Inhoud Hoe BRAVO ben jij?

Inhoud Hoe BRAVO ben jij? Inleiding 2 De behandeling van een aandoening 2 Medicijnen 2 Leefstijl 5 Een verergering van je klachten 6 Jouw behandelplan 8 Bewegen 8 Roken 8 Alcohol en voeding 8 Ontspanning 8 Actie of geen actie? 9 Februari 2011 Hoe BRAVO ben ik? 1 20107103_Bravo_Hoe Bravo ben ik.indd 1 11-01-12 09:28

Hoe BRAVO ben ik? Wat ga je doen in dit hoofdstuk? Inzicht krijgen in je aandoening. Je medicijngebruik in kaart brengen. Bekijken welke aanpassingen jij in je leefstijl kunt maken. Je zorgverleners in kaart brengen. Inleiding Je zorgverlener heeft jou het advies te geven om iets in je leefstijl te veranderen. Zo kan het goed voor je zijn om meer te gaan bewegen, anders te gaan eten, te stoppen met roken of om meer momenten van ontspanning te creëren. Dat is best lastig! Je leefstijl is immers iets is wat je door de jaren heen hebt ontwikkeld. En het kan best moeilijk zijn om daar iets in te veranderen. Bijvoorbeeld omdat je niet zo goed weet hoe dat moet. En misschien ook wel omdat het je helemaal niet leuk lijkt. Toch is een gezonde leefstijl van groot belang. Het heeft een positieve werking op het lichaam. Neem het heft in eigen handen met deze BRAVO-map,. In deze inleiding bepaal jij welke onderdelen van de BRAVO-map je wel en niet gaat behandelen. Je zorgverlener geeft je advies en begeleidt je waar nodig. Om de juiste keuzes maken is het belangrijk dat je weet wat een gezonde leefstijl is en waarom het voor jou belangrijk is om een gezonde leefstijl te hebben. Als je medicijnen gebruikt om een aandoening te behandelen, is het ook goed om daarvan op de hoogte te zijn. Deze dingen leer je in de komende stappen. Bekijk de vragen in figuur 1.1. Probeer ze te beantwoorden. Bespreek de vragen die je niet weet met je zorgverlener. Figuur 1.1. Wat komt er kijken bij jouw aandoening? Hoe werkt mijn lichaam als het gezond is? Wat doet de aandoening met mijn lichaam? Welke symptomen horen erbij? Welke behandelmethodes zijn er? Wat zijn de gevolgen van de aandoening op korte en lange termijn? Welke leefregels zijn belangrijk? In de volgende stappen maak je een individueel behandelplan. Dit plan ondersteunt je bij het maken van keuzes en helpt je verder op weg naar een gezonde leefstijl. Je huisarts, praktijkverpleegkundige, maar misschien ook de fysiotherapeut en/of diëtist helpen je hierbij. Neem de komende tijd deze map altijd mee als je naar één van de zorgverleners toe gaat. Voorin de map kun je opschrijven welke zorgverleners betrokken zijn. Zo heb je in één overzicht wie jou allemaal ondersteunen. Ook vind je voorin de map een lijst met handige links van websites en organisaties. Daar vind je veel informatie over je aandoeningen en leefstijl. De behandeling van een aandoening De behandeling van veel aandoeningen bestaat uit twee onderdelen: medicijnen en leefstijlmaatregelen. In figuur 1.4 zie je de wisselwerking tussen medicijnen en leefstijl. In dit hoofdstuk breng je jouw medicijngebruik uitgebreid in kaart. De rest van de BRAVO-map besteedt veel aandacht aan leefstijl. Daarom zal in dit hoofdstuk alleen uitgelegd worden wat een gezonde leefstijl inhoudt. Medicijnen Medicijnen krijg je om verschillende redenen voorgeschreven. Soms krijg je medicijnen om een ziekte te genezen, zoals bij een infectie. In andere gevallen krijg je medicijnen om een ziekte onder controle te houden, te stabiliseren. Dat is het geval bij een chronische ziekte. Chronisch wil zeggen dat een aandoening niet te genezen is. Met medicijnen kun je een chronische aandoening wel behandelen. Hierdoor ervaar je minder klachten. Tot slot worden medicijnen ook voorgeschreven om een aandoening te voorkomen. Dit gebeurt als mensen risico hebben op het krijgen van een chronische aandoening bijvoorbeeld mensen met een hoog cholesterol of een hoge bloeddruk. Gebruik jij medicijnen? Dan is het belangrijk dat je begrijpt waarom je deze gebruikt en wat de werking is van de medicijnen. Achterin dit hoofdstuk vind je een medicijnlogboek waarin je al je medicatie kunt beschrijven. Vul het schema in en beantwoord daarna de vragen. Let op: beantwoord de vragen voor elk medicijn dat je gebruikt. Bespreek de vragen die je niet weet met je zorgverlener. Het is de bedoeling dat je aan het eind van deze oefening een duidelijk overzicht hebt van de medicijnen die je gebruikt. Ook ken je de belangrijkste kenmerken van de medicijnen. Beantwoord nu de vragen op de volgende pagina. Figuur 1.2. Het gebruik van medicijnen Voor eerste gebruik ALTIJD de bijsluiter lezen. Medicijnen vergeten? Overleg met je apotheker/ zorgverlener wat je moet doen. Tips om medicijnen niet te vergeten: Zet een medicijnwekker. Gebruik een pillendoos. Sluit je aan bij de sms-dienst van je apotheker. Neem je medicijnen op een vast tijdstip. Bewaar ze op een zichtbare plek. Ga je een dagje weg? Licht je omgeving in. Het is belangrijk om je medicijnen precies in te nemen zoals ze zijn voorgeschreven. Dit lukt niet altijd. Misschien vergeet je ze of neem je ze met opzet niet. De volgende vragen richten zich op het gebruik van je medicijnen. Neem jij je medicijnen altijd volgens voorschrift in? Ja, omdat Soms vergeet ik het, omdat Nee, omdat Wat betekent het gebruik van medicijnen voor je? Moet je bijvoorbeeld je dagelijkse leven aanpassen? 2 Hoe BRAVO ben ik? Hoe BRAVO ben ik? 3 20107103_Bravo_Hoe Bravo ben ik.indd 2-3 11-01-12 09:28

Ervaar je bijwerkingen? Zo ja, welke? Vertrouw je op de werking van de medicijnen? Oftewel: zie je het nut in van je medicijngebruik? Beargumenteer je antwoord. Ieder mens heeft soms zijn twijfels bij het gebruik van medicijnen. Beschrijf in opdracht 1.1 welke voor- en nadelen je persoonlijk ervaart met betrekking tot medicijngebruik. Wat levert het je op? En waar zie je tegenop? Bespreek de antwoorden met je zorgverlener. Leefstijl Met leefstijl bedoelen we factoren in het dagelijks leven die onze gezondheid positief of negatief beïnvloeden. Een gezonde leefstijl is belangrijk in de behandeling van veel aandoeningen. Het is bekend dat een ongezonde leefstijl vaak de oorzaak is van chronische aandoeningen zoals COPD, diabetes mellitus type 2 en hart- en vaatziekten. Een gezonde leefstijl helpt niet alleen bij het voorkomen van ziekte, het helpt ook om de gevolgen van een aandoening te beperken. In de inleiding kon je al lezen dat leefstijl wordt gekenmerkt door de vijf BRAVO-factoren: bewegen, roken, alcohol, voeding en ontspanning. In grote lijnen beschrijven we een gezonde leefstijl als volgt: Bewegen: minimaal op vijf dagen van de week 30 minuten per dag Roken: niet roken Alcohol: niet meer dan één glas (vrouwen) of twee glazen (mannen) per dag Voeding: een gevarieerd eetpatroon met de juiste hoeveelheid calorieën, weinig verzadigde vetten en voldoende groente en fruit. Ontspanning: voldoende ontspanning Voor een aantal chronische aandoeningen zijn zogenoemde zorgstandaarden ontwikkeld. Een zorgstandaard is een document waarin staat beschreven hoe de zorg rondom een bepaalde aandoening georganiseerd moet worden en waar hij zich op moet richten. Als je het nuttig vindt om zo n zorgstandaard te lezen, vraag er dan om bij je zorgverlener. Je kunt een zorgstandaard ook zelf op internet opzoeken. Opdracht 1.1. Voor- en nadelen van je medicijnen Figuur 1.4. De wisselwerking tussen een aandoening, leefstijl en medicijnen Voordelen Nadelen Medicijnen Bij diabetes-medicatie moet je regelmatig eten en de juiste producten eten. Je aandoening bepaalt welke medicijnen je moet gebruiken. Je medicijnen beïnvloeden het verloop van je aandoening. De combinatie van bloeddrukverlagende middelen en zout eten vermindert de werking van de medicijnen. Aandoening In de lever worden medicijnen afgebroken. Bij rokers werkt de lever sneller; bij hen worden medicijnen dus sneller afgebroken. Rokers hebben daarom soms meer medicijnen nodig. Niet-medicamenteus Je aandoening bepaalt welke leefstijlaanpassingen gewenst zijn en welke je kunt maken. Je leefstijl heeft invloed op het ontstaan van de aandoening en kan het verloop beïnvloeden. 4 Hoe BRAVO ben ik? Hoe BRAVO ben ik? 5 20107103_Bravo_Hoe Bravo ben ik.indd 4-5 11-01-12 09:28

Een verergering van je klachten Het kan zijn dat je op het ene moment meer klachten ervaart dan het andere. Bij COPD kun je je plotseling benauwder voelen dan normaal. Als je diabetes hebt, kun je je misselijk, duizelig en dorstig voelen. En heb je hartklachten, dan kun je pijn op de pijn borst voelen. Dit is vervelend. Nog vervelender is het als je niet weet wat je moet doen bij zo n plotselinge verergering van je klachten. Zorg daarom dat je weet wat je moet doen als je klachten anders zijn of toenemen. Je zorgverlener kan je hier meer over vertellen. In opdracht 1.2 maak je samen met je zorgverlener een actieplan. Hierin beschrijf je wanneer je welke actie moet ondernemen bij welke klachten. Opdracht 1.2 Actieplan bij verergering van klachten Welke actie moet ik ondernemen wanneer mijn aandoening ernstig ontregeld is? Actie richting Actie Medicijnen Leefstijl Mijn aandoening is onder controle Mijn aandoening is minder goed onder controle Mijn aandoening is ernstig ontregeld Hygiëne Contact opnemen met: Overige maatregelen Opmerkingen: Beschrijf in het groene vak welke klachten je normaal gesproken ervaart. Als je je aandoening minder onder controle hebt, zul je meer klachten ervaren. Beschrijf deze in het oranje vak. Beschrijf in het rode vak de klachten die je kunt ervaren als je aandoening ernstig ontregeld is en je direct actie moet ondernemen. Welke actie moet ik ondernemen wanneer mijn aandoening minder goed onder controle is? Actie richting Actie Medicijnen Leefstijl Hygiëne Contact opnemen met: Overige maatregelen 6 Hoe BRAVO ben ik? Hoe BRAVO ben ik? 7 20107103_Bravo_Hoe Bravo ben ik.indd 6-7 11-01-12 09:28

Jouw behandelplan gewicht / lengte in cm = x lengte in cm = BMI = Actie of geen actie? Vul nu opdracht 1.3 in: kruis bij het stoplicht het vakje aan dat het beste bij jouw huidige situatie past. Bepaal daarna of het nodig is om actie te ondernemen, en zo ja, welke actie. Let op! Dit betekent niet dat je deze actie direct hoeft uit te voeren! Het gaat erom dat je inzicht krijgt in jouw persoonlijke leefstijlfactoren en waar je de komende tijd aandacht aan gaat besteden. In de deze paragraaf bekijk je welke leefstijlaanpassingen jij kunt maken. Beantwoord de vragen hieronder. Lengte: Gewicht: in cm in kg Opdracht 1.3. Actie of geen actie? Leefstijlfactor Actie? Bewegen Beweeg je gemiddeld 30 minuten matig intensief* op minimaal 5 dagen van de week? Bereken je BMI Classificatie BMI (kg/m2) Risico op ziekte Roken ò Geen actie ò Ja ò Nee * Voor 18-55 jarigen zijn matig intensieve activiteiten bijvoorbeeld wandelen (>5 km/uur), fietsen (>16 km/u) en zwemmen. ** Voor 55-plussers zijn matig intensieve activiteiten bijvoorbeeld wandelen (4 tot 5 km/u), fietsen (10 tot 12 km/u), zwemmen, huishoudelijke taken zoals stofzuigen, ramen lappen, tuinieren. Beweeg je gemiddeld 20 minuten zwaar intensief* op minimaal drie dagen van de week? ò Ja ò Nee * Het gaat om activiteiten waarbij je hartslag flink omhoog gaat, je dieper gaat ademhalen en zweten. Denk aan sporten of bijvoorbeeld het omspitten van de tuin. Roken Rook je? Ondergewicht < 18,5 Verhoogd Normaal gewicht 18,5-25 Normaal Overgewicht 25-30 Verhoogd Obesitas 30-35 Matig Obesitas 2 35-40 Ernstig Morbide obesitas > 40 Zeer ernstig Buikomvang Naast je BMI is je buikomvang ook een goede maat om je lichaamssamenstelling in kaart te brengen. Vet rondom je buik is een goede voorspeller van ziektes die worden veroorzaakt door overgewicht. Bij ouderen is de buikomvang een betere voorspeller van aandoeningen dan de BMI. Laat je buikomvang opmeten door één van je zorgverleners. Buikomvang: cm Gewicht Bewegen ò Stoppen met roken ò Gewicht verliezen ò Gewicht aankomen ò Geen actie ò Geen actie ò Ja ò Nee * Buikomvang is onafhankelijk van lengte Vrouwen Mannen ò Meer bewegen Alcohol en voeding Of je aanpassingen moet maken in je voedingspatroon is afhankelijk van verschillende factoren. Eén van de belangrijkste factoren zijn je gewicht en je buikomvang. Ook als deze maten juist zijn, kan het nodig zijn om aanpassingen te maken in je voedingspatroon, omdat je misschien niet de juiste stoffen binnenkrijgt. Vul hieronder je gewicht en je buikomvang in. Bespreek dit onderwerp verder met je zorgverlener. Gewicht Zowel mensen met overgewicht als mensen met ondergewicht hebben in het dagelijks leven meer problemen dan mensen met een normaal gewicht. De zogenoemde body mass index (BMI) is een maat voor de ideale lichaamssamenstelling en kijkt naar zowel de lengte als het gewicht. De BMI kun je berekenen door je gewicht (in kg) te delen met je lengte (in cm) en dit te vermenigvuldigen door je lengte (in cm). Bereken je BMI hiernaast. Vraag eventueel hulp van je zorgverlener. Gezond < 80 cm < 94 cm Tussengebied 80 88 cm 94 102 cm Ongezond > 88 cm > 102 cm Ontspanning Het laatste onderwerp in deze map heeft betrekking op ontspannen. Het is voor iedereen leuk en leerzaam om deze map door te nemen. Tot slot vul je het BRAVO-plan in. Dit plan vind je op de volgende pagina bij opdracht 1.4. Vul de opdracht samen in met je zorgverlener. 8 Hoe BRAVO ben ik? Hoe BRAVO ben ik? 9 20107103_Bravo_Hoe Bravo ben ik.indd 8-9 11-01-12 09:28

Opdracht 1.4. Het BRAVO-plan Medicijnlogboek Bewegen Datum Naam medicijn Dosering Innametijd Stopdatum Opmerking Actie: Map gebruiken: ja / nee Startdatum: Doel: Roken Actie: Map gebruiken: ja / nee Startdatum: Doel: Alcohol en Voeding Actie: Map gebruiken: ja / nee Startdatum: Doel: Ontspanning Actie: Map gebruiken: ja / nee Startdatum: Doel: 10 Hoe BRAVO ben ik? Hoe BRAVO ben ik? 11 20107103_Bravo_Hoe Bravo ben ik.indd 10-11 11-01-12 09:28

Medicijnlogboek Medicijnlogboek Datum Naam medicijn Dosering Innametijd Stopdatum Opmerking Datum Naam medicijn Dosering Innametijd Stopdatum Opmerking 12 Hoe BRAVO ben ik? Hoe BRAVO ben ik? 13 20107103_Bravo_Hoe Bravo ben ik.indd 12-13 11-01-12 09:28

Medicijn: Medicijn: Waarom krijg je het medicijn voorgeschreven? Waarom krijg je het medicijn voorgeschreven? Hoe werkt het medicijn in je lichaam? Hoe werkt het medicijn in je lichaam? Welke bijwerkingen kun je verwachten? Welke bijwerkingen kun je verwachten? Wanneer moet je het medicijn in nemen? Wanneer moet je het medicijn in nemen? Wat gebeurt er als je het medicijn vergeet in te nemen? En moet je het medicijn alsnog innemen? Wat gebeurt er als je het medicijn vergeet in te nemen? En moet je het medicijn alsnog innemen? Heeft het medicijn invloed op andere medicijnen of stoffen die je ook gebruikt? Heeft het medicijn invloed op andere medicijnen of stoffen die je ook gebruikt? Moet je je leefregels aanpassen? Zo ja, hoe? Moet je je leefregels aanpassen? Zo ja, hoe? 14 Hoe BRAVO ben ik? Hoe BRAVO ben ik? 15 20107103_Bravo_Hoe Bravo ben ik.indd 14-15 11-01-12 09:28

Medicijn: Waarom krijg je het medicijn voorgeschreven? Hoe werkt het medicijn in je lichaam? Welke bijwerkingen kun je verwachten? Wanneer moet je het medicijn in nemen? Wat gebeurt er als je het medicijn vergeet in te nemen? En moet je het medicijn alsnog innemen? Heeft het medicijn invloed op andere medicijnen of stoffen die je ook gebruikt? Moet je je leefregels aanpassen? Zo ja, hoe? 16 Hoe BRAVO ben ik? Hoe BRAVO ben ik? 17 20107103_Bravo_Hoe Bravo ben ik.indd 16-17 11-01-12 09:28