Voorwoord. Dit rapport bevat drie soorten documenten :

Voorwoord Dit rapport bevat drie soorten documenten : de documenten die door het WIV zijn opgemaakt op basis van de gegevens verzameld door een netwerk van peillaboratoria in het kader van de surveillance van infectieuze aandoeningen (cf. hoofding Peillaboratoria), de documenten die door de referentielaboratoria zijn opgemaakt per ziektekiem waarvoor zij verantwoordelijk zijn (cf. hoofding Referentielaboratoria), de documenten die door het WIV zijn opgemaakt op basis van de gegevens verzameld door een netwerk van peil- en referentielaboratoria, in het kader van de surveillance van infectieuze aandoeningen (cf. hoofding Peillaboratoria + Referentielaboratoria). Voorwoord

Peillaboratoria Dankwoord Wij bedanken de verantwoordelijken van de peillaboratoria die aan de registratie van 23 hebben deelgenomen. De lijst van deze laboratoria wordt per provincie en per postcode voorgesteld. 2 Antwerpen Centraal Laboratorium Antwerpen 2 Antwerpen Instituut Tropische Geneeskunde 28 Antwerpen Alg. Medisch Laboratorium 28 Antwerpen Clinilabo 22 Antwerpen A.Z. Middelheim 26 Antwerpen A.Z. Stuivenberg 27 Merksem A.Z. Jan Palfijn 22 Herentals Centrum voor Medische Analyse 22 Herentals St.-Elisabethziekenhuis 222 Heist-op-den-Berg Somedi Lab 23 Turnhout A.Z. St.-Jozef 23 Turnhout St.-Elisabethziekenhuis 244 Geel Alg. Z. St.-Dimpna 25 Lier Cedibel 257 Duffel A.Z. St.-Norbertus 265 Edegem U.Z.-Antwerpen 28 Mechelen St.-Jozefziekenhuis 28 Mechelen Stedelijk O.L.V.-Ziekenhuis 282 Bonheiden Imeldaziekenhuis 283 Willebroek O.L.V.-Ziekenhuis 293 Brasschaat Ziekenhuis Vesalius 298 Zoersel A.Z. St.-Jozef Dankwoord

Dankwoord Peillaboratoria Brussel Hôpital Ste-Anne/St-Jean Brussel St.-Pieter Ziekenhuis 4 Brussel Centraal Labo 5 Brussel Centre Hosp. Etterbeek-Ixelles 5 Brussel W.I.V. - Afdeling Bacteriologie 6 Brussel Clinilabo Brabant 7 Brussel Erasmus Ziekenhuis 8 Brussel Hôpital Français Reine Elisabeth 9 Brussel A.Z. - V.U.B. 9 Brussel C.H.U. Brugmann 2 Brussel Militair Hosp. Koningin Astrid 7 Brussel Instituut voor Klinische Biologie 2 Brussel U.C.L. St-Luc 2 Brussel Cebiodi 2 Dankwoord

Peillaboratoria Dankwoord 34 Ottignies Clin. St-Pierre 42 Braine-l'Alleud Hôpital de Braine-l'Alleud-Waterloo Dankwoord 3

Dankwoord Peillaboratoria 8 Vilvoorde Van Helmont Ziekenhuis 3 Leuven H. Hartkliniek 3 Leuven Medisch Centrum voor Huisartsen 3 Leuven U.Z. Gasthuisberg 329 Diest A.Z. Diest 33 Tienen H. Hartkliniek 4 Dankwoord

Peillaboratoria Dankwoord 8 Brugge A.Z. St.-Jan 8 Brugge Lab voor Medische Biologie 83 Brugge A.Z. St.-Lucas 84 Oostende A.Z. Damiaan 85 Kortrijk Kliniek Maria's Voorzienigheid 85 Kortrijk Medisch Lab Bruyland 87 Tielt St.-Andriesziekenhuis 879 Waregem Lab Klinische Biologie 879 Waregem Kliniek O.L.V.-Lourdes 88 Roeselare H. Hartziekenhuis 88 Roeselare Stedelijk Ziekenhuis 882 Torhout Kliniek St.-Rembert 887 Izegem St.-Jozefkliniek 89 Ieper Labo Jan Yperman Ziekenhuis Dankwoord 5

Dankwoord Peillaboratoria 9 Gent A.Z. St.-Lucas 9 Gent Alg. Ziekenhuis 9 Gent Kliniek Maria Middelares 9 Gent U.Z. - R.U.G. 9 St.-Niklaas Alg. Kliniek Maria Middelares 9 St.-Niklaas A.Z. Waasland 96 Lokeren Lab Lokeren 92 Dendermonde A.Z. St.-Blasius 93 Aalst Lab Aalst 93 Aalst Median Lab 93 Aalst O.L.V.-Ziekenhuis 962 Zottegem Alg. Z. St.-Elisabeth 99 Eeklo H. Hartkliniek 994 Gent Lab Parijs-Nuytinck 6 Dankwoord

Peillaboratoria Dankwoord 6 Charleroi C.H.U. Charleroi 64 Gosselies Clin. Notre-Dame de Grâce 66 Gilly Clinique St-Joseph 6 Montigny-Le-Tilleul Hôpital Vésale 646 Chimay Centre de Santé des Fagnes 653 Thuin L.P.M.E. 654 Lobbes Clin. St-Joseph 7 Mons Hôpital Ambroise Paré 7 Mons Labo Libem 76 Soignies Labo d'anal. Médicales 79 Braine-le-Comte Labo d'anal. Médicales 7 La Louvière Centre Hospitalier de Tivoli 73 Binche Labo Frère-Larebio 733 Baudour Clin. L. Caty 75 Tournai Clin. La Dorcas 75 Tournai I.M.C. 77 Mouscron Clin. Refuge de la Ste-Famille 77 Mouscron Labo d'analyses Médicales 78 Ath Centre Hospitalier du Pays d'ath 785 Enghien Labo de Biologie Médicale Dankwoord 7

Dankwoord Peillaboratoria 4 Liège Clin. St-Joseph 4 Liège U.Lg. 432 Chênée Clin. Notre-Dame des Bruyères 45 Huy Centre Hospitalier Hutois 462 Fléron Labo d'analyses Médicales Ralet 47 Eupen Hôpital St-Niklaus 48 Verviers Centre de Diagnostic 48 Verviers Centre Hospitalier Peltzer La Tourelle 496 Malmédy Clin. Reine Astrid 8 Dankwoord

Peillaboratoria Dankwoord 35 Hasselt Salvatorziekenhuis 35 Hasselt Virga Jesse Ziekenhuis 355 Heusden-Zolder St.-Franciskusziekenhuis 36 Genk Ziekenhuis Oost-Limburg 38 St.-Truiden Regionaal Ziekenhuis St.-Trudo 39 Neerpelt H. Hartkliniek 392 Lommel Maria Middelaresziekenhuis. Dankwoord 9

Dankwoord Peillaboratoria 67 Arlon Clin. St-Joseph 68 Libramont Clin. de Libramont Dankwoord

Peillaboratoria Dankwoord 5 Namur Centre Hospitalier Régional 5 Belgrade Labo Medic 56 Auvelais Centre Hospitalier Reine Fabiola 55 Dinant Clin. Ste-Anne 553 Yvoir U.C.L. Mont-Godinne Dankwoord

Dankwoord Peillaboratoria Wij danken ook de verantwoordelijken voor de referentielaboratoria (bijlage ) die aan de surveillance van 23 hebben deelgenomen : Dokters M. BODEUS, V. LUYASU en M. VAN RANST voor Borrelia burgdorferi; Dokter S. LAUWERS voor Bordetella pertussis, Corynebacterium diphteriae en Legionella pneumophila; Dokter J. GODFROID voor Brucella; Dokter P. VANDAMME voor Burkholderia cepacia, Dokter G. ZISSIS voor Campylobacter; Mevrouw M. TURNEER voor Clostridium botulinum; Dokter D. SWINNE voor Cryptococcus neoformans; De heer T. VERVOORT voor Cryptosporidium, Cyclospora, Entamoeba histolytica, Leishmania, Leptospira en Plasmodium; Dokter M. VAN ESBROECK voor Dengue en Neisseria gonorrhoeae; Dokter Y. CARLIER voor Echinococcus multilocularis; Dokter H. GOOSSENS voor Enterococcus en Streptococcus pyogenes; Dokters P. GOUBAU, C. LIESNARD, D. PIERARD en M. VAN RANST voor Enterovirus; Dokter D. PIERARD voor Escherichia coli; Dokter F. CROKAERT voor Haemophilus influenzae; Dokter C. VANDENVELDE voor Hantavirus; Dokter R. VRANCKX voor Hepatitis A, B, C en Morbillivirus; Dokter M. STRUELENS voor Legionella pneumophila en Staphylococcus aureus; Dokter M. YDE voor Listeria monocytogenes; Dokters F. PORTAELS en M. DUFAUX voor Mycobacterium; Mevrouw F. CARION voor Neisseria meningitidis; Dokter C. MIRY voor Pasteurella sp.; Dokter F. COSTY voor Rabies; Dokter J.M. COLLARD voor Salmonella en Shigella; Dokter C. GODARD voor Staphylococcus aureus (faagtypering); Dokter P. MELIN voor Streptococcus agalactiae; Dokter J. VERHAEGEN voor Streptococcus pneumoniae en Yersinia; Dokters M. WANLIN en A. AERTS voor multiresistente tuberculose; Dokter P. DE MOL voor Vibrio cholerae en Vibrio parahaemolyticus; Dokters G. WAUTERS en M. DELMEE voor Yersinia en Yersinia pestis; Dokter R. VANHOOF voor resistentie tegen aminoglycosiden. Wij bedanken ook de volgende leden van de afdeling Epidemiologie van het W.I.V. voor hun kostbare bijdrage : Dokter G. HANQUET als verantwoordelijk voor het surveillanceprogramma, De heer Y. DUPONT voor het gegevensbeheer, Mevrouw M. MEGANCK en Mevrouw E. DE BLANC voor de gegevensinvoer en de gegevensvalidatie, De heer G. JEANFILS voor het verwerken van de gegevens en het maken van de figuren in dit verslag, Mevrouw A. MOTTE voor de vertaling van de documenten in dit verslag. Tot slot bedanken wij ook het personeel van de drukkerij voor het drukken van dit document. 2 Dankwoord

Peillaboratoria Samenvatting Doelstellingen van het peillaboratorianetwerk jaarlijkse en maandelijkse opvolging van de epidemiologische trends van de geregistreerde micro-organismen; opsporing van infectiehaarden; schatting van de incidentie van de geregistreerde kiemen op nationaal en arrondissementsniveau : de schatting van de incidentie kan worden gebruikt voor de analyse van de epidemiologische trends van de geregistreerde micro-organsimen; aangezien niet alle laboratoria van het land aan de surveillance deelnemen, is de schatting een onderschatting van de reële incidentie, maar zij kan als indicator worden gebruikt. De incidentie kan echter moeilijk worden vergeleken met die van andere landen; verspreiding van de verzamelde informatie onder de deelnemende laboratoria, de autoriteiten en de instellingen/personen die betrokken zijn bij de surveillance van infectieuze aandoeningen. Aantal deelnemende laboratoria 6 peillaboratoria, dit is 56% van het totaal aantal laboratoria erkend voor microbiologie in 23 (N=26); ligging van de peillaboratoria : 54% in Vlaanderen (N=63), 33% in Wallonië (N=38) en 3% in Brussel (N=5); de ligging is vergelijkbaar voor alle laboratoria voor microbiologie : 5% in Vlaanderen (N=4), 36% in Wallonië (N=74) en 4% in Brussel (N=28). Evolutie van de nationale incidentie van de voornaamste ziektekiemen (N/ 5 inw.) bevestiging van de sinds 2 stijgende trend van de incidentie van seksueel overdraagbare aandoeningen met C. trachomatis (2 : 6,7/ 5, 2 : 7,5/ 5, 22 :,3/ 5, 23 : 4,2/ 5 ); in vergelijking met 22, stabilisatie van de nationale incidentie van infecties met N. gonorrhoeae (2 :,4/ 5, 2 : 2,4/ 5, 22 : 2,8/ 5, 23 : 2,9/ 5 ) terwijl deze sinds 996 in stijgende lijn ging (996 :,// 5 ); in vergelijking met 22, daling van de incidentie van infecties met Borrelia burgdorferi volgens de gegevens van de peillaboratoria (22 : 2,3/ 5, 23 :,8/ 5 ) en van de referentielaboratoria (22 : 9,4/ 5, 23 : 7,/ 5 ); de daling kan worden toegeschreven aan de daling van het aantal gevallen gediagnosticeerd in Wallonië; in vergelijking met 22 (N=236), toename van het aantal gevallen van hepatitis A (N=266) voor een vergelijkbaar aantal deelnemende laboratoria (N=49), ook al gaat dit aantal sinds 994 in dalende lijn; in vergelijking met 2 en 22, toename met 2% van de incidentie van infecties met S. pneumoniae (2 : 5,/ 5, 22 : 5,/ 5, 23 : 7,/ 5 ); in vergelijking met de drie voorgaande jaren, daling van de incidentie van infecties met Campylobacter (2 : 73/ 5, 2 : 72/ 5, 22 : 7/ 5, 23 : 63/ 5 ) voor een vergelijkbaar aantal laboratoria die ten minste kiem registreerden (N=); sinds 2, daling van de nationale incidentie van infecties met N. meningitidis volgens de gegevens van de peillaboratoria (2 : 2,5/ 5,22 :,7/ 5, 23 :,5/ 5 ) en van het referentielaboratorium (2 : 3,7/ 5,22 : 2,5/ 5, 23 : 2,2/ 5 ) : deze daling kan deels worden toegeschreven aan een daling van het aantal infecties van serogroep C (2 : N=79, 22 : N=89, 23 : N=47); in vergelijking met 22, stabilisatie van de incidentie van infecties met M. pneumoniae (22 : 26,4/ 5, 23 : 26,3/ 5 ). Beschrijving van enkele infectiehaarden. Campylobacter opmerkelijk is het feit dat de incidentie al enkele jaren gemiddeld twee keer hoger ligt in Vlaanderen (23 : 75/ 5 )dan in Wallonië (23 : 4/ 5 ); 29% van de gevallen (888/646) is in de provincie Antwerpen gediagnosticeerd : 72 gevallen waren gelokaliseerd in het arrondissement Turnhout (2 : N=735, 2 : N=692, 22 : N=789); 655 gevallen waren gelokaliseerd in het arrondissement Antwerpen (2 : N=772, 2 : N=8, 22 : N=9), dit is een daling met 28% in vergelijking met 22; we voegen hier nog aan toe dat ook het aantal gevallen gediagnosticeerd in het arrondissement Leuven hoog blijft (999 : N=636, 2 : N=775, 2 : N=749, 22 : N=85, 23 : N=756). 2. Chlamydia trachomatis opmerkelijk is de toename van het aantal gevallen gediagnosticeerd in het arrondissement Antwerpen (2 : N=33, 2 : N=7, 22 : N=27, 23 : N=34) en in Brussel (2 : N=3, 2 : N=65, 22 : N=336, 23 : N=532); tussen 22 en 23 is het aantal gevallen gediagnosticeerd bij vrouwen tussen 5 en 24 jaar met 62% gestegen (22 : N=324, 23 : N=524). Samenvatting

Samenvatting Peillaboratoria 3. Neisseria gonorrhoeae het aantal gevallen gediagnosticeerd in het arrondissement Antwerpen blijft hoog (2 : N=4, 2 : N=72, 22 : N=84); in heel België is het aantal gevallen gediagnosticeerd bij mannen tussen 25 en 44 jaar blijven toenemen (2 : N=89, 2 : N=3, 22 : N=52, 23 : N=8). 4. Mycoplasma pneumoniae opmerkelijk is het sinds enkele jaren hoge aantal gevallen gediagnosticeerd in de arrondissementen Turnhout (2 : N=487, 2 : N=7, 22 : N=4, 23 : N=474) en Charleroi (2 : N=55, 2 : N=622, 22 : N=464, 23 : N=324). 5. N. meningitidis opmerkelijk is de daling, sinds 2, van het aantal gevallen van serogroep C gediagnosticeerd in het arrondissement Antwerpen (2 : N=47, 22 : N=6, 23 : N=6). 6. Hepatitis A opmerkelijk is het feit dat 24% (63/262) van de gevallen gediagnosticeerd in 23 zijn gelokaliseerd in de provincie Henegouwen; in 2 werd 8% (62/352) van de gevallen in deze provincie gediagnosticeerd en in 22, 27% (62/229); 2/63 (33%) waren kinderen van 5 tot 4 jaar; in vergelijking met 22, lichte toename van het aantal gevallen gelokaliseerd in Brussel terwijl dit sinds 2 in dalende lijn ging (2 : N=58, 2 : N=2, 22 : N=62, 23 : N=74); we preciseren dat 35/74 gevallen (47%) kinderen waren van 5 tot 4 jaar, terwijl voor dit type infectie en voor deze leeftijdsgroep het gemiddelde voor heel het land 33% bedroeg. 7. Hantavirus het aantal gevallen gediagnosticeerd in 23 (N=22) is meer dan verdubbeld in vergelijking met 22 (N=5) en is een beetje hoger dan dat van 2 (N=) : het grootste aantal gevallen is in 23 gediagnosticeerd in de arrondissementen Neufchâteau (N=4) en Thuin (N=4). Aanbevelingen omdat in bepaalde Belgische arrondissementen heel wat aandoeningen (S. pneumoniae, H. influenzae, hepatitis A) optreden waarvoor een vaccin bestaat, strekt efficiëntere vaccinatie van de doelgroepen tot de aanbeveling; het is van belang dat de bevolking wordt ingelicht over mogelijke preventieve maatregelen om minder snel één of andere infectieziekte op te lopen (hepatitis A, ziekte van Lyme, hantavirose, humane alveolaire echinococcose, meningokokkenmeningitis, cf. website van het WIV : www.iph.fgov.be/epidemio/labo). 2 Samenvatting

Peillaboratoria Inleiding Sinds 983 coördineert de Afdeling Epidemiologie van het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid (WIV), voorheen Instituut voor Hygiëne en Epidemiologie (IHE), de nationale surveillance van infectieuze aandoeningen via een netwerk van laboratoria voor microbiologie, peillaboratoria genoemd. Aan dit surveillanceprogramma zijn een veertigtal referentielaboratoria verbonden. Zij bevestigen de diagnose die door de peillaboratoria en andere Belgische laboratoria is gesteld, typeren de ontvangen stalen, bestuderen de antibioticaresistentie van de stalen, bieden andere kostbare epidemiologische gegevens omtrent de verzamelde informatie (bijlage ). Doelstellingen van het surveillancenetwerk jaarlijkse en maandelijkse opvolging van de epidemiologische trends van de geregistreerde micro-organismen, opsporing van infectiehaarden, opvolging van de invloed van de vaccinatieprogramma s op de evolutie van het aantal diagnoses per leeftijdscategorie, verspreiding van de verzamelde gegevens onder de deelnemende laboratoria, de overheid en de instellingen die zich bezighouden met de preventie van aandoeningen die het gevolg zijn van micro-organismen. Doelstellingen van het jaarrapport beschrijving van de epidemiologische trends van de geregistreerde micro-organismen, voorstelling van de doelstellingen van de surveillance van elke geregistreerde kiem, voorstelling van de representativiteit van het surveillancenetwerk voor elke geregistreerde kiem, voorstelling van de evolutie van de incidentie van de geregistreerde infecties op nationaal en arrondissementsniveau, beschrijving van de voornaamste epidemiologische kenmerken van de patiënten met een positieve diagnose wat betreft de geregistreerde kiemen, met name verdeling per geslacht en leeftijdsgroep, voorstelling van de evolutie van de verspreiding van de diagnoses in functie van de oorsprong van de afgenomen stalen, voorstelling van de seizoensevolutie van de voornaamste geregistreerde kiemen, voorstelling van de geografische lokalisatie van de geregistreerde kiemen in 23, voorstelling van een reeks aanbevelingen die het mogelijk moeten maken om het aantal geregistreerde infecties te beperken. Doelstellingen van de rapporten van de referentielaboratoria voorstelling van de voornaamste epidemiologische kenmerken van de patiënten van wie een staal naar het referentielaboratorium is verstuurd door een peillaboratorium of door een ander Belgisch laboratorium voor microbiologie, voorstelling van de geografische lokalisatie van de stalen die in 23 zijn ontvangen, beschrijving (en opvolging van de evolutie) van de verschillende stamtypes die in 23 zijn geanalyseerd, onderzoek (en opvolging van de evolutie) naar de antibioticaresistentie van de stammen die in 23 zijn geanalyseerd in functie van hun type en de oorsprong van het afgenomen staal. Inleiding

Peillaboratoria Methoden Basisprincipes van het surveillancenetwerk de deelname van de peillaboratoria gebeurt op vrijwillige basis en wordt niet vergoed; elk deelnemend laboratorium wordt door een bioloog geleid; de registratie gebeurt op regelmatige tijdstippen, m.a.w. wekelijks; de aangifte van de patiënt blijft anoniem. Inhoud van de registratie infecties ter hoogte van de luchtwegen en het centraal zenuwstelsel, acute luchtweginfecties, gastro-intestinale infecties, zoönosen, seksueel overdraagbare aandoeningen, geïmporteerde infecties. Registratiewijze met behulp van een registratieformulier, via elektronische weg, met behulp van het programma Epi-Lab. Hiermee kunnen de gegevens worden ingevoerd en naar de server van het WIV worden verstuurd. Beschrijving van de registratie betreffende het laboratorium : toegekend identificatienummer in functie van de lokalisatie van het laboratorium; betreffende de patiënt : geslacht, geboortedatum, postcode van de woning of van de plaats waar de besmetting vermoedelijk plaats heeft gehad of het land van oorsprong van de infectie; betreffende het staal : week waarin de diagnose werd gesteld, plaats waar het staal werd afgenomen. Definities A.L.I. : acute luchtweginfecties, C.S.V. : cerebrospinaal vocht, incidentie : in dit rapport gaat het om een indicator van de incidentie aangezien slechts 56% van de Belgische laboratoria voor microbiologie aan het netwerk deelneemt; toch moet worden gepreciseerd dat de meeste grote laboratoria, meestal verbonden aan een ziekenhuis, aan dit surveillanceprogramma deelnemen; de vermelde incidentiecijfers in dit rapport zijn dus bruikbaar als indicator voor de nationale incidentie en de evolutie ervan, ook al houden de cijfers een onderschatting van de werkelijke incidentie in, O.R. : Odds Ratio, P.L. : peillaboratorium, R.L. : referentielaboratorium, R.S.V. : respiratoir syncytiaal virus, registratiefrequentie : aantal jaarlijks geregistreerde diagnoses door de peillaboratoria/aantal jaarlijks ontvangen formulieren. Methoden

Methoden Peillaboratoria Representativiteit van het netwerk in 23 deelname van 6 peillaboratoria verspreid over 34 van de 43 arrondissementen in het land, dit is 56% (6/26) van alle in 23 erkende laboratoria voor microbiologie, geen laboratoria voor microbiologie in de arrondissementen Philippeville, Virton en Waremme, geen peillaboratoria in de arrondissementen Diksmuide, Veurne, Oudenaarde, Tongeren, Bastogne, Marche-en-Famenne, deelname van ten minste de helft van de erkende laboratoria in 29 arrondissementen, lokalisatie van de peillaboratoria : 54% in Vlaanderen, 33% in Wallonië en 3% in Brussel (tabel ), vergelijkbare lokalisatie van de laboratoria voor microbiologie : 5% in Vlaanderen, 36% in Wallonië en 4% in Brussel (figuur ), indeling van de peillaboratoria in 72% laboratoria verbonden aan een ziekenhuis en 28% privé-laboratoria : deze indeling verschilt van de indeling van alle laboratoria erkend voor microbiologie, respectievelijk 52% en 48% in 998 waren er 289 laboratoria voor microbiologie, in 23 nog maar 26 (tabel ), de resultaten van een studie over de representativiteit van het netwerk zullen eind 24 beschikbaar zijn. Tabel : verspreiding van de peillaboratoria per arrondissement (N, 998-23 998 999 2 2 22 23 Arrondissement N T % N T % N T % N T % N T % N T % Antwerpen 2 28 43 2 28 43 24 46 22 5 2 2 6 7 59 Mechelen 6 6 6 9 67 6 9 67 6 9 67 6 6 7 9 78 Turnhout 6 2 5 6 2 5 6 9 67 6 9 67 5 7 7 5 7 7 Halle-Vilvoorde 7 4 2 7 29 2 7 29 2 7 29 6 7 3 33 Leuven 5 6 83 5 6 83 5 6 83 5 6 83 5 8 63 5 6 83 Brugge 4 36 4 36 4 4 4 4 4 9 44 4 8 5 Diksmuide Ieper 3 6 5 3 6 5 3 6 5 Kortrijk 6 8 75 5 7 7 5 7 7 5 6 83 5 5 4 5 8 Oostende 3 5 6 3 5 6 3 5 6 3 3 3 33 3 33 Roeselare 3 4 75 2 4 5 2 4 5 2 4 5 3 4 75 3 4 75 Tielt Veurne 3 33 3 33 3 33 2 5 Aalst 4 8 5 4 8 5 4 8 5 4 7 57 4 7 57 4 5 8 Dendermonde 2 3 67 2 2 2 2 2 2 2 2 2 5 Eeklo Gent 6 4 43 7 4 5 7 3 54 7 2 58 6 55 5 5 Oudenaarde 5 4 4 3 3 3 St.-Niklaas 3 3 3 3 3 9 33 3 8 38 3 6 5 3 4 75 Hasselt 7 7 6 6 6 55 6 6 5 5 5 9 56 Maaseik 2 3 67 2 3 67 2 3 67 2 3 67 2 3 67 2 3 67 Tongeren 3 Vlaanderen 76 57 48 75 53 49 74 44 5 72 28 56 67 22 55 63 4 6 Brussel 5 36 42 3 36 36 3 36 36 6 3 53 4 3 45 5 28 54 Nivelles 2 8 2 8 2 8 2 2 2 2 2 9 22 Ath 3 33 3 33 2 5 2 5 2 5 2 5 Charleroi 5 8 63 5 7 7 5 7 7 5 6 83 4 7 57 4 6 67 Mons 3 3 3 9 33 3 8 38 3 8 38 3 8 38 3 7 43 Mouscron 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 Soignies 4 6 67 4 5 8 4 5 8 3 5 6 4 5 8 4 5 8 Thuin 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 Tournai 2 4 5 3 3 2 3 67 2 3 67 2 4 5 2 3 67 Huy 2 5 2 5 2 5 2 5 2 5 2 5 Liège 6 2 29 5 8 28 5 8 28 5 6 3 5 8 28 4 4 29 Verviers 4 7 57 4 7 57 4 7 57 4 7 57 4 7 57 4 6 67 Waremme -- -- -- -- -- -- Arlon 2 5 2 5 2 5 Bastogne 3 33 2 Marche-en-Fam. 2 2 2 2 2 2 Neufchâteau Virton -- -- -- Dinant 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 Namur 3 8 38 3 7 43 3 7 43 3 7 43 4 8 5 3 6 5 Philippeville -- -- -- -- -- -- Wallonië 42 96 44 4 87 47 4 83 48 39 79 49 4 85 47 38 74 5 België 33 289 46 29 276 47 27 263 48 27 237 54 2 238 5 6 26 56 N : aantal peillaboratoria T : aantal laboratoria voor microbiologie W.I.V. - Epidemiologie LV 2 Methoden

Peillaboratoria Methoden Figuur : verspreiding van de peillaboratoria per arrondissement (%, 23) AL : AR : AT : AW : B : BG : BS : CR : DK : DM : DN : EK : GT : HS : HV : HY : IP : KR : LG : LV : MC : MH : MN : MR : MS : NC : NM : NV : OD : OS : PV : RS : SG : SN : TG : TH : TL : TN : TR : VR : VT : VV : WR : * 4/5 /2 /2 /7 5/28 4/8 / 4/6 / /2 2/2 / 5/ 5/9 /3 /2 / 4/5 4/4 5/6 2/2 7/9 3/7 /2 2/3 / 3/6 2/9 /3 /3 / 3/4 4/5 3/4 / 5/7 / 4/4 2/3 / / 4/6 / : Aalst : Arlon : Ath : Antwerpen : Brussel : Brugge : Bastogne : Charleroi : Diksmuide : Dendermonde : Dinant : Eeklo : Gent : Hasselt : Halle-Vilvoorde : Huy : Ieper : Kortrijk : Liège : Leuven : Mouscron : Mechelen : Mons : Marche-en-Fam. : Maaseik : Neufchâteau : Namur : Nivelles : Oudenaarde : Oostende : Philippeville : Roeselare : Soignies : St.-Niklaas : Tongeren : Turnhout : Tielt : Thuin : Tournai : Veurne : Virton : Verviers : Waremme VR DK IP OS MC RS BG TL KR TR EK GT OD AT MN AL DM SG SN HV TN CR % > - 49% > 49-99% % geen erkend labo B AW MH NV PV TH LV NM DN MS HS TG TG WR LG VV HY MR BS NC AR VT WIV-LV * : aantal peillaboratoria/aantal laboratoria voor microbiologie Aantal deelnemende laboratoria in 23 indiening van 5973 registratieformulieren, dit is 99% van het aantal verwachte formulieren, 3/6 laboratoria verstuurden de 52 verwachte formulieren. Figuur 2 : evolutie van het wekelijks aantal ontvangen formulieren in 23 (N, %; 3/2/22-28/2/23) aantal formulieren % 5 WIV-LV 95 5 J F M A M J J A S O N D Methoden 3

Methoden Peillaboratoria Evolutie van het peillaboratorianetwerk sinds 996, daling van het aantal peillaboratoria die deelnemen aan het surveillancenetwerk ten gevolge van de fusie van sommige laboratoria voor microbiologie (tabel 2). Tabel 2 : evolutie van het aantal peillaboratoria (983-23) Année N %* Année N %* 983 25 994 4 4 984 4 28 995 25 43 985 59 4 996 4 44 986 54 38 997 34 44 987 5 37 998 33 46 988 39 34 999 29 47 989 39 35 2 27 48 99 42 35 2 27 54 99 44 36 22 2 5 992 4 36 23 6 56 993 42 37 %* : (nombre de laboratoires vigies/nombre total de laboratoires de microbiologie) x Verspreiding van de verzamelde gegevens dagelijkse rapporten over de frequentie van de geregistreerde kiemen voor wie over het programma Epi-Lab beschikt, wekelijks bulletin met retro-informatie over de registraties van de peillaboratoria en met nieuws uit België, Europa en de rest van de wereld; het bulletin kan worden geraadpleegd op de website van het WIV : www.iph.fgov.be/epidemio/labo (rubriek Infectieuze aandoeningen : nieuws! ), maandelijkse rapporten om de aandacht van de lezers te vestigen op het feit dat in bepaalde maanden sommige kiemen in bepaalde Belgische arrondissementen toenemen; beschikbaar op papier en op de website (bijlage 3), jaarlijkse rapporten met als belangrijkste doelstelling de epidemiologische trends van een welbepaalde kiem sinds het begin van de registratie te bepalen; beschikbaar op papier en op de website, rubriek Infectieuze aandoeningen : nieuws! met wekelijks nieuwe informatie uit België, Europa en de rest van de wereld, wekelijkse rapporten over A.L.I., van september tot april beschikbaar op papier en op de website www.iph.fgov.be/flu, informatiebrochures over sommige ziektes voor de bevolking (nu beschikbaar : echinococcose, hepatitis A, Lyme-ziekte, hantavirose, meningitis, voedseltoxi-infectie); de brochures hebben tot doel de bevolking in te lichten omtrent het bestaan van de ziektes, de mogelijke preventieve maatregelen en de te treffen maatregelen indien een van de ziektes wordt vermoed; de informatie is beschikbaar op papier en op de website, internetadres voor het programma Surveillance van infectieuze aandoeningen door een netwerk van peillaboratoria : www.iph.fgov.be/epidemio/labo. Lijst van de software voor de statistische verwerking Clipper, versie 5.2 Excel 2 Epi-Info, versie 6.4 4 Methoden

Peillaboratoria Algemene Resultaten Evolutie van de registratiefrequentie In vergelijking met 22 wordt het volgende vastgesteld : toename van infecties met C. Trachomatis, infecties met S. pneumoniae en hantavirose, stabilisatie van infecties met M. pneumoniae, daling van infecties met Campylobacter (tabel ). Tabel : frequentie van de geregistreerde kiemen (996-23) Germe 996 997 998 999 2 2 22 23 23-22 N N/lab N N/lab N N/lab N N/lab N N/lab N N/lab N N/lab N N/lab D* Adeovirus 26 2, 443 3,4 653 5, 837 6,7 8 6,3 95 7, 876 7,4 9 8,8 +,4 Campylobacter 499 37,7 567 43,6 66 5,8 654 52,2 7473 58,5 7356 57,9 7354 62,2 6556 56,5-5,7 C. trachomatis 787 5,9 69 5,4 72 5,7 793 6,4 689 5,4 77 6, 64 9, 468 2,7 +3,7 Cryptosporidium 43 3, 63 4,7 833 6,5 834 6,7 659 5,2 582 4,6 277 2,3 394 3,4 +, E. histolytica 256,9 289 2,2 294 2,3 26 2, 24,9 24,7 226,9 247 2, +,2 Giardia 663 2,6 557 2, 899 4,9 93 5,3 669 3, 665 3, 36,5 5 2,9 +,4 Hantavirus 224,7 55,4 49,4 24, 68,5,9 5,4 22, +,7 Heatitis 565 4,3 467 3,6 57 4, 43 3,2 437 3,4 358 2,8 236 2, 266 2,3 +,3 M. pneumoniae 563 4,3 356,5 297 7,2 249 2, 3635 28,6 45 3,9 2724 23, 2727 23,5 +,5 N. gonorrhoeae,8 7,9 66,3 78,4 45, 24,9 289 2,4 34 2,6 +,2 N. meningitidis 75,3 87,5 64,3 227,8 26,7 26 2, 7,4 55,3 -, Parainfluenza 2,6 258 2, 34 2,4 386 3, 278 2,2 4 3,2 293 2,5 536 4,6 +2, Plasmodium 326 2,5 36 2,5 334 2,7 369 2,9 337 2,6 327 2,6 299 2,5 266 2,3 -,2 R.S.V. 95 8,3 229 5,7 374 29, 2368 9, 446 3,7 455 3,9 454 35, 4284 36,9 +,8 Shigella - - 2 2, 28 2, 297 2,4 28,6 24,9 223,9 26,9 S. pneumoniae 523,5 48,9 45, 4,2 36,6 537 2, 56 3,2 756 5, +,9 S. pyogenes 269 2, 252,9 299 2,3 297 2,4 388 3, 355 2,8 39 2,6 324 2,8 +,2 Y. enterocolitica 589 4,5 492 3,8 44 3,4 568 4,6 57 4, 375 2,9 33 2,8 338 2,9 +, Totaal 49 6337 2889 225 2356 2382 2797 22478 D* : verschil tussen het aantal isolaties per laboratorium in 23 en 22 Algemene Resultaten

Algemene Resultaten Peillaboratoria. Seksueel overdraagbare aandoeningen felle toename van de registratiefrequentie van infecties met C. trachomatis sinds 2 (2 : N=689, 23 : N=468) en de registratiefrequentie van infecties met N. gonorrhoeae sinds 996 (996 : N=, 23 : N=34; figuur ). Figuur : C. trachomatis en N. gonorrhoeae : evolutie van de registratiefrequentie (N, 986-23) N / jaar 2 WIV-RG 5 C. trachomatis 5 N. gonorrhoeae 987 989 99 993 995 997 999 2 23 2. Infecties ter hoogte van de luchtwegen en het centraal zenuwstelsel Op basis van de stalen uit bloed en/of C.S.V. blijkt het volgende : felle toename van het aantal infecties met S. pneumoniae sinds 2 (2 : N=89, 23 : N=24), stabilisatie van het aantal infecties met H. influenzae, daling van het aantal infecties met N. meningitidis na de piek waargenomen in 2 (figuur 2). Figuur 2 : S. pneumoniae, N. meningitidis en H. influenzae : evolutie van de registratiefrequentie (N, 99-23) N / jaar 4 2 WIV-RG S. pneumoniae 8 6 4 2 H. influenzae N. meningitidis 99 992 993 994 995 996 997 998 999 2 2 22 23 2 Algemene Resultaten

Peillaboratoria Algemene Resultaten 3. Gastro-intestinale infecties in vergelijking met de 3 voorgaande jaren, daling van de registratiefrequentie van infecties met Campylobacter, sinds 2, stabilisatie van de registratiefrequentie van infecties met Y. enterocolitica (figuur 3). Figuur 3 : Campylobacter en Y. enterocolitica : evolutie van de registratiefrequentie (N, 986-23) N / jaar 8 Campylobacter WIV-RG 6 4 2 Y. enterocolitica 987 989 99 993 995 997 999 2 23 in vergelijking met 22, toename van de registratiefrequentie van Cryptosporidium en Giardia terwijl die sinds 999 in dalende lijn ging (figuur 4). Figuur 4 : Giardia en Cryptosporidium : evolutie van de registratiefrequentie (N, 986-23) N / jaar 25 Giardia WIV-RG 2 5 5 Cryptosporidium 987 989 99 993 995 997 999 2 23 Algemene Resultaten 3

Algemene Resultaten Peillaboratoria Seizoensevolutie per infectietype. Gastro-intestinale infecties piek van infecties met Campylobacter in de zomer, ook al werden infecties met Y. enterocolitica het hele jaar door waargenomen, toch was tegen het einde van de zomer of bij aanvang van de herfst een lichte toename merkbaar (figuur 5). Figuur 5 : Campylobacter en Y. enterocolitica : vergelijking van de seizoensevolutie (N, 99-23) N / 4 weken 8 6 4 Campylobacter 2 99 992 993 994 995 996 997 998 999 2 2 22 23 Y. enterocolitica WIV-RG piek van infecties veroorzaakt door Giardia en Cryptosporidium op het einde van de zomer en/of bij aanvang van de herfst (figuur 6). Figuur 6 : Giardia en Cryptosporidium : vergelijking van de seizoensevolutie (N, 99-23) N / 4 weken 25 2 5 Giardia 5 99 992 993 994 995 996 997 998 999 2 2 22 23 Cryptosporidium WIV-RG 4 Algemene Resultaten

Peillaboratoria Algemene Resultaten 2. Infecties ter hoogte van de luchtwegen en het centraal zenuwstelsel piek van infecties met S. pneumoniae in de winter, infecties met N. meningitidis werden het hele jaar door geïsoleerd, sinds 22 worden alleen diepe isolaties van H. influenzae in de regsitratie opgenomen, daarom kan de seizoensevolutie niet meer met voorgaande jaren worden vergeleken (figuur 7). Figuur 7 : S. pneumoniae, H. influenzae en N. meningitidis : vergelijking van de seizoensevolutie (N, 99-23) N / 4 weken 25 2 S. pneumoniae 5 5 99 992 993 994 995 996 997 998 999 2 2 22 23 H. influenzae N. meningitidis WIV-RG Algemene Resultaten 5

Algemene Resultaten Peillaboratoria Evolutie van de nationale incidentie. Seksueel overdraagbare aandoeningen sinds 996, toename van de incidentie van infecties met N. gonorrhoeae (996 :,/ 5, 23 : 2,9/ 5 ) en sinds 2 van de incidentie van infecties met C. trachomatis (2 : 6,7/ 5, 23 : 4,2/ 5 ) (tabel 2); 2. Gastro-intestinale infecties in vergelijking met de 3 voorgaande jaren, daling van de incidentie van infecties met Campylobacter (2 : 73/ 5, 2 : 7/ 5, 22 : 7/ 5, 23 : 63/ 5 ; tabel 2); 3. Infecties ter hoogte van de luchtwegen en het centraal zenuwstelsel in vergelijking met de 2 voorgaande jaren, toename van de incidentie van infecties met S. pneumoniae (2 : 3,3/ 5 ; 2 : 5,/ 5, 22 : 5,/ 5, 23 : 7,/ 5 ) en daling van de incidentie van infecties met N. meningitidis na de piek waargenomen in 2 (2 : 2,/ 5 ; 2 : 2,5/ 5, 22 :,7/ 5, 23 :,5/ 5 ; tabel 2). Tabel 2 : evolutie van de nationale incidentie en van het aantal laboratoria per kiem (993-23) 993 994 995 996 997 998 999 2 2 22 23 Kiem Inc.* N** Inc.* N** Inc.* N** Inc.* N** Inc.* N** Inc.* N** Inc.* N** Inc.* N** Inc.* N** Inc.* N** Inc.* N** Adenovirus -- -- -- -- -- -- 2,5 2 4,4 26 6,4 3 8,2 37 7,8 43 8,8 48 8,5 45 9,8 42 B. burgdorferi,7 23 2,3 27,2 26,9 24 2, 39 5,2 4 8,2 43 4, 47 9,7 43 2,3 53,8 46 Campylobacter 43,6 32 48,3 3 47,2 25 49,2 23 55,2 24 65, 25 64, 22 73, 9 7, 5 7,3 4 63,3 C. trachomatis, 77 9,6 76 9,3 72 7,8 62 6,8 62 7, 57 7,8 65 6,7 6 7,5 55,3 49 4,2 48 Cryptosporidium 2, 24 3,5 3 7,3 43 4, 46 5,9 49 8,2 57 8,2 58 6,4 53 5,7 59 2,7 55 3,8 5 E. histolytica 2, 39, 3 2,6 35 2,5 32 2,8 37 2,9 34 2,6 37 2,3 35 2, 29 2,2 3 2,4 23 Giardia 3,7 6 5,7 8 7,6 4 6,4 5 5,3 98 8,7 5 8,6 5 6,3 6,2 97 3,2 4,5 92 Hantavirus -- -- -- -- -- -- 2, 6,5 3,5 3,2 6,7 4, 4,5 3,2 5 Hepatitis A -- -- 7, 64 5,6 63 5,6 69 4,6 58 5, 6 4, 63 4,3 6 3,5 54 2,3 48 2,6 49 L. pneumophila -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- --,6 3,6 3,8 4, 22,6 22 Listeria -- --,3 22,4 25,5 8,4 2,6 23,5 8,5 4,6 28,4 24,7 25 M. pneumoniae -- -- -- -- -- - 5,5 23 3,3 6 2,6 69 24,4 77 35,5 73 39,6 69 26,4 68 26,3 68 N. gonorrhoeae,3 46, 4,3 45, 38,2 37,6 37,7 39,4 34 2,4 5 2,8 46 2,9 48 N. meningitidis, 49,3 57,8 63,7 7,8 66,6 63 2,2 72 2, 7 2,5 7,7 62,5 58 Parainfluenza -- -- -- -- -- -- 2, 7 2,5 6 3, 8 3,8 22 2,7 8 4, 8 2,8 22 5,2 2 Plasmodium 3,2 3 4,2 3 3, 26 3,2 33 3, 27 3,3 4 3,6 36 3,2 29 3,2 32 2,9 29 2,6 27 RSV -- -- -- -- -- --,7 27 2, 62 36,5 79 23,2 79 39,5 85 39,6 78 4,3 79 4,4 78 Shigella -- -- -- -- -- -- -- -- 2, 52 2,8 59 2,9 56 2, 39 2,3 6 2,2 56 2, 53 S. pneumoniae,6 5,4 7, 5, 9 3,8 3,9 3,7 4 3,3 4 5, 94 5, 96 7, 95 S. pyogenes -- --,7 62,9 57 2,7 7 2,5 66 2,9 7 2,6 66 3,8 73 3,5 64 3, 68 3, 65 T. pallidum -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- 24 Y. enterocolitica 8, 7,4 2 6,3 5 5,8 4,8 93 4,3 84 5,6 9 5, 86 3,7 82 3,2 8 3,3 75 Inc.* : N/. inwoners N** : N Labos W.I.V.-Epidemiologie K5-86 6 Algemene Resultaten

Peillaboratoria Algemene Resultaten Registratiefrequentie per gewest vooral in Wallonië is de registratiefrequentie van Hantavirus hoog, vooral in Vlaanderen is de registratiefrequentie van Campylobacter, Giardia en N. gonorrhoeae hoog, vooral in Vlaanderen en Brussel is de registratiefrequentie van C. trachomatis hoog, opmerkelijk is het sinds 2 toenemende aantal gevallen van B. burgdorferi in Vlaanderen (tabel 3). Tabel 3 : verspreiding van de registratiefrequentie per gewest (N, 998-23) Kiem Brussel Vlaanderen Wallonië Totaal (a) 998 999 2 2 22 23 998 999 2 2 22 23 998 999 2 2 22 23 998 999 2 2 22 23 Adenovirus 2 263 332 325 37 37 34 423 29 36 44 48 97 24 37 53 7 27 653 837 8 95 876 9 B. burgdorferi 22 28 29 8 28 3 344 532 27 688 879 835 32 274 36 283 356 238 53 836 442 997 269 8 Campylobacter 57 58 653 546 68 6 4248 4269 522 596 598 4485 297 ### 244 52 438 376 66 654 7473 7356 7354 6556 C. psittaci 2 2 3 3 8 6 5 7 35 4 2 5 5 3 2 8 2 3 23 39 C. trachomatis 54 29 3 65 336 532 287 33 3 39 5 645 8 84 82 88 8 25 72 793 689 77 64 468 Cryptosporidium 96 29 37 25 2 33 39 49 369 443 9 262 35 226 88 5 65 94 833 834 659 582 277 394 Cyclospora 2 6 3 33 7 3 24 8 6 3 2 4 6 7 4 6 9 43 34 7 E. histolytica 68 55 44 44 47 53 8 46 38 8 44 6 24 5 46 34 29 3 294 26 24 24 226 247 Giardia 22 2 82 78 7 97 95 98 9 5 94 6 338 366 34 328 22 276 899 93 669 665 36 5 Hantavirus 3 3 2 7 2 3 5 9 5 2 37 4 5 83 4 5 49 24 68 5 22 Hepatitis A 3 2 58 2 62 74 65 44 35 42 9 4 28 32 34 98 76 84 57 43 437 358 236 266 L. pneumophila -- 36 28 47 34 28 -- 7 5 2 27 6 -- 8 22 4 -- 6 58 82 3 62 Listeria 7 3 4 5 38 29 29 33 23 4 4 3 4 22 4 23 6 46 48 57 44 76 M. pneumoniae 2 252 342 584 289 26 24 395 734 999 444 632 736 89 49 436 97 8 297 249 3635 45 2724 2727 N. gonorrhoeae 43 43 2 3 6 55 73 77 84 63 86 86 37 53 34 43 37 52 66 78 45 24 289 34 N. meningitidis (d) 5 9 32 4 4 6 2 6 3 79 8 95 32 45 48 63 33 44 64 227 26 26 7 55 Parainfluenza 63 29 47 227 29 3 75 3 9 3 7 7 43 5 3 6 44 95 34 386 279 4 293 536 Plasmodium 83 95 6 64 69 54 85 74 84 84 64 32 55 9 85 75 64 44 334 369 337 327 299 266 RSV 662 4 94 753 88 97 2 57 952 232 23 252 929 779 23 964 235 796 374 2368 446 455 454 4284 Shigella 69 75 58 45 5 56 35 4 8 54 24 5 67 73 3 36 4 4 28 297 28 24 223 26 S. pneumoniae (d) 2 97 67 28 99 232 77 76 79 82 863 95 43 476 447 483 474 534 45 4 36 537 56 756 S. pyogenes (d) 43 5 6 6 72 72 32 3 9 6 9 25 4 26 27 22 3 2 299 297 388 355 39 324 T. pallidum -- -- -- -- 3 49 -- -- -- -- 9 3 -- -- -- -- 28 35 -- -- -- -- 59 26 Y. enterocolitica 22 47 3 22 8 7 3 393 367 26 222 229 88 99 93 86 86 85 44 568 57 375 33 338 TOTAAL 2943 329 3524 3483 3459 3963 29 847 3958 4879 395 4258 592 5282 695 695 57 5326 2528 2222 24737 25 23429 246 N labos (b) 5 3 3 3 4 5 76 75 74 73 67 63 42 4 4 4 4 38 33 29 27 27 2 6 (%) (c) 93 96 95 99 99 97 97 97 92 97 99 94 97 99 9 98 99 96 97 98 92 98 99 (a) totaal van de gewesten + onbekend (postcode van patiënt onbekend) (b) verdeling volgens de ligging van het laboratorium (c) deelnamepercentage (aantal opgestuurde formulieren / aantal verwachte formulieren) x (d) diepe lokalisaties W.I.V. - Epidemiologie Algemene Resultaten 7

Algemene Resultaten Peillaboratoria Nationale en gewestelijke incidentie opmerkelijk is de hoge nationale incidentie (in dalende volgorde) van Campylobacter (63/ 5 inw.) R.S.V. (4/ 5 ) en M. pneumoniae (26/ 5 ); opmerkelijk, in vergelijking met de twee andere gewesten, is de hoge incidentie van C. trachomatis, R.S.V. en hepatitis A in Brussel; opmerkelijk is de hoge incidentie van Campylobacter in Vlaanderen (tabel 4). Tabel 4 : vergelijking van de incidentie (N/. inwoners) per gewest (998-23) Kiem Brussel Vlaanderen Wallonië Totaal 998 999 2 2 22 23 998 999 2 2 22 23 998 999 2 2 22 23 998 999 2 2 22 23 Adenovirus 22,2 27,6 34,6 33,9 32,4 37,3 5,3 7, 4,9 6, 6,9 7, 2,9 3,7 4, 4,6 3,5 6, 6,4 8,2 7,8 8,8 8,5 9,8 B. burgdorferi 2,3 2,9 3,,9 2,9 3, 4, 6, 7,3,6 4,7 3,9 7,7 5,5,8 8,5,6 7, 5,2 8,2 4, 9,7 2,3,8 Campylobacter 54,4 6,8 68, 56,9 63,2 6,5 72, 72, 84,5 87,5 87, 74,8 39, 35,8 37,3 45, 42,8 4,9 65, 63,8 73, 7,8 7,3 63,3 C. psittaci,,2,2,,3,,,,,,3,6,,,,,,,,,,,2,4 C. trachomatis 6,2 22,9 3,6 7,2 34,3 53,6 4,9 5,3 5,2 6,6 8,5,8 5,4 5,5 5,4 5,6 5,4 6,4 7, 7,8 6,7 7,5,3 4,2 Cryptosporidium, 3,5 4,3 2,6 2, 3,3 5,2 7, 6,2 7,5 3,2 4,4,6 6,8 2,6 3,,9 2,8 8,2 8,2 6,4 5,7 2,7 3,8 Cyclospora,,2,,6,3,,6,2,3,5,4,,2,,,,2,2,4,2,2,4,3,2 E. histolytica 7,2 5,8 4,6 4,6 4,8 5,3 3, 2,5 2,3 2, 2,4 2,7,7,5,4,,9,9 2,9 2,6 2,3 2, 2,2 2,4 Giardia 23,2 2, 9, 8,6 7,5 9,9 8,6 8,5 7,2 8,8 5,8 6,8,2, 9,4 9,8 6,6 8,2 8,7 8,6 6,3 6,2 3,2 4,5 Hantavirus,3,3,2,7,2,3,,2,2,2,,2, 3,,5 2,5,2 3,,5,2,7,,5,2 Hepatitis A 3,7 2,7 6,5,7 6,3 7,5 2,8 2,4 2,3 2,4,5,7 6,3 4, 4, 2,9 2,3 2,5 5, 3,9 4,3 3,5 2,3 2,6 L. pneumophila -- 3,7 2,9 4,9 3,6 2,8 --,3,3,2,5,3 --,2,3,7,2,3 --,6,6,8,,6 Listeria,7,3,4,,5,,6,5,5,6,4,7,4,4,4,7,4,7,6,5,5,6,4,7 M. pneumoniae 22,2 26,4 35,7 6,9 29,5 26,3 2,6 23,5 29,2 33,7 24,2 27,2 22,2 24,3 44,6 43, 28,9 24, 2,6 24,4 35,5 39,6 26,4 26,3 N. gonorrhoeae 4,5 4,5 2, 3,2 6, 5,5,2,3,4 2,7 3, 3,,,6,,3,,5,6,7,4 2,4 2,8 2,9 N. meningitidis (a),6 2, 3,3,5,4,6,9 2,7 2,2 3, 2,,6,,4,4,9,,3,6 2,2 2, 2,5,7,5 Parainfluenza 7, 2,9 5,3 23,7 3,2 3,2,3,9,5,7,8 2,,3,5,9,8,3 2,8 3, 3,8 2,7 4, 2,8 5,2 Plasmodium 8,7, 6,4 6,7 7, 5,4 3, 2,9 3, 3, 2,7 2,2,7 2,7 2,5 2,2,9,3 3,3 3,6 3,3 3,2 2,9 2,6 RSV 69,6 4,9 94,2 78,5 89,9 92,4 33,9 9,5 32,9 38,9 33,5 42, 28, 23,4 33,6 28,9 36,8 23,6 36,5 23,2 39,5 39,6 4,3 4,4 Shigella 7,3 7,9 6, 4,5 5,2 5,6 2,3 2,4 2, 2, 2,,9 2, 2,2,9,,2,2 2,8 2,9 2, 2,3 2,2 2, S. pneumoniae (a) 2, 2,6 7,4 2,7 2,3 23,4 3,,9 2, 3,8 4,4 5,8 2, 4,3 3,4 4,5 4, 5,9 3,9 3,7 3,3 5, 5, 7, S. pyogenes (a) 4,5 5,2 6,4 6,4 7,4 7,3 2,2,9 3,2 2,7 2, 2, 3,4 3,8 3,8 3,7 3,4 3,6 2,9 2,9 3,8 3,5 3, 3, T. pallidum -- -- -- -- 3,2 4,9 -- -- -- --,5 2,2 -- -- -- --,8, -- -- -- --,5 2, Y. enterocolitica 7,3 4,9 3,2 2,3,8,7 2,3 6,6 6,2 4,4 3,7 3,8 2, 3, 2,8 2,6 2,6 2,5 2,8 5,6 5, 3,7 3,2 3,3 (a) diepe lokalisaties W.I.V. - Epidemiologie Evolutie van het aantal deelnemende laboratoria per kiem voor de meeste kiemen, lichte daling van het aantal laboratoria die ten minste kiem diagnosticeerden, wat wordt toegeschreven aan de daling van het aantal laboratoria deelnemend aan het netwerk (tabel 5). Tabel 5 : aantal (%) laboratoria die kiem diagnosticeerden (995-23) Germe 995 996 997 998 999 2 2 22 23 (35 labos) (4 labos) (34 labos (33 labos) (29 labos) (27 labos) (27 labos) (2 labos) (6 labos) N % N % N % N % N % N % N % N % N % Campylobacter 25 93 23 88 24 93 25 94 22 95 9 94 5 9 4 94 95 C. trachomatis 72 53 62 44 62 46 57 43 65 5 6 47 55 43 49 4 48 4 C. neoformans 8 6 7 5 8 6 4 3 6 4 7 6 5 2 Cryptosporidium 43 32 46 33 49 37 57 43 58 45 53 42 59 46 55 45 5 43 E. histolytica 35 26 32 23 37 28 34 26 38 29 35 28 29 23 3 25 23 2 Giardia 4 77 5 75 98 73 5 79 5 8 79 97 76 83 92 79 Listeria 25 9 8 3 2 6 23 7 8 4 4 28 22 24 2 25 22 N. gonorrhoeae 45 33 38 27 37 28 37 28 39 3 34 27 5 39 46 38 48 4 N. meningitidis 63 47 7 5 66 49 63 47 72 56 7 56 7 56 62 5 58 5 Plasmodium 26 9 33 24 27 2 4 3 36 28 29 23 32 25 29 24 27 23 S. pneumoniae 75 9 78 82 83 4 8 4 82 94 74 96 79 95 82 S. pyogenes 57 42 7 5 66 49 7 53 66 5 73 58 64 5 68 56 65 56 Y. enterocolitica 5 78 7 93 69 84 63 9 7 86 68 82 65 8 66 75 65 Versturing van de stammen naar de referentielaboratoria De versturing van de stammen naar de referentielaboratoria kan ingedeeld worden als volgt : N. meningitidis : 4/55 (67%), Y. enterocolitica : 3/338 (39%), S. pneumoniae : 673/756 (38%), H. influenzae : 8/55 (33%), Shigella : 6/26 (28%), Listeria : 2/76 (26%), Hepatitis A : 6/266 (23%), Hantavirus : 4/22 (2%) en S. pyogenes : 36/324 (%). 8 Algemene Resultaten

Peillaboratoria Adenovirus Doelstellingen en beschrijving van het surveillancenetwerk. Doelstellingen schatting trend van infecties met het Adenovirus (996-23), schatting incidentie op nationaal en arrondissementsniveau, voorstelling van de voornaamste epidemiologische kenmerken van de patiënten. 2. Representativiteit in 23 42 laboratoria die ten minste infectie registreerden, dit is 36% van alle peillaboratoria, verspreiding van de 42 laboratoria over 24/43 arrondissementen : 23 in Vlaanderen, 4 in Wallonië en 5 in Brussel (tabel ). Tabel : Adenovirus : verspreiding van de laboratoria per arrondissement (N, %; 998-23) 998 999 2 2 22 23 998 999 2 2 22 23 Arrond. N % N % N % N % N % N % Arrond. N % N % N % N % N % N % Antwerpen 4 33 5 42 5 45 5 45 6 5 7 7 Brussel 5 33 5 38 5 38 7 44 5 36 5 33 Mechelen 7 7 4 Nivelles 5 5 5 5 5 Turnhout 7 3 5 2 4 2 Ath Halle-Vilv. 2 2 2 Charleroi 2 3 6 2 4 2 5 2 5 Leuven 2 2 2 2 4 Mons Brugge 25 25 25 25 2 5 25 Mouscron 5 5 5 Diksmuide -- -- -- -- -- -- Soignies 2 5 25 25 33 3 75 2 5 Ieper 33 33 Thuin 2 5 2 5 2 5 3 75 3 75 2 5 Kortrijk 7 3 6 2 4 2 4 2 4 2 5 Tournai 5 33 5 5 Oostende 33 33 33 Huy Roeselare 5 33 33 Liège 7 2 4 2 4 3 6 2 4 25 Tielt Verviers 2 5 2 5 2 5 2 5 2 5 2 5 Veurne -- -- -- Waremme -- -- -- -- -- -- Aalst 25 2 5 2 5 25 25 Arlon Denderm. 5 5 5 Bastogne -- -- -- -- -- Eeklo Marche-en-F -- -- -- -- -- -- Gent 7 2 29 3 43 2 29 7 2 Neufchâteau Oudenaarde -- -- -- -- -- -- Virton -- -- -- -- -- -- St.-Niklaas 2 67 2 67 2 67 Dinant 5 2 5 5 2 2 Hasselt 4 2 33 2 33 Namur 2 5 33 Maaseik 5 Philippeville -- -- -- -- -- -- Tongeren -- -- -- -- -- -- Wallonie 2 29 5 37 5 38 5 38 9 48 4 37 Vlaanderen 3 7 7 23 23 3 26 36 2 3 23 37 België 3 23 37 29 43 34 48 38 45 37 42 36 N : aantal peillaboratoria die ten minste geval diagnosticeerden % : (aantal peillaboratoria die ten minste geval diagnosticeerden/ totaal aantal peillaboratoria) x W.I.V. - Epidemiologie K8 3. Evolutie van het aantal deelnemers in vergelijking met 22, daling van het aantal laboratoria die ten minste geval diagnosticeerden in Wallonië (22 : N=9, 23 : N=4; tabel 2). Tabel 2 : Adenovirus : evolutie van het aantal deelnemers (996-23) Jaar Laboratoria die ten minste geval diagnosticeerden N % 996 2 9 997 26 9 998 3 23 999 37 29 2 43 34 2 48 38 22 45 37 23 42 36 Adenovirus

Adenovirus Peillaboratoria Voornaamste epidemiologische kenmerken. Incidentie en registratiefrequentie in 23 nationale incidentie van 9,8/ 5 inwoners; opmerkelijk is het feit dat van de 37 gevallen gediagnosticeerd in Brussel (2 : N=325, 22 : N=37), 58 gevallen zijn gelokaliseerd in Sint-Jans-Molenbeek, 54 in Anderlecht en 44 in Brussel-Stad (figuur ). Figuur : Adenovirus : incidentie per arrondissement (N/ 5 inw., 23) AL: Aalst AR: Arlon AT : Ath AW : Antwerpen B: Brussel BG: Brugge BS: Bastogne CR: Charleroi DK: Diksmuide DM: Dendermonde DN: Dinant EK: Eeklo GT: Gent HS: Hasselt HV: Halle-Vilvoorde HY: Huy IP: Ieper KR: Kortrijk LG: Liège LV: Leuven MC: Mouscron MH: Mechelen MN: Mons MR: Marche-en-Fam. MS: Maaseik NC: Neufchâteau NM: Namur NV: Nivelles OD: Oudenaarde OS: Oostende PV: Philippeville RS: Roeselare SG: Soignies SN: St.-Niklaas TG: Tongeren TH: Turnhout TL: Tielt TN: Thuin TR: Tournai VR: Veurne VT : Virton VV: Verviers WR: Waremme AW OS BG EK SN VR DK TL GT DM MH RS IP KR OD AL B HV MC TR AT NV SG MN CR TN PV incidentie/. inwoners > - 5 > 5 - > TH LV NM DN MS HS TG TG WR LG HY MR BS NC AR VT VV WIV-K8 2 Adenovirus

Peillaboratoria Adenovirus 2. Evolutie van de incidentie en registratiefrequentie toename van de incidentie in Wallonië, vooral in het arrondissement Dinant (22 : N=6, 23 : N=56), in de provincie Henegouwen (22 : N=57, 23 : N=8) en in Brussel (22 : N=37, 23 : N=37); opmerkelijk is het feit dat een van de laboratoria in Brussel 365 gevallen heeft gediagnosticeerd in 23, 289 in 22, 385 in 2, 48 in 2, 293 in 999, 226 in 998 en 26 in 997 (tabel 3). Tabel 3 : Adenovirus : evolutie incidentie/arrondissement (N/ 5 inw., 997-23) Arrondissement 997 998 999 2 2 22 23 Arrondissement 997 998 999 2 2 22 23 Antwerpen 4, 9,5 7,4 7,8 7,4 3, 3,6 Brussel 8, 22,2 27,6 34,6 33,9 32,4 37,3 Mechelen,7 4, 8,9 2,9 5,6 5,5 4,2 N totaal 7 2 263 332 325 37 37 Turnhout 3,3,5 4,,7 3,9 2, 2,9 Nivelles 2,6 2,3 2,6 2,3 4,6,4 2,2 Halle-Vilvoorde 5,6 4, 7,7 4,7 6,8 7,8 6,4 Ath, 5, 5, 2,5 2,5 2,5,2 Leuven 6,6,6 2,2 4,2 2,,7 2,6 Charleroi,4 3, 4,5 5,7 2,4 5,5 6,7 Brugge 4,5 8,6,5 3,7,3 7,4,5 Mons,2,4 2,,2,2,2 4, Diksmuide, 4,2, 4,2, 2, 2, Mouscron,, 2,9,4,4 2,9, Ieper,,9 3,8 2,9, 4,8 3,8 Soignies 5,2 9,9 9,8 2, 6,4 5,7 4,8 Kortrijk 6,5 2,9 4,,8 2,2 5,4 5,8 Thuin 2,8 3,4 8,2 4,,,6 6,2 Oostende 2, 2,8 3,4 4,7 23,2 37,5 3, Tournai 2,,7,7 2,,4, 5, Roeselare,,4 2,,7 2,,4 2, Huy, 8,2 4, 3, 4, 2,, Tielt 2,3 3,7 4,8 2,3 4,5 5,7 5,9 Liège,7,9,7 2,2 2,4 2,,9 Veurne, 9, 7, 8,9 7,7 8,7 5,2 Verviers,8,9 3,8 6,4,7 6, 7,4 Aalst,4,8,5 2,3 4,2 6,9 7,6 Waremme, 3, 4,4,5,5,, Dendermonde 7, 9,2 4,8, 5,9 8, 7,5 Arlon 3,9 9,5 3, 25, 36,6 3,8 3, Eeklo,, 8,8 2,5 3,8 6,3,3 Bastogne, 2,5 2,5 4,9, 2,4, Gent,8 4, 4,,8,8,4 4,6 Marche-en-Fam.,,,,,, 5,8 Oudenaarde 5,3,5 6,,9,9,9 8,7 Neufchâteau,,,,8 3,6,8 3,6 St.-Niklaas 4,5 5, 6,3,3 4,,8 4, Virton 2, 6,3 6,2 8,6 22,7 6,, Hasselt,5 3,7, 5, 5,5,, Dinant 3, 3, 2, 4, 5, 6, 55,3 Maaseik,9 3,3 5, 3,2 3,7,9,4 Namur,7,8,8,7,4 2,5 3, Tongeren 3,7 4,8,6,,,5, Philippeville,,,6 6,5 6,5 8, 8, Vlaanderen 3,4 5,3 7, 4,9 6, 6,9 7, Wallonie,5 2,9 3,7 4, 4,6 3,5 6, N total 2 34 423 29 36 44 48 N totaal 49 97 24 37 53 7 27 Onbekend België 4,4 6,4 8,2 7,8 8,8 8,5 9,8 N totaal 22 3 27 42 67 28 24 N totaal 443 653 837 8 95 876 9 van de arrondissementen met een incidentie > gemiddelde + 2 S.A.) voor het beschouwde jaar van de arrondissementen met een incidentie > gemiddelde + S.A.) voor het beschouwde jaar W.I.V.-Epidemiologie K8 in vergelijking met het gemiddelde van voorgaande jaren gaat het aantal gevallen gediagnosticeerd in Brussel in 23 in stijgende lijn (figuur 2). Figuur 2 : Adenovirus : evolutie van de registratiefrequentie per arrondissement (N 23; M 997-22) 4 WIV-K8 3 N 23 = 995 M (997-22) = 76 2 Aw Mh Th HV Lv Bg Dk Ip Kr Os Rs Tl Vr Al Dm Ek Gt Od SN Hs Ms Tg B Nv At Cr Mn Mc Sg Tn Tr Hy Lg Vv Wr Ar Bs Mr Nc Vt Dn Nm Pv in vergelijking met 22, toename van het aantal gevallen gediagnosticeerd in 23 met 4% (tabel 4). Tabel 4 : Adenovirus : evolutie van de registratiefrequentie (996-23) Jaar Aantal gevallen Gemiddeld aantal Jaar Aantal gevallen Gemiddeld aantal Jaar Aantal gevallen Gemiddeld aantal gevallen/lab/jaar gevallen/lab/jaar gevallen/lab/jaar 996 26 2, 999 837 6,7 22 876 7,4 997 443 3,4 2 8 6,3 23 9 8,9 998 653 5, 2 95 7, Adenovirus 3

Adenovirus Peillaboratoria 3. Verdeling per geslacht en leeftijd 54% van de gevallen werd gediagnosticeerd bij personen van het mannelijke geslacht (geslachtsverhouding M/V :,2); 832 gevallen (82%) werden gediagnosticeerd bij kinderen < 5 jaar; van deze kinderen werden 48 gevallen (47% van het totaal) gediagnosticeerd bij kinderen van tot 4 jaar; dit is een sterke stijging in vergelijking met de 326 gevallen (38% van het totaal) die in 22 in deze leeftijdsgroep werden gediagnosticeerd (figuur 3, tabel 5). Figuur 3 : Adenovirus : leeftijdsverdeling (N, 23) N 4 WIV-K8 3 2 2 3 4 5 6 7 8 9 leeftijd (jaar) Tabel 5 : Adenovirus : verdeling per geslacht en leeftijdsgroep (N, %; 23) Leeftijdsgroep Mannen Vrouwen (jaar) N % N % < 94 35,5 58 33,8-4 264 48,3 26 46,3 5-4 52 9,5 4 8,6 5-24 3,5 8,7 25-44 6 2,9 24 5, 45-64 3 2,4 5 3,2 65 5,9 6,3 Totaal 547, 467, 4 Adenovirus

Peillaboratoria Adenovirus 4. Seizoensevolutie Adenovirussen werden het hele jaar door waargenomen maar naargelang de jaren vooral in de winter, in de lente of in de herfst (figuren 4 en 5). Figuur 4 : Adenovirus : evolutie van het aantal diagnoses per week (23) N / week 4 WIV-K8 3 2 J F M A M J J A S O N D Figuur 5 : Adenovirus : evolutie van het aantal diagnoses per 4 weken (996-23) N / 4 weken 2 WIV-K8 8 6 4 2 996 997 998 999 2 2 22 23 Besluit De meeste gevallen worden bij kinderen < 5 jaar gediagnosticeerd. De gevallen worden het hele jaar door vastgesteld maar in het bijzonder in de winter, in de lente of in de herfst. Adenovirus 5

Referentielaboratorium Aminoglycosiden Het referentielaboratorium verantwoordelijk voor de bestudering van de resistentie tegen aminoglycosiden bevindt zich in het WIV Dpt Pasteur Instituut te Brussel. Aminoglycosiden worden nog steeds veelvuldig gebruikt in het ziekenhuismilieu. Toxiciteit en de ontwikkeling van resistentie zijn de belangrijkste factoren die hun klinische bruikbaarheid beperken. Resistentie tegen aminoglycosiden kan te wijten zijn aan een (i) ribosomiale mutatie, (ii) de aanwezigheid van aminoglycoside-modificerende enzymen (AME), (iii) een verminderde opname en aan (iv) een verhoogde efflux van aminoglycosiden. AME-resistentie is veruit het belangrijkste mechanisme omdat de genetische determinanten meestal plasmide- of transposongebonden zijn. Dit laatste verklaart de belangrijke disseminatie van deze genen bij zowel Gram-positieve als Gram-negatieve bacteriën. Aminoglycosiden bevatten in hun structuur amino- en hydroxylgroepen die enzymatisch geacetyleerd, gefosforyleerd en genucleotidyleerd kunnen worden. De enzymen die deze activiteit uitvoeren zijn dus aminoglycoside-n-acetyltransferasen (AAC), aminoglycoside-o-fosforyltransferasen (APH) en aminoglycoside-o-nucleotidyltransferasen (ANT). Deze drie groepen van enzymen worden nog verder ingedeeld in functie van de plaats van het C-atoom met de amino- of hydroxylgroep die gemodificeerd wordt door het enzym. De plaats van de modificatie wordt na de afkorting van het enzym tussen haakjes weergegeven door een cijfer. Verder kunnen de enzymen van een bepaalde groep nog worden onderscheiden op basis van het substraatprofiel. Deze subtypes worden weergegeven door een Romeins cijfer na het enzymtype en de plaats van modificatie: APH(3')-I, APH(3')-II, APH(3')-III, APH(3')-IV, APH(3')-V, APH(3')-VI. Ten slotte kunnen bepaalde enzymen worden gecodeerd door verschillende genen en de specificatie van dit gen wordt in de regel weergegeven door een kleine letter na het enzymtype, bijv. aac(6')ia, aac(6')ib, aac(6')ic, aac(6')if, aac(6')ig, enz. Analysen verricht in het kader van het referentiecentrum In 23 ontving het referentiecentrum 7 stammen voor onderzoek naar de aanwezigheid van een resistentiemechanisme en daarenboven nog eens 545 MRSA-stammen in het kader van een surveillancestudie. In tabel staat de geografische herkomst van de 7 stammen op basis van de postcode van de patiënten. Tabel : Aminoglycosiden : geografische herkomst van de stalen* (N; 23) Lokalisatie Aantal stalen Lokalisatie Aantal stalen Sint-Truiden 5 Dilsen Liège 7 Duras Brasschaat 5 Eisden Kapellen 5 Gingelegom Ekeren 4 Herk de Stad Hoevenen 4 Heusden-Zolder Antwerpen 3 Laakdal Genk 3 Landen Essen 2 Lommel Lanaken 2 Onhaye Maasmechelen 2 Velm Opglabeek 2 Walshoutem Berendrecht Wuustwezel Brecht Zoutleeuw Totaal 7 *De herkomst van de MRSA-surveillancestammen (545) is niet in de tabel opgenomen In totaal betrof het dus 65 stammen waarvan 38 Enterobacteriaceae (6,2%), 29 Pseudomonas aeruginosa-stammen of andere niet-fermenters (4,7%) en 548 Staphylococcus spp stammen (89,%) (tabel 2). Tabel 2 : Aminoglycosiden : overzicht van de micro-organismen (N; 23) Kiemen Aantal Kiemen Aantal Enterobacteriaceae : 38 Pseudomonas en non-fermenterts: 29 Escherichia coli 8 Pseudomonas aeruginosa 2 Proteus mirabiluis 7 S. maltophilia 6 Enterobacter aerogenes 5 A. baumannii Serratia sp 3 A. xylosoxidans C. freundii 2 Enterobacter sp Gram-positieve kokken: 548 Morganella morganii Staphylococcus aureus 3 P. stuartii MRSA surveillance study 545 Totaal 65 Aminoglycosiden