Mr. dr. A. van Montfoort Presentatie Van casus naar gestructureerd beslissen in de jeugdbescherming
Van casus naar gestructureerd beslissen in de jeugdbescherming Presentatie Themadag jeugdrecht SSR, 21 oktober 2010 Adri van Montfoort 1 Aard presentatie Een benadering van jeugdbeschermingsrechtspraak Analyseschema Voorbeelden Stellingname 2 Een benadering Iedere zaak is uniek Verschillende uitkomsten zijn mogelijk Er is meer reflectie nodig op de jeugdrechtspraak Hoe komt de jeugdrechter tot een beslissing? Een benadering is nooit af 3
Analyse schema jeugdrechter de spelers de feiten de norm de beslissing 4 De spelers De jeugdige De ouders Advocaat Raad voor de kinderbescherming Bureau jeugdzorg Pleegouders Informanten Getuige-deskundigen 5 Posities van de spelers Gepolariseerde verhoudingen (v)echtscheidingen, ouders en jeugdigen, familie, buren, etc.: Zijn belangrijke informatie op zichzelf Kunnen leiden tot onzinnige beschuldigingen Maar wild klinkende beschuldigingen kunnen waar zijn 6
Voorbeeld verhoudingen Ouders van kinderen van 4 en 2 jaar oud zijn gescheiden. Moeder is naar Blijf-huis gevlucht. Zij beschuldigt vader van geweld tegen haar tijdens het huwelijk. Na procedures over gezag en omgang krijgt moeder eenhoofdig gezag. Vader krijgt geen omgangsregeling. 7 Voorbeeld verhoudingen (Vervolg) Vader doet een melding bij het AMK. Hij zegt uit eigen waarneming te weten, dat de nieuwe vriend met wie moeder sinds enkele maanden samenwoont drugs gebruikt en voor overlast in de buurt zorgt. De woonsituatie van de kinderen bij moeder en de nieuwe vriend is volgens hem onverantwoord. 8 Voorbeeld verhoudingen (Vervolg) Het AMK besluit eerst een vooronderzoek te doen. Dat wil zeggen: zij gaan niet rechtstreeks naar het gezin van moeder, maar willen eerst bij instanties rond het gezin informatie vragen. Mede door drukte duurt dit enkele weken. 9
Voorbeeld verhoudingen (Vervolg) Voordat het vooronderzoek is afgerond brengt de vriend van moeder na een ruzie de twee kinderen om het leven. 10 Stelling verhoudingen De jeugdrechter kan meer gebruik maken van de positieve krachten in de familie en het overige sociale netwerk van de jeugdige en de ouders 11 Accenten in onderzoek en rapportage Raad voor de kinderbescherming beschrijft voornamelijk de onderlinge verhoudingen Plaatsing in deze context ontbreekt soms bij AMKrapport Politie beschrijft in proces verbaal feitelijk het verhaal van aangever Psychologisch deskundigenonderzoek geeft historie, verhaal betrokkenen, testgegevens, duiding 12
Respecteren en normeren Niet: moeder gaat uit van haar eigen belang en wij, kinderbeschermers, gaan uit van het belang van het kind Maar: zowel moeder als wij gaan uit van het belang van het kind, maar we hebben een verschil van opvatting over wat er voor het kind moet gebeuren Directe dialoog, zowel voor als tijdens rechtszaak Engageren en positioneren 13 De feiten Bedreiging blijkt uit concreet waarneembaar gedrag van opvoeders en/of jeugdige Bron van de waarneming is duidelijk, inclusief de datum en de setting Herhaalde waarnemingen of serie gebeurtenissen onderbouwen structurele karakter bedreiging Recente gebeurtenissen of omstandigheden Geen containerbegrippen of vaktermen! Bedreiging is gerelateerd aan de jeugdige 14 Meest misbruikte begrippen Moeder zou borderline problematiek hebben Het kind en de pleegouders zijn nu aan elkaar gehecht geraakt Meisje kan niet naar een pleeggezin vanwege haar hechtingsstoornis Een uitbreiding van de omgangsregeling met de ouders kan niet vanwege het loyaliteitsconflict
Overigens zijn alle containerbegrippen uit den boze, dus ook: De situatie thuis is zodanig, dat er sprake is van kindermishandeling Bureau jeugdzorg blijft toch bezorgd over de veiligheid van het kind 16 Strafrechtelijk bewijs niet nodig Een baby heeft ernstig lichamelijk letsel, dat volgens de forensisch geneeskundige is veroorzaakt door uitwendig geweld dat herhaalde malen heeft plaatsgevonden. De baby wordt opgevoed door moeder en moeder schakelt verschillende kennissen in om op het kind te passen wanneer zij gaat werken. In het politieonderzoek kan niet worden aangetoond, dat moeder het kind heeft mishandeld. De raad vraagt een maatregel op basis van de verdenking, dat moeder het kind heeft mishandeld, dan wel op basis van het feit, dat moeder het kind niet heeft beschermd tegen herhaalde mishandeling. De jeugdrechter acht aangetoond, dat de opvoedingssituatie zodanig is, dat de gezondheid van het kind ernstig wordt bedreigd. Volgt OTS en uithuisplaatsing 17 Dat betwist wordt dat de moeder en de vader een strafrechtelijk verwijt wordt gemaakt ten aanzien van de problemen rond [jongste dochter] is niet dan wel van ondergeschikt belang, nu in deze procedure van belang is dat de ouders als de verantwoordelijke voor [jongste dochter] haar uitdrogingsverschijnselen waardoor zij in levensgevaar is gekomen niet hebben kunnen voorkomen". LJN: BK9430, Rechtbank Arnhem, 20-10-2009. 18
Onderbouwing is wel nodig "De door Jeugdzorg gestelde vermoedens van huiselijk geweld in de huidige gezinssituatie zijn niet anders onderbouwd dan met één gerucht uit één bron, die niet beschikt over kennis uit eigen waarneming en welk gerucht na tegenspraak door de moeder door Jeugdzorg niet nader is onderzocht". LJN: BK5214, Hof Den Haag, 18-11-2009 19 Twijfel over feiten ZH constateert schadelijke medicijnen in bloed M. Dit waren medicijnen van een van de ouders. Raad: ouder heeft kind medicijnen toegediend, althans ouders hebben niet voorkómen dat kind de medicijnen toegediend kreeg. Jeugdrechter : ots en machtiging plaatsing pleeggezin. Ouders hoger beroep en schakelen een andere deskundige in. Deskundige: onderzoek ZH deugt niet. Op basis van gegevens ZH kan niet geconcludeerd worden, dat het kind de betreffende medicijnen daadwerkelijk in haar bloed gehad heeft. 20 = niet ingrijpen Hof: "Deze bevindingen van X (de door de ouders ingeschakelde deskundige) zijn door de raad op geen enkele wijze weerlegd. Het hof is van oordeel dat hiermee zodanige twijfels zijn gerezen ten aanzien van de verdenking dat (een van) de ouders het medicijn aan [B.] (zou) zouden hebben toegediend, dat op basis hiervan niet de conclusie getrokken kan worden dat sprake is van zodanig gevaar voor de (fysieke) veiligheid van [B.] dat uithuisplaatsing noodzakelijk is ter afwending van dit gevaar". LJN: BJ6730, Gerechtshof Den Bosch, 13-08-2009. 21
Stelling feiten De jeugdrechter moet meer eisen stellen aan onderbouwing van verzoeken met concreet waarneembare feiten NB: de rapportage kan dan veel korter! 22 De norm Indien een minderjarige zodanig opgroeit, dat zijn zedelijke of geestelijke belangen of zijn gezondheid ernstig worden bedreigd, en andere middelen ter afwending van deze bedreiging hebben gefaald of, naar is te voorzien, zullen falen, kan de kinderrechter hem onder toezicht stellen. Artikel 254:1 BW 23 Golfbeweging 1960: in totaal 42.326 kinderen met maatregel 1980: in totaal 20.949 kinderen met maatregel 2009: in totaal 39.486 kinderen met maatregel Percentueel 2009 het hoogst! 24
Wat veroorzaakt de stijging? Toegenomen problemen Betere signalering Verandering van wettelijke grond Afgenomen tolerantie voor afwijkend gedrag in opvoeden en opgroeien 25 Wettelijke grond OTS: Indien een kind zodanig opgroeit dat.. Tot 1995: het met de lichamelijke of zedelijke ondergang wordt bedreigd Nu: zijn zedelijke of geestelijke belangen of zijn gezondheid ernstig worden bedreigd Wetsvoorstel: hij in zijn ontwikkeling wordt bedreigd 26 Niet iedere zorg is grond OTS "Dat het de raad, zoals van zijn zijde ter terechtzitting is betoogd, in het belang van de kinderen gewenst voorkomt de hulpverlening aan het gezin van een gedwongen kader te voorzien, is, gegeven de inbreuk die een ondertoezichtstelling naar haar aard op de ouderlijke gezagsuitoefening vormt, onvoldoende. Hof Den Haag, 9-12-2009. LJN: BL 2824 27
Stelling grond OTS Het woord ernstig moet in de wettelijke grond blijven staan; de Tweede Kamer moet het voorstel op dit punt amenderen Weg met de OTS-light! Ingrijpen door de overheid alleen bij ernstige problemen De overheidsopvoeding is ook niet perfect 28 Geen omgangs-ots "Dat een omgangsregeling niet op vrijwillige basis tot stand komt en dat de Raad voor de Kinderbescherming ter zitting heeft gesteld dat de minderjarige ernstig wordt bedreigd in haar ontwikkeling als ze geen contact heeft met haar biologische vader, levert geen toereikende motivering op voor het opleggen van een maatregel als de onderhavige HR 13-4-2001, NJ 2002, 4 en 5. 29 Stelling: ook bijna-omgangs- OTS is onwenselijk Weg met de omgangsondertoezichtstelling De gezinsvoogd is geen mediator Een OTS maakt de strijd ingewikkelder Er is niets bekend over de resultaten 30
De beslissing: voorwaarde OTS Art 254:1 BW en andere middelen ter afwending van deze bedreiging hebben gefaald of, naar is te voorzien, zullen falen Wetsvoorstel: en de zorg die nodig is door de ouder(s) niet of onvoldoende wordt geaccepteerd En de verwachting gerechtvaardigd is dat de ouders op redelijke termijn het kind kunnen opvoeden 31 Stelling voorwaarde OTS De huidige wetstekst is veel beter dan die van het wetsvoorstel! Er zijn ouders die wel willen meewerken aan vrijwillige hulp, maar met te weinig resultaat. Een OTS kan dan een goed middel zijn 32 De beslissing "Het hof overweegt dat de thans bij de ouders aanwezige bereidheid tot samenwerking met hulpverlening in een vrijwillig kader, waar nodig, nog kort van duur is en gelet op het verloop van de hulpverlening in het verleden voor de toekomst niet voldoende gewaarborgd is". LJN: BL8586, Hof Den Haag, 24-02-2010. 33
Anders dan een jaar OTS OTS voor een periode korter dan een jaar Concrete doelen in de beschikking opnemen Aanhouden met voorwaarden Toetsen noodzaak verlenging: de OTS is een tijdelijke maatregel 34