Vzw Oudersparticipatie Jeugdhulp Vlaanderen, regio Oost-VL. Kasteellaan 479-bus 101, 9000 Gent. Tel 09/224.09.15 www.oudersparticipatie-jeugdhulp.be Chantal.VandenBroeck@Oudersparticipatie-Jeugdhulp.be Op weg naar +18 en nazorg in de jeugdhulp vanuit de ervaringen van ouders RWG 17 en 21 oktober 2016 Het zou uiteraard beter zijn om bij elke hulpverlening aan de jongere al onmiddellijk extra in te zetten op de betrokkenheid van de ouders. Op die manier kunnen jongeren vlotter doorstromen naar hun volwassenheid. Maar dat lukt niet altijd DEEL 1. Over wat gaat deze werkgroep precies? Vanuit Roppov hebben we al veel bronmateriaal over nazorg en de overgang naar volwassenheid. We hebben ook al één en ander uitgewisseld met hulpverleners. Zelfs in de andere provincies werden ouders hierover bevraagd: - Een kind opgeven kan niet. Samenwerken naar een plan voor de jongere na 18 jaar. Standpunten en ervaringen van de ouders uit de Roppov oudergroep Gent (september 2008); - Een kind opgeven kan niet. Samenwerken naar een plan voor de jongere na 18 jaar. Suggesties van ouders en professionelen (maart 2009); - Tijdschrift Schouders nummer 29 van november 2012 was volledig gewijd aan het thema 18+ en dan ; - BZW (financieel aspect) besproken vanuit Popant OPJV Antwerpen. Hoe gaan we dan best nu te werk? Aan de hand van volgende vragen trachten we te komen tot een reflectie in functie van een betere zelfredzaamheid en een beter sociaal netwerk van jongeren op weg naar +18 We gaan niet beginnen filosoferen, maar kijken hoe we aan de slag kunnen gaan. We zoeken concrete voorbeelden van good en bad practices en we werken aan de hand van vragen, noteren op een schema. Helpende vragen hierbij: 1) Hulpverleners: hoe bereiden we jongeren en ouders voor op weg naar +18? Zien ouders dit ook zo? Erkennen zij deze manier van werken? 2) Welke misverstanden ervaren hulpverleners bij ouders? Waar liggen volgens hulpverleners de moeilijkheden in de samenwerking met ouders? Hoe kijken ouders daarnaar? 3) Wat zien ouders als moeilijkheden om samen te werken met hulpverleners? Wat hebben ouders nodig vanuit de hulpverlening om de jongere beter te kunnen ondersteunen na hun 18j? 4) Wat zijn mogelijkheden om met ervaren moeilijkheden om te gaan? vbn.: - De ouder lijkt niet gemotiveerd om mee te werken; - de ouder gaat niet akkoord met iets; - de ouder komt zijn afspraak niet na; - de ouder is niet aanwezig op een overlegmoment; - de ouder slaagt er niet in om stil te staan bij het eigen functioneren in het gezin... Oudersparticipatie Jeugdhulp Vlaanderen, deelwerking Oost-Vlaanderen nazorg, +18 p.1
Helpende bedenkingen: Ik hoor concepten als aanklampend werken. Ik hoor dat de link met de voorziening vroeger sterker was nadat de jongvolwassene de instelling had verlaten. Ik ken zelfs verhalen waarbij de begeleider van een dienst (ambulant) het contact met de jongvolwassene blijft onderhouden, op een menselijke normale manier. Ik hoor dat er veel wachtlijsten zijn, waardoor sommige individuele situaties ondertussen alleen maar verergeren en waar het probleem ondertussen misschien zelfs verandert. Ik hoor van de Vlaams kinderrechtencommissaris dat we moeten vermijden dat jongeren met zorgmoeheid zitten en dat ze dus niet zo open staan voor vervolghulp. maak hulpverlening praktisch en minder probleemgericht. Zorg voor 1 hulpverlener met een open houding en klik. Faciliteer gezinsgerichte hulp wordt hierbij aanbevolen. Ik denk dan vooral ook aan gelijk welke begeleider in gelijk welke setting, die een nauwere band wil blijven onderhouden vanuit empathie, medeleven, de motivatie om dit gezin blijvend te ondersteunen op weg naar een betere situatie voor dat gezin. Helpende citaten van ouders (uit het bronmateriaal hoger vermeld): - Regelmatig positief bekrachtigen (erkennen van onmachtsgevoelens die dikwijls bij ouders leven vb.) - Iemand die de jongere blijft opvolgen en als moderator alle hulpverleners samenbrengt, zowel voor als na 18 jaar - Thuisbegeleiding, om ouders mee te ondersteunen, laten doorlopen tot na 18j. (zelfde hulpverlener!) vanuit de vraag van ouders - Werken met ondersteuningsfiguur uit de volwassen hulpverlening: reeds betrekken bij overleg Jeugdhulp - Tijdig jongere en zijn context op de meerderjarigheid voorbereiden - Minder gewicht leggen op het probleem! - Duidelijk zijn over je mandaat en onmacht die je als hulpverlener hebt - Contact tussen ouders en jongeren ondersteunen, verbindend werken tussen ouders en jongere - Een begeleiding of plaatsing kan maar stopgezet worden op vraag van de voorziening, wanneer een andere voorziening gevonden is - Thuisbegeleiding zou ook na 18 jaar moeten doorlopen - Men moet op zijn minst de nodige informatie doorgeven over andere diensten die ondersteuning kunnen bieden (Kind en Gezin, Algemeen Welzijnswerk). Het is goed daarvoor al de nodige contacten te leggen en de nodige gesprekken te starten alvorens de jongere 18 jaar wordt. Oudersparticipatie Jeugdhulp Vlaanderen, deelwerking Oost-Vlaanderen nazorg, +18 p.2
- Er is een persoon nodig die alle puzzelstukken overziet en samen met de ouders de hulp opvolgt. Deze persoon denkt samen met de jongere en de ouders ook verder dan hulp alleen: deze bekijkt ook hoe school en vrije tijd verloopt. - Er moet verantwoordelijkheid opgenomen worden voor de samenhang en opvolging van de hulp, zodat een gezin niet meer doorgeschoven wordt of zonder hulp komt te vallen wanneer een bepaalde dienst de begeleiding stopzet. - Het is nodig dat er overleg is tussen alle betrokkenen in het bijzijn van ouders en jongere. In dit overleg vormt het gezamenlijk plan voor de jongere dé basis. -...Aanleren dat het geen schande is om hulp te vragen is ook een belangrijk onderwerp tot gesprek met de jongeren. - Het is goed dat voor de leeftijd van 18 jaar, de jongeren reeds een stageplaats of vakantiejob zouden hebben. - Er bestaan folders voor buitenlanders die hen wegwijs maken in de Belgische regelgeving en administratie. Zij krijgen ook cursussen hierover. Dit zou ook voor de jongeren systematisch moeten georganiseerd worden. Op zijn minst kan men met de jongeren op bezoek gaan bij de diensten die dit geven. - Uit een ervaring die een moeder bracht werd duidelijk dat het samen zetten van alle hulpverleners voor henzelf meer duidelijkheid bracht. In deze situatie konden zelfs enkele hulpverleners geschrapt worden terwijl de ouders toch nog de geruststelling hadden dat er mensen waren om op terug te vallen indien nodig. - Zeker in het kader van BZW zou er een actief en betrokken netwerk voor de jongere aanwezig moeten zijn. - Ouders zouden graag meer betrokken worden in het proces van BZW van hun kinderen. Het is immers zo, dat als BZW mislukt er geen opvangnet meer is voor de jongeren en ze toch terug bij hun ouders moeten komen aankloppen. Als dat niet meer kan dan zijn zulke jongeren vaak een vogel voor de kat. Deel 2: uitwisseling Oudersparticipatie Jeugdhulp Vlaanderen, deelwerking Oost-Vlaanderen nazorg, +18 p.3
WAT? VALKUILEN/MOEILIJKHEDEN WAT WERKT? Nazorg aanbieden De jongere wil zelf geen hulp, het is vrijblijvend en het aanbod is maar beperkte tijd geldig. Wanneer de jongere wil ingaan op het aanbod, is de nazorg dikwijls geen mogelijkheid meer, omwille van verstreken tijd. Actief de jongere blijven opvolgen Er is geen tijd, geen mandaat voor om dat te doen en dus doen hulpverleners dit soms in den duik, maar dan zijn ze niet verzekerd en hebben geen goedkeuring, geen eigen klankbord hiervoor. Voordat de jongere 18 wordt een contract op maat afsluiten met de jongere, waarin omschreven staat wat nazorg zal/kan inhouden voor hem Actief de jongere blijven opvolgen. Als laatste hulpverlener toch nog contact opnemen, nog eens langsgaan, telefoneren, Het moet zeker gesignaleerd worden aan het beleid, zodat er extra uren kunnen worden ingezet voor de laatste begeleider om de jongvolwassene en hun ouders te kunnen blijven opvolgen. Ouders na meerderjarigheid blijven begeleiden Wanneer de jongere geen hulp meer wil, kan de ouder bijvoorbeeld geen contextbegeleiding meer krijgen. Het ondersteunt hulpverleners wanneer ze weten dat het beleid dit goedkeurt en het ondersteunt ook wanneer hulpverleners officieel terecht kunnen. Het team als klankbord kan dienen voor de hulpverlener die de jongere nog af en toe opvolgt, maar wanneer dit niet het geval is en de cultuur van de voorziening laat dit helemaal niet toe, dan is het zeker noodzakelijk op vlak van verzekeringen dat de mogelijkheid er formeel komt vanuit beleid, zodat extra uren formeel kunnen worden ingezet specifiek voor nazorg. Dit moet ook gesignaleerd worden aan het beleid, zodat contextbegeleiding voor ouders in de toekomst wel een mogelijkheid zou kunnen zijn. De laatste begeleider kan ouders nog voor de Oudersparticipatie Jeugdhulp Vlaanderen, deelwerking Oost-Vlaanderen nazorg, +18 p.4
Ouders betrekken bij CBAW Jongeren klaar maken voor een wereld zonder jeugdhulp. CBAW-begeleider is iemand anders dan de gezinsbegeleider Hulpverleners helpen te snel, waardoor de jongeren niet zelfstandig genoeg worden. Helaas heeft dit ook te maken met de tijd dat de jongere verblijft in de voorziening: hoe langer, hoe beter voorbereid. De begeleidingstijd van enkele maanden voor een zelfstandig leven jongere de leeftijd van 18 jaar bereikt, reeds doorverwijzen naar instanties waar zij terecht kunnen na de jeugdhulp. Alsook nuttige info meegeven aan de ouders, die voor de jongeren bestemd zijn: vb. Overleven in Gent met weinig geld, een CBWA overleg organiseren, wijzen op het feit dat CAW iets organiseert Zorg ervoor dat de contextbegeleider voldoende informatie krijgt van de CBAW-begeleider, zodat zij/hij die kan doorgeven aan ouders. Zorg ervoor dat een begeleider uit de leefgroep mee kan doorstromen als begeleider binnen een volgende hulptraject (bv. Gezinsbegeleiding of CBAW), want dit komt ten goede aan de communicatie met ouders (die niet opnieuw het vertrouwen moeten opbouwen met een nieuwe begeleider). Zorg ervoor dat jongeren ook faalervaringen meekrijgen. Vb. financieel: vrijheid bieden over zelf te beheren budget. Een tussenvorm van leefgroep naar zelfstandig begeleid wonen: samen met enkele jongeren een huis laten delen en beperkt ondersteunen, zodat jongeren zelf oplossingen leren zoeken, samen met huisgenoten. Netwerken uitbouwen rond de jongeren. Vroeger werken naar zelfstandigheid, voordat ze geplaatst worden! Oudersparticipatie Jeugdhulp Vlaanderen, deelwerking Oost-Vlaanderen nazorg, +18 p.5
ervaren hulpverleners als te kort. Jongeren glippen dan soms uit de handen, Ouders blijvend proberen te betrekken Sommige ouders zijn niet bereikbaar, bereidwillig Ouders toch zo veel mogelijk blijven informeren. Dat betekent voortdurend de overweging blijven maken wat men niet zou meedelen en waarom niet, rekening houden met alle loyaliteiten en het welzijn van het kind. Het blijft een zeer belangrijke en moeilijke oefening voor de hulpverlener. Maar ouders hebben recht op informatie, ook al reageren ze niet/nooit. Sommige ouders hebben het gevoel gefaald te hebben, omdat hun kinderen met analoge problemen te kampen hebben. Vb. armoede, ouders die zelf in de jeugdhulp hebben gezeten U blijven realiseren dat het kind of zelfs de jongvolwassene terugkeert naar huis. Ouders hebben het recht voldoende ingelicht te zijn over wat er ondertussen allemaal gebeurd is in tijd dat ze niet thuis waren. Dit erkennen bij ouders en hen ondersteunen in hun relatie met hun kind. Oudersparticipatie Jeugdhulp Vlaanderen, deelwerking Oost-Vlaanderen nazorg, +18 p.6
WAT? VALKUILEN/MOEILIJKHEDEN WAT WERKT? Nazorg: nog eens langsgaan bij een jongere, telefoneren, Er is geen tijd voor, geen middelen Tot minstens 6 maanden na de begeleiding zouden de laatste hulpverleners extra uren moeten hebben om de jongere nog verder te kunnen opvolgen, indien dat nodig blijkt. Nazorg vastleggen in een contractje, met bijvoorbeeld de omschrijving van wat die nazorg op maat precies inhoudt Ouders betrekken bij CBAW CBAW begeleider is iemand anders dan de gezinsbegeleider Werken naar zelfstandigheid van de jongere Ouders willen na de meerderjarigheid van de jongere nog verdere begeleiding voor henzelf Weinig ouders zijn betrokken Jongeren in TCK hebben geen netwerk Op huisbezoek na 18j. Hulpverleners helpen te snel, zodat de jongere niet zelfstandig kan worden De hulpverlening aan de ouders stopt mee met de meerderjarigheid van de jongere (als die begeleiding stopt) De hulpverlening faalt om contacten te herstellen, omdat ouders niet te bereiken zijn, Doordat hulpverleners geen tijd krijgen voor nazorg lukt dit niet. Ook is men daarvoor niet De jongeren meer tijd geven om fouten te kunnen maken en daarvoor zelf een oplossing laten zoeken/vinden, zodat ze vlugger het echte leven leren. Anticiperen naar de toekomst toe, Doorverwijzen naar instanties waar zij terechtkunnen en dit al voordat ze 18 jaar worden. Eventueel dan al een samenwerking opstarten met volwassen hulpverlening Jongere informeren over alle mogelijkheden die er bestaan (OCMW, ) Vzw Cachet inschakelen Op eigen risico eventueel eens bellen naar de jongere / ouders en aan het gezin, de jongeren Oudersparticipatie Jeugdhulp Vlaanderen, deelwerking Oost-Vlaanderen nazorg, +18 p.7
verzekerd als je dit vrijwillig doet. Officieel heb je daarvoor geen contacturen. een overzicht bezorgen van telefoonnummers / adressen waar ze terecht kunnen met vragen en problemen na 18j. Wat is professioneel gedrag? Afstand nemen of toch nog eens contact opnemen nadien? Nazorg nadert Weinig familiaal netwerk bij +18j Sommige jongeren hebben een toekomstbeeld en willen meewerken, anderen maken het zichzelf gemakkelijk. Wanneer de jongere van module verandert is er ook nazorg nodig. Er is een verschil tussen langdurige en kortdurende begeleidingen. Opbouw van vertrouwen, betrouwbaar kunnen zijn, iemand echt leren kennen, vaardigheden meegeven om de jongere zelfstandiger te maken, daarvoor is gewoon soms veel te weinig tijd. Verandering is verandering van begeleider weer opnieuw Sommige jongeren blijven in de instelling na hun 18j uit vrije wil. Veel dingen zijn op maat van de jongere uitgewerkt. Bij kortdurende begeleidingen worden jongeren soms geloofd en wordt er minder geloof gehecht aan wat de ouders inbrengen. Jongeren weten dikwijls goed wat ze moeten zeggen om geloofd te worden. Communicatie open houden ook na de hulpverlening, vb. door een feestje te organiseren voor ex-cliënten, ex-belegeiders of een verjaardagskaartje blijven sturen Als hulpverlener op tijd (op voorhand) nadenken over welke helpende boodschappen je wil meegeven aan het gezin op het einde van de begeleiding. Proberen ouders te bereiken (telefoon/mail/huisbezoek) en ander familiaal netwerk aanspreken. Op huisbezoek bij de ouders / jongere als contextbegeleider. Methodieken aftoetsen bij het gezin. Vertrouwenspersonen toelaten. Contextbegeleider aan verschillende modules door elkaar in teams zetten. Steeds een evenwicht blijven bewaren / zoeken tussen sturen en naast de jongere / ouders staan. Blijven aanklampend zijn, blijven communiceren en blijven letten op je basishouding. Oudersparticipatie Jeugdhulp Vlaanderen, deelwerking Oost-Vlaanderen nazorg, +18 p.8
Deel 3: synthese - Ouders willen dat er nog vroeger gewerkt wordt naar zelfstandigheid, zelfs lang voordat de jongeren geplaatst worden. Laat jongeren vroeger en meer falen, zodat ze ervan kunnen leren. - Ouders vragen dat de jeugdhulpverleners met de jongere een contract op maat maakt, door de jongere ondertekend voordat hij 18j. wordt, waarin omschreven staat wat de nazorg precies kan / zal inhouden voor hem. - Ouders vragen ook nuttige info aan henzelf door te geven, zodat ze hun jongvolwassen kind beter kunnen ondersteunen bij terugkeer naar huis. - Ouders willen dat hulpverleners al op voorhand nadenken over nuttige info, contactgegevens van volwassenhulpverleningsdiensten, alsook nadenkt over helpende boodschappen bij het einde van de hulpverlening. - Ouders vragen aandacht voor hun relatie met hun kind bv. erkenning voor hun eigen mogelijke gevoelens van gefaald te hebben (vb. armoede, eigen jeugdhulpverleden, ). - Ouders wijzen op het bestaan van vzw Cachet en vragen hulpverleners om diensten zoals vzw Cachet in te schakelen bij de overgang naar +18. - Ouders vragen om op tijd vertrouwenspersonen toe te laten en aandacht te hebben voor het uitwerken van een netwerk rond de jongere. Adviezen over de regelgeving: -Ook ouders vinden het belangrijk dat de laatste begeleider over extra uren beschikt voor de ondersteuning aan jongeren die de jeugdhulpverlening reeds verlaten hebben omwille van hun meerderjarigheid. - Ouders willen na de jeugdhulpverlening zelf nog beroep kunnen doen op contextbegeleiding, ook al wil de jongere dat niet. - Ouders vinden het een zeer goede oplossing om de vorige hulpverlener te laten mee doorstromen naar een andere module van hulpverlening. Dit om de overgang vlotter, vloeiender te doen verlopen. (Bovenstaande verzoeken werden erkend door de aanwezige hulpverleners) Oudersparticipatie Jeugdhulp Vlaanderen, deelwerking Oost-Vlaanderen nazorg, +18 p.9