Bestuur, verantwoording & toezicht Vergaderstukken in de semipublieke sector Een accountantsperspectief Juni 2015 Koninklijke Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants Concept november 2013
VERGADERSTUKKEN JUNI 2015 Ten behoeve van de vierde bijeenkomst van de ledenvergadering van de NBA te houden op maandag 22 juni 2015, aanvang 14.00 uur in Spant! te Bussum Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants Antonio Vivaldistraat 2-8 1083 HP Amsterdam Telefoon (020) 301 0 301 E-mail nba@nba.nl Internet www.nba.nl
Inhoudsopgave I Agenda voor de bijeenkomst van de ledenvergadering van de NBA d.d. 22 juni 2015... 4 II Toelichting op de agenda... 5 6. Verkiezingen... 5 a. Verkiezing van nieuwe bestuursleden... 5 b. Verkiezing van de voorzitter en de plaatsvervangend voorzitter... 6 c. Vaststelling van het rooster van aftreden... 7 d. Benoeming van de plaatsvervangend accountant... 7 7. Bespreking van het Jaaroverzicht 2014... 8 8. Jaarrapport 2014... 8 9. Ontwerpverordeningen... 8 a. Ontwerp-Contributieverordening 2016... 8 b. Ontwerpverordening tot wijziging van de Verordening op de kwaliteitsbeoordelingen... 9 c. Ontwerpverordening tot wijziging van de Verordening op de kosten kwaliteitsbeoordelingen... 10 d. Ontwerpverordening tot wijziging van de Verordening op de Raad voor Toezicht... 11 e. Ontwerpverordening tot wijziging van de Verordening op de praktijkopleidingen... 11 f. Ontwerp Tijdelijke verordening integratie examentraject opleiding tot Registeraccountant 11 g. Ontwerpverordening tot wijziging van de Verordening op de geldelijke bijdragen praktijkopleidingen... 12 h. Ontwerpverordening tot wijziging van de Verordening examengelden Nederlands recht en gedrags- en beroepsregels... 13 i. Ontwerpverordening op de beroepsprofielen... 13 j. Ontwerpverordening op de kennistoets... 19 k. Ontwerpverordening tot wijziging van de Verordening op de klachtbehandeling... 21 l. Ontwerpverordening tot wijziging van de Verordening op de kostenvergoedingen... 22 III Notulen... 23 a. Notulen van de bijeenkomst van de ledenvergadering van de NBA d.d. 23 juni 2014... 23 b. Actiepunten naar aanleiding van de bijeenkomst van de ledenvergadering van de NBA d.d. 23 juni 2014... 36 IV Gremia-overzicht... 37 V Jaarrapport 2014... 38 1. Bestuursverslag... 38 2. Jaarrekening... 45 3. Overige gegevens... 64 VI Herziene begroting 2015 en begroting 2016... 68 VII Ontwerpverordeningen... 70 a. Ontwerp-Contributieverordening 2016... 70 b. Ontwerpverordening tot wijziging van de Verordening op de kwaliteitsbeoordelingen... 71 c. Ontwerpverordening tot wijziging van de Verordening op de kosten kwaliteitsbeoordelingen 72 d. Ontwerpverordening tot wijziging van de Verordening op de Raad voor Toezicht... 73 e. Ontwerpverordening tot wijziging van de Verordening op de praktijkopleidingen... 74 f. Ontwerp Tijdelijke verordening integratie examentraject opleiding tot Registeraccountant... 75 g. Ontwerpverordening tot wijziging van de Verordening op de geldelijke bijdragen praktijkopleidingen... 76 h. Ontwerpverordening tot wijziging van de Verordening examengelden Nederlands recht en gedrags- en beroepsregels... 77 i. Ontwerpverordening op de beroepsprofielen... 78 j. Ontwerpverordening op de kennistoets... 81 k. Ontwerpverordening tot wijziging van de Verordening op de klachtbehandeling... 82 l. Ontwerpverordening tot wijziging van de Verordening op de kostenvergoedingen... 83 3
I Agenda voor de bijeenkomst van de ledenvergadering van de NBA d.d. 22 juni 2015 1. Opening 2. Mededelingen en ingekomen stukken 3. Jaarrede van de voorzitter 4. Stand van zaken project toekomst accountantsberoep, governance van de NBA alsmede overige actuele onderwerpen Het verstrekken van een toelichting op genoemde onderwerpen en het hierover met de ledenvergadering nader van gedachten wisselen 5. Notulen Het vaststellen van de notulen van de bijeenkomst van de ledenvergadering d.d. 23 juni 2014 6. Verkiezingen a. Verkiezing van nieuwe bestuursleden b. Verkiezing van de voorzitter en de plaatsvervangend voorzitter c. Vaststelling van het rooster van aftreden d. Benoeming van de plaatsvervangend accountant 7. Bespreking van het Jaaroverzicht 2014 8. Jaarrapport 2014 Het vaststellen van de rekening aan de hand van de onderstaande stukken en het verlenen van décharge op basis van deze stukken. a. Bestuursverslag b. Jaarrekening c. Overige gegevens 9. Herziene begroting 2015 en begroting 2016 Het vaststellen van de herziene begroting voor het boekjaar 2015 en de begroting voor het boekjaar 2016 10. Ontwerpverordeningen Het vaststellen van de in de vergaderstukken opgenomen ontwerpverordeningen 11. Rondvraag 12. Sluiting 4
II Toelichting op de agenda 6. Verkiezingen a. Verkiezing van nieuwe bestuursleden Het bestuur van de NBA bestaat op dit moment uit 11 personen die door de ledenvergadering zijn benoemd en 3 personen die door de afzonderlijke ledengroepbesturen zijn afgevaardigd. De ledenvergadering van de NBA kan zich uitsluitend uitspreken over de benoeming en het rooster van aftreden van de eerstgenoemde groep personen. Conform het rooster van aftreden leggen drie door de ledenvergadering benoemde bestuursleden in juni 2015 hun functie neer. Het betreft mevrouw drs. K. van Wijngaarden AA RA RB en de heren J. Beekhuizen AA RB en drs. H.H.H. Wieleman RA. Dit houdt in dat de ledenvergadering in beginsel drie kandidaten dient te benoemen om deze vacatures weer op te kunnen vullen. Dat er slechts twee kandidaten voor een bestuursfunctie worden voorgedragen, komt door het volgende. In juni 2014 heeft de ledenvergadering ingestemd met het tijdelijk uitbreiden van het aantal bestuurszetels met een zetel. Het doel van deze tijdelijke uitbreiding was om gedurende een half jaar (van 1 januari 2015 tot de eerste ledenvergadering in 2015) een nieuw aangetrokken bestuurslid in te kunnen werken voor de functie van voorzitter (ter invulling van de vacature die ontstaat door het vertrek van de heer Wieleman). Om die reden benoemde de ledenvergadering de heer drs. P.J.A.M. Jongstra RA vanaf 1 januari 2015 tot lid van het bestuur. Op 22 juni 2015 legt het bestuurslid de heer D.J. ter Harmsel AA RB zijn functie neer als voorzitter en bestuurslid van de Ledengroep Openbaar Accountants. Omdat de heer Ter Harmsel uit het ledengroepbestuur is benoemd als afgevaardigde in het bestuur van de NBA, ontstaat hierdoor de vierde vacature in het NBA-bestuur. De benoeming in deze vacature geschiedt, op grond van artikel 17, derde lid, van de Wab niet door de ledenvergadering, maar door de ledengroep. Het bestuur stelt dientengevolge thans voor om de volgende twee personen te benoemen tot lid van het bestuur: Mevrouw T. (Tineke) Mulder AA RB is geboren in 1963 en sinds 2007 als openbaar accountant werkzaam bij All Counts in Almere. Zij is, na enkele jaren als (hoofd-)boekhoudster bij diverse mkb-bedrijven in loondienst te hebben gewerkt, in 1995 als zelfstandig ondernemer haar eigen administratiekantoor gestart. In 1999 heeft mevrouw Mulder haar AA-diploma behaald en zich als accountant laten inschrijven. In 2007 heeft zij ervoor gekozen haar administratiekantoor om te zetten in een accountantskantoor. Mevrouw Mulder is mede-oprichtster van BeRAAD, de belangenvereniging voor RAAD-consulenten. Vanaf 1996, het jaar van de oprichting, tot 2000 was zij secretaris van deze vereniging. Bij atletiekvereniging TEMPO in Bussum is mevrouw Mulder niet alleen gediplomeerd looptrainer, maar sinds 2010 tevens adviseur van de penningmeester. Voor de Nationale Vereniging De Zonnebloem verzorgt mevrouw Mulder sinds 2014 workshops voor kascommissieleden. Mevrouw Mulder wil zich inzetten voor de belangen van kleine mkb-kantoren. Ze licht dit als volgt toe: Het accountantsberoep is continu in beweging en ligt regelmatig onder vuur. Voor de accountant die als zelfstandige, alleen of binnen een klein kantoor, werkt voor de k van het mkb, zijn de regels vaak een enorme verplichting. Voor deze kleine kantoren wil ik graag werken aan een balans tussen de lusten en lasten van het NBA-lidmaatschap. Ik denk daarbij in het bijzonder aan gerichte praktijkondersteuning en betaalbare toetsing en permanente educatie. 5
De heer R.J. (Roelof-Jan) Smit AA is geboren in 1965, gehuwd en vader van twee zonen en een dochter. Sinds 1990 is hij werkzaam bij Brouwers Accountants & Adviseurs, een mkb-praktijk met een niet-oob vergunning die vestigingen heeft in het Oosten van het land en een hoofdkantoor in Zwolle. Na een aantal jaren als assistent werkzaam te zijn geweest, heeft de heer Smit in 1992 zijn accountantstitel behaald. Met de groei van het kantoor werd een management gevormd en in latere jaren werd boven het management een bestuur ingesteld, waarin hij zitting heeft en verantwoordelijk is voor de portefeuille kwaliteit. In 2008 is hij tevens vennoot geworden. Gevraagd naar zijn motieven om zich kandidaat te stellen voor het bestuur, geeft de heer Smit het volgende aan. Ik vind het belangrijk dat mensen hun maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen en betrokken zijn. Als accountants mogen we trots zijn op ons beroep; het is belangrijk dat het vertrouwen in onze beroepsgroep wordt hersteld. Er is een toenemende druk op ons accountantsberoep, zowel vanuit de regelgeving als vanuit de maatschappij. Daarbij gaat de publieke aandacht vooral uit naar de grote (OOB-)kantoren en in mindere mate naar de accountants die in het mkb werken. Terwijl dat toch de meerderheid van de openbaar accountants is. Die mkb-accountants moeten ook vertegenwoordigd zijn in het bestuur van de NBA. Ik werk in zo n mkb-praktijk en ken daardoor de problematiek die daar speelt uit eigen ervaring. Ik wil voorkomen dat de mkb-accountant belemmerd wordt in zijn beroepsuitoefening. Ik streef naar een adequate en praktisch haalbare kwaliteitsborging in de uitoefening van ons beroep. b. Verkiezing van de voorzitter en de plaatsvervangend voorzitter Volgens artikel 15 van de Wab worden, door de ledenvergadering en uit de bestuursleden, jaarlijks de voorzitter en de plaatsvervangend voorzitter benoemd. Het bestuur draagt ter benoeming aan u voor de heer drs. P.J.A.M. Jongstra RA voor de functie van voorzitter en mevrouw D.M. Clement AA RA voor de functie van plaatsvervangend voorzitter. De heer drs. P.J.A.M. (Pieter) Jongstra RA is geboren in 1956, gehuwd en heeft een zoon en een dochter. Tot 1 juli 2014 was de heer Jongstra als partner verbonden aan EY. In de laatste vijftien jaar is de heer Jongstra, naast openbaar accountant, ook bestuurder geweest bij EY, zowel in Nederland als bij de internationale organisatie van EY. In Nederland was hij voorzitter van EY Accountants van 2003 tot 2006, waarbij hij onder meer gewerkt heeft in NIVRA-verband aan de totstandkoming van het toezicht op accountants. Van 2009-2013 was de heer Jongstra voorzitter van het bestuur van EY. In die periode heeft hij ook de Big 4 vertegenwoordigd in het Dagelijks Bestuur van VNO-NCW en is hij betrokken geweest bij de wijzigingen in de accountantswetgeving. De heer Jongstra is commissaris bij APG en bekleedt onbetaalde bestuursfuncties bij Stichting Talent naar de Top, Stichting Ondersteuning Nederlandse Bach Vereniging en Right To Play Nederland. De heer Jongstra geeft aan: "Het accountantsberoep is bezig zich te vernieuwen. Met grote inzet is afgelopen jaar het rapport In het publiek belang tot stand gekomen. Dit rapport heeft veel waardering geoogst, maar de bal is tegelijkertijd bij onszelf gelegd. Ik zie het rapport niet als een eindpunt, maar als een begin; het begin van een beweging die moet leiden tot een vernieuwd en maatschappelijk relevant beroep. Daarbij moeten wij niet alleen de voorgestelde maatregelen onverkort invoeren, maar ons ook een beeld vormen over de vraag hoe de accountant van de toekomst eruit zal zien, zodanig dat het beroep aantrekkelijk blijft voor de huidige en aankomende accountants. In deze vernieuwing past transparantie om goed te kunnen inspelen op de verwachtingen die het publiek heeft van een accountant. Ik wil mijn voorzitterschap van het NBA-bestuur graag gebruiken om opnieuw vorm te geven aan die maatschappelijke relevantie. Daarbij past een goede en duidelijke verbinding met alle leden. 6
Mevrouw D.M. (Diana) Clement AA RA is geboren in 1965 en moeder van een dochter van 10 jaar. Mevrouw Clement is als partner verbonden aan Borrie, een op het mkb gerichte accountantsorganisatie met vestigingen in Amsterdam en Rotterdam. Zij is tevens lid van het dagelijks bestuur van Borrie, en maakt tot en met december 2015 deel uit van het bestuur van de SRA. In de periode van 2007 tot en met 2011 maakte mevrouw Clement deel uit van het NOvAA-bestuur. In 2011 vervulde ze daarbij de functie van voorzitter. In de zomer van 2014 maakte ze deel uit van de Werkgroep toekomst accountantsberoep. Thans is mevrouw Clement ten behoeve van de NBA voorzitter van de Commissie Kwaliteitsbewaking Praktijkopleiding AA. Zij heeft zich kandidaat gesteld voor het bestuur van de Ledengroep Openbaar Accountants (LOA). Het is haar ambitie om voorzitter van LOA te worden en als afgevaardigde namens LOA zitting te nemen in het NBA-bestuur. In het kader van maatschappelijke betrokkenheid is mevrouw Clement (onbezoldigd) voorzitter van Sportvereniging Advendo in haar woonplaats Papenveer. Haar ambitie om zich te kandideren voor plaatsvervangend voorzitter van de NBA motiveert mevrouw Clement als volgt: Ik heb een passie voor het beroep van accountant. Het is een mooi beroep, waar ik mij ook in bestuurlijke zin actief voor wil inzetten. Daarbij wil ik vooral het gezicht zijn van de mkb-accountants, hun belangen behartigen en de contacten met de voor deze groep accountants belangrijke stakeholders onderhouden. Een van mijn speerpunten daarbij is om bij te dragen aan het herstel van het vertrouwen in het accountantsberoep als geheel en in die van de mkb-accountant in het bijzonder. Met name door implementatie te bevorderen van de aanbevelingen uit het rapport In het publiek belang, waarvan ik een van de opstellers ben. In dat kader denk ik ook graag mee over de toekomstige rol van de NBA, en de governance die daar het best bij past. Het bestuur heeft besloten om met ingang van dit jaar ook een plaatsvervangend voorzitter titulair aan te stellen. Met deze nieuwe functie, die zal worden ingevuld door een accountant in business, wil het bestuur het belang van deze inmiddels grootste ledengroep tot uitdrukking brengen. Aan de functie, die niet bij wet is geregeld, zijn door het bestuur (anders dan het kunnen bijwonen van de vergaderingen van het Dagelijks Bestuur) geen bijzondere bevoegdheden verbonden. De zichtbaarheid van deze ledengroep wordt door deze nieuwe functie vergroot. Het bestuur heeft de heer G.M. van de Luitgaarden RA bereid gevonden deze functie in te gaan vullen. c. Vaststelling van het rooster van aftreden Voor elk bestuurslid dat door de ledenvergadering is benoemd, geldt een zittingstermijn van vier jaar (artikel 12, vierde lid, Wab). Deze bestuursleden treden af volgens een door de ledenvergadering vast te stellen rooster (artikel 12, derde lid, Wab). Het rooster wordt zodanig ingericht dat, voor zover mogelijk, telkens hetzelfde aantal bestuursleden aftreedt. De drie bestuursleden die niet door de ledenvergadering zijn benoemd, maar die als afgevaardigde namens de ledengroep in het bestuur zitting hebben, vallen buiten het door de ledenvergadering vast te stellen rooster van aftreden. Voor hen geldt het door de ledengroep vastgestelde rooster van aftreden. Het bestuur stelt u voor onderstaand rooster van aftreden vast te stellen: 2016 drs. J. Hetebrij RA, J.M.A. van Huut RA, mevrouw drs. H. Kapteijn RA; 2017 drs. S. Groustra AA MBA, G.M. van de Luitgaarden RA, mevrouw mr. E.B. Steenwijk AA RB; 2018 drs. P.J.A.M. Jongstra RA, mevrouw drs. V.W.J. Kooistra-Voorwald RA RC; 2019 mevrouw T. Mulder AA RB, R.J. Smit AA. d. Benoeming van de plaatsvervangend accountant Op grond van artikel 29, eerste lid, Wab benoemt de ledenvergadering voor elk boekjaar een accountant die is belast met de controle op de financiële verantwoording, alsmede een plaatsvervanger voor deze. Ten behoeve van het boekjaar 2015 heeft de ledenvergadering reeds een accountant en plaatsvervangend accountant benoemd. Dit zijn de heer drs. A.N.W.J. Bootsma RA 7
en de heer W. de Bruin AA RA. De heer De Bruin is inmiddels niet meer in het openbaar beroep werkzaam en kan om die reden zijn taak niet meer vervullen. Daarom stelt het bestuur voor de heer drs. E. Ebbers RA te benoemen als plaatsvervangend accountant voor de controle van de financiële verantwoording 2015. Zowel de heer Bootsma als de heer Ebbers is verbonden aan Crop registeraccountants. 7. Bespreking van het Jaaroverzicht 2014 In het jaaroverzicht brengt de NBA verslag uit over haar werkzaamheden in het verstreken kalenderjaar. Dit jaaroverzicht, dat een weergave bevat van de belangrijkste activiteiten van de NBA, is evenals vorig jaar uitsluitend in digitale vorm te raadplegen via de website van de NBA. Lezers van de digitale versie van het verslag van de werkzaamheden kunnen, om het jaaroverzicht in te zien, hier klikken. Er is geen wettelijke bepaling die voorschrijft dat de ledenvergadering het jaaroverzicht vaststelt. Wel dient het bestuur een verslag over de werkzaamheden van de beroepsorganisatie in het afgelopen jaar aan de minister van Financiën te sturen (artikel 33, tweede lid, Wab). Het jaaroverzicht wordt door het bestuur gezien als dit verslag van de werkzaamheden. Indien er naar aanleiding van het jaaroverzicht vragen of opmerkingen zijn, dan kunnen die bij dit agendapunt naar voren worden gebracht. 8. Jaarrapport 2014 In de Wab is ten aanzien van het financieel verslag onder andere het volgende bepaald: Binnen zes maanden na afloop van het boekjaar doet het bestuur aan de ledenvergadering rekening en verantwoording over zijn in het boekjaar gevoerde bestuur, onder overlegging van een balans en staat van baten en lasten met toelichting en met een verklaring van een accountant daarover (artikel 29, derde lid, Wab). De ledenvergadering stelt de rekening vast en verleent décharge aan het bestuur, behoudens in geval van later gebleken valsheid in bewijsstukken of andere onregelmatigheden (artikel 29, vierde lid, Wab). Tijdens de ledenvergadering zal de heer J.M.A. van Huut RA, voorzitter van de Financiële Commissie, een korte toelichting geven op het jaarrapport 2014, waarna er gelegenheid is tot het stellen van vragen. De accountant belast met de controle van de jaarrekening, de heer drs. A.N.W.J. Bootsma RA zal tijdens de vergadering aanwezig zijn om, indien gewenst, vragen over de controle te beantwoorden. Leden die specifieke vragen hebben met betrekking tot het jaarrapport 2014, wordt verzocht die vooraf (bij voorkeur schriftelijk of per e-mail en voor 1 juni 2015) kenbaar te maken aan de heer drs. F.A. van Schaik AA RA, secretaris van het bestuur van de NBA (f.vanschaik@nba.nl). Hierdoor kan de heer Van Huut zich op deze vragen prepareren en kan hij tijdens de ledenvergadering voor een zo concreet mogelijke beantwoording zorgdragen. Het jaarrapport 2014 wordt aan de bijeenkomst van de ledenvergadering voorgelegd ter vaststelling en ter décharge van het bestuur. 9. Ontwerpverordeningen a. Ontwerp-Contributieverordening 2016 Met deze ontwerpverordening wordt voorgesteld om de contributietarieven te verhogen ten opzichte van de tarieven die in 2015 gelden. Voor contributiegroep Z wordt geen verhoging voorgesteld. De opbrengst van de verhoging wordt gebruikt om ledenservice-activiteiten zoals nieuwe websites en verbeterde registraties van ledenvergaderingen en evenementen in 2016 te financieren. Bij gelegenheid van de fusie is een versnelde contributiedaling ingezet (verkort in twee jaar in plaats van de drie tot vijf jaar zoals bij de fusie was overeengekomen). De contributietarieven zijn vervolgens in 2015 niet verhoogd wegens de economische omstandigheden. Daarbij gold met name als argument de stagnatie in de markt voor tarieven van beroepsuitoefenaars. Ondanks de integratiekosten is gebleken dat het beleid van de NBA heeft geleid tot een vermindering van de kosten gedurende 2014. Door incidentele voordelen is er tevens een groter netto-overschot ontstaan in 2014. Dit overschot 8
wordt in 2015 volledig aangewend voor het project Toekomst accountantsberoep en het Governanceproject. In 2016 wordt uitgegaan van additionele (nog te bepalen) financiering van het project Toekomst accountantsberoep en dat het Governance-project voltooid is. b. Ontwerpverordening tot wijziging van de Verordening op de kwaliteitsbeoordelingen Met deze verordening wordt een inconsistentie en een onjuistheid in de nu geldende verordening hersteld (respectievelijk artikel I, onderdeel A en D). Verder worden drie technische of verduidelijkende aanpassingen voorgesteld (artikel I, onderdeel B, C en E). Artikel I, onderdeel A De strekking van artikel 3 van de Verordening op de kwaliteitsbeoordelingen leidt er in de huidige redactie toe, dat iedere accountant die werkzaam is bij of verbonden is aan een accountantspraktijk of accountantsafdeling, er verantwoordelijk voor is dat de accountantspraktijk of de accountantsafdeling beschikt over een stelsel van kwaliteitsbeheersing. Dat kan echter in een aantal gevallen in tegenspraak zijn met andere beroepsregelgeving. Zo legt de Verordening accountantsorganisaties de verantwoordelijkheid neer bij de dagelijks beleidsbepaler van de accountantsorganisatie. In verband daarmee wordt nu voorgesteld de tekst van artikel 3 slechts algemeen te formuleren. Artikel I, onderdeel B Uitsluitend ter verduidelijking worden in artikel 4 nu alle toetsingen of onderzoeken opgesomd die in de Verordening op de kwaliteitsbeoordelingen worden genoemd en waaraan een verantwoordelijke accountant medewerking moet verlenen. Artikel I, onderdeel C De bepaling met deze strekking is op dit moment opgenomen in de Verordening op de Raad voor Toezicht. Het voorstel luidt om deze bepaling bij deze gelegenheid over te hevelen naar de Verordening op de kwaliteitsbeoordelingen. Daarmee wordt bereikt dat dit onderzoek tezamen met alle andere onderzoeken die door of namens het bestuur van de NBA kunnen worden ingesteld, zijn geregeld in één verordening. Het onderzoek dat met artikel 4a wordt geregeld, is een onderzoek in het geval sprake is van een redelijk vermoeden van niet-naleving van voor accountants geldende beroepsnormen. Hierbij kan bijvoorbeeld worden gedacht aan een onderzoek in het geval sprake is van een vermoeden dat een accountant ten onrechte niet als openbaar accountant is geregistreerd. Een dergelijk onderzoek onderscheidt zich van een incidentenonderzoek zoals dat in deze verordening is genoemd, doordat het hier bedoelde onderzoek een aanleiding kan zijn om een toetsingstraject in te zetten, terwijl een incidentenonderzoek juist is bedoeld om te onderzoeken of er aanleiding kan zijn om een klacht bij de accountantskamer in te dienen. Artikel I, onderdeel D Met de wijziging van artikel 27 wordt een onjuistheid hersteld. Artikel I, onderdeel E In artikel 30 wordt op dit moment tot uitdrukking gebracht dat de kosten van de werkzaamheden die worden verricht ter zake van de beoordeling van de kwaliteit van de beroepsuitoefening van een accountant, voor rekening komen van de accountantspraktijk of de accountantsafdeling waarbij de accountant werkzaam is of waaraan de accountant is verbonden. Voor zover het gaat om de onderzoeken die staan genoemd in de Verordening op de kwaliteitsbeoordelingen is dat ook het uitgangspunt. Voor het tarief dat in rekening wordt gebracht voor het afleggen van een verplichte kennistoets geldt dat echter niet. Dat tarief wordt in rekening gebracht bij de individuele accountant. Met deze wijziging wordt artikel 30 met die uitgangspunten in overeenstemming gebracht. Artikel II Dit artikel bevat het moment waarop deze verordening in werking treedt. Omdat het gaat om een herstel van inconsistenties en onjuistheden, wordt voorgesteld de verordening bij de eerste mogelijkheid in werking te laten treden. 9
c. Ontwerpverordening tot wijziging van de Verordening op de kosten kwaliteitsbeoordelingen Artikel I, onderdeel A Op grond van artikel 2 van de Verordening op de kosten kwaliteitsbeoordelingen, worden accountantspraktijken voor de doorberekening van de kosten ingedeeld in categorieën. Hoe hoger de categorie, hoe hoger het tarief is dat voor de toetsing in rekening wordt gebracht. De belangrijkste vraag die gesteld wordt bij een indeling in categorie III en V, is die of de accountantspraktijk één of meer assurance-opdrachten verricht. Met de toevoeging dat het moet gaan om het structureel verrichten van één of meer assurance-opdrachten, wordt duidelijkheidshalve tot uitdrukking gebracht dat indeling in een lagere categorie aan de orde is als het verrichten van één of meer assurance-opdrachten niet een structureel karakter heeft. Bij het uitvoeren van een doorlopende beoordelingsopdracht is bijvoorbeeld wel een indeling in categorie III of V aan de orde, terwijl het afgeven van een subsidieverklaring met onregelmatige tussenpozen, indeling in een lagere categorie rechtvaardigt. Met deze wijziging is slechts een verduidelijking beoogd. Artikel I, onderdeel B In artikel 8, derde lid van de Verordening op de Raad voor Toezicht is op dit moment de grondslag opgenomen voor een onderzoek in het geval sprake is van een redelijk vermoeden van niet-naleving van voor accountants geldende beroepsnormen. Het voorstel luidt om de grondslag voor dit onderzoek onder te brengen in de Verordening op de kwaliteitsbeoordelingen (Ontwerpverordening tot wijziging van de Verordening op de Raad voor Toezicht en de Ontwerpverordening tot wijziging van de Verordening op de kwaliteitsbeoordelingen). Met de wijziging van artikel 3 van de Verordening op de kosten kwaliteitsbeoordelingen wordt de grondslag voor de doorberekening van de kosten van zo n onderzoek met die verplaatsing in overeenstemming gebracht. Artikel I, onderdeel C Op dit moment is de regeling rond de verplichte kennistoets verspreid over twee regelingen opgenomen. De doorberekening van de kosten voor de kennistoets is nu geregeld in artikel 3a van de Verordening op de kosten kwaliteitsbeoordelingen, terwijl de toets zelf is geregeld in de Nadere voorschriften permanente educatie. Met de Ontwerpverordening op de kennistoets wordt voorgesteld de regelingen rond de verplichte kennistoets in één regeling op te nemen. Een bepaling over de doorberekening van de kosten voor het afleggen van de kennistoets in de Verordening op de kosten kwaliteitsbeoordelingen is dan niet langer noodzakelijk. Artikel I, onderdeel D Het voorstel luidt om het tarief dat jaarlijks per accountant aan een accountantspraktijk in rekening wordt gebracht, te verhogen van 105,- naar 125,-. De reden hiervoor is gelegen in een stijging van de kosten van de vaktechnische ondersteuning van de Raad voor Toezicht. Die kosten stijgen met name als gevolg van: - complexere dossiers en werkzaamheden die verband houden met de toetsing van wettelijke controles (leidend tot meer vaktechnisch advies en trainingen van toetsers); - een toename van de bezwaarprocedures die tot extra werkzaamheden leiden (van 17 bezwaarschriften in 2013 naar 39 in 2014, verwacht wordt een verdubbeling hiervan in 2016); - de toekenning van vergoedingen aan de toetsers voor werkzaamheden die niet door de (standaard)tarieven worden gedekt (bijvoorbeeld door noodzakelijke extra checks). De extra opbrengsten van ongeveer 100.000,- zullen hiervoor worden aangewend. Artikel I, onderdeel E Met dit artikel wordt voorgesteld om het tarief te verhogen dat verschuldigd is voor de uitvoering van een toetsing of een hertoetsing van een accountantspraktijk of een accountantsafdeling die wordt ingedeeld in categorie VI. Dit zijn accountantspraktijken of accountantsafdelingen die assurance-opdrachten, of aan assurance verwante opdrachten verrichten en waarbij ten hoogste negen accountants werkzaam zijn of waaraan ten hoogste negen accountants verbonden zijn. Het voorstel luidt om het tarief voor een dergelijke toetsing te verhogen van 4.750,- naar 4.970,- en om het tarief voor een dergelijke hertoetsing te verhogen van 9.020,- naar 9.240,-. Dit vloeit voort uit het voorstel om de vergoeding voor de toetsers voor de uitvoering van 10
een toetsing in categorie VI te verhogen. Dit laatste voorstel is hierna bij artikel I, onderdeel F nader toegelicht. Artikel I, onderdeel F Met deze aanpassing wordt duidelijk gemaakt dat bij een toetsing van een accountantspraktijk of accountantsafdeling die is ingedeeld in categorie I, een onderscheid wordt gemaakt naar een eerste toetsing (inzet van slechts één toetser) en een hertoetsing (altijd de inzet van twee toetsers). Ten aanzien van de vergoedingen die aan toetsers worden toegekend bij de uitvoering van een toetsing in categorie VI is in de eerste plaats een onjuistheid hersteld. Op die plaats stond vermeld dat een toetser recht had op een vergoeding ad 1.750,-. Bij een dergelijke toetsing wordt, naast de teamleider, echter niet één toetser ingezet, maar worden twee toetsers ingezet. Het was dan ook de bedoeling om met het vermelde tarief tot uitdrukking te brengen dat dit voor de twee toetsers gezamenlijk gold. Door een splitsing aan te brengen bij categorie VI is deze bedoeling verduidelijkt. In de tweede plaats wordt bij deze gelegenheid voorgesteld de vergoeding voor de toetsers te verhogen van 875,- ( 1.750,- : 2 toetsers) naar 1.000,- per toetser. De reden daarvan is, dat in de praktijk blijkt dat toetsers bij een toetsing in categorie VI meer tijd kwijt zijn dan de oorspronkelijk voorziene zeven uur. Het voorstel luidt om van een tijdsbesteding van acht uur per toetser uit te gaan. Deze tijdsbesteding en het uurtarief dat bij de verordening als uitgangspunt is genomen ( 125,-), leidt dan ook tot het voorstel voor een (vaste) vergoeding ad 1.000,-. Dit voorstel heeft ook gevolgen voor het bedrag dat voor een toetsing en een hertoetsing in categorie VI aan de getoetste accountantspraktijk of accountantsafdeling in rekening wordt gebracht. Dit is tot uitdrukking gebracht in artikel I, onderdeel D. Artikel II Dit artikel regelt de inwerkingtreding van deze verordening. d. Ontwerpverordening tot wijziging van de Verordening op de Raad voor Toezicht In artikel 8, derde lid van de Verordening op de Raad voor Toezicht wordt nu bepaald dat de Raad voor Toezicht een onderzoek in kan stellen indien sprake is van een redelijk vermoeden van niet-naleving van voor accountants geldende beroepsnormen. Deze bepaling biedt bijvoorbeeld een grondslag voor een onderzoek in het geval sprake is van een vermoeden dat een accountant ten onrechte niet als openbaar accountant is geregistreerd. Nu alle andere onderzoeken welke door (of namens) het bestuur van de NBA kunnen worden ingesteld, zijn geregeld in de Verordening op de kwaliteitsbeoordelingen, ligt het voor de hand om ook dit onderzoek in die regeling onder te brengen. De grondslag voor het onderzoek komt in de Verordening op de Raad voor Toezicht dan ook te vervallen en zal worden opgenomen in de Verordening op de kwaliteitsbeoordelingen. e. Ontwerpverordening tot wijziging van de Verordening op de praktijkopleidingen Met de wijziging van artikel 7 wordt tot uitdrukking gebracht dat van de accountants die zijn benoemd tot lid van het bestuur van een stagebureau, wordt verlangd dat zij er zorg voor dragen dat het stagebureau waarvan zij (mede) het bestuur vormen, de aanwijzingen van het bestuur opvolgt. Het gaat in dit geval om de aanwijzingen die het bestuur geeft over de naleving van de eisen die aan een stagebureau kunnen worden gesteld op grond van de verordening. De enige sanctie die op dit moment kan worden gesteld op de niet-naleving van dergelijke aanwijzingen, is de intrekking van de aanwijzing van het stagebureau. Dat kan onder omstandigheden echter een te verstrekkend gevolg zijn van de niet-naleving. f. Ontwerp Tijdelijke verordening integratie examentraject opleiding tot Registeraccountant De NBA heeft van Tilburg University (TiU) het verzoek ontvangen om een pilot te starten waarbij het examentraject bij het theoretisch deel van de opleiding tot Registeraccountant, gedeeltelijk wordt geïntegreerd met het examen ter afronding van het praktijkgedeelte van de opleiding tot Registeraccountant. In essentie luidt het voorstel van TiU om de praktijkcases voor de vakken Bestuurlijke informatievoorziening en Auditing, in de plaats te stellen van de praktijkscriptie zoals die verplicht wordt gesteld voor RA-trainees. Het bestuur staat welwillend tegenover dit voorstel nu op basis van de nota Vakbekwaamheid verzekerd al nader onderzoek wordt verricht naar de integratie van de examentrajecten. Voor de 11
uitvoering van de pilot is echter een wijziging van de regelgeving noodzakelijk. De Verordening op de praktijkopleidingen stelt de praktijkscriptie immers verplicht, zonder dat die verordening nu een afwijking van die verplichting toestaat. Het bestuur neemt daarbij in aanmerking dat een aantal lopende ontwikkelingen, zoals de ontwikkeling van nieuwe eindtermen, het nieuwe beroepsprofiel en de uitkomsten van het nadere onderzoek naar de integratie van de examentrajecten, mogelijk tot andere gedachten over het voorstel van TiU kan leiden. Het bestuur stelt daarom voor om bij wijze van experiment, het mogelijk te maken om op grond van een tijdelijke regeling af te wijken van de bepalingen in de verordening die betrekking hebben op de verplichte praktijkscriptie. Die tijdelijke regeling is neergelegd in deze verordening. Het voorstel van TiU vormt de aanleiding voor het voorstel voor deze tijdelijke regeling. Andere opleidingsinstituten kunnen echter ook een beroep doen op de regeling, vooropgesteld dat zij voldoen aan de te stellen voorwaarden. De voorwaarden zullen identiek zijn aan de voorwaarden die nu worden ontwikkeld om de door TiU voorgestelde pilot mogelijk te maken. In deze verordening is vastgelegd dat het bestuur het moment bepaalt waarop de tijdelijke regeling wordt beëindigd. De reden daarvan is, dat er omstandigheden denkbaar zijn die een spoedige beëindiging van de tijdelijke regeling gewenst maken. Het kan dan bezwaarlijk zijn om daarmee te wachten totdat de ledenvergadering over de beëindiging kan beslissen. Vanzelfsprekend dient het bestuur bij de beëindiging van de tijdelijke regeling wel rekening te houden met de belangen van trainees die een beroep hebben gedaan op de regeling, maar de praktijkopleiding op het moment van de beëindiging van de tijdelijke regeling nog niet hebben afgerond. g. Ontwerpverordening tot wijziging van de Verordening op de geldelijke bijdragen praktijkopleidingen Artikel I, onderdeel A De Verordening op de geldelijke bijdragen praktijkopleidingen is vastgesteld in de bijeenkomst van de ledenvergadering van 16 december 2013. Bij die verordening is als uitgangspunt genomen dat de tarieven die gelden voor de praktijkopleiding AA en de praktijkopleiding RA volledig worden geharmoniseerd. Het verschil tussen de deelnamebijdrage voor AA-trainees en de deelnamebijdrage voor RA-trainees werd op dat moment echter te groot geacht om deze bijdragen ineens te harmoniseren. Daarom is de ledenvergadering destijds akkoord gegaan met het voorstel om deelnamebijdragen voor AA- en RA-trainees stapsgewijs te harmoniseren. Met deze verordening wordt de laatste stap in het kader van de harmonisering genomen. Met ingang van 1 januari 2016 zijn de deelnamebijdragen voor AA- en RA-trainees dan ook gelijk. Daarnaast wordt een beperkte verhoging van de deelnamebijdrage voorgesteld (een verhoging van 819,- naar 825,-). Artikel I, onderdeel B Met de voorgestelde verhoging van dit tarief wordt beoogd dit tarief beter aan te laten sluiten bij de werkelijke kosten van de beoordeling van een vrijstellingsverzoek. Artikel I, onderdeel C Voor zowel AA-trainees als voor RA-trainees geldt dat bij de afname van het mondeling examen examinatoren worden ingezet die eerder bij de beoordeling van het portfolio van de trainee en in het geval van RA-trainees de afstudeerscriptie betrokken zijn geweest. De Raad voor de praktijkopleidingen wil echter toe naar een situatie waarbij geen examinatoren meer worden ingezet bij de afname van het mondeling examen als zij eerder al betrokken zijn geweest bij de producten die een trainee tijdens de praktijkopleiding op moet leveren. Op deze wijze wordt het oordeel van de examinatoren verdergaand geobjectiveerd. Dit heeft ook gevolgen voor de in rekening te brengen tarieven. Het voorstel luidt daarom om het tarief dat aan de trainee in rekening wordt gebracht voor de afname van het mondeling examen met 131,- te verhogen tot 575,-. Artikel I, onderdeel D Dit betreft het herstel van een foutieve verwijzing. 12
Artikel I, onderdeel E De voorgestelde verhoging van het tarief dat aan de trainee in rekening wordt gebracht voor de afname van het mondeling examen (Artikel I, onderdeel C) leidt ertoe dat het tarief dat voor de praktijkscriptiebegeleiding in rekening wordt gebracht, kan worden verlaagd van 2.550,- naar 2.450,-. h. Ontwerpverordening tot wijziging van de Verordening examengelden Nederlands recht en gedrags- en beroepsregels Een beroepsbeoefenaar die kort gezegd de accountantsopleiding in het buitenland heeft afgerond en bij de NBA met succes het examen Nederlands recht en het examen gedrags- en beroepsregels heeft afgelegd, ontvangt een verklaring van vakbekwaamheid van de CEA. Daarmee kan de beroepsbeoefenaar in het accountantsregister worden ingeschreven. In de Verordening examengelden Nederlands recht en gedrags- en beroepsregels, zijn de tarieven vastgelegd die voor de afname van die examens of de behandeling van een vrijstellingsverzoek moeten worden voldaan. Met de voorgestelde verhoging van de tarieven in deze verordening, wordt beoogd deze tarieven beter aan te laten sluiten bij de werkelijke kosten van de afname van de examens of de beoordeling van een vrijstellingsverzoek. i. Ontwerpverordening op de beroepsprofielen Algemeen De Verordening op het beroepsprofiel neemt een bijzondere plaats in tussen de andere verordeningen die door de ledenvergadering van de NBA zijn vastgesteld. Deze verordening bindt namelijk niet de leden van de NBA, maar stelt de beroepsprofielen vast in het kader van de opleiding tot accountant. De Commissie eindtermen accountantsopleiding (CEA) is onder andere belast met het vaststellen van de eindtermen waaraan de opleiding tot accountant moet voldoen. De Wet op het accountantsberoep bepaalt dat de CEA bij het vaststellen van deze eindtermen de beroepsprofielen in acht neemt. De beroepsprofielen worden door de ledenvergadering van de NBA bij verordening vastgesteld. De verordeningen op het beroepsprofiel zoals die nu gelden, zijn nog vastgesteld door de ledenvergaderingen van het NIVRA en de NOvAA. Zonder een nadere regeling vervallen deze verordeningen op 1 januari 2016 van rechtswege. Los hiervan geven de ontwikkelingen in het beroep en in de opleidingen tot accountant met de beroepstitel Accountant-Administratieconsulent (AA) of Registeraccountant (RA) aanleiding tot actualiseren van de beroepsprofielen. Het is dus zaak om in een bijeenkomst van de ledenvergadering in 2015 een nieuwe verordening op het beroepsprofiel vast te stellen. Aansluitend op de Wet op het accountantsberoep en vanwege de gemeenschappelijke kenmerken in de beroepsuitoefening, is gekozen voor één (nieuwe) verordening. Dit beroepsprofiel beschrijft beknopt het werkveld, de functies en de werkzaamheden van accountants (AA en RA). Daarnaast beschrijft dit beroepsprofiel een aantal aan een accountantsopleiding te stellen eisen en de belangrijkste competenties waarover accountants moeten beschikken. Deze kerncompetenties moeten na voltooiing van de opleiding worden beheerst op het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar. Voor de aan de opleiding te stellen eisen wordt hierbij uitgegaan van de in juli 2014 gepubliceerde nota Vakbekwaamheid verzekerd van de NBA en de CEA. Het beroepsprofiel gaat uit van het pluriforme accountantsberoep waarin de werkzaamheden van accountants zich over het brede terrein van de accountancy uitstrekken. Dit uitgangspunt is gebaseerd op de actuele beroepspraktijk en de verwachting dat deze zich verder in deze lijn zal ontwikkelen. De kern van het accountantsberoep is het waarborgen van de kwaliteit van informatie over alle typen ondernemingen, organisaties en instellingen. Het gaat hierbij veelal om financiële informatie, maar in toenemende mate betreft het ook niet-financiële (bestuurlijke of beleidsgerichte) informatie. Accountants dragen bij aan het vertrouwen in de economie. Niet alleen de (wettelijke) controle van jaarrekeningen is hierbij relevant. Ook de andere bijdragen die zij leveren aan de schakels van de (financiële) verantwoordingsketen zijn belangrijk in het economische verkeer. 13
De maatschappelijke belangstelling en de aandacht van de media voor de kwaliteit van het werk van accountants, is sterk toegenomen. Dit betreft in het bijzonder de accountantscontrole, maar ook andere door accountants verrichte werkzaamheden. Zowel de samenleving als geheel als de gebruikers van professionele accountantsdiensten verwachten meer dan voorheen van accountants. Dit niet alleen bij het verschaffen van zekerheid (assurance) en advies, maar bijvoorbeeld ook ten aanzien van hun signalerende functie, fraudedetectie, corporate governance en toekomstgerichte informatie over de gecontroleerde organisatie. Het midden- en kleinbedrijf (mkb) vraagt om een veelzijdige accountant die tevens vertrouwensman van de mkb-ondernemer kan zijn en hem op een breed terrein kan ondersteunen en adviseren. Nieuwe inzichten vanuit verschillende wetenschapsgebieden, veranderingen in wet- en regelgeving en technologische innovatie beïnvloeden voortdurend het werk van accountants. ICT en data-analyse spelen hierbij steeds meer een centrale rol. Digitalisering, juridisering, verduurzaming en een toenemende behoefte aan snelle en heldere informatie en communicatie zijn actuele trends met gevolgen voor elke accountant. In de beroepsuitoefening steeds het algemeen belang in acht nemen en in overeenstemming met de gedrags- en beroepsregels kunnen optreden, is voor alle accountants, ongeacht hun functie, essentieel. Artikelsgewijs Artikel 1 Dit artikel bevat de definities van de gebruikte begrippen. Artikel 2 In dit artikel zijn de drie onderdelen van het beroepsprofiel opgenomen. De verschillende onderdelen worden nader uitgewerkt in de volgende hoofdstukken van de verordening. De redactie van dit artikel sluit aan bij de redactie van artikel 49, tweede lid, onderdeel a, van de Wet op het accountantsberoep. In dat artikel is vastgelegd dat de CEA de eindtermen vaststelt met inachtneming van de beroepsprofielen. De formule met inachtneming is overgenomen in artikel 2. De toevoeging dat de CEA met inachtneming van het beroepsprofiel de eindtermen vaststelt, is in de Wet op de Accountants-Administratieconsulenten en de Wet op de Registeraccountants opgenomen bij de invoering van de Wet tuchtrechtspraak accountants. De wetgever heeft daarmee uitdrukkelijk in de wet op willen nemen dat de CEA bij het vaststellen van de eindtermen ook het door de beroepsorganisaties vastgestelde beroepsprofiel in acht neemt (Kamerstukken II, 2005/06, 30397, nr. 9). Deze bepaling is nadien overgenomen in de Wet op het accountantsberoep. Artikel 3 In dit artikel worden het werkterrein en de werkzaamheden van de accountant beschreven. Voor het werkterrein wordt aangesloten bij de indeling van accountants in de verschillende ledengroepen (lid 1). De kenmerkende werkzaamheden van de accountants worden in algemene termen beschreven (lid 2). Accountants werken in grote, middelgrote of kleine accountantspraktijken, al dan niet als zelfstandige beoefenaren van het vrije beroep, of in commerciële ondernemingen (van multinational tot het kleinbedrijf), in not-for-profit organisaties, in semipublieke en publieke (overheids)organisaties, maar bijvoorbeeld ook als docent. Veel accountants werken grensoverschrijdend, in of voor internationaal opererende organisaties. Binnen deze uiteenlopende professionele omgevingen vervullen zij naar aard en inhoud verschillende functies en verlenen zij professionele diensten op het brede gebied van de accountancy. Op basis van deze diversiteit in functies en hieraan gerelateerde werkzaamheden kent de NBA een onderverdeling naar drie ledengroepen. Dit zijn de ledengroepen voor openbaar accountants, de intern- en overheidsaccountants en de accountants in business. Accountants kunnen een veelheid aan verschillende functies vervullen. In dit beroepsprofiel wordt volstaan met een aantal kermerkende functies en werkzaamheden. Openbaar accountants, intern accountants en overheidsaccountants kunnen assurance verschaffen over van ondernemingen en andersoortige organisaties beschikbare (bedrijfseconomische) informatie. 14
Dit betreft zowel assurance over (financiële) verantwoordingen als assurance over processen, systemen en gedrag in organisaties. Zij kunnen - zowel in het mkb als in het grootbedrijf - ook werkzaamheden verrichten die gericht zijn op risicobeheersing, procesinrichting, interne en externe rapportages waaronder duurzaamheidsrapportages en integrated reporting, alsmede het verschaffen van assurance hierover, al dan niet in samenwerking met deskundigen van andere disciplines. De als financieel professional werkzame accountants in business zorgen onder meer voor het verschaffen van betrouwbare en relevante (bedrijfseconomische) informatie aan de organisatie. Hierna wordt verder ingegaan op de uiteenlopende werkzaamheden van een accountant op een specifiek werkterrein. Voor een uitgebreid overzicht van de professionele diensten die accountants kunnen leveren, wordt verwezen naar de Nadere voorschriften controle en overige standaarden en het Stramien voor assurance-opdrachten, als beschreven in de regelgeving accountancy (HRA). Openbaar accountant Een belangrijke taak van de openbaar accountant is het controleren van jaarrekeningen (en soortgelijke financiële overzichten) van bedrijven en instellingen en het hierbij afgeven van controleverklaringen. In deze (publieke) functie kan de openbaar accountant ook fungeren als externe accountant (bedoeld in de Wet toezicht accountantsorganisaties). Bovendien kunnen openbaar accountants andere assurance-opdrachten, aan assurance verwante opdrachten of consultancy- en adviesopdrachten (zoals managementadviezen en belastingadviezen) uitvoeren. Andere kenmerkende werkzaamheden van openbaar accountants zijn: - onderzoeken betreffende historische of toekomstgerichte informatie, systemen en gedrag, veelal gericht op de daarop betrekking hebbende verantwoordingsstukken; - onderzoeken met een bijzonder doel en het verrichten van specifiek overeengekomen werkzaamheden betreffende financiële- en andere verantwoordingen. Daarbij zijn te noemen: kredietonderzoeken, onderzoeken naar de omvang van geleden schade, onderzoeken in verband met de bepaling van de goodwill, de overdracht of fusie van organisaties, surseance van betaling, faillissement, onderzoeken ten behoeve van het geven van een mededeling bij prospectussen in het geval van emissies, forensische werkzaamheden, waaronder fraudeonderzoeken, alsmede onderzoeken gericht op de nakoming van ondernemingsovereenkomsten en wet- en regelgeving; - administratieve dienstverlening in brede zin, waaronder het samenstellen van financiële verantwoordingen en het verzorgen van fiscale aangiftes; - het adviseren op het gebied van de bestuurlijke informatieverzorging (administratieve organisatie en interne beheersing, inclusief risicobeheersing) en het geven van fiscaaltechnische en bedrijfseconomische adviezen. In en voor het mkb werken veel openbaar accountants die geen (wettelijke) controles verrichten, maar andere professionele diensten op het gebied van de accountancy verlenen. Een kerntaak van veel van deze accountants is om al dan niet samen met de ondernemer financiële overzichten op te stellen (dan wel samen te stellen) en hem te ondersteunen bij de analyses en de conclusies. Ook kunnen zij bijzondere controle-opdrachten, beoordelingsopdrachten en andere assurance-werkzaamheden verrichten. Vaak worden zij door de mkb-ondernemer ingeschakeld voor ondersteuning bij bijvoorbeeld het inrichten van de financiële en administratieve organisatie, het voldoen aan fiscale verplichtingen, het verzorgen van de financiële- of salarisadministratie en het adviseren bij te nemen strategische en operationele beslissingen. In zijn adviesrol opereert de accountant veelal als vertrouwensman van de mkb-ondernemer. Hij adviseert de cliënt, maar houdt daarbij het belang van het maatschappelijk verkeer steeds in het oog. Hij kan bijvoorbeeld adviseren over: bedrijfsopvolging, -overname of -waardering, ICT-vraagstukken en kantoorautomatisering, financieringsvraagstukken, kredietaanvragen, fiscale vraagstukken (inclusief pensioen), de bedrijfsvoering, (persoonlijke) financiële planning, inrichting (financiële) administratie, internationaal zaken doen en duurzaamheidsvraagstukken. Maar ook over juridische vraagstukken, zoals over de keuze van de bedrijfsvorm en met betrekking tot arbeids- en sociaal recht. Vaak fungeert de accountant als ketenregisseur van de (financiële) gegevensverstrekking door de mkb-ondernemer. Samen met het management onderkent hij problemen waarvoor andere deskundigen moeten worden ingeschakeld en wijst hij actief op risico s die hij binnen het bedrijf signaleert. 15
Intern accountant De intern accountant werkt in dienst van een accountantsafdeling / internal audit afdeling en verricht vanuit die afdeling onafhankelijk, objectief en onpartijdig professionele diensten ten behoeve van de ondernemingsleiding. In de regel doet hij dit ook voor het interne toezichthoudend orgaan zoals de Raad van Commissarissen / Raad van Toezicht. De intern accountant / internal auditor helpt de organisatie haar doelstellingen te realiseren door met een systematische, gedisciplineerde aanpak de effectiviteit van de processen van risicomanagement, governance en control te evalueren, daarover (intern) assurance te verschaffen en aan het bestuur en het management voorstellen te doen voor verbetering. Zijn werkzaamheden kunnen onder meer omvatten: - onderzoek naar het ontwerp, bestaan en de effectieve werking van de bestuurlijke informatieverzorging (administratieve organisatie en interne beheersing, inclusief risicobeheersing) van de organisatie en naar cultuur en gedrag binnen de organisatie; - onderzoek naar de continuïteit of toekomstvastheid van ICT-applicaties en -infrastructuur; - verbijzonderde toetsende activiteiten met betrekking tot een door die organisatie dan wel genoemde derden af te leggen financiële verantwoording; - verbijzonderde toetsende activiteiten met betrekking tot het door de organisatie voldoen aan relevante wettelijke, ethische en maatschappelijk verantwoorde normen en regelgeving, interne codes en externe toezichtvereisten inclusief rapportageverplichtingen; - het adviseren van het bestuur en het management, bijvoorbeeld over governance en risicomanagement. Overheidsaccountant De overheidsaccountant is werkzaam in dienst van een accountantsafdeling behorende tot de overheid of een daarmee gelijk te stellen dienst en verricht vanuit deze werkomgeving professionele diensten. Hij kan daarbij fungeren als externe accountant (bedoeld in de Wet toezicht accountantsorganisaties) of als intern accountant. Een belangrijke taak van de overheidsaccountant is het controleren van jaarrekeningen (en soortgelijke financiële overzichten) van overheden en het afgeven van controleverklaringen. Verder kunnen overheidsaccountants andere assuranceopdrachten, aan assurance verwante opdrachten, overige onderzoeken (audits), consultancy- en adviesopdrachten uitvoeren. Ook de accountant die werkzaam is bij de Belastingdienst en belast is met de controle van door belastingplichtigen ingeleverde aangiften en de accountant die aan deze controle direct leiding geeft, wordt als overheidsaccountant aangemerkt. Voor overheidsaccountants zijn onder meer de volgende werkzaamheden kenmerkend: - onderzoeken betreffende historische of toekomstgerichte informatie, processen, systemen en gedrag, veelal gericht op de daarop betrekking hebbende verantwoordingsstukken, zoals de controle van de departementale en gemeentelijke jaarrekening; - onderzoeken met een bijzonder doel en het verrichten van specifiek overeengekomen werkzaamheden betreffende financiële en andere verantwoordingen. Voorbeelden zijn specifieke controles (fraude), controle van belastingaangiften, deelonderzoeken, subsidiecontroles, rechtmatigheidsonderzoeken, het uitvoeren van reviews op door openbare accountants afgegeven verklaringen; - verbijzonderde toetsende activiteiten, waaronder begrepen onderzoek naar en evaluatie en bewaking van de toereikendheid en effectiviteit van de bestuurlijke informatieverzorging (administratieve organisatie en interne beheersing, inclusief risicobeheersing); - het adviseren op het gebied van de bestuurlijke informatieverzorging, proces- en projectbeheersing en het geven van fiscaal-technische en bedrijfseconomische adviezen. Accountant in business Accountants in business zijn in veel verschillende functies werkzaam. Dit beroepsprofiel beschrijft met name de accountant in business in de rol van financieel professional, omdat dit binnen deze geleding de grootste homogene groep is. De als financieel professional opgeleide accountant in business kan bijvoorbeeld werkzaam zijn als financieel directeur of chief financial officer, controller, manager finance & control, management accountant, business analist of manager op het gebied van risk, governance en compliance. Maar bijvoorbeeld ook als docent in het (hoger) onderwijs of als toezichthouder bijvoorbeeld bij de AFM, DNB of de Algemene Rekenkamer. Accountants in business bevorderen als financieel professionals de kwaliteit van rapportages, de controleerbaarheid van het handelen van organisaties en het borgen van de naleving van wet- en regelgeving. 16
De basis voor de financiële functie is het voorzien van betrouwbare en relevante informatie aan en over de organisatie. De financieel professional zorgt ervoor dat de financieel-administratieve processen op orde zijn en dat er een goed werkend intern beheersingssysteem en risicomanagementsysteem is ingericht. Het bewaken van de continuïteit en het beheersen van de organisatie is hier de belangrijkste doelstelling. Werkzaamheden op gebied van beslissingsondersteuning door de financieel professional nemen toe. Het gaat hier om het faciliteren van inzicht en het geven van advies aan het management met als doel het nemen van de juiste beslissingen voor de organisatie. Dit vindt plaats op zowel strategisch als op tactisch niveau. Artikel 4 De kerncompetenties die zijn genoemd in dit artikel, bieden in samenhang met de vakgebieden zoals die zijn genoemd in de Europese richtlijn betreffende de wettelijke controles van jaarrekeningen en geconsolideerde jaarrekeningen 1, de basis voor het uitwerken van overige competenties en eindtermen. Voor meerdere kerncompetenties geldt dat deze moeten worden bezien in de context van de beginnend beroepsbeoefenaar die zich professioneel verder zal ontwikkelen. In de praktijk kunnen zich situaties voordoen die de capaciteiten en de verantwoordelijkheid van de beginnend accountant te boven gaan. De beginnend beroepsbeoefenaar is bij de aanvang van zijn loopbaan nog niet zo ver dat hij in alle situaties zonder supervisie kan functioneren. Zoals tot uitdrukking gebracht in de toelichting op artikel 3, kunnen accountants veel verschillende functies vervullen. Binnen die functies moeten in verschillende rollen beroepstaken kunnen worden uitgevoerd. Aan de kwalificatie accountant zijn meerdere generieke rollen verbonden. Dit zijn de door elke accountant (in meer of mindere mate) te beheersen rollen van (ethisch) professional en assurance provider, poortwachter, communicator, onderzoeker, klantregisseur, manager en samenwerker. Van deze rollen kunnen vervolgens kerncompetenties worden afgeleid waarover elke accountant moet beschikken. Deze kerncompetenties omvatten de vaktechnische deskundigheid, de professionele vaardigheden en de professionele waarden, normen en gedrag om de desbetreffende competentie op het vereiste niveau in de beroepspraktijk te kunnen demonstreren. De eindtermen voor de opleiding tot accountant worden van deze kerncompetenties afgeleid. De accountant moet bovenal vertrouwen (kunnen) wekken, zowel voor de samenleving als voor cliënten en werkgevers. De maatschappelijke rol die zij in het algemene belang vervullen, in het bijzonder hun poortwachtersrol, moet daarom ruim aandacht krijgen in elke opleiding voor toekomstige accountants. Eigenschappen als integriteit, zorgvuldigheid, de rug recht kunnen houden en objectiviteit en onpartijdigheid in de professionele oordeelsvorming zijn hiervoor essentieel. De vakbekwaamheid betreft het brede gebied van de accountancy. Onderscheidend hierin is de multidisciplinaire deskundigheid van de accountant, in het bijzonder op de (kernvak)gebieden Bestuurlijke Informatieverzorging (inclusief interne beheersing), Externe Verslaggeving en Auditing & Assurance. Artikel 5 Dit artikel bepaalt in het eerste lid dat een toekomstige accountant in zijn opleiding al wordt voorbereid op de wereld waarin accountants werken. Snelle verandering en kritisch beoordeeld worden, zijn typerend voor deze wereld. Businessmodellen veranderen, de effecten van globalisering en het gebruik van internet zijn groot. Assurance(verklaringen) zal(/zullen) naar verwachting meer betrekking hebben op (continuous) integrated reporting van ondernemingen en organisaties en op de kwaliteit van systemen en processen waaronder risicomanagement. Veranderingen in maatschappelijke en economische omstandigheden, onder meer als gevolg van voortdurende vernieuwing op het gebied van ICT, leiden tot voortdurende veranderingen in de aan accountants te stellen eisen. Deze dynamiek stelt hoge eisen aan het leervermogen, de sociale- en analytische vaardigheden en de beroepshouding van de (toekomstige) accountant. De dynamiek van het beroep vereist van de accountant dat hij zijn vakmanschap in het perspectief van lifelong learning blijft ontwikkelen. Het tweede lid is gericht op de kennis die een toekomstige accountant dient te hebben van de regelgeving zoals die door de NBA is vastgesteld. Na zijn inschrijving moet een accountant voldoen 1 Richtlijn 2014/56/EU van het Europees Parlement en de Raad van 16 april 2014 tot wijziging van Richtlijn 2006/43 EG betreffende de wettelijke controles van jaarrekeningen en geconsolideerde jaarrekeningen 17
aan de verordeningen en nadere voorschriften zoals die door respectievelijk de ledenvergadering van de NBA en het bestuur van de NBA zijn vastgesteld. Dit betreft in het bijzonder de Verordening gedrags- en beroepsregels accountants (VGBA), de Verordening inzake de onafhankelijkheid bij assurance-opdrachten (ViO) en de Nadere voorschriften controle- en overige standaarden (NV COS). Het kunnen toepassen van de gedrags-en beroepsregels moet tot uitdrukking komen in de eindtermen van een opleiding tot accountant. De NBA sluit aan op de opvattingen over het werkterrein en het deskundigheidsgebied van accountants van de overkoepelende internationale beroepsorganisaties, de IFAC en de FEE, en is als lid van de IFAC volgens het Statement of Membership Obligations gehouden tot naleving dan wel het doen naleven van de International Education Standards. Bovendien participeert de NBA op het gebied van de opleiding met een aantal Europese beroepsorganisaties van accountants in het zogenoemde Common Content Project. Het Common Content Project vormt een benchmark met betrekking tot de aan de opleiding te stellen eisen. Artikel 6 en 7 De Wet op het accountantsberoep bepaalt dat bij de inschrijving van een accountant in het accountantsregister een aantekening wordt geplaatst als de opleiding van de accountant voldoet aan de eindtermen voor het uitvoeren van wettelijke controles. De eindtermen worden door de CEA vastgesteld en dienen de vakgebieden te bevatten bedoeld in de Europese richtlijn betreffende de wettelijke controles van jaarrekeningen en geconsolideerde jaarrekeningen. Bovendien moet de opleiding gericht zijn op het verwerven van kennis, inzicht en het kunnen toepassen van de nationale wet- en regelgeving voor accountants. Bij het besluit tot inschrijving in het accountantsregister wordt de beroepstitel AA of RA verleend. Het verlenen van de titel AA of RA is afhankelijk van de voltooide opleiding. In de nota Vakbekwaamheid verzekerd worden in dat verband twee oriëntaties, (afstudeerrichtingen) in de opleiding tot accountant onderscheiden: 1. de oriëntatie Assurance; en 2. de oriëntatie Accountancy Met de opleiding die als oriëntatie Assurance heeft, is de opleiding beoogd waarmee de accountant voldoet aan de eindtermen voor het uitvoeren van wettelijke controles. Na voltooiing van die opleiding kan de afgestudeerde dan ook in het accountantsregister worden ingeschreven met de hiervoor genoemde aantekening. Bij de inschrijving in het accountantsregister van een afgestudeerde van de opleiding met de oriëntatie Accountancy, wordt de desbetreffende aantekening niet geplaatst. Dit is tot uitdrukking gebracht in artikel 6. De oriëntatie Assurance leidt op voor de assurance-functie in de ruimste zin van het woord, waaronder de (wettelijke) controle van jaarrekeningen. Dit betekent dat veel aandacht moet worden besteed aan alle soorten assurance-werkzaamheden. Het accent ligt hierbij op (wettelijke) controleopdrachten van financiële verantwoordingen. Ook de assurance-opdrachten die afgeleid zijn of worden van de gecontroleerde jaarrekening vallen binnen deze oriëntatie. Alleen accountants die de opleiding met de oriëntatie Assurance hebben voltooid, kwalificeren om als externe accountant (bedoeld in de Wet toezicht accountantsorganisaties) bij de AFM ingeschreven te worden. Binnen de oriëntatie Accountancy worden twee afstudeerrichtingen onderscheiden, gericht op: 1. de openbaar accountant die werkzaam is in en voor het mkb en die geen jaarrekeningcontroles verricht; en 2. de als financieel professional werkzame accountant. De opleiding met de oriëntatie Accountancy omvat ook theorie en vaardigheid op het gebied van audit & assurance, zij het minder omvangrijk en diepgaand dan in de opleiding met de oriëntatie Assurance. In de oriëntatie voor voornoemde in en voor het mkb werkzame accountant ligt het accent op (bedrijfseconomisch) advies, inclusief juridische aspecten en fiscale vraagstukken. In een universitaire opleiding kan in deze oriëntatie in het bijzonder aandacht worden gegeven aan bedrijfseconomische vraagstukken, informatiemanagement, risicomanagement en strategie voor de financieel professional werkzaam bij grotere organisaties. De opleiding tot accountant is gericht op de beginnend beroepsbeoefenaar. De opleiding wordt voor een groot deel gevolgd binnen het bachelor-master-stelsel voor het hoger onderwijs, maar omvat 18
tevens een postinitieel (theoretisch) gedeelte en een driejarige praktijkopleiding. De Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderwijs onderscheidt ten aanzien van het initieel onderwijs een bachelor- en een masteropleiding binnen het wetenschappelijk onderwijs en een bachelor- en een masteropleiding binnen het hoger beroepsonderwijs 2. De voor de beroepsuitoefening noodzakelijke vakbekwaamheid en de netwerken waarin accountants functioneren, vergen een opleiding en vorming op een niveau dat passend is in de hedendaagse maatschappij en dat aansluit bij andere vergelijkbare professionele beroepen in Nederland. Met artikel 7 wordt tot uitdrukking gebracht dat zowel de initiële als de postinitiële opleiding van een AA die met aantekening wordt ingeschreven (de oriëntatie Assurance), een masteropleiding binnen het hoger beroepsonderwijs of het wetenschappelijk onderwijs is. De initiële en de postinitiële opleiding van een AA die zonder aantekening wordt ingeschreven (de oriëntatie Accountancy), is een bachelor-opleiding binnen het hoger beroepsonderwijs of het wetenschappelijk onderwijs. De initiële en de postinitiële opleiding van een RA die met aantekening wordt ingeschreven (de oriëntatie Assurance), is een masteropleiding binnen het wetenschappelijk onderwijs. De initiële en de postinitiële opleiding van een RA die zonder aantekening wordt ingeschreven (de oriëntatie Accountancy), is een bachelor-opleiding binnen het wetenschappelijk onderwijs. De voor studenten als onderdeel van de opleiding verplichte driejarige praktijkopleiding sluit hier op aan. Een accountantsopleiding biedt de student een kader van professionele waarden, ethiek en attitude als basis voor professionele oordeelsvorming en ethisch, maatschappelijk verantwoord, handelen. Beroepsethiek, professioneel gedrag en het vermogen kennis van diverse disciplines op een geïntegreerde wijze te kunnen toepassen bij het identificeren en (helpen) oplossen van praktijkvraagstukken, moeten daarom gedurende de opleiding veel aandacht krijgen. Elke accountantsopleiding bevat een door alle studenten te verwerven gemeenschappelijke basis van te verwerven kennis, vaardigheden, beroepsethiek en beroepshouding. Artikel 8 Dit artikel regelt de intrekking van de verordeningen op het beroepsprofiel zoals die eerder zijn vastgesteld door de ledenvergaderingen van het NIVRA en de NOvAA. Artikel 9 Van de CEA kan niet worden verlangd dat zij op hetzelfde moment waarop deze verordening in werking treedt, nieuwe eindtermen vaststelt. Daarom is bepaald dat de beroepsprofielen zoals die eerder zijn vastgesteld door de ledenvergaderingen van het NIVRA en de NOvAA, van toepassing blijven op de eindtermen zoals die voor de inwerkingtreding van deze verordening zijn vastgesteld door de CEA. Artikel 10 Dit artikel regelt in de eerste plaats de inwerkingtreding van deze verordening. De NBA richt zich erop om verordeningen per 1 januari van een jaar in werking te laten treden, tenzij er een goede reden is om daar van af te wijken. Gelet op de wens van de NBA en de CEA om na de zomer van 2015 nieuwe eindtermen vast te stellen, is het zaak dat deze verordening al voor 1 januari 2016 in werking treedt, zodat daarmee bij het vaststellen van de nieuwe eindtermen al rekening kan worden gehouden. De verordening treedt daarom in werking op de dag nadat deze in de Staatscourant is gepubliceerd. De publicatie in de Staatscourant kan pas plaatsvinden nadat de verordening door de ledenvergadering van de NBA is vastgesteld en de minister van Financiën aan de verordening zijn goedkeuring heeft verleend. Verder bepaalt dit artikel de wijze waarop deze verordening wordt aangehaald (citeertitel). j. Ontwerpverordening op de kennistoets Algemeen Met deze verordening wordt voorgesteld de verplichte kennistoets in één regeling vast te leggen. De kennistoets is op 1 januari 2014 ingevoerd als onderdeel van het project Het moet beter. Het doel van dit project is een substantiële reductie van het aantal controledossiers en kantoren dat niet aan de 2 Artikel 7.3a, eerste lid, van de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek. 19