-0,05-1,25* HBO -0,10 1,34-0,18-0,82+ Burgerlijke staat (Gehuwd=referentie) Gescheiden -0,17 0,60* 0,30-0,08 Verweduwd 0,62 2,71** -0,37-0,08 Ongehuwd -0,59 0,46-0,05 0,78** Thuiswonend(e) kind(eren) -0,64** -0,23 0,22-0,06 Niet werkzaam 1,55** -0,93-1,08** -1,19* Deeltijd werkzaam -0,54 0,34-0,37-0,29 Tijdelijk werkzaam 0,20-0,98-0,68-0,48 Beroepsklasse (Hogere managers en professionals=referentie) Lagere managers en professionals 1,01* -0,90-0,67-0,63 Hogere routinehoofdarbeiders 0,69-0,63-1,38* -0,37 Lagere routinehoofdarbeiders 1,95* -0,54-0,33-0,63 Kleine zelfstandigen, boeren 0,18 0,90-2,19-0,04 Geschoolde handarbeiders 1,52** 0,27-1,00* -0,41 Semi- en ongeschoolde handarbeiders 1,09+ - -1,04+ - Bedrijfssector (Sociale diensten=referentie) Extractief 0,17-1,05 - Transformatief 0,06-1,76 0,19-2,34+ Distributieve diensten 0,27 0,57 0,29 0,16 Producerende diensten 0,36-0,83 0,21 0,70 Persoonlijke diensten 0,03 0,24-0,24 0,20 Bedrijfsgrootte (100=referentie) 19-0,97+ -0,57 0,07-0,91+ 20-49 -0,29-1,57-0,21-3,21* 50-99 0,21-1,41-0,18-0,07

Vervolg Tabel 2 Model Chi-kwadraat 746** 1290** Df 33 33 Aangepaste R-kwadraat 0,12 0,21 Aantal gebeurtenissen 237 340 Aantal personen 1148 1334 235 335 Aantal persoon-jaren 3888 4602 Bron: Eigen berekeningen gebaseerd op Sociaal Economisch Panel (1995-2001). Noten: ** p < 0,01; * p < 0,05; + p < 0,10; - coëfficiënt is niet betrouwbaar.

1

Tabel 1: Beschrijving van de gebruikte variabelen Allen Cohort -1950 Cohort 1951-1960 Cohort 1961- m. s.d. m. s.d. m. s.d. m. s.d. F-toets a Opleidingsniveau op 20-jarige leeftijd (6-18) Opleidingsniveau op 30-jarige leeftijd (6-18) Alle verhuizingen tussen leeftijd 6 en 16 (0/1) Uitsluitend verhuizing binnen gemeente (0/1) Uitsluitend verhuizing tussen gemeentes (0/1) Zowel verhuizing binnen als verhuizing tussen gemeentes (0/1) 10,31 2,32 9,56 2,54 10,47 2,58 10,82 2,00 ** 11,70 3,22 10,69 3,33 12,00 3,36 12,63 2,83 ** 0,29 0,28 0,32 0,29 * 0,12 0,12 0,13 0,13 ns 0,14 0,14 0,16 0,13 ns 0,03 0,02 0,03 0,03 ns Opleidingsniveau ouders (0-1) 0,34 0,28 0,25 0,28 0,33 0,29 0,43 0,25 ** Beroepsstatus ouders (0-1) 0,40 0,22 0,37 0,21 0,40 0,21 0,43 0,21 ** Echtscheiding ouders vóór leeftijd 16 (0/1) 0,05 0,03 0,03 0,07 ** Respondent is vrouw (0/1) 0,51 0,49 0,49 0,54 ** Geboortejaar 1957 12,59 1942 5,89 1956 2,92 1969 2,92 ** Aantal respondenten ouder dan 20 jaar 5638 1843 1413 2382 Aantal respondenten ouder dan 30 jaar 4844 1843 1413 1588 Bron: Familie-enquête Nederlandse Bevolking 1998, 2000, 2003 a Significantietoets van verschillende gemiddelden tussen cohorten * p<0,05, ** p<0,01, ns niet significant

Tabel 2: Verhuizingen tussen leeftijd 6 en 16: de effecten van sociale achtergrond en ouderlijke echtscheiding; logistische regressie Panel A: Alle verhuizingen Allen Cohort Cohort Cohort Trend- -1950 1951-60 1961- exp(b) exp(b) exp(b) exp(b) toets a Opleidingsniveau ouders (0-1) 1,73** 1,62* 2,24** 1,58* ns Beroepsstatus ouders (0-1) 2,06** 2,56** 1,90* 1,82* ns Ouderlijke echtscheiding vóór 2,22** 1,44 2,04* 2,72** ~ leeftijd 16 (0/1) Respondent is vrouw (0/1) 1,07 1,08 1,13 1,04 ns (Geboortejaar 1928) / 10 0,97 1,28** 0,98 1,01 * Intercept 0,26 0,16 0,27 0,22 Aantal verhuizingen 1652 515 453 684 Aantal respondenten 5638 1843 1413 2382 Panel B: Verhuizingen binnen gemeente Opleidingsniveau ouders (0-1) 1,07 0,98 1,28 1,06 ns Beroepsstatus ouders (0-1) 0,93 1,16 0,85 0,79 ns Ouderlijke echtscheiding vóór 1,48** 1,05 2,09* 1,51* ns leeftijd 16 (0/1) Respondent is vrouw (0/1) 1,18* 1,32* 1,19 1,07 ns (Geboortejaar 1928) / 10 1,02 1,38** 0,89 1,18 ns Intercept 0,18 0,10 0,29 0,10 Aantal verhuizingen 951 299 265 387 Aantal respondenten 5638 1843 1413 2382 Panel C: Verhuizingen tussen gemeentes Opleidingsniveau ouders (0-1) 2,46** 2,86** 2,34** 2,19** ns Beroepsstatus ouders (0-1) 3,34** 4,05** 4,31** 2,57** ns Ouderlijke echtscheiding vóór 3,13** 1,78~ 2,02* 4,21** ** leeftijd 16 (0/1) Respondent is vrouw (0/1) 0,97 0,83 1,02 1,05 ns (Geboortejaar 1928) / 10 0,95~ 1,12 0,88 0,95 ns Intercept 0,08 0,06 0,10 0,09 Aantal verhuizingen 846 256 226 364 Aantal respondenten 5638 1843 1413 2382 Bron: Familie-enquête Nederlandse Bevolking 1998, 2000, 2003 a Significantietoets van lineaire trend in de effecten * p<0,05, ** p<0,01, ns niet significant

Tabel 3: Het effect van een verhuizing tussen leeftijd 6 and leeftijd 18 op het bereikte opleidingniveau, gecontroleerd voor sociale achtergrond en een ouderlijke echtscheiding; lineaire regressie Panel A: Bereikt opleidingsniveau op leeftijd 20 Model 1 Model 2 Model 3 Model 4 Alle verhuizingen tussen leeftijd 6 en 16 (0/1) -0,067-0,159* Uitsluitend verhuizing binnen gemeente (0/1) -0,216* -0,237** Uitsluitend verhuizing tussen gemeentes (0/1) 0,140-0,050 Zowel verhuizing binnen gemeente als verhuizing tussen gemeentes (0/1) -0,234-0,234 Opleidingsniveau ouders (0-1) 1,226** 1,215** Beroepsstatus ouders (0-1) 0,839** 0,820** Ouderlijke scheiding vóór leeftijd 16 (0/1) -0,726** -0,735** Respondent is vrouw (0/1) 0,089 0,087 0,094 0,090 (Geboortejaar 1928) / 10 0,449** 0,364** 0,449** 0,365** Intercept 9,006 8,557 9,003 8,563 Verklaarde variantie (adjusted) 6,0 % 10,1 % 6,2 % 10,2 % Panel B: Bereikt opleidingsniveau op leeftijd 30 Opleidingsniveau op leeftijd 20 0,912** 0,834** 0,908** 0,833** Alle verhuizingen tussen leeftijd 6 en 16 (0/1) 0,200** -0,032 Uitsluitend verhuizing binnen gemeente (0/1) -0,155~ -0,229** Uitsluitend verhuizing tussen gemeentes (0/1) 0,632** 0,219** Zowel verhuizing binnen gemeente als verhuizing tussen gemeentes (0/1) -0,071-0,071 Opleidingsniveau ouders (0-1) 2,339** 2,314** Beroepsstatus ouders (0-1) 1,375** 1,331** Ouderlijke scheiding vóór leeftijd 16 (0/1) -0,437** -0,464** Respondent is vrouw (0/1) -0,710** -0,718** -0,699** -0,711** (Geboortejaar 1928) / 10 0,370** 0,253** 0,256** 0,256** Intercept 1,746 1,652 1,775 1,677 Verklaarde variantie (adjusted) 50,8 % 57,0 % 51,2 % 57,2 % Bron: Familie-enquête Nederlandse Bevolking 1998, 2000, 2003 * p<0,05, ** p<0,01, ns niet significant

1

Tabel 1: OLS-regressie van elitaire cultuurparticipatie op tijdsaspecten en sociaaleconomische achtergrond, ongestandaardiseerde coëfficiënten Model 1 Model 2 Model 3 Trend aspecten Meetjaar (0=1975) -,060 ns -,312 *** -,320 Geboortecohort (0=1950) -,050 ** -,060 *** -,159 Sociaaleconomische achtergrond Opleidingsniveau Primair onderwijs -36,230 *** -39,068 *** Secundair onderwijs -34,251 *** -32,586 *** Hoger beroepsonderwijs -12,831 *** -11,633 Universitair onderwijs ref. ref. *** *** Huishoudinkomen (rang score) Laagste 20% -2,750 ** -10,467 Midden-laagste 30% -7,654 *** -10,249 *** Midden-hoogste 30% -5,670 *** -6,545 *** Hoogste 20% ref. ref. Demografische aspecten Geslacht (vrouw=1) 5,612 *** Grote stad (1=ja) 6,595 *** Samenwonen met partner (1=ja) -7,996 *** Aantal jonge kinderen (onder 12 jaar) -,743 * Religieuze achtergrond Niet-religieus ref. Rooms-katholiek -5,852 *** Protestants -3,312 *** Gereformeerd 5,857 *** Overig religieus -,240 ns Tijdsdruk Uren betaald werk -,100 *** Uren kinderverzorging -,004 ns Uren scholing,467 *** Constante 38,164 *** 76,701 *** 82,236 *** Verklaarde variantie 0,0% 9,8% 15,5% Bron. TijdsBestedingsOnderzoeken 1975-2005 (N=16.148). Significantie. * p<.05; ** p<.01; *** p<.001.

Tabel 2: De trend in elitaire culturele participatie uiteengelegd in binnen- en tussencohortverandering % na effect % totaal compositie Ongecontroleerd voor compositie Binnencohort trend (meetjaar) -1,80 60,2% Tussencohort trend (geboortecohort ) -1,19 39,8% Totale verandering -2,99 100,0% Gecontroleerd voor compositie Binnencohort trend (meetjaar) -9,60 321,0% 71,7% Tussencohort trend (geboortecohort ) -3,79 126,6% 28,3% Totale verandering (na controle) -13,39 447,6% 100,0% Bron. TijdsBestedingsOnderzoeken 1975-2005 (N=16.148). Significantie. * p<.05; ** p<.01; *** p<.001.

Figuur 1: Trends in opleidings- en inkomensdifferentiatie voor exclusieve elitaire culturele participatie naar meetjaar en geboortecohort. 100 Elitaire Culturele Participatie Opleidings differe ntiatie naar meetjaar 100 Elitair e Cul ture le Participa tie Inkom e ns differ e ntiatie naar m e e tjaar 80 80 Schaalwaarde 60 40 Schaalw aarde 60 40 20 20 0 1975 1 980 1985 1990 199 5 2000 20 05 0 1975 1980 1985 1990 19 95 2000 2005 Pr imair HBO Secondair Univers iteit Laa gste 20% Midden-laag 30% Midden-hoog 30% Hoogste 2 0% 100 Elitaire Culturele Participatie Opleidingsdifferentiatie naar geboortecohort 100 Elitaire Culturele Participatie Ink ome nsdiffe re ntiatie naar ge boorte cohort 80 80 Schaalwaarde 60 40 Schaalwaarde 60 40 20 20 0 19 35 1940 1945 1 950 1955 1960 1965 0 1935 1940 1945 1950 1955 1960 1965 Primair HB O Secondair Universiteit Laagste 20% Midden-laag 30% Midden-ho og 30% Ho ogste 20%

1

Figuur 1: Opvoedwaarden in Nederland (%) Bron: European Values Study, Nederland 2008

Tabel 1 Logistische regressieanalyses: de invloed van sociale klasse en mobiliteit op opvoedwaarden a Verdraagzaamheid Onzelfzuchtigheid Goede manieren Gehoorzaamheid Hard werken B B B B B Sociale mobiliteit b Opwaartse mobiliteit Eén klasse -,169 -,147,095 -,026,298 Twee klassen of meer -,057 -,208,072,129 -,065 Neerwaartse mobiliteit Eén klasse,461,072 -,121,229,215 Twee klassen of meer,348,210,555 -,221,158 Sociale klasse c Lagere professionals en managers -,471 * -,027,045,009,272 Routine hoofdarbeiders -,146,145,461,031,208 Kleine zelfstandigen,189 -,321,599,198,297 Geschoolde handarbeiders en supervisoren -,475 -,248,761,686 ** -,336 On/halfgeschoolde handarbeiders -,437 -,302,592,235,316 Boeren en landarbeiders -,642 -,895-1,014 *,733,097 Nagelkerke R 2,104,047,140,145,060 n 1094 1089 1095 1091 1088 a Coëfficiënten zijn gecontroleerd voor wel/niet werkzaam zijn, opleiding, geslacht, wel/geen partner hebben, wel/geen kinderen hebben, geboortecohort, kerkgenootschap en kerkbezoek b referentiecategorie is geen sociale mobiliteit (immobielen) c referentiecategorie is de klasse van grote ondernemers, hogere professionals en managers * p<0,10; ** p<0,05; *** p<0,01 Bron: European Values Study, Nederland 2008

Vervolg Tabel 1 Onafhankelijkheid Vastberadenheid Spaarzaamheid Verantwoordelijkheidsgevoel Fantasie B B B B B B Sociale mobiliteit b Opwaartse mobiliteit Eén klasse -,125 -,153 -,354,943 **,350 -,227 Twee klassen of meer,089 -,234,380 *,354 -,136 -,492 Neerwaartse mobiliteit Eén klasse -,445 * -,150 -,435,298,134 -,569 Twee klassen of meer -,664 ** -,143,417 -,259,437 -,227 Sociale klasse c Lagere professionals en managers,143 -,274,103 -,104,191,188 Routine hoofdarbeiders,167 -,326,367 -,444 -,126,795 Kleine zelfstandigen,604 * -,698 *,136 -,746,432 -,623 Geschoolde handarbeiders en supervisoren,528 * -,924 ***,123 -,093 -,455,311 On/halfgeschoolde handarbeiders,337 -,709 **,786 **,281 -,947 ** -,632 Boeren en landarbeiders,352 -,940 *,713 -,298-1,133 -,740 Godsvruchtiggeloof Nagelkerke R 2,204,120,188,086,161,596 n 1095 1091 1092 1096 1091 1088 a Coëfficiënten zijn gecontroleerd voor wel/niet werkzaam zijn, opleiding, geslacht, wel/geen partner hebben, wel/geen kinderen hebben, geboortecohort, kerkgenootschap en kerkbezoek b referentiecategorie is geen sociale mobiliteit (immobielen) c referentiecategorie is de klasse van grote ondernemers, hogere professionals en managers * p<0,10; ** p<0,05; *** p<0,01 Bron: European Values Study, Nederland 2008

1

Tabel 1: Beschrijvende statistieken van gebruikte variabelen Variabele Gemiddelde Std. Dev. Minimale waarde Maximale waarde Man 0.51 0.50 0 1 Leeftijd 42.37 10.12 25 65 Leeftijd kwadraat 1897.19 876.82 625 4225 Vereiste jaren scholing 11.65 2.82 6 21 Overscholing (in jaren scholing) 2.20 2.46 0 20 Tekort jaren scholing 0.51 1.34 0 12 Hogere serviceklasse 0.10 0.30 0 1 Lagere serviceklasse 0.31 0.46 0 1 Routine hoofdarbeiders 0.24 0.43 0 1 Geschoolde handarbeiders 0.15 0.36 0 1 Ongeschoolde handarbeiders 0.20 0.40 0 1 Beroepsgerichtheid van onderwijssysteem 0.54 0.70-1.18 1.66 Log uurinkomen 2.35 0.96-3.85 7.60 N=9198. Bron: European Social Survey ronde 2 (2004)

Tabel 2: Multiniveau regressieanalyse van mate van overscholing (in jaren), en gelogaritmiseerd uurinkomen (standaardfouten tussen haakjes) 1. aantal jaren overscholing 2. log uurinkomen 3. log uurinkomen Man (t.o.v. vrouw) -.0469.351***.350*** (.0466) (.0123) (.0123) Leeftijd.0157.0315***.0317*** (.0189) (.00500) (.00500) Leeftijd kwadraat -.000376* -.000303*** -.000305*** (.000219) (.000) (.000) Sociale klasse (t.o.v. hogere serviceklasse) Lagere serviceklasse -.711*** -.0889*** -.105*** (.104) (.0299) (.0369) Routine hoofdarbeiders -1.475*** -.246*** -.273*** (.111) (.0323) (.0391) Geschoolde handarbeiders -2.568*** -.300*** -.284*** (.122) (.0341) (.0419) Ongeschoolde handarbeiders -2.440*** -.395*** -.393*** (.114) (.0345) (.0402) Vereiste jaren scholing -.342***.0524***.0523*** (.010) (.00288) (.00288) Overscholing in jaren.0211***.0211*** (.00655) (.00678) Tekort jaren scholing -.0179*** -.0180*** (.00498) (.00498) Beroepsgerichtheid van onderwijssysteem -.746*** -.438** -0.447** (.209) (.211) (0.213) Overscholing x beroepsgerichtheid -.00136 (.00372) Beroepsgerichtheid x lagere serviceklasse -.0855.0235 (.124) (.0335) Beroepsgerichtheid x routine hoofdarbeiders -.0810.0381 (.125) (.0340) Beroepsgerichtheid x geschoolde handarbeiders.282** -.0199 (.134) (.0365) Beroepsgerichtheid x ongeschoolde handarbeiders.318** -.00504 (.129) (.0348) Overscholing x lagere serviceklasse -.00833 -.00695 (.00764) (.00781)

Vervolg Tabel 2 Overscholing x routine hoofdarbeiders -.00405 -.00127 (.00799) (.00821) Overscholing x geschoolde handarbeiders.00583.00387 (.00986) (.0101) Overscholing x ongeschoolde handarbeiders -.00557 -.00585 (.00857) (.00872) Intercept 8.049*** 1.099*** 1.102*** (.460) (.227) (0.228) variantie tussen landen.350***.487***.486*** variantie binnen landen 4.433***.308***.308*** Wald chi-kwadraat (df) 1497.9 (13) 2627.75 (15) 2635.6 (20) *** p<0.01, ** p<0.05, * p<0.1 (tweezijdig) N1=9198, N2=18 Bron: European Social Survey round 2 (2004)

Tabel 1: Beschrijvende gegevens van alle variabelen voor de leerlingen met een migrantenachtergrond Minimum Maximum Gemiddelde Std. Deviatie taalprestaties 67,34 775,21 463,00 102,81 Kenmerken van curriculum-binnen-school Gemiddelde ESCS -2,07 1,64 0,03 0,51 ESCS diversiteit 0,00 0,79 0,66 0,07 Etnische Diversiteit 0,03 0,84 0,41 0,20 % studenten uit Westerse OECD 0,00 100,00 14,75 18,62 landen % studenten uit Oost-Europa 0,00 66,67 7,99 12,81 % studenten uit Islamitische landen 0,00 92,31 5,97 13,46 % studenten uit niet-islamitische Azië 0,00 87,50 2,53 8,12 % studenten uit Sub-Sahara Afrika 0,00 33,33 1,13 3,10 Beroepsgericht (0=algemeen) 0,00 1,00 0,08 0,27 Hoger secundair (0=lager secundair) 0,00 1,00 0,34 0,48 Schoolkenmerken Schoolgrootte 23,00 4468,00 845,77 629,17 Student/staf ratio 0,89 36,59 11,69 3,94 Leraren tekort -1,06 3,62 0,29 0,98 School op platteland 0,00 1,00 0,29 0,46 School in stad 0,00 1,00 0,37 0,48 Geen selectieve toegang 0,00 1,00 0,27 0,44 Selectieve toegang 0,00 1,00 0,23 0,42 Privaat-onafhankelijke school 0,00 1,00 0,05 0,22 Privaat-afhankelijke school 0,00 1,00 0,24 0,43 Openbare school 0,00 1,00 0,71 0,45 Individuele kenmerken Vrouw 0,00 1,00 0,50 0,50 Ouderlijk ECSC -4,44 2,97-0,23 1,02 Eerste generatie 0,00 1,00 0,46 0,50 Tweede generatie 0,00 1,00 0,50 0,50 Een ouder migrant, andere ouder 0,00 1,00 0,06 0,23 autochtoon Oost-Europa 0,00 1,00 0,27 0,45 Westerse OECD-landen 0,00 1,00 0,45 0,50 Islamitisch landen 0,00 1,00 0,16 0,37 Niet-islamitisch Azië 0,00 1,00 0,09 0,29 Sub-Sahara Afrika 0,00 1,00 0,03 0,18 Thuistaal zelfde als bestemmingsland 0,00 1,00 0,50 0,50 Leerjaar -2,00 3,00 0,37 0,87 Kenmerk onderwijsstelsels Sterk gedifferentieerd 0,00 1,00 0,56 0,50 Gematigd gedifferentieerd 0,00 1,00 0,14 0,35 Leeftijd van selectie 10,00 16,00 13,22 2,08 N of pupils 8521 Bron: PISA 2006;.eigen berekening

Tabel 2: De effecten van individuele kenmerken, curriculumkenmerken, schoolkenmerken en kenmerken van het onderwijssysteem op de taalprestaties van migrantenkinderen (N herkomst =35; N bestemming =15; N curriculum-binnen-scholen =1960; N studenten=8521) Constante 470,6 (8,2) Individuele kenmerken M0 M1 M2 M3 M4 M5 502,0 (46,2) 446,4 (43,3) 488,3 (45,2) Ouderlijk ESCS 32,9** (2,0) 25,0** (2,1) 33,4** (2,0) Oost-Europa (ref= -7,0-10,1-5,9 westerse OECD landen) (7,4) (7,1) (6,9) Niet-Islamitisch Azië (ref= 35,3** 17,2 32,2** westerse OECD landen) (11,2) (10,5) (10,5) Islamitische landen (ref= -38,2** -35,7** -38,9** westerse OECD landen) (9,3) (8,8) (8,7) Sub-Sahara Afrika (ref= -22,7-13,9-25,6* westerse OECD landen) (16,0) (14,9) (14,9) Vrouw 30,6** 29,9** 28,5** (1,7) (1,6) (1,7) Thuistaal zelfde als 26,1** 24,3** 25,5** bestemmingsland (2,3) (2,2) (2,2) Een ouder migrant, 4,8 6,1 (3,8) 4,8 andere ouder autochtoon (4,0) (3,9) Tweede generatie 9,2** 9,7** 8,5** (1,9) (1,9) (1,9) Leerjaar (gecentreerd per 40,5** 32,3** 35,1** land van bestemming) (1,6) (1,6) (1,9) sociaaleconomische samenstelling per curriculum-binnen-school Gemiddelde ESCS 49,8** (4,8) % studenten uit Oost- Europa (ref=% autochtone studenten) % studenten uit nietislamitisch Azië (ref=% autochtone studenten) % studenten uit islamitische landen (ref=% autochtone studenten) % studenten uit westerse OECD landen (ref=% autochtone studenten) 465,2 (43,6) 25,0** (2,1) -6,8 (6,8) 18,8* (10,2) -35,1** (8,4) -15,8 (14,3) 28,5** (1,6) 24,2** (2,2) 5,4 (3,8) 9,3** (1,8) 32,3** (1,8) 49,0** (4,7) 0,3 (0,2) 0,3 (0,2) 1,4** (0,2) 1,3** (0,2) 0,2 (0,1) 0,0 (0,1) -0,1 (0,1) 0,0 (0,1) 457,7 (44,2) 25,0** (2,1) -8,2 (6,8) 18,6* (10,2) -35,3** (8,4) -15,0 (14,2) 28,6** (1,6) 24,2** (2,2) 5,8 (3,8) 9,3** (1,8) 31,8** (1,8) 46,9** (5,1) 0,4** (0,2) 1,2** (0,2) 0,1 (0,1) 0,0 (0,1)

Vervolg Tabel 2 % studenten uit Sub- Sahara Afrika (ref=% autochtone studenten) -0,2 (0,4) ESCS diversiteit 45,5** (14,1) Ethnische diversiteit -36,1** (11,4) Curriculum-binnen-school Beroepsgericht (ref= algemeen) Hoger secundair (ref= lager) Selectieve toegang (ref= enige selectie) Geen selectie (ref= enige selectie) Schoolkenmerken -85,8** (4,5) -0,5 (5,2) 21,4** (3,0) 0,2 (2,6) -0,1 (0,4) 22,9 (13,9) -36,9** (11,0) -54,5** (4,6) 0,5 (4,9) 17,7** (2,7) 2,2 (2,4) -0,2 (0,4) 20,0 (14,0) -40,3** (11,2) -54,1** (4,6) -0,8 (4,9) 18,0** (2,8) 1,0 (2,4) Lerarentekort -1,6 (1,1) Student/staf ratio 0,8** (0,3) School in stad (ref= kleine provinciestad) 2,7 (2,7) School op platteland (ref= kleine provinciestad) 2,7 (2,7) Schoolgrootte*100 0,7** (0,2) Privaat-afhankelijk (ref=publiek) -4,9 (3,7) Privaat-onafhankelijk (ref=publiek) -6,4 (5,4) Kenmerken onderwijssysteem Sterk gedifferentieerd (ref= weinig gedifferentieerd) -28,8* (15,4) -9,6 (14,4) -41,1** (15,0) -15,4 (14,4) -16,7 (14,5) Matig gedifferentieerd (ref= weinig gedifferentieerd) -25,3* (13,6) Leeftijd van selectie -3,1 (2,8) Interacties met onderwijssysteem Ouderlijk ESCS* sterk -16,1** gedifferentieerd (2,4) Ouderlijk ESCS* matig -14,1** gedifferentieerd (3,2) -10,3 (12,6) -1,8 (2,6) -16,5** (2,5) -15,8** (3,3) -41,1** (13,6) -2,1 (2,8) -18,5** (2,3) -21,5** (3,2) -20,1 (13,0) -2,1 (2,6) -16,5** (2,4) -16,3** (3,3) -16,7 (13,1) -2,3 (2,6) -16,5** (2,5) -16,5** (3,3)

Vervolg Tabel 2 Gemiddeld ESCS* sterk gedifferentieerd Gemiddeld ESCS* matig gedifferentieerd Hoger secundair * sterk gedifferentieerd Hoger secundair * matig gedifferentieerd Ouderlijk ESCS* gemiddeld ESCS Variantie 29,8** (5,9) 18,4** (7,7) 53,1** (6,7) 49,1** (10,1) 18,1** (5,9) -11,8 (8,0) 16,1** (6,5) 31,3** (9,8) 19,5** (6,2) -11,0 (8,3) 16,3** (6,5) 32,7** (9,8) -0,5 (1,8) Individueel 5034,3 (104,9) 4599,5 (94,1) 4506,7 (89,8) 4547,0 (91,8) 4520,7 (89,1) 4516,2 (89,0) Curriculum-binnen-school 3338,4 (155,9) 1941,0 (114,2) 1129,0 (89,6) 1481,4 (100,7) 931,5 (83,4) 917,1 (82,8) Land van herkomst 1875,4 (256,9) 000,0 (00,0) 384,9 (1719,4) 000,0 (00,0) 000,0 (00,0) 000,0 (00,0) Land van bestemming 000,0 (00,0) 581,4 (120,7) 112,6 (1718,0) 504,2 (104,5) 455,7 (93,6) 444,6 (91,7) Log likelihood 100118 98448 97536 97951 97339 97314 Bron: PISA 2006;.eigen berekening

Tabel 3: Samenvatting van de effecten van ouderlijk ESCS, gemiddeld ESCS en curriculumniveau in de verschillende onderwijssystemen Weinig Matig Sterk Westerse OECD landen 457,7 441,0 441,0 Oost-Europa -8,2-8,2-8,2 Niet-islamitisch Azië +18,6 +18,6 +18,6 Islamitische landen -35,3-35,3-35,3 Sub-Sahara Afrika -15,0-15,0-15,0 Thuistaal zelfde als bestemmingsland +24,2 +24,2 +24,2 Een ouder migrant, andere ouder autochtoon +5,8 +5,8 +5,8 Tweede generatie +9,3 +9,3 +9,3 1 s.d. verhoging in ouderlijk ESCS* +25.0 +8.5 +8.5 1.s.d. verhoging in gemiddeld school ESCS* +23,5 +17,9 +31,6 Hoger secundair in plaats van lager * -0.8 +31.9 +15.5 Beroepsgericht in plaats van algemeen -54,1-54,1-54,1 Bron: PISA 2006;.eigen berekening. * geeft aan dat de effecten kunnen verschillen tussen onderwijssystemen (interactie-effecten).

Tabel 4 Taalprestaties van eerste generatie migranten uit Westerse OECD landen afkomstig uit de laagste en hoogste ESCS-klasse, en op scholen met de gemiddeld laagste en hoogste sociaaleconomische samenstelling, voor verschillende onderwijstypen in de drie onderwijssystemen (gebaseerd op model 5 van tabel 1) Mate van differentiatie School ECSC Laagste ouderlijk ECSC en beroeps en lager Hoogste ouderlijk ECSC en beroepsen lager Westerse OECD landen Laagste ouderlijk ECSC en algemeen en lager Hoogste ouderlijk ECSC en algemeen en lager Laagste ouderlijk ECSC en algemeen en hoger Hoogste ouderlijk ECSC en algemeen en Weinig Laag 199 385 246 439 254 447 hoger Hoog 374 553 428 607 427 606 Matig Laag 259 323 307 378 346 416 Hoog 412 469 466 523 498 555 Sterk Laag 214 278 262 332 277 348 Hoog 462 519 516 573 532 588 Bron: PISA 2006; eigen berekening. De scores voor studenten uit Oost-Europa, niet-islamitisch Azië, islamitische landen en Sub-Sahara Afrika kunnen verkregen worden door bovenstaande scores voor Westerse OECD landen te veranderen met resp. -8,2, +18,6, -35,3 en - 15,0. De gemiddelde scores voor tweede generatie migranten kan gevonden worden door de scores te verhogen met +9,3, voor degenen met dezelfde taal als het bestemmingsland door de scores te verhogen met +24,2 en voor degenen met één autochtone en één migranten ouder met +5,8.

1

Figuur 1: Inkomensongelijkheid in Rusland, Polen, Hongarije en Tsjechië, 1985-2003 Per capita inkomen Gini x 100 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 1984 1987 1990 1993 1996 1999 2002 2005 Jaar Rusland Hongarije Polen Tsjechie Gini coëfficiënten uit verschillende bronnen: Russische uit Frolova (1998), UNU/WIDER (2000) en uit Kalugina en Najman (2003); Poolse uit Keane en Prasad (2002) en uit Trans/MONEE (2004); Hongaarse uit UNU/WIDER (2000) en uit Mitra en Yemtsov (2006); Tsjechische uit UNU/WIDER (2000).

Figuur 2: Decompositie van inkomensongelijkheid, Rusland 1992-2002 Percentage verklaarde ongelijkheid 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 1992 1994 1996 1998 2000 2002 Jaar

Tabel 1: Trends in het verklaarde gedeelte van de inkomensongelijkheid (relatieve tussen variantie) voor verschillende modellen, Rusland 1992-2002 (vetgedrukt: substantiële verandering ten opzichte van model 1) Jaar (N) Model 1 volledige model Model 2 model 1 zonder opleiding Model 3 model 1 zonder sekse Model 4 model 1 zonder zelfstandigen Model 5 model 1 zonder werklozen Model 6 model 1 zonder gepens./ gehandic. 1992 (6.985) 1993 (1.931) 1994 (1.998) 1995 (1.585) 1996 (3.276) 1997 (1.998) 1998 (6.524) 1999 (1.705) 2000 (6.514) 2001 (7.167) 2002 (1.798) 9,3 14,3 21,2 13,7 18,8 39,3 33,3 17,4 18,0 26,8 23,7 8,2 14,0 18,9 8,8 17,3 35,6 31,8 12,0 16,0 23,8 21,6 8,7 10,2 18,7 12,0 17,5 34,2 31,3 12,6 13,9 22,7 22,4 9,2 14,0 21,1 12,6 16,3 36,3 33,2 16,2 16,3 25,2 23,7 9,2 14,3 21,2 10,9 18,5 37,3 23,4 14,2 14,3 26,8 23,7 9,3 14,3 17,2 11,7 18,1 32,8 26,6 15,4 16,9 26,8 19,5

Tabel 2: Regressie analyse op geaggregeerde gegevens, Rusland 1992-2002 Model 1 Coëff. (s.e.) Model 2 Coëff. (s.e.) Model 3 Coëff. (s.e.) Vrouw Opleiding laag (ref.) Opleiding middelbaar Opleiding hoog Werkervaring laag (ref.) Werkervaring midden Werkervaring hoog Jaar (1992=1,..,2002=11) Jaar*jaar Werkend (ref.) Zelfstandig Werkloos Gepensioneerd/gehandicapt Jaar* vrouw Jaar*zelfstandig Jaar*werkloos Jaar*gepensioneerd/gehandicapt Werkloos; spline in 1998 Werkloos; spline in 2001 Gepensioneerd/gehandicapt; spline in 1994 Gepensioneerd/gehandicapt; spline in 2000-0,07 (0,04) -0,04 (0,05) 0,01 (0,05) -0,09 (0,05) -0,19 (0.05) -0,11 (0,03) 0,01 (0,00) 0,24 (0,06) 0,11 (0,06) -0,28 (0,07) -0,08 (0,09) -0,04 (0,05) 0.00 (0.05) -0,09 (0,05) -0,20 (0.05) -0,10 (0,03) 0,01 (0,00) 0,12 (0,14) 0,29 (0,14) 0,16 (0,16) 0,00 (0,01) 0,02 (0,02) -0,03 (0,02) -0,07 (0,02) -0,07 (0,04) -0,03 (0,05) 0,00 (0,05) -0,08 (0,05) -0,20 (0.05) -0,14 (0,03) 0,01 (0,00) 0,23 (0,06) 0,21 (0,07) 0,10 (0,11) -0,08 (0,05) -0,33 (0,23) -0,04 (0,03) -0,21 (0,13) R 2 0,14 0,14

1

Figuur 1: Voorbeeld verdelingen van levensduur in drie populaties naar niveau van levensverwachting

Figuur 2: Levensduurongelijk (Gini) naar levensverwachting in jaren voor mannen 15 jaar en ouder in 4532 sterftetafels voor 212 landen

Figuur 3: Vroegtijdige sterfte naar van mate van ongelijkheid voor mannen en vrouwen op drie niveaus van levensverwachting (lv)

Tabel 1: Correlaties van levensverwachting en levensduurongelijkheid met enkele landkenmerken Mannen Kenmerk Levensverwachting Relatieve levensduurongelijkheid Log (BNP pc ) 0.72 * 0.09 Zorguitgaven per capita 0.71 * 0.11 Overheidsaandeel in zorguitgaven 0.24 * -0.26 * Artsen per 100,000 inwoners 0.57 * -0.01 % inwoners met toegang tot schoon water 0.62 * 0.14 Stedelijke bevolking (%) 0.61 * 0.05 HIV prevalentie (% 15-49-jarigen) -0.68 * 0.08 Inkomensongelijkheid (Gini) -0.47 * 0.32 * Etnisch-linguïstische fractionalisering -0.48 * -0.04 Proportie vrouwelijke parlementsleden 0.21 * 0.01 % werkzaam in diensten sector 0.44 * 0.05 Vrouwen Kenmerk Levensverwachting Log (BNP pc ) 0.72 * -0.16 * Zorguitgaven per capita 0.74 * -0.19 * Overheidsaandeel in zorguitgaven 0.29 * -0.27 * Artsen per 100,000 inwoners 0.67 * -0.30 * % inwoners met toegang tot schoon water 0.64 * -0.13 Stedelijke bevolking (%) 0.64 * -0.14 ~ HIV prevalentie (% 15-49-jarigen) -0.70 * 0.16 ~ Inkomensongelijkheid (Gini) -0.49 * 0.38 * Etnisch-linguïstische fractionalisering -0.49 * 0.32 * Proportie vrouwelijke parlementsleden 0.24 * 0.00 % werkzaam in diensten sector 0.44 * 0.08 LV=levensverwachting op leeftijd 15; RLO=relatieve levensduurongelijkheid Relatieve levensduurongelijkheid N=172, behalve voor water (150), HIV (140), inkomensongelijkheid (129), Etnischlinguïstische fragmentatie (158) en diensten sector (122). * p < 0.05

Tabel 2: Gestandaardiseerde coëfficiënten van regressie van levensverwachting en levensduurongelijkheid op significante kenmerken Mannen Kenmerk Levensverwachting Relatieve levensduurongelijkheid Zorguitgaven per capita 0.467 ** 1.575 ** Zorguitgaven per capita kwadraat -1.332 * Overheidsaandeel in zorguitgaven -0.278 ** Artsen per 100,000 inwoners % inwoners met toegang tot schoon water 0.205 * HIV prevalentie (% 15-49-jarigen) -0.523 ** Inkomensongelijkheid (Gini) 0.499 ** Etnisch-linguïstische fragmentatie -0.141 ** % werkzaam in diensten sector Gecorrigeerde R 2 79.4% 18.3% Vrouwen Kenmerk Levensverwachting Relatieve levensduurongelijkheid Zorguitgaven per capita 1.267 ** Zorguitgaven per capita kwadraat -0.822 ** Overheidsaandeel in zorguitgaven -0.223 ** Artsen per 100,000 inwoners 0.110 * % inwoners met toegang tot schoon water 0.156 ~ HIV prevalentie (% 15-49-jarigen) -0.523 ** Inkomensongelijkheid (Gini) 0.429 ** Etnisch-linguïstische fragmentatie -0.110 ** 0.265 ** % werkzaam in diensten sector 0.283 * Gecorrigeerde R 2 86.7% 19.6% N=172; ~ p<0.10;* p<0.05; ** p<0.01

1

Tabel 1: Beschrijving van de variabelen Minimum Maximum Gemiddelde Std. Deviatie Ouderlijke televisiesocialisatie Ouderlijk televisievoorbeeld 0,00 0,91 0,50 0,27 Restrictieve ouderlijke televisiebegeleiding 0,02 0,95 0,50 0,29 Instructieve ouderlijke televisiebegeleiding 0,03 0,99 0,50 0,29 Samen televisiekijken 0,00 0,92 0,50 0,29 Kenmerken respondent Televisieconsumptie tijdens de jeugd 0,00 0,97 0,50 0,27 Gewicht respondent in jongvolwassenheid 18,52 36,23 22,22 2,46 Opleidingsniveau respondent 6,00 21,00 12,91 2,98 Televisieconsumptie in volwassenheid 0,00 0,94 0,50 0,29 Huidig (volwassen) gewicht respondent 18,56 39,77 25,78 3,73 Ouderlijke sociaaleconomische kenmerken Ouderlijk opleidingsniveau 6,00 21,00 11,09 3,24 Ouderlijke beroepsstatus 24,00 86,00 48,04 14,61 Ouderlijke sociaaldemografische kenmerken Ouderlijke echtscheiding 0 1 0,06 Leeftijd moeder bij geboorte 16,00 45,00 28,46 5,57 Werkende moeder tijdens de jeugd 0 1 0,36 Gezondheidsgedrag ouders Sportparticipatie 0 1 0,20 Roken 0 1 0,70 Alcoholconsumptie 0,00 7,00 2,97 1,96 Controle variabelen Geboortejaar respondent 1955,00 1984,00 1966,89 7,57 Geslacht respondent 0 1 0.51 Bron: FNB 2009; N=1,377

Figuur 1: Structureel-equation model van ouderlijke televisiesocialisatie en lichaamsgewicht (BMI) 0,415 Ouderlijk televisie voorbeeld -0,179-0,071 Restrictive ouderlijke televisiebegeleiding Instructieve ouderlijke televisiebegeleiding mediati on -0,065 0,060-0,063 Televisieconsumptie respondent tijdens de jeugd 0,071 Gewicht respondent in jongvolwassenheid 0,315 0,580 0,109 Huidig gewicht respondent (BMI score) 0,102 Samen televisiekijken met ouders ewing 0,123 Televisieconsumptie respondent in volwassenheid 0,195-0,142 Opleidingsniveau respondent -0,163-0,057 Noot: Coëfficiënten zijn gestandaardiseerde significante (p<0,05) direct effecten ( s), nietsignificante direct effecten zijn verwijderd. Gecontroleerd voor ouderlijke sociaaleconomische en demografische kenmerken, gezondheidsgedrag ouders, geslacht en geboortejaar respondent (niet weergegeven). Df=15; Chi-kwadraat= 10,244; RMSEA=0,000; AGFI=0,990

Tabel 2: Totale, directe en indirecte effecten van ouderlijke televisiesocialisatie op het huidige (volwassen) gewicht van een persoon, gestandaardiseerde effecten (), Lisrel schattingen (maximum likelihood) Huidig (volwassen) gewicht respondent (BMI) Totaal Direct Indirect Onafhankelijke variabelen Ouderlijk televisievoorbeeld 0,064 * 0,064 * Restrictieve ouderlijke televisiebegeleiding 0,002 0,002 Instructieve ouderlijke televisiebegeleiding -0,007 * -0,007 * Samen televisiekijken 0,009 * 0,009 * Televisieconsumptie tijdens de jeugd 0,075 * 0,075 * Gewicht respondent in jongvolwassenheid 0,580 * 0,580 * Opleidingsniveau respondent -0,074 * -0,057 * -0,018 * Televisieconsumptie respondent in volwassenheid 0,109 * 0,109 * Significantie: *p<0,05. Bron: FNB 2009; N=1,377. Df=15; Chi-kwadraat=10,244; RMSEA=0,000; AGFI=0,990 Noot: Gecontroleerd voor ouderlijke sociaaleconomische en demografische kenmerken, gezondheidsgedrag ouders, geslacht en geboortejaar respondent.

1

Tabel 1: Intergenerationele opleidingsmobiliteit onder mannen en vrouwen in vijf cohorten tussen 1914 en 1984 (in procenten) Absolute mobiliteit Immobiel Stijgers Dalers Mannen 1914-1939 35 58 8 1940-1949 30 60 11 1950-1959 26 63 12 1960-1969 27 60 13 1970-1984 30 50 19 Immobiel Stijgers Dalers Vrouwen 1914-1939 43 40 17 1940-1949 36 47 18 1950-1959 28 58 14 1960-1969 30 57 13 1970-1984 30 56 14 Bron: tabel 2.3 Tolsma en Wolbers (2010)

$%&'#(')'%*+&',-#.'+#/01#234'5 '+#/01#234'5# # #.*%%6#7*)8'9332:#;6<'#7=>'5&#')#?@@4#A@&BCD " # # # # "E#F)+%34@G+&'# F)# 4'8'# 9&B4%*('# H%',')+'%')# I'# '')# 2'+J34'# >*)# 234'55'%&)(# >*)#,3G&*5'# %'H%34@G+&'#')#,3G&*5'#239&5&+'&+#+@,,')#4%&'#(')'%*+&',#9&))')#'')#K*2&5&'E#$'# J*2>%**(# &)# 4'8'#,&+@*+&'# &,# 3K# '%#,H%*C'# &,# >*)# 4&%'G+'# 'KK'G+')# >*)# (%33+3@4'%,# 3H# C5'&)C&)4'%'):# 4*)# I'5# 4*+#,3G&*5'# %'H%34@G+&'# >&*# '')# C'+')234'5# >'%533H+# I**%&)# (%33+3@4'%,# J@)# C5'&)C&)4'%')# *55'')# 2**%# 9'L)>53'4')# >&*# 4'# +@,,')5&((')4'# (')'%*+&':# >33%# 83>'%# 8'# 4&'# J'99')# 9'L)>53'4E#.'+# 3)4'%83'C# )**%# 4'8'# >%**(# I3%4+# 9'5'22'%4# 433%# 4'# >'%,+3%')4'#&)>53'4#>*)#M%*)432N#2''+K3@+')-#@&+#4'#*)*56,'#>*)#'5'2')+*&%'# G*@,*5'# 234'55')# 2'+# 2''+K3@+')# MO'55'6# ')# P'*+J'%2*):# "QRS*:# "QRS9N# &,# 9'C')4# 4*+# 4'# 2''+CI*5&+'&+# >*)# 2'4&T%')4'# >*%&*9'5')# 4'# (',GJ*++'# >'%J3@4&)(#+@,,')#4&%'G+'#')#&)4&%'G+'#'KK'G+')#9'L)>53'4+E#U33%#2''+K3@+')#&)# 4'#''%,+'#')#4'%4'#(')'%*+&'#('54+#4*+#)&'+-#8&B#>'%8I*CC')#I'5&,I**%#J'+#+3+*5'# MV4&%'G+'# W# &)4&%'G+'N# 'KK'G+# >*)# ''%,+'# 3H# 4'%4'# (')'%*+&':# 2**%# >'%*)4'%')# )&'+#4'#>'%J3@4&)(#+@,,')#4&%'G+#')#&)4&%'G+#')#J'99')#4'%J*5>'#('')#&)>53'4# 3H#4'#>%**(#3K#'%#'')#4&%'G+#M(%33+3@4'%N#'KK'G+#9',+**+E#F)#4'#H%*C+&BC#>*)#J'+# 4%&'X(')'%*+&',# 3)4'%83'C# 8&B)# 2''+K3@+')# 'GJ+'%# 23'&5&BC# 3H# +'#,H3%')# ')# +'# G3%%&('%')-# ('('>'),# I3%4')# >**C# >'%8*2'54# >&*# H%3D6# 3)4'%>%*(&)(#')# J'99')# 9'+%'CC&)(# 3H# 4&GJ+'%9&B# ')# >'%4'%# I'(# 5&((')4'# 'H&,34',# 2'+# *55'# 23('5&BC'#('>35(')#>33%#>'%+'C')&)(')E# ;5,#*5+'%)*+&'K#>33%#39,'%>*+&'#>*)#4'#4%&'#(')'%*+&',#&,#I'5#>33%(',+'54# 32#('('>'),#3>'%#K*2&5&')'+I'%C')#*55'')#&)#4'#4'%4'#(')'%*+&'#+'#>'%8*2'5'):# ')# 4'# 'KK'G+')# >*)# 4'# ''%,+'# (')'%*+&'# *K# +'# 5'&4')#@&+#4'#('5&BC')&,#+@,,')#,&95&)(,#M9%3'%,#')#8@,,')N:#%',H'G+&'>'5&BC#G3@,&),#M)'>')#')#)&GJ+')N:#I**%9&B# 4'#3@4'%,#M332,#')#+*)+',N#')#4'#(%33+3@4'%#5*+')+#95&B>')E#.'+#I*,#>33%#3),# 1.*%%6#7*)8'9332#&,#J33(5'%**%#Y'+J34')#')#+'GJ)&'C')#>*)#,3G&**5XI'+'),GJ*HH'5&BC# 3)4'%83'C#**)#4'#U%&B'#Z)&>'%,&+'&+#;2,+'%4*2E##;6,'#7@>'5&#&,#'')#H%323>')4@,#>*)# [3@+# ')# I'%C+# 232')+''5# *5,# K'553I# **)# 4'# Z)&>'%,&+'&+# >*)# \,,'DE#?@@4# A@&BCD# &,# @)&>'%,&+*&%#J33K443G')+#**)#4'#Z)&>'%,&+'&+#>*)#]&59@%(#')#('H%323>''%4#9&B#Z5+''E#!""#

7*)8'9332:#7=>'5&#')#A@&BCD# '')#3H')#>%**(#3K#&)#4'%('5&BC'#K*2&5&'4*+*#J'+#H%395''2#>*)#2''+K3@+')#)&'+#,H''5+-#,&95&)(234'55')# 9%')(')# +3+*5'# K*2&5&'X'KK'G+')# &)# 9''54:# 2**%# G3%%&(''%+#4*+#33C#4'#2''+K3@+^# F)# 4'# H%*C+&BC# >*)# J'+# 4%&'X(')'%*+&',# 3)4'%83'C# 8&B)# '%# )3(# +I''# 5*,+&('# H%395'2')-# 39,'%>*+&',# >*)# 2@5+&X(')'%*+&'# K*2&5&')'+I'%C')# 8&B)# I'5J**,+#)*+@@%)3348*C'5&BC#&)G32H5''+#')#33C#&)4&')#2')#>'%3)4'%,+'5+#4*+# 4'#I'5#I**%(')32')#'')J'4')#'')#%*)432#,+''CH%3'K#@&+#J'+#33%,H%3)C'5&BC'# )'+I'%C# >3%2'):# 8&B)# 4'8'# '')J'4')# >*)# '5C**%# *KJ*)C'5&BC# 9&))')# '')# &)('I&CC'54'# 2@5+&X5'>'5#,+%@G+@@%E#.'+# +'('5&BC# %'C')&)(# J3@4')# 2'+# &)G32H5'+'#')#*KJ*)C'5&BC'#I**%)'2&)(')#&,#'')#,+*+&,+&,GJ'#@&+4*(&)(E# F)#4'8'#9&B4%*('#H*CC')#I'#4'8'#H%395'2')#&)#''%,+'#&),+*)+&'#**)#>&*# (',&2@5''%4'#4*+*-#I'#(')'%'%')#G32H5'+'#')#('9*5*)G''%4'#K*2&5&'X)'+I'%C')# 2'+# %'*5&,+&,GJ'# 3@4'%XC&)4# *,,3G&*+&',:# 3)4'%# +I''#,G')*%&3_,-# M;N# J'+# 3)+9%'C')# >*)# ')&(# 4&%'G+# (%33+3@4'%'KK'G+:# M`N# J'+# I'5#3H+%'4')#>*)#'')# **)8&')5&BC#4&%'G+#(%33+3@4'%'KK'G+E#U'%>35('),#I3%4')#4'8'#(',&2@5''%4'#4*+*# >'%>@&54# 2'+# %*)432#2''+K3@+')#')#*)*56,'%')#I'#&)#J3'>'%%'#>'%,GJ&55')4'# *)*56,'X234'55')#4'#&)&+&T5'#H*%*2'+'%,#+'%@(>&)4')E#a)8'#G3)G5@,&'#&,#4*+#J'+# J&'%# >33%(',+'54'# /01# 234'5# M(',GJ*+# >&*#,&2@5+*)'3@,# 'b@*+&3),# cd\yen# 4'# B@&,+'# H*%*2'+'%,# M&)G5@,&'K# 4'# **)('9%*GJ+'# 2''+K3@+N# +'%@(>&)4+# 9&B# '')# G32H5''+#('39,'%>''%4#)'+I'%CE#\')#>'%%*,,&)(#>33%#3),#I*,#4*+#2')#33C#4'# 2''+K3@+# ')# 4'# G*@,*5'# H*%*2'+'%,# G3%%'G+# C*)# +'%@(>&)4')# &)# 4&>'%,'# &)G32H5''+# ('39,'%>''%4'# )'+I'%C'):# 33C# 83)4'%# 4*+#,H%*C'# &,# J'%J**54'# 2'+&)(#9&))')#H'%,3)')E#$*+#J*4#('')#>'%%*,,&)(#9'J3'>')#+'#8&B)#*5,#I'#3),# ('%'*5&,''%4#J*44')#4*+#J'+#39,'%>'%')#>*)#2''%4'%'#*K,+*22'5&)(')#>*)#'')# H'%,33)#)@#'')2**5#'')#J'%J**54'#39,'%>*+&'#>*)#4&'#9'+%'KK')4'#H'%,33)#&,E# $'#8**C#5&(+#'GJ+'%#G32H5'D'%#I*))''%#I'#*55'')#@&+(**)#>*)#('('>'),#>*)#4'# 4'%4'#(')'%*+&'#')#4'#+I''4'#')#''%,+'#(')'%*+&'#5*+')+#5*+')E#.'+#&,#3),#)&'+# ('5@C+#&)#4*+#('>*5#>&*#'')#d\Y#234'5#4'#33%,H%3)C'5&BC'#H*%*2'+'%,#+'%@(#+'#,GJ*++'):# 2'+# )*2'# )&'+# I*))''%# 4'# 4*+*# 8&B)# ('(')'%''%4# 2'+# '')# (',&2@5''%4'#2''+K3@+E# ]')#,53++'# H%',')+'%')# I'# '')# '2H&%&,GJ'# +3'H*,,&)(')# >*)# J'+# 433%# 3),# >33%(',+'54'# /01# 234'5E# $'# 3>'%4%*GJ+# >*)# &,5*2X%'5&(&3,&+'&+# 3)4'%# 4%&'# (')'%*+&',# >*)# ]@%C')# 95&BC+# 8''%#,+'%C# 3)4'%J'>&(# +'# 8&B)# **)# 4&%'G+'# (%33+3@4'%X'KK'G+')E# #!"!

$%&'#(')'%*+&',#!E#;GJ+'%(%3)4')# ;GJ+'%(%3)4')## $%&'X(')'%*+&'# 234'55')# >33%#,3G&*5'# %'H%34@G+&'# J'99')# **)+%'CC&)(,C%*GJ+# @&+('3'K')4# 3H# >'%,GJ&55')4'# (')'%*+&',# >*)#,3G&*5'# 239&5&+'&+,3)4'%83'C'%,# M75*,,:#"Qfgh#$@)G*):#"Qiih#`&95*%8#'+#*5E:#"QQih#\%35*#')#Y3&,&3:#!jjRNE#F)#4'#,+*)4**%4# 3H8'+# >*)# J'+#,3G&**5# 239&5&+'&+,3)4'%83'C# *)*56,'%')# I'# 4'# ('5&BC')&,# +@,,')# +I''# (')'%*+&',:# >*)# 3@4'%,# ')# C&)4'%')E# Y**%# 3@4'%,# J'99')# 33C# 3@4'%,:# ')# C&)4'%')# C%&B(')# 33C# I''%# C&)4'%')E# F,# 4'# ('5&BC')&,# +@,,')# (%33+3@4'%,# ')# C5'&)C&)4'%')# )@# '')# '')>3@4&('# %'C'),32# MVH%34@G+N# >*)#4'#+I''#9'+%3CC')#&)+'%(')'%*+&3)'5'#'KK'G+'):#3K#&,#'%#2''%#**)#4'#J*)4:# 433%4*+# (%33+3@4'%,# J@)# C5'&)C&)4'%')# 33C# 9'L)>53'4')# 9@&+')# 4'# +@,,')5&((')4'# (')'%*+&'# 32^# $'# >'%3)4'%,+'55&)(# 4*+# '%#,@9,+*)+&T5'# 4&%'G+'# (%33+3@4'%'KK'G+')# 9',+**):# 4@&C+# 4**%9&B# &)# >'%,GJ&55')4'# >*%&*)+')# 3HE# ;5('2'')#&,#4'#>'%3)4'%,+'55&)(#4*+#(%33+3@4'%,#'%3H#@&+#C@))')#8&B)#>33%#J')# )'(*+&'>'#@&+C32,+')#+'#G3%%&('%')-#*5,#(%33+3@4'%,#9&B>33%9''54#8&')#4*+#&)#4'# (')'%*+&'# >*)# J@)# C&)4'%')#,3G&*5'# 4*5&)(# &,# 3H('+%'4'):# C@))')# 8'# 'D+%*# &)# J@)#C5'&)C&)4'%')#&)>',+'%')#32#3H#5*)('#+'%2&B)#4'#2**+,GJ*HH'5&BC'#H3,&+&'# >*)#4'#K*2&5&'#>'&5&(#+'#,+'55')E#.3'#4&+#83@#I'%C')#2'+#(%33+3@4'%,#4&'#8'5K#'')# 5*('%'#,+*+@,#4*)#J@)#'&(')#C&)4'%')#J'99')#M'')#>*C'%#>33%C32')4#('>*5N:#&,# 'GJ+'%#)&'+#83#4@&4'5&BCE#\')#+I''4'#>**C#**)('>3'%4'#>'%3)4'%,+'55&)(#&,#J'+# >**C#>33%C32+#4*+#C5'&)C&)4'%')#2''%#433%#J@)#(%33+3@4'%,#I3%4')#3H('>3'4# 4*)# 433%# 4'# +@,,')5&((')4'# (')'%*+&'E# $*+# C*)#,*2')J*)(')# 2'+# J'+#,*2')5'>&)(,+6H'# M&)# 234'%)# k'4'%5*)4# 5&BC+# 4&+# 9&B>33%9''54# '')# ('(%3'&4'# &)>@55&)(# >*)# J'+# (%33+3@4'%,GJ*H:# 4**%# I**%# &)# J'+#>'%5'4')#(%33+3@4'%,#+'# >%3'(# I*%')# 3>'%5'4')# 3K# +'# >'%,5'+')# 32# )3(# >''5# +'# C@))')# 43')N:# ')# C*)# 9&B>33%9''54#(',+&2@5''%4#I3%4')#433%#K@55X+&2'#*%9'&4,H*%+&G&H*+&'#>*)#9'&4'# 3@4'%,# 3K# K'&+'5&BC'# *KI'8&(J'&4# >*)# M'')# >*)N# 9'&4'# 3@4'%,# 433%# 3>'%5&B4'):# 8&'C+'#3K#2&(%*+&'E#['#8@55')#3H#4'#>'%,GJ&55')4'#23('5&BC'#*GJ+'%(%3)4')#>*)# (%33+3@4'%'KK'G+')#J&'%#)&'+#4&'H'%#&)(**):#2**%#G3),+*+'%')#,5'GJ+,#4*+#&)#*5# 4'8'#('>*55')#4'#K'&+'5&BC'#,3G&*5'#%'H%34@G+&'#I3%4+#3)4'%,GJ*+#I*))''%#2')# *55'')# 3H# 4'# @&+C32,+')# >*)# J'+# ('9%@&C'5&BC'# +I''X(')'%*+&'# 3)4'%83'C# *K(**+E# # SE#d&2@5*+&' d&2@5*+&'# ['#*)*56,'%')#&)#''%,+'#&),+*)+&'#8''%#'')>3@4&('#4%&'X(')'%*+&'#4*+*:#4&'#I'# 8'5K# J'99')# **)('2**C+E# F)#,G')*%&3# ;# (**)# I'# @&+# >*)# '')# '')>3@4&(# C'+')234'5:#I**%&)#(%33+3@4'%#/#*55'')#4'#2&44'5,+'#(')'%*+&'#0#9'L)>53'4+:#!"S

7*)8'9332:#7=>'5&#')#A@&BCD# ')# 4'# 2&44'5,+'# (')'%*+&'# 0# I''%# J'+# C5'&)C&)4# 1-# /!0!1E# ['# J3@4')# J'+# '')>3@4&(# 433%# *55'# >*%&*9'5')# +'#,+*)4**%4&,'%')# ')# 4'# &)+'%(')'%*+&3)'5'# 'KK'G+')#**)#'5C**%#('5&BC#+'#,+'55'):#)*2'5&BC#3H#jER"E#\')>3@4&('#+3'H*,,&)(# >*)# H*4*)*56,'# 5''%+# 4*)# 4*+# (%33+3@4'%,# ')# C5'&)C&)4'%')# jefj# ('G3%%'5''%4# 8&B)#')#4*+#&,#)*+@@%5&BC#33C#H%'G&',#4'#>'%C5**%4'#>*%&*)+&'#&)#4'#+I''4'#')#4'# 4'%4'#(')'%*+&'E#F)#,G')*%&3#`#&,#4'#%'5*+&'#+@,,')#''%,+'#')#+I''4'#(')'%*+&'# ('5&BC# **)#,G')*%&3# ;:# 2**%# I3%4+# >*%&*+&'# &)# 4'# 4'%4'# (')'%*+&'# ('5&BC'5&BC# 9'H**54# 433%# 2&44'5,+'# ')# (%33+3@4'%X(')'%*+&'-# /!0:# /W0!1E# U'%>35('),# 9%')(')# I'# %*)432# 2''+K3@+# **)# &)# 4'# (',&2@5''%4'# 4*+*E# \')>3@4&(J'&4,J*5>'#5'((')#I'#3H#4*+#4'8'#2''+K3@+#9&B#*55'#>*%&*9'5')#'>')# (%33+#&,#')#>'%3)4'%,+'55')#'')#2''+G3TKK&G&T)+#>*)#jEQj#l#J'+('')#3>'%'')C32+# 2'+#'')#9'+%3@I9**%J'&4#>*)#jEm"#>*)#'5C#>*)#4'#C')2'%C')E# ]*9'5#"#')#]*9'5#!#('>')#'')#3>'%8&GJ+#>*)#4'#G3%%'5*+&',#&)#4'#3)4'%#4'# +I''#,G')*%&3_,#('(')'%''%4'#4*+*:#2'+#')#83)4'%#2''+K3@+>'%>@&5&)(:#*5,2'4'# 4'# 9&B9'J3%')4'# %'(%',,&'X*)*56,',E# $'# ''%,+'# %',@5+*+')# >*)# '')# %'(%',,&'X *)*56,'#&)#]*9'5#"G#M('')#2''+K3@+>'%>@&5&)(N#8&B)#I'&)&(#>'%%*,,')4:#324*+#8'# &)#K'&+'#'')#J'%9'%'C')&)(#8&B)#>*)#4'#2*)&'%#I**%3H#4'#4*+*#('(')'%''%4#8&B)E# 13)4'%#4'#2''+K3@+>'%>@&5&)(#8&')#I'#4'#H*%*2'+'%,#I**%2''#4'#(',&2@5''%4'# 4*+*# ('(')'%''%4# 8&B)# ('I33)# I''%# +'%@(# l# 4'# ('%&)('# *KI&BC&)(# +@,,')#,G')*%&3# ')#,GJ*++&)(# C32+# 433%# 4'# %*)432&,*+&'# ')# &,# +'# &)+'%H%'+'%')# *5,#,+''CH%3'>')K5@G+@*+&'E# $'# %',@5+*+')# >33%# 4'# 4*+*# 2'+# 2''+K3@+>'%>@&5&)(# 5*+')#8&'):#4*+#4'8'#%*)432#2''+K3@+')#&)#'')#C'+')234'5#4&%'G+'#'KK'G+')#&)# J'+#5'>')#%3'H')E#.'%J*5')#I'#4'8'#*)*56,'#&)#]*9'5#!G#>33%#4*+*#('(')'%''%4# 2'+#'')#4&%'G+#'KK'G+#M,G')*%&3#`N:#4*)#8&')#I'#'')#,33%+('5&BC#%',@5+**+E#13)4'%# 2''+K3@+>'%>@&5&)(#>&)4+#'')#%'(%',,&'X*)*56,'#4'#H*%*2'+'%,#+'%@(#I**%2''# 4'#4*+*#('(')'%''%4#8&B):#2**%#2'+#2''+K3@+>'%>@&5&)(#I3%4+#J'+#4&%'G+'#'KK'G+# +'# J33(# &)(',GJ*+-# 83)4'%# 2''+K3@+# &,# J'+# 4&%'G+'# 'KK'G+# fmn# >*)# J'+# +3+*5'# 'KK'G+:#2'+#2''+K3@+#ignE## #!"g

$%&'#(')'%*+&',# Tabel 1a: Correlaties in gesimuleerde data (N=9000 fictieve families), ketenmodel, geen meetfout# X0 Y1 Y2 Z11 Z12 Z21 Z22 X0 1,000,708,709,498,502,503,497 Y1,708 1,000,506,711,708,356,355 Y2,709,506 1,000,356,369,719,707 Z11,498,711,356 1,000,500,258,248 Z12,502,708,369,500 1,000,253,257 Z21,503,356,719,258,253 1,000,508 Z22,497,355,707,248,257,508 1,000 # Tabel 1b: Correlaties in gesimuleerde data (N=9000 fictieve families), ketenmodel, met meetfout X0 Y1 Y2 Z11 Z12 Z21 Z22 X0 1,000,570,572,405,407,409,405 Y1,570 1,000,416,574,577,293,294 Y2,572,416 1,000,298,298,587,564 Z11,405,574,298 1,000,406,208,207 Z12,407,577,298,406 1,000,193,211 Z21,409,293,587,208,193 1,000,413 Z22,405,294,564,207,211,413 1,000 Tabel 1c: Regressie-analyse van Z-variatie, met ketenmodel gesimuleerde data geen meetfout met meetfout X 0,498-0,010 0,405 0,116 Y 0,718 0,507 # R2 24,8% 50,5% 16,4% 33,8% Tabel 2a: Correlaties in gesimuleerde data (N=9000 fictieve families), met grootoudereffect, geen meetfout X0 Y1 Y2 Z11 Z12 Z21 Z22 X0 1,000,708,709,812,817,812,814 Y1,708 1,000,506,810,812,575,582 Y2,709,506 1,000,574,577,817,819 Z11,812,810,574 1,000,775,659,666 Z12,817,812,577,775 1,000,660,667 Z21,812,575,817,659,660 1,000,775 Z22,814,582,819,666,667,775 1,000!"f

7*)8'9332:#7=>'5&#')#A@&BCD# Tabel 2b: Correlaties in gesimuleerde data (N=9000 fictieve families), met groooudereffect, met meetfout X0 Y1 Y2 Z11 Z12 Z21 Z22 X0 1,000,570,572,651,656,655,656 Y1,570 1,000,416,649,656,462,462 Y2,572,416 1,000,461,467,658,657 Z11,651,649,461 1,000,628,526,530 Z12,656,656,467,628 1,000,534,529 Z21,655,462,658,526,534 1,000,618 Z22,656,462,657,530,529,618 1,000 Tabel 2c: Regressie-analyse van Z-variatie, met grootouder-effect gesimuleerde data geen meetfout met meetfout X 0,812 0,478 0,651 0,416 Y 0,472 0,413 R2 65,9% 77,1% 42,3% 53,8% # F)# (',&2@5''%4'# 4*+*# C'))')# I'# 4'# 2''+K3@+>'%>@&5&)(E# F)# 'GJ+'# 4*+*# &,# 4*+# )*+@@%5&BC#)&'+#J'+#('>*5#')#23'+')#I'#J&'%>*)#'')#,GJ*++&)(#2*C')E#$'#2'',+# **)('I'8')# 2'+J34'# J&'%>33%# &,# J'%J**54'# 2'+&)(# >*)# 4'# 9'+%'KK')4'# &)4&G*+3%'):# 2**%# 4'8'# 23('5&BCJ'&4# &,# 433%# H%*C+&,GJ'# H%395'2')# >**C# 23'&5&BC#+'#%'*5&,'%')E#[&B#,+'55')#*5,#*5+'%)*+&'K#>33%#4'8'#J'%J**54'#2'+&)(#+'# 3)+5')')#**)#J'+#+3'>3'(')#>*)#+'#2'+')#H'%,3)')#&)#J'+#K*2&5&')'+I'%CE#['# (**)# '%>*)# @&+# 4*+# '5C'# (%33+3@4'%# /# +I''# C&)4'%')# 0"# ')# 0!# J''K+:# ')# '5C'# >*)#4'8'#+I''#C&)4'%')#M4'#2&44'5,+'#(')'%*+&'N#33C#I''%#+I''#C&)4'%')#M2'+# 4'#,62935&,GJ'#)*2')#1""#1"!#1!"#!!N#J''K+#M8&'#P&(@@%#"NE#]'8*2')#G%'T%')# I'# 4@,# 8'>')# H'%,3)')# &)# J'+# K*2&5&')'+I'%C:# I**%&)# 3)4'%#,G')*%&3#;#l# 83)4'%# 2''+K3@+# l#,&95&)(,# jefj#2'+#'5c**%#g3%%'5'%')#')#g3@,&),# je!f#m8&'# ]*9'5#"*NE#a)4'%#,G')*%&3#`#l#2'+#2''+K3@+#l#&,#4*+#jEg":#%',H'G+&'>'5&BC#jE!j# M8&'# ]*9'5#!9NE# U*)@&+# 4'# (%33+3@4'%# ('4*GJ+# 53H')# '%# >&'%# K*2&5&'5&B)')# M5&)'*(',N#')#C@))')#I'#'')#'>')+@''5#4&%'G+#(%33+3@4'%X'KK'G+#4@,#>&'%#2**5#+'# 8&')# C%&B(')E# $'# C5'&)C&)4'%')# J&'%&)# 8&B)# I'5,&I**%# >&'%# >'%,GJ&55')4'# H'%,3)'):#2**%#8'#J'99')#'')#')C'5'#(%33+3@4'%#('2''):#')#>*55')#@&+'')#&)# +I''#K*2&5&'+*CC')#4&'#'')#2&44'5,+'#(')'%*+&'#('2'')#J'99')E#Y')#83@#83_)#,+%@G+@@%# C@))')# *)*56,'%')# &)# +'%2')# >*)# '')# (')',+'# 3K# J&T%*%GJ&,GJ'# 2@5+&5'>'5#,+%@G+@@%:#2**%#4&+#,GJ')C+#('')#**)4*GJ+#**)#J'+#K'&+# 4*+# 3H# '5C#!"i

$%&'#(')'%*+&',# )&>'*@# J'+8'5K4'# C')2'%C# I3%4+# ('2'+')# ')# 4*+# 4&+# 2'+# 2''+3)9'+%3@I9**%J'&4#('9'@%+E# # P&(@@%#"-#.'+#>355'4&('#/01X234'5 234'5# # # X0 Y1 Y2 Z11 Z12 Z21 Z22 # [*))''%# I'# J'+# K*2&5&')'+I'%C# 3H>*++')# *5,# '')# G*@,**5# 234'5# >33%# '')# G3>*%&*)+&'X2*+%&D#4*+#(',GJ*+#C*)#I3%4')#>&*#,&2@5+*)'3@,#'b@*+&3),#234'5# cd\ye#+'gj)&'c:#83*5,#afd?\a:#4*)#>*5+#3)2&44'55&bc#3h#4*+#'%#'&(')5&bc#,5'gj+,# '')# 8''%# 9'H'%C+# **)+*5# H*%*2'+'%,# +'#,GJ*++')# &,E# a)4'%#,g')*%&3# ;# 8&B)# '%# +I''#G*@,*5'#H*%*2'+'%,#+'#,GJ*++'):#3)4'%#,G')*%&3#`#4%&'E#['#9',GJ&CC')#&)# 4'#>355'4&('#M(',+*)4**%4&,''%4'N#4*+*#3>'%#MgQXRNo!V!"#>%&BJ'&4,(%*4')#')#4*+# 3H')+# 4'# 23('5&BCJ'&4# 32# 33C# 4'# 2''+9'+%3@I9**%J'&4# +'#,GJ*++')#@&+#J'+# 234'5E# [*))''%# I'# >'%3)4'%,+'55')# 4*+# 4'8'# 2''+9'+%3@I9**%J'&4# >33%# *55'# 8'>')# H'%,3)')# J'+8'5K4'# &,:# (**+# J'+# 32# '')# ')C'5'# 'D+%*#H*%*2'+'%E#$'# *KJ*)C'5&BCJ'&4# +@,,')# 4'# K*2&5&'5'4')# 9&))')# 4'# K*2&5&'5&B)')# ')# l+*cc')# I3%4#&)#4'8'#**)H*C#('234'55''%4#433%4*+#*55'#C')2'%C')#*5,#'&('),GJ*HH')#!"R

7*)8'9332:#7=>'5&#')#A@&BCD# >*)# 4'# I'%C'5&BC# 3)*KJ*)C'5&BC# I**%(')32')# '')J'4')# M4'#K*2&5&',#8'5KN# I3%4')#3H('>*+E# ['# C@))')# 3H# 4&+# 9*,&,4',&()# >*%&T%'):# 9&B>33%9''54# 433%# 4'# >'%3)4'%,+'55&)(# 53,# +'# 5*+')# 4*+# 9&B# *55'# (')'%*+&',# 2'+# 4'8'5K4'# 9'+%3@I9**%J'&4# ('2'+')# &,E# Y**%# I'# C@))')# 33C# >'%3)4'%,+'55')# 4*+# 3)4'%4'5')#>*)#J'+#)'+I'%C#3)+9%'C'):#')#4*+#9>E#4%&'#K*2&5&'5&B)')#&EHE>E#>&'%# 8&B)# ('39,'%>''%4:# 4'# 2&44')(')'%*+&'# 3)+9%''C+:# 3K# 4'#(%33+3@4'%(')'%*+&'# 3)+9%''C+E#;5,#I'#)&'+#('L)+'%',,''%4#83@4')#8&B)#&)#2''+9'+%3@I9**%J'&4#')# 4'# ('>35(')# 4**%>*):# 83@4')# *5# 4'8'# >*%&*)+')# ('L4')+&K&G''%4# 8&B):# 2**%# I&B# I&55')# B@&,+# 3)4'%83'C')# I*))''%# 4'# 2''+9'+%3@I9**%J'&4# I'5# (',GJ*+# C*)# I3%4')E# ['# C@))')# 9&B# d\y# 234'55')# ('9%@&C# 2*C')# >*)# P@55# F)K3%2*+&3)# Y*D&2@2# A&C'5&J334# MPFYAN# M;55&,3)#!jj"N# 32# J'+# 3)+9%'C')# >*)# I**%)'2&)(')# +'('23'+# +'# +%'4')E# PFYA# C*)# J&'%9&B# I3%4')# ('8&')# *5,# (')@*)G''%4'# @&+I'%C&)(# >*)# J'+# 9'C')4'#H*&%I&,'# 4'5'+&3)# 3K# 2&,,&)(# G*,',# 3K+'I'5# *>*&5*95'# G*,'# *)*56,&,#M;55&,3):#!jj"NE#`&B#PFYA#234'55'%')#I'#'')# H**%,('I&B,#,*2')(',+'54'#G3%%'5*+&'2*+%&D#>&*#'')#d\Y#234'5:#2**%#I3%4')# 4'#,GJ*++&)(')# >*)# 4'# H*%*2'+'%,# ('I3(')# 2'+# 4'# k# >*)# 4'# 9'+%3CC')# G3%%'5*+&',E#`'%@,+#4'#,GJ*++&)(#>*)#'')#9'H**54#'KK'G+#3H#G3%%'5*+&',#2'+#(%3+'# k:#4*)#c%&b(+#j'+#'')#c5'&)'#d\:#+'%i&b5#'')#'kk'g+#4*+#g3%%'5*+&',#2'+#'')#5*('# k# 234'55''%+:# '')# J3('%'# d\# 2''C%&B(+E# $'8'# +'GJ)&'C# >'%3)4'%,+'5+# 4*+# 4'# 2&,,&)(#>*5@',#*+#%*)432#3)+,+**)#8&B)#M2'',+*5#J'99')#I'#J&'%>33%#)&'+#>''5# *5+'%)*+&'KN:# 2**%# )''2+# 2''# 4*+# 4**%433%#,32,# 2''%#')#,32,#2&)4'%#G*,',# +'%#9',GJ&CC&)(#,+**)E## ]*9'5#S#(''K+#'')#3>'%8&GJ+#3K#&)#'')#**)+*5#>'%,GJ&55')4'#>*%&*)+')#>*)# 23('5&BC'# 3)4'%83'C,4',&(),# 4'# 2''+9'+%3@I9**%J'&4# &,# ('L4')+&K&G''%4E# ['# 9'H'%C')#4'8'#3'K')&)(#+3+#4'#4*+*#4&'#(',&2@5''%4#8&B)#3)4'%#,G')*%&3#`#M2'+# J'+#4&%'G+'#(%33+3@4'%X'KK'G+N#')#%*HH3%+'%')#&)#I'5C'#('>*55')#4'#>&'%#'KK'G+'):# &)G5@,&'K#4'#2''+9'+%3@I9**%J'&4:#('L4')+&K&G''%4#8&B)E#.'+#95&BC+#4*+#*5,#I'#&)# '')#+*C#pp)#3K#9'&4'#C5'&)C&)4'%')#)&'+#39,'%>'%'):#J'+#234'5#H%&2*#,GJ*+9**%# 95&BK+E#;5,#I'#&)#9'&4'#+*CC')#2**%#pp)#C5'&)C&)4#39,'%>'%'):#&,#J'+#33C#(3'4E# \')#>33%#3),#>'%%*,,')4#%',@5+**+#&,#4*+#J'+#234'5#33C#,GJ*+9**%#95&BK+#*5,#B'# 2**%#pp)#+*C#>355'4&(#39,'%>''%+:#4*+#I&5#8'((')#'')#')C'5'#2&44')(')'%*+&'# 2'+#+I''#9&B9'J3%')4'#C5'&)C&)4'%')E#Y**%#J'+#I'%C+#)&'+#*5,#I'#4*+*#J'99')# 3>'%# +I''# 5'4')# >*)# 4'# 2&44')(')'%*+&'# ')#,5'GJ+,# '')# ')C'5# C5'&)C&)4E# ['5# (**+# J'+# I''%# (3'4# I*))''%# I'# &)# 9'&4'# +*CC')# '')# ')C'5# C5'&)C&)4# 39,'%>'%')E#!"m