Dierenbescherming Jaarverslag 2009
Inhoud Colofon Tekst Verenigingsbureau Dierenbescherming Eindredactie Jan Dobbe, Leiden Vormgeving en lay-out Marcia Maûl, Haarlem Fotografie Dierenbescherming, tenzij anders vermeld Dit jaarverslag is zakelijk en cijfermatig van opzet. Voor een rijk geïllustreerd verslag van activiteiten verwijzen wij naar ons Jaarboek 2009 2010 dat november 2010 verschijnt. Voor achtergronden en actuele informatie over het werk van de Dierenbescherming kunt u ook een bezoek brengen aan onze website: www.dierenbescherming.nl Voor een uitgebreide financiële verantwoording verwijzen wij naar de Jaarrekening 2009, die u eveneens op onze website aantreft. 2010, Nederlandse Vereniging tot Bescherming van Dieren 1 Inleiding 2 Bestuursverslag 2.1 Financieel verslag 2.1.1 Toelichting op afwijkingen realisatie versus begroot 2.1.2 Toelichting op afwijkingen realisaties opeenvolgende jaren 2.1.3 Beloningsbeleid 2.1.4 Bezettingsoverzicht 2.1.5 Vermogensbeleid en beleggingsbeleid 2.2 Terugblik en perspectief 2.3 Vooruitblik 2.4 Begroting 2010 3 Verslag Raad van Toezicht 3.1 Samenstelling Raad van Toezicht 3.2 Vergaderingen Raad van Toezicht 3.3 Verantwoordingsverklaring CBF 4 Kerntaken 4.1 Invloed uitoefenen 4.1.1 Bewuster houden van dieren 4.1.2 Respect voor ieder dier 4.1.3 Diervriendelijker consumeren en ondernemen 4.1.4 Betere regels, kwalitatieve handhaving en adequater straffen 4.2 Dierennoodhulp 4.2.1 Asielcijfers 4.2.2 Stimuleren van kwaliteit en continuïteit 4.2.3 (Financiële) ondersteuning 4.2.4 Ondersteuning nieuwbouwinitiatieven 4.3 Toezicht dierenwelzijn 4.3.1 Trends en ontwikkelingen 4.3.2 Kort overzicht van alle activiteiten en interpretatie daarvan 5 Corporate communicatie & fondsenwerving 5.1 Corporate communicatie 5.2 Fondsenwerving 6 PRO DIER 6.1 Inleiding 6.2 Activiteiten 2009 6.3 PRO DIER in de lijn 5 8 9 10 12 15 16 16 19 19 20 22 22 25 25 32 33 34 35 37 38 38 42 44 45 45 45 46 49 49 50 52 52 52 53 3
7 Service interne organisatie 7.1 Personeel & Organisatie 7.2 Opleidingen 7.3 Financiën & Controle 7.4 Planning & Controle cyclus 7.5 ICT-projecten 7.6 Helpdesk 7.7 Gehoorzame Huishond-scholen 7.8 Externe oriëntatie 7.9 Gemeentelijke lobby 7.10 Standpunten en beleid 8 Sociaal jaarverslag 8.1 Algemeen 8.2 Medezeggenschap 8.3 Bestuursmodel en management 8.4 Personeelsbeleid 8.4.1 Functiewaardering gezondheidszorg (FWG) 8.4.2 Personeelshandboek 8.4.3 Introductieprogramma 8.4.4 Thuiswerkbeleid 8.4.5 Scholingsplan 8.4.6 Richtlijn exitinterviews 8.4.7 SDB*HRM-systeem 8.4.8 Arbeidsvoorwaarden 8.5 Organisatie landelijke Vereniging en LID 8.5.1 Arbeidsomstandigheden 8.5.2 Geweld 8.5.3 Bedrijfshulpverlening 8.5.4 Ziekteverzuim 8.5.5 Bedrijfsopvang 8.6 Bezetting Verenigingsbureau en LID per 31/12/2009 9 Verkorte financiële verantwoording per 31 december 2008 9.1 Balans 9.2 Staat van baten en lasten 9.3 Kasstroomoverzicht Bijlage 1: Klachtenafhandeling Bijlage 2: Jaarverslag ondernemingsraad Bijlage 3: Jaarverslag Commissie van Beroep 54 54 54 55 55 56 56 56 57 57 57 58 58 58 59 59 59 59 59 59 59 59 60 60 61 61 61 62 62 63 63 64 66 66 68 69 70 72 73 1. Inleiding De Nederlandse Vereniging tot Bescherming van Dieren (kortweg Dierenbescherming) is met ca. 200.000 leden en donateurs, duizenden actieve vrijwilligers en 64 lokale afdelingen de grootste organisatie van ons land die opkomt voor de belangen van alle dieren. Bijvoorbeeld door de bioindustrie aan de kaak te stellen en diervriendelijke systemen te steunen. Door in samenwerking met de Landelijke Inspectiedienst Dierenbescherming dierenmishandeling en -verwaarlozing aan te pakken. Of door hulp te bieden aan dieren in nood, zoals het jaarlijks opvangen van tienduizenden dakloze huisdieren. Dat gebeurt via de asielen die een relatie hebben met de Dierenbescherming. De Dierenbescherming ijvert in samenwerking met Eurogroup for Animals ook hard voor verbetering van de (Europese) wetgeving en stimuleert diervriendelijker (koop) gedrag. Tot slot werkt zij hard aan voorlichting en educatie van de jeugd door middel van haar jeugdclub Kids for Animals. De Dierenbescherming draagt het CBF-keur voor goede doelen. Uitgangspunt en doelstelling De Dierenbescherming gaat bij haar belangenbehartiging uit van de eigen waarde van het dier, los van de nutswaarde die het dier voor mensen mag bezitten. Dieren horen met respect behandeld te worden als zelfstandige wezens met gevoelens, bewustzijn en integriteit. Daarnaast zijn vooral de gezondheid en het welzijn van het individuele dier van groot belang. Met dit uitgangspunt, de erkenning van de eigen waarde van dieren, komt de Dierenbescherming actief op voor de belangen van alle dieren. Ons doel is een diervriendelijke maatschappij, waarin mens en dier in harmonie met elkaar leven. Visie In de samenleving die de Dierenbescherming nastreeft, geeft de mens duurzame invulling aan welzijn, gezondheid en integriteit van ieder dier. Missie Het beschermen van dieren door het verlenen van noodhulp, het handhaven van welzijn en het beïnvloeden van de samenleving. Kerntaken Dierennoodhulp (o.a. opvang dieren) Toezicht dierenwelzijn (inspectiewerk) Politieke beïnvloeding (politieke lobby) Maatschappelijke beïnvloeding (o.a. (publieks)voorlichting ) Werkwijze Om haar doelstellingen te bereiken zoekt de Dierenbescherming de dialoog. Zo zijn wij voortdurend in gesprek met overheid, politiek, bedrijfsleven en andere belangenorganisaties. In die 4 5
dialoog proberen wij hen te overtuigen met argumenten gebaseerd op feiten, wetenschappelijke inzichten en ethische overwegingen. De Dierenbescherming heeft erkende deskundigheid op het gebied van dierenwelzijn. Vanuit die deskundigheid dragen wij structurele en haalbare oplossingen aan. Zo nodig zetten wij onze mening kracht bij door actie te voeren. Meestal op ludieke wijze, zo nodig wat meer confronterend. organogram Vrijwilligersorganisatie De Dierenbescherming is een vrijwilligersorganisatie bij uitstek. Op dit moment zijn er vele duizenden vrijwilligers voor het welzijn van dieren in touw. Onder meer als bestuurslid, inspecteur, jeugdbegeleider, collectant, standwerker, asielmedewerker, chauffeur op de ambulance of pr-medewerker. Raad van Toezicht per 31 december 2009 Dhr. Ir. P. Smits, voorzitter Dhr. P. Buisman, vice-voorzitter Mw. mr. E.A.M. Donders, secretaris Mw. J. Sprangers, (tot 1.9.2009) Mw. A. Christophe, lid Mw. Mr. E.A.M. Donders Dhr. Dr. Ir. E.D. Ekkel (vanaf 15.11.2009) Dhr. M. de Vries, lid Algemene Vergadering Nederlandse Vereniging tot Bescherming van Dieren Raad van Toezicht Bestuurder-Algemeen Directeur Dierenbescherming Stichting Landelijke Inspectiedienst Dierenbescherming Stichtingsbestuur Asielen Directeur Landelijke Inspectiedienst Dierenbescherming Afdelingen Dierenambulancediensten Bestuur 31 december 2009 Dhr. F.C. Dales, algemeen directeur Personeelszaken Directiestaf (Beleids-)ondersteuning Secretariaat De Dierenbescherming werd in 2009 financieel gesteund door: De Nationale Postcode Loterij Financiën & Control Inspectie Dank aan de Nationale postcode loterij De Dierenbescherming krijgt geen overheidssubsidie. We zijn dus volledig aangewezen op leden, donateurs, sponsors en financiers. De Dierenbescherming is dan ook erg blij met de uitstekende jarenlange samenwerking (sinds1996) met, alsmede de jaarlijkse bijdrage van de Nationale Postcode Loterij. In 2009 hebben we 1,8 miljoen euro van de Postcode Loterij ontvangen. De Postcode Loterij heeft als missie om goede doelen te steunen die werken aan een groene en rechtvaardige wereld. In 2009 keerde de loterij ruim 256 miljoen euro uit aan 75 organisaties die zich inzetten op de werkterreinen natuur en milieu, ontwikkelingssamenwerking, mensenrechten en sociale cohesie in Nederland. Net als voorgaande jaren staat de Dierenbescherming op het Goede Doelen Platform van de website van de Postcode Loterij. Zonder deze loterij zouden we vele van onze initiatieven niet kunnen realiseren. Beleid, Dier & Maatschappij Communicatie & Fondsenwerving Asielen & Afdelingen Intake & Service 6 7
2. Bestuursverslag De sterke landelijke en regionale ontwikkeling van de Dierenbescherming ging in 2009 gestaag voort. Parallel daaraan namen onze zichtbaarheid, herkenbaarheid en strijdvaardigheid dit jaar opnieuw toe. We zijn op de goede weg en dat is ook nodig. Anno 2009 zijn er nog talloze dierenwelzijnskwesties die op een adequate aanpak wachten. Dat we op de goede weg zijn, werd nog eens duidelijk onderstreept door het feit dat wij in juni door het Agrarisch Dagblad en het blad Distrifood op basis van gezamenlijk onderzoek werden uitgeroepen tot de maatschappelijke organisatie met de meeste invloed op de voedselketen. Dat is iets om trots op te zijn, maar dat niet alleen. Het is ook een duidelijk signaal dat de aanpak van de Dierenbescherming werkt en daar zijn we blij mee. Een belangrijke rol hierbij speelde uiteraard ons Beter Leven kenmerk, dat dit jaar een landelijke zegetocht maakte en dat inmiddels op vele diervriendelijk(er) geproduceerde artikelen prijkt. We noemen in dit verband het diervriendelijker geproduceerde kalfsvlees van de VanDrie Group, s werelds grootste producent van kalfsvlees, en uiteraard de vlees- en zuivelproducten onder het nieuwe eigen merk van Albert Heijn, puur&eerlijk. Een geweldige stap voorwaarts! Vermeldenswaard is ook dat we dit jaar als eerste organisatie in de geschiedenis het welzijn van paarden in Nederland hebben aangekaart en hoog op de agenda hebben weten te krijgen. Dat was hard nodig, want het aantal meldingen over verwaarlozing en mishandeling van paarden en pony s die de laatste jaren bij de Landelijke Inspectiedienst Dierenbescherming binnenkwamen, was alarmerend. Belangrijkste oorzaak is simpelweg onwetendheid. Onze Paardencampagne in 2009 was dan ook gericht op voorlichting over verzorging, huisvesting en weidegang van paarden. Olympisch kampioene Anky van Grunsven gaf in maart het startsein voor een campagne die uiteindelijk ook onder paardenliefhebbers enthousiast werd ontvangen. Voorts lukte het ons glansrijk om Vergeten Dierendag (5 oktober) op de kaart te zetten. We deden dat onder meer door middel van een geslaagde actie op de Dam in Amsterdam. Daarbij maakten bekende Nederlanders zoals Ruud de Wild en Georgina Verbaan een dierentekening op de handen van voorbijgangers, daarmee symboliserend dat de Dierenbescherming opkomt voor vergeten dieren. Dit zijn dieren die nergens op hoeven te rekenen op de traditionele Dierendag (4 oktober), noch op de andere dagen van het jaar: proefdieren, dieren in de vee-industrie, mishandelde en verwaarloosde dieren. Onze ijzersterke TV-spot, waarin uitsluitend papieren dieren voorkwamen, kreeg in december een uitzendverbod (niet vóór 20.00 uur s avonds) opgelegd door de Reclame Code Commissie. Reden was dat hij te schokkend zou zijn voor jonge kinderen. Deze uitspraak hebben wij aangevochten tot in 2010, helaas tevergeefs. Er gebeurde natuurlijk nog veel meer, te veel om hier uitputtend te benoemen. We noemen in vogelvlucht het geslaagde burgerinitiatief van onze afdeling Noord-Holland Noord tegen de bouw van megastallen in de provincie; de start, in mei, van een speciale website voor asieldieren, www.ikzoekbaas.nl, die inmiddels duizenden bezoekers per week trekt; diverse activiteiten in het kader van de HIER-klimaatcampagne; de erkenning van inmiddels 33 asielen en de aanstelling van zo n 55 dierenwethouders. Uiteraard mag de Landelijke Inspectiedienst Dierenbescherming hier niet onvermeld blijven, die met een lange reeks acties, inbeslagnemingen en reddingen weer sterk bijdroeg aan het welzijn van dieren. 2.1 Financieel verslag algemeen De Dierenbescherming is een naar Nederlands recht opgerichte vereniging met volledige rechtsbevoegdheid die realisering van haar charitatieve doelstellingen door middel van fondsenwerving een beroep doet op de publieke offervaardigheid. De Dierenbescherming heeft een ANBI-status en draagt het CBF-keurmerk. Daarom legt de Dierenbescherming financiële verantwoording af in haar jaarverslag, waarbij zij zo veel mogelijk rekening houdt met de richtlijnen voor fondsenwervende instellingen, de Richtlijn Jaarverslaggeving 650 (herzien 2007) en van het CBF-keur waarin principes van de Code Goed Bestuur voor Goede doelen opgenomen zijn. 8 9
2.1.1 Toelichting op afwijkingen realisatie versus begroot (x E 1.000) Realisatie Begroting verschil 2009 2009 r - B Stg. Dierentehuis Nieuwe Waterweg. Tot slot zijn de contributies over het jaar 2009 met E 397.000 hoger uitgepakt dan begroot, door een stijging in het aantal volwassen leden die gemiddeld meer hebben bijgedragen. De baten uit beleggingen zijn ten opzichte van de begroting E 1.455.000 hoger. Na de beurscrisis van 2008 is het herstel sneller geweest dan aanvankelijk verwacht. Baten Baten uit eigen fondsenwerving Baten uit acties derden Vergoedingen wettelijke taken Baten uit beleggingen Opbrengsten DA en DOC s Overige baten Totale Baten Lasten Besteed aan doelstellingen Dierennoodhulp Toezicht dierenwelzijn Maatschappelijke beïnvloeding Beïnvloeding overheidsbeleid Werving baten Kosten eigen fonsenwerving Kosten acties derden Kosten van beleggingen Beheer en administratie Kosten beheer en administratie Totale lasten Resultaat 22.607 16.316 6.291 2.076 2.013 63 5.273 5.364 91 2.422 967 1.455 5.580 5.848 268 1.482 575 907 --------------- --------------- --------------- 39.440 31.083 8.357 17.083 14.993 2.090 3.138 4.302 1.164 5.580 5.210 370 866 846 20 --------------- --------------- --------------- 26.667 25.351 1.316 3.573 3.750 177 21 5 16 69 79 10 --------------- --------------- --------------- 3.663 3.834 171 7.559 7.673 114 --------------- --------------- --------------- 37.889 36.858 1.031 --------------- --------------- --------------- 1.551 5.775 7.326 Tevens zijn de overige baten E 907.000 hoger dan begroot als gevolg van toenemende inspanningen op regionaal niveau om dierennoodhulp en dierenwelzijn te promoten. De geplande toename van dierenopvang is niet gerealiseerd, waardoor de opbrengsten van Dierenambulances (DA s) en Dierenopvangcentra (DOC s) achterblijven ten opzichte van de begroting. Lasten: In het verslagjaar 2009 is ten opzichte van de begroting E 1.031.000 meer uitgegeven, waarvan E 1.316.000 aan de doelstellingen. Dit heeft vooral te maken met de toenemende investeringen in het voorbereiden en uitvoeren van nieuwbouwprojecten. In 2009 is er E 370.000 meer besteed dan begroot op het gebied van maatschappelijke beïnvloeding. Om de voortgang en succes te garanderen is meer geïnvesteerd in het Beter Leven kenmerk voor de bio-industrie en pluimvee. Baten: De extra baten uit eigen fondsenwerving van E 6.291.000 ten opzichte van de begroting zijn voornamelijk toe te rekenen aan hogere baten uit nalatenschappen ter grootte van E 3.965.000. Verder zijn de giften en fondsenwervende acties E 1.630.000 hoger uitgekomen dan begroot. Dit komt voornamelijk door extra giften die geworven zijn voor het nieuwbouwproject van 10 11
2.1.2 Toelichting op afwijkingen realisaties opeenvolgende jaren (x E 1.000) Realisatie Realisatie verschil 2009 2008 R2009-R2008 De baten uit acties van derden zijn E 497.000 lager dan in 2008. Over 2009 is onder meer vanuit de Nationale Postcode Loterij 10 procent minder bijgedragen; E 1.8 miljoen i.p.v. E 2 miljoen en er zijn geen extra baten voor het project HIER II binnengekomen. Ten opzichte van 2008 zijn de baten uit beleggingen E 5.257.000 hoger door een verbetering van het beursklimaat. Baten Baten uit eigen fondsenwerving Baten uit acties derden Vergoeding wettelijke taken Baten uit beleggingen Opbrengsten DA en DOC s Overige baten Totale Baten Lasten Besteed aan doelstellingen Dierennoodhulp Toezicht dierenwelzijn Maatschappelijke beïnvloeding Beïnvloeding overheidsbeleid Werving baten Kosten eigen fonsenwerving Kosten acties derden Kosten van beleggingen Beheer en administratie Kosten beheer en administratie Totale lasten Resultaat 22.607 21.861 746 2.076 2.573 497 5.273 5.301 28 2.422 2.835 5.257 5.580 5.800 220 1.482 115 1.367 --------------- --------------- --------------- 39.440 32.815 6.625 17.083 14.898 2.185 3.138 3.753 615 5.580 5.534 46 866 828 38 --------------- --------------- --------------- 26.667 25.013 1.654 3.573 2.450 1.123 21 89 68 69 35 34 --------------- --------------- --------------- 3.663 2.574 1.089 7.559 6.747 812 --------------- --------------- --------------- 37.889 34.334 3.555 --------------- --------------- --------------- 1.551 1.519 3.070 De overige baten zijn toegenomen met E 1.367.000 doordat de afdelingen Limburg, West- Alblasserwaard en Stichting Dierenopvangcentrum Waterland extra inkomsten hebben ontvangen voor nog te bouwen dierenasielen/dierenwelzijnscentra. Lasten: De totale lasten met betrekking tot doelstellingen zijn ten opzichte van 2008 met E 1.654.000 gestegen. Dit heeft voornamelijk te maken met de investeringen in de planning en uitvoer van nieuwbouwprojecten. Als gekeken wordt naar de verdelingen op de hier opvolgende grafieken zien we de volgende opvallende stijgingen ten opzichte van het jaar 2008: Kosten eigen fondsenwerving: dit heeft te maken met het toekennen van onder meer E 677.000 extra voor zeer gerichte campagnes voor ledenbehoud volwassenen, wat heeft geresulteerd in de aanvoer van 5 procent nieuwe leden (inclusief introductieleden). Ook op regionaal niveau zijn er meer inspanningen gedaan om de slaagkans van werving, waaronder collectes, te vergroten. Dierennoodhulp: er is E 953.000 extra geïnvesteerd in onder meer het Klimaatproject HIER, kwaliteitsverbetering asielen en nieuwbouw ontwikkelingen Dierenwelzijncentra. Allemaal in het kader van Regionalisering en Professionalisering (PRO DIER). Landelijk is geïnvesteerd in verschillende nieuwbouwprojecten die moeten voldoen aan de criteria conform het programma Nieuwe Stijl Asielen. Kosten Beheer & Administratie: in 2009 zijn meer inspanningen gedaan om landelijk de randvoorwaarden in de bedrijfsvoering aan te scherpen en te verbeteren. Vooruitlopend op fusietrajecten en de opstart van NSA s zijn de directe kosten B&A dus toegenomen. Met ingang van 2009 is de toerekening van kosten voor beheer & administratie verfijnd en vindt ook op lokaal niveau al een toerekening plaats. Voorheen werden de kosten van afdelingen en asielen vrijwel volledig als directe kosten doelstellingen beschouwd. Baten: De baten uit eigen fondsenwerving zijn ten opzichte van 2008 met E 746.000 gestegen als gevolg van het toenemend aantal volwassen leden die gemiddeld meer hebben bijgedragen dan in 2008. Daarnaast is er sprake van een toenemend bedrag voor wat betreft nalatenschappen, en een toenemende inspanning op het gebied van regionale fondsenwerving ten behoeve van dierennoodhulp en dierenwelzijn. 12 13
Absolute besteding per doelstelling X E 1.000 Relatieve besteding per doelstelling 40.000 100% 35.000 7.559 90% 19,96% 19,70% 30.000 25.000 20.000 3.573 856 5.580 3.138 6.747 2.450 828 5.534 80% 70% 60% 50% 9,44% 2,29% 14,74% 8,29% 7,15% 2,42% 16,16% 10,96% 15.000 3.753 40% 30% 10.000 17.083 14.898 20% 45,11% 43,50% 5.000 10% 0 2009 2008 0% 2009 2008 Dierennoodhulp Toezicht dierenwelzijn Maatschappelijke beïnvloeding Beïnvloeding overheidsbeleid Kosten eigen fondsenwerving Kosten beheer en administratie Dierennoodhulp Toezicht dierenwelzijn Maatschappelijke beïnvloeding Beïnvloeding overheidsbeleid Kosten eigen fondsenwerving Kosten beheer en administratie *) In deze staafdiagrammen ontbreken kosten beleggingen (0,10% in 2008 vs 0,18% in 2009) en kosten acties derden (0,26% in 2008 vs 0.06% in 2009) omdat deze te gering zijn om grafisch weer te kunnen geven. 2.1.3 Beloningsbeleid De VFI heeft als onderdeel van de Code Goed Bestuur de Adviesregeling voor Beloning Directeuren van Goede Doelen opgesteld, waarmee wordt beoogd de beloning voor directeuren bij goede doelen transparant te maken en te normeren. In 2009 heeft de remuneratiecommissie van de Dierenbescherming onderzoek gedaan en een voorstel uitgebracht voor het toepassen van de Adviesregeling voor Beloning Directeuren van Goede Doelen van de VFI. Dit advies is in 2009 toegepast. bezoldigingen en vergoedingen Op de werknemers van de Landelijke Vereniging is de CAO Ziekenhuizen van toepassing, behalve op de directeur. Diens bezoldiging is geregeld conform richtlijnen van de VFI. 14 15
bezoldiging directie Bij de Dierenbescherming is een algemeen directeur/bestuurder in dienst, die de dagelijkse leiding heeft over de organisatie. Het totale brutosalaris over 2009 inclusief vakantietoeslag en eindejaarsuitkering bedroeg E 129.000. Als onderdeel van de honorering is in 2009 ook een leaseauto ter beschikking gesteld en wordt het werkgeversdeel van het pensioen en sociale premie betaald. nevenfuncties van de algemeen directeur/bestuurder lid Raad van Toezicht Provinciale Bibliotheek Service Centrum lid Raad van Toezicht Vereniging Openbaar Onderwijs-Facilitair voorzitter Eurogroup for Animals vergoedingen aan de leden van de raad van toezicht In 2009 ontvingen alle bestuursleden samen een vergoeding van totaal E 4.000 (2008: E 5.000) voor de door hen gemaakte reis-, verblijf- en representatiekosten. Noch aan de algemeen directeur/bestuurder noch aan de leden van de Raad van Toezicht zijn leningen, voorschotten of garanties verstrekt. De leden van de Raad van Toezicht ontvangen geen bezoldiging voor hun toezichthoudende rol. 2.1.4 Bezettingsoverzicht In navolgend overzicht is de gemiddelde bezetting (in fulltime equivalenten) ingedeeld in groepen binnen de organisatie weergegeven over de jaren 2008 en 2009: 2009 2008 VB Directie en staf 6,8 4,6 Personeelszaken 2,9 3 Financiën & Controle 14,2 10 Beleid, Dier & Maatschappij 11,4 10,6 Communicatie & Fondsenwerving 17,1 12,5 Asielen & Afdelingen 16,5 16,2 PRODIER 4,8-73,7 56,9 LID Directie en staf 4,81 5,09 Inspectie 14,94 13,98 Intake en Service 10,21 7,73 30,0 26,8 Afdelingen en Asielen 298,0 266,0 298,0 266,0 Totaal 401,7 349,7 2.1.5 Vermogensbeleid en beleggingsbeleid In het verslagjaar is het in 2008 goedgekeurde vermogensbeleid, waarin ons beleggingsbeleid is geïntegreerd, toegepast. In ons vermogens- en beleggingsbeleid is rekening gehouden met uitgangspunten Reserves en Beleggingsbeleid, ontleend aan de VFI-code Reserves Goede doelen die in de eisen van het CBF-keur opgenomen zijn. De formulering voor een bestemmingsreserve of een bestemmingsfonds is volledig overgenomen en toegepast. De continuïteitsreserve dient voor dekking van risico s voor de korte termijn en als buffer om zeker te stellen dat onze instelling ook in de toekomst aan haar verplichtingen ten opzichte van het doel en de kerntaken kan voldoen. continuïteitsreserve De continuïteitsreserve van de Dierenbescherming heeft ten doel om de kosten werkorganisatie te kunnen dekken. De hoogte van de continuïteitsreserve mag maximaal 1,5 maal deze kosten bedragen. Qua beleid is vastgesteld dat een maximum van 1 wordt aangehouden om daarmee het bedrag dat niet aan de doelstelling wordt besteed zo laag mogelijk te houden. Ultimo 2009 is de verhouding: 0,73 (Continuïteitsreserve (E 7.188.000) / kosten werkorganisatie (E 9.824.000)). De CBF-norm voor de continuïteitsreserve van maximaal 1,5 maal de jaarlijkse kosten van de werkorganisatie wordt als toetsingcriterium gehanteerd. Tot 2008 hanteerde het CBF als grondslag de jaarlijkse Kosten werkorganisatie. Met deze grondslag is in ons meerjarenbeleidplan 2010-2014 rekening gehouden, waarbij als norm voor de continuïteitsreserve een ambitieuze factor van circa eenmaal de jaarlijkse kosten werkorganisatie wordt gehanteerd. De wijze waarop wij het vermogen beleggen, wordt voor een groot deel bepaald door het te bestemmen vermogen voor onze doelstellingen, activiteiten en de continuïteit van de organisatie. Tussen bestemmen en daadwerkelijk besteden van reserves en fondsen kan enige tijd verstrijken. Uitgaande van het in stand houden van de waarde van de hoofdsom en bescherming tegen inflatie, worden de gelden voor langere of kortere tijd beheerd. In het verslagjaar is het in 2008 ingezette beleid van minimaliseren van het belang in aandelen en beleggingsfondsen in onze portefeuille succesvol gereduceerd tot nihil per 31-12-2009. Ter bescherming van de hoofdsom en ter bescherming tegen inflatie heeft een verschuiving in de portefeuille plaatsgevonden met een hogere weging voor obligaties, inflation notes en deposito s. De andere belangrijke elementen uit ons beleggingsbeleid zijn: diervriendelijk beleggen; duurzaam beleggen uitgaande van de fasering van de realisatie van onze doelstelling in het meerjarenbeleidplan; ten minste de waarde van de hoofdsom in stand houden en beschermen tegen inflatie; streven naar een jaarlijks positief totaal rendement van tussen de 3 en 5 procent; de opbrengst van de rendementen te gebruiken ter dekking voor exploitatielasten; in jaren waarbij een hoger rendement wordt behaald, een egalisatiereserve opbouwen ter dekking van incidentele lagere rendementen; bij de verdeling van de portefeuille over de beleggingscategorieën aandelen, obligatie en liquiditeiten, ter bekostiging van de doelstellingsactiviteiten flexibiliteit inbouwen door rekening te houden met de termijn waarover de beleggingen beschikt dient te worden; Treasury en Cashmanagement als een integraal onderdeel opgenomen in ons handboek Administratieve organisatie en Interne controle. 16 17
reserves en fondsen De verdeling van reserves en fondsen vormt onderdeel van ons vermogensbeleid. Het totaal aan reserves en fondsen per 31 december 2009 kwam uit op E 72.870.000. Gelden waaraan de Raad van Toezicht een specifieke bestemming heeft gegeven, worden toegevoegd aan een bestemmingsreserve; uitgaven van deze gelden worden ten laste van de bestemmingsreserve gebracht. Het saldo dat resteert na verwerking van de mutaties in de bestemmingsfondsen en bestemmingsreserves, wordt toegevoegd of onttrokken aan de continuïteitsreserve. vermogensbeleid toegelicht De uitwerking van het vermogensbeleid over de periode 2008 tot en met 2009 treft u in het vervolg aan. Ter vergelijking is zowel de relatie continuïteitsreserve met de kosten werkorganisatie, als de relatie continuïteitsreserve met de uitvoeringskosten opgenomen. Balans- / exploitatiepost 2009 2008 Mutatie 2009-2008 Continuïteitsreserve 21.056 16.648 4.408 Bestemmingsreserves 42.432 43.694 1.262 --------------- --------------- ------------------------------ Totale reserves 63.488 60.342 3.146 Bestemmingsfondsen 9.382 10.919 1.537 --------------- --------------- ------------------------------ Totaal reserves en fondsen 72.870 71.261 1.609 Beleggingen (aandelen en obligaties) 22.332 17.902 4.330 Liquide Middelen 25.926 32.373 6.447 Kosten werkorganisatie 28.186 22.312 5.874 Omvang continuïteitsreserve in relatie tot de kosten werkorganisatie 0,75 0.75 - Doordat het resultaat over 2009 positief is uitgekomen, is per saldo een hoger bedrag toegevoegd aan de reserves waar tegenover uit de fondsen meer is besteed aan onder andere nieuwbouwprojecten. Hierdoor is de rato van 0,75 in 2009 gelijk gebleven ten opzichte van 2008. De Dierenbescherming voldoet vanaf 2007 aan het CBF-criterium van maximaal 1,5 maal de kosten werkorganisatie. 2.2 Terugblik en perspectief In 2009 is de Dierenbescherming weer veelvuldig in de media vertegenwoordigd geweest. De volgende gebeurtenissen springen eruit, we noemen ze in vogelvlucht: l LID haalt meer dan 500 verwaarloosde dieren weg uit Oss in een samenwerkingsverband met de gemeente Oss, de GGD, Maatschappelijk Werk en Dierenbescherming Nijmegen/Maasland (januari) l het Beter Leven kenmerk komt op kalfsvlees van de VanDrie Group (januari) l aftrap van de paardencampagne door Anky van Grunsven (maart) l EU-handelsverbod diergeteste cosmetica (maart) l Joost Eerdmans van Capelle a/d IJssel is de vijftigste dierenwethouder van Nederland (maart) l Burgerinitiatief Stop veefabrieken in Noord-Holland tegen megastal in Middenmeer is succesvol (maart) l Lef in het Lab -prijs gaat naar dr. Conchita Callant Cransveld van het innovatieprogramma ASAT (Assuring Safety Without Animal Testing) (april) l LID haalt 27 honden weg in Wierden (mei) l Campagne Ik Zoek Baas van start met Milika Peterzon van SBS6 Hart van Nederland (mei) l Dierenbescherming uitgeroepen tot invloedrijkste maatschappelijke organisatie als het gaat om de voedselketen (juni) l Tweede Kamer stemt vóór verbod nertsenfokkerij (juni) l een verbod op het gebruik van elektrische waterbaden om kippen te verdoven voor de slacht (juli) l Nationaal Kenniscentrum Alternatieven voor Dierproeven ingesteld (juli) l LID haalt 154 honden weg bij handelaar in Oisterwijk (september) l het Beter Leven kenmerk op de vlees- en zuivelproducten van het eigen merk van Albert Heijn onder de naam puur&eerlijk l Viering van Vergeten Dierendag met manifestatie op de Dam in Amsterdam (oktober) l het asiel in Hengelo is het 33e asiel met een officiële erkenning van de Dierenbescherming (oktober) l protest tegen het afmaken van gezonde geiten in het kader van de Q-koorts (december) l Reclame Code Commissie verbiedt uitzending spotje Vergeten Dierendag voor 20.00 uur (december). 2.3 Vooruitblik In 2010 blijft de Dierenbescherming zich focussen op de volgende aandachtsgebieden, waarbij onze vier kerntaken (Dierennoodhulp, Toezicht op dierenwelzijn, Maatschappelijke Beïnvloeding en Politieke Beïnvloeding) als uitgangspunt dienen: Misstanden op het terrein van dierenwelzijn actiever zichtbaar maken. Actiever op de actualiteit reageren. Zelf actiever punten op de maatschappelijke agenda plaatsen. Bepleiten dat er nóg meer gemeenten overgaan tot het benoemen van wethouders met dierenwelzijn in hun portefeuille. Meer gericht op het versterken van de eigen organisatie zijn de volgende drie hoofdlijnen: Versterking van het merk Dierenbescherming, denk aan het vergroten van onze zichtbaarheid, corporate campagnes en met name het continueren van onze bewustwordingscampagne over het verantwoord houden van paarden. Versterking van de interne organisatie, denk aan het omvangrijke regionaliserings- en professionaliseringsproject PRO DIER, projectmatig werken en een sterk verbeterde methodiek van planning en controle. Versterking van de fondsenwerving, waarbij we voldoen aan de eisen en richtlijnen van het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF), goede banden onderhouden met de Vereniging van Fondsenwervende Instellingen (VFI) en waarbij uiteraard de Code Wijffels voor goed bestuur leidend is. 18 19
X E 1.000 Begroting 2010 Begroting 2009 Baten Baten uit eigen fondsenwerving 17.614 16.316 Baten uit acties derden 2.232 2.013 Vergoedingen wettelijke taken 5.764 5.364 Baten uit beleggingen 790 967 Opbrengsten DA en DOC s 5.323 5.848 Overige baten 398 575 --------------- --------------- Totale Baten 32.121 31.083 2.4 Begroting 2010 In 2009 had het bestuur op het niveau van het Verenigingsbureau besloten om E 4.200.000 extra uit te geven (uit de reserves) aan het professionaliseren van de Dierenbescherming. De gestelde doelen zijn gehaald en hebben tevens geleid tot een toename in de baten eigen fondsenwerving. Met name bij nalatenschappen en legaten zien wij E 8.336.000 meer dan begroot. Hierdoor zien we dat met actief beleid en door concrete resultaten meer aanspraak gemaakt kan worden op geldelijke bijdragen uit de samenleving. Om de grote professionaliseringsslag in 2010 voort te zetten is aan de AV voorgesteld om naast de goedgekeurde begroting voor 2010 een groot deel van het herbestemde resultaat 2009 in 2010 aan te wenden voor: PRO DIER: ondersteuning en deskundigheidsbevordering afdelingen; nieuwbouw Dierenbeschermingscentra: afdelingen vragen ondersteuning; upgrade telemarketing; gebleken is dat dit wordt terugverdiend; kwaliteitsslag bestuursrecht LID: het gaat om het verhalen van kosten op de eigenaren; dit moet procedureel goed lopen; kwaliteitsverbetering van werkprocessen bij het Verenigingsbureau ter verbeteringen en uitbreidingen ICT-infrastructuur, Personeel & Organisatie, Ledenadministratie en Finance & Control. Er zal geïnvesteerd worden in meerdere nieuwbouwprojecten en verbetering van huisvesting waarbij rekening gehouden is met personeelsuitbreiding. Het is met name zaak dat op beleidsniveau bepaalde cruciale functiegebieden gaan bestaan uit betaalde krachten. De stijging van ruim 17 procent aan personeelskosten en 52 procent stijging aan huisvestingskosten die toegerekend worden aan de kerntaak dierennoodhulp verklaart de 20 procent stijging ten opzichte van het jaar 2009. In 2009 zijn investeringen ter verbetering op het gebied van fondsenwerving gedaan. Door het bundelen van krachten en samenwerking binnen de Dierenbescherming in 2010 verwachten we dat de inspanningen gehandhaafd blijven en dat de baten met ongeveer 3 procent zullen stijgen ten opzichte van 2009. Lasten Besteed aan doelstellingen Dierennoodhulp 18.042 14.993 Toezicht dierenwelzijn 4.649 4.302 Maatschappelijke beïnvloeding 5.309 5.210 Beïnvloeding overheidsbeleid 901 846 --------------- --------------- 28.901 25.351 Werving baten Kosten eigen fondsenwerving 3.138 3.750 Kosten acties derden 131 5 Kosten van beleggingen 5 79 --------------- --------------- 3.274 3.834 Beheer en administratie Kosten beheer en administratie 6.844 7.673 --------------- --------------- Totale lasten 39.019 36.858 --------------- --------------- Resultaat 6.898 5.775 Resultaatbestemming Toevoeging/onttrekking aan: Continuïteitsreserve 2.119 944 Bestemmingsreserves 2.857 2.938 Bestemmingsfondsen 1.922 1.893 --------------- --------------- 6.898 5.775 20 21
3. Verslag Raad van Toezicht Rooster van aftreden Het rooster van aftreden ziet er als volgt uit: 2012 Dhr. mr. M. de Vries (niet herkiesbaar) 2012 Mevr. drs. A. Christophe (niet herkiesbaar) 2010 Dhr. P. Buisman (herkiesbaar) 2012 Mevr. mr. E.A.M. Donders (herkiesbaar) 2013 Dhr. dr. E.D. Ekkel (herkiesbaar) Overzicht hoofd- en nevenfuncties van de leden: Het doel van dit verslag is het afleggen van verantwoording door de Raad van Toezicht aan de leden van de vereniging voor onze activiteiten in het afgelopen jaar. Dit verslag is één van de elementen behorende bij de spelregels van goed bestuur. De code Goed Bestuur maakt met ingang van 1 januari 2008 onderdeel uit van de CBF-richtlijnen. De belangrijkste drie principes die goed bestuur inhoud geven, zijn: 1. De functie toezicht houden of goedkeuren van plannen en het kritisch volgen van de organisatie en haar resultaten zijn duidelijk gescheiden van het besturen dan wel van de uitvoering. 2. er dient continu gewerkt te worden aan een optimale besteding van middelen, zodat effectief en doelmatig gewerkt wordt aan het realiseren van onze doelstellingen. 3. streven naar optimale relaties met belanghebbenden, met gerichte aandacht voor informatieverschaffing en de inname en verwerking van wensen, vragen en klachten. 3.1 Samenstelling Raad van Toezicht De samenstelling van de Raad van Toezicht is als volgt: Voorzitter Dhr. Ir. P. Smits (tot 31.12.2009) Mevr. A. Boomsma (vanaf 29.5.2010) Vice-voorzitter Dhr. P. Buisman Leden Mevr. Drs. A. Christophe MBA Mevr. E.A.M. Donders Mevr. Drs. J.J.M. Sprangers (tot 1.9.2009) Dhr. Dr. Ir. E.D. Ekkel (vanaf 15.11.2009) Dhr. Mr. M. de Vries vacature (vanaf 1.9.2009) Dhr. Drs. P.W.A. Kasteleyn EMFC RC (vanaf 29.5.2010) De Raad van Toezicht heeft een drietal adviescommissies opgericht, waardoor zij haar toezichthoudende functie beter kan uitvoeren. Deze commissies zijn: 1. de auditcommissie; 2. de remuneratiecommissie en 3. de commissie van beroep. Dhr. Ir. P. Smits Functie(s): Lid Raad van Commissarissen Unit 4 Agresso NV Voorzitter Raad van Commissarissen Deerns NV Lid Bestuur KNVB Stichting Meer dan twee Doelen Lid Raad van Advies Fortis Mees Pierson President Commissaris RET NV Rotterdam Voorzitter Stichtingsbestuur Het Kunkelsorgel Lid Raad van Advies Ciber Nederland BV Voorzitter Stichtingsbestuur Landelijke Inspectiedienst Dierenbescherming Voorzitter van de Algemene Vereniging Radio Omroep (AVRO) Dhr. P. Buisman Hoofdfunctie: Directeur/Eigenaar TDH Consultants BV (Advies, Training, Coaching, Interim Management) Nevenfuncties: lid van de Rotterdam Jury, beoordeling van ideeën en toekennen van stimuleringspremies aan burgerinitiatieven t.b.v. sociale cohesie binnen de Gemeente Rotterdam. lid van de Raad van Toezicht van Coöperatieve Vereniging Uitvaartverzorging (CVU) te Rotterdam (40.000 leden). Onafhankelijk voorzitter van de Gezamenlijke Rekenkamercommissie voor de Gemeenten Schiedam en Vlaardingen. lid van het Hoofdbestuur van Yarden Vereniging, (Yarden Vereniging richt zich op voorlichting, zorg en begeleiding bij en rond het levenseinde, 900.000 leden). voorzitter van de Stichting Art-Imaginaire te Rotterdam (opbouw kunstverzameling op nonprofit basis). Overige activiteiten: auteur en publicist. Mevr. drs. A. Christophe MBA Hoofdfunctie: Lid van het College van Bestuur CITAVERDE College. Nevenfuncties: Voorzitter Board Dierenwelzijnscentrum Limburg. Lid Raad van Toezicht Loods Limburg. Commissaris bij KARPOS te Roermond (Kenniscentrum). Lid van Raad van Toezicht Mondriaan Zorggroep te Heerlen (GGZ Instelling). Lid Raad van Commissarissen PsyQ. Lid Dagelijks Bestuur Groene Kenniscoöperatie. Lid Platform Facilitair Management. 22 23
Mevr. Mr. E.A.M. Donders Hoofdfunctie: Commercial & Legal Director Fujitsu. Nevenfunctie: Lid Stichtingsbestuur Landelijke Inspectiedienst Dierenbescherming. Dhr. Dr. Ir. E.D. Ekkel Hoofdfunctie: Hogeschool Docent Dierenwelzijn en Dierethiek Nevenfuncties: Bestuurslid (binnenkort voorzitter) Vereniging voor Protestants Christelijk Primair. Onderwijs in de gemeente Dronten. Lid Ledenraad Rabobank Flevoland. Bestuurslid De Zonnebloem, regio Flevoland. Bestuurslid Stichting Flevolandschap. Dhr. Mr. M. de Vries Hoofdfunctie: Oprichter en mede-eigenaar Caselex.com. Oprichter en mede-eigenaar Womama Publishing vof. Nevenfuncties: Geen 3.2 Vergaderingen Raad van Toezicht De Raad van Toezicht vergaderde in 2009 zevenmaal. De algemeen directeur / bestuurder, de bestuurssecretaris en de manager Finance & Control waren bij iedere vergadering aanwezig. Eén dag hebben de leden van de Raad van Toezicht een zogenoemde beleidsdag gehouden. Naast de gebruikelijke lopende zaken, zoals de voorbereiding van de Algemene Vergaderingen, zijn de volgende besluiten genomen c.q. activiteiten uitgevoerd: Werving en benoeming van lid Raad van Toezicht in verband met de ontstane vacature. Instellen van selectiecommissie voor werving van twee vacatures in verband met beëindiging van voorzitter RvT en lid met financieel-economische oriëntatie. vaststellen vermogensbeleid dat de richting bepaalt met betrekking tot de onttrekkingen en toevoegingen aan de diverse reserves en fondsen (CBF-eis). Bewaking van de financiën op basis van maandrapportages waarin het budget 2009 is afgezet tegen de gerealiseerde baten en lasten, evenals een periodieke bijstelling van een mogelijk te behalen exploitatieresultaat over het gehele boekjaar (forecast). Behandeling diverse adviezen vanuit de auditcommissie. Kennisnemen van de belangrijkste werkzaamheden van de organisatie-eenheden aan de hand van maandrapportages. rapportages over de voortgang van het project PRO DIER (Regionalisering en Professionalisering). Fusies/liëringen van afdelingen en/of dierenopvangcentra en dierenambulances. Jaarverslag en jaarrekening 2008 van het verenigingsbureau en de geconsolideerde jaarrekening 2008. Jaarplan en begroting 2009 van het verenigingsbureau en de geconsolideerde begroting 2009. goedkeuring om te komen tot oprichting van een landelijke beheersstichting voor nieuwbouw- en/of verbouwprojecten leidend tot realisatie van dierenbeschermingscentra (incl. evt. nevenvestigingen). vaststelling Reglement Raad van Toezicht. vaststellen Reglement Remuneratiecommissie. Diverse marketing- en communicatieonderwerpen. Het tussentijds evalueren van het functioneren van de algemeen directeur/bestuurder. 3.3 Verantwoordingsverklaring CBF I Besturen en toezicht houden Binnen de instelling dient de functie toezicht houden (vaststellen of goedkeuren van plannen, en het kritisch volgen van de organisatie en haar resultaten) duidelijk gescheiden te zijn van het besturen dan wel van de uitvoering. 1. intern toezicht De Nederlandse Vereniging tot Bescherming van Dieren (Dierenbescherming) kent een toezichthoudend orgaan, te weten de Raad van Toezicht (RvT). Deze raad bestaat uit zeven personen en heeft een belangrijk deel van haar taken gedelegeerd aan het bestuur, zijnde de algemeen directeur, de heer F.C. Dales. Het bestuur is zowel beleidsinitiërend als beleidsuitvoerend. De directeur geeft leiding aan het Verenigingbureau, de uitvoerende landelijke organisatie van de Dierenbescherming, en verricht zijn werkzaamheden op basis van het Bestuur-, directie- en 24 25
managementteamreglement, waarin de taken en bevoegdheden van genoemde gremia zijn vastgelegd. Het bestuur en de directeur staan onder toezicht van de RvT. Daar de Dierenbescherming een vereniging is, wordt het hoogste orgaan gevormd door de Algemene Vergadering (AV) van de leden, zijnde de lidafdelingen. De RvT staat onder toezicht van dit orgaan en verzoekt daarom jaarlijks aan dit orgaan om decharge voor het gevoerde beleid. Daarnaast kent de Dierenbescherming een aantal commissies, te weten: a. Commissie van Beroep Dit is het onafhankelijke orgaan waar klagers in beroep kunnen gaan, wier klacht door de landelijke klachtenbehandelaar dan wel de lokale afdelings- of regioklachtencommissie niet ontvankelijk dan wel ongegrond is verklaard. b. Auditcommissie Deze commissie houdt zich bezig met de voorbereiding van het toezicht op het bestuur ten aanzien van: de inrichting en werking van de interne risicobeheersing- en controlesystemen; de financiële informatieverschaffing vanuit de Dierenbescherming aan belanghebbenden; de naleving en opvolging van aanbevelingen en opmerkingen van de accountant; de rol en het functioneren van de interne controle van de Dierenbescherming; het beleid van de Dierenbescherming met betrekking tot vermogensbeheer, financiering, fondsenwerving en belastingen; de profielschets en benoeming van de financieel manager van de Dierenbescherming; de keuze van en relatie met de accountant, met name de onafhankelijkheid, de beloning en eventuele niet-controle-werkzaamheden van de Dierenbescherming. c. Remuneratiecommissie Deze Commissie adviseert de RvT en bereidt tevens besluitvorming in de RvT voor aangaande de volgende onderwerpen: vaststellen van een profielschets en selectieprocedure voor bestuur en de RvT-leden; bindende voordrachten aan de AV tot benoeming van bestuur en RvT-leden; bezoldiging, rechtspositie, arbeidsvoorwaarden en overige honorering van het bestuur; uitvoeren van een jaarlijks functioneringsgesprek met het bestuur; jaarlijks evalueren van het functioneren van de RvT; vaststellen van een beoordelingsprocedure en kader voor het bestuur. leden zijn in staat resultaatgericht en oplossingsgericht te denken. leden hebben affiniteit met dieren en het maatschappelijk betrokken zijn. leden zijn in staat rekening te houden met de belangen van leden, de afdelingen, het personeel enoverige belanghebbenden. leden hebben voldoende tijd beschikbaar en zijn ook bereid die te besteden in het belang van het doel van de Dierenbescherming. leden hebben de bereidheid om gemeenschappelijk voor de Dierenbescherming tot het beste resultaat te komen. leden zijn in staat om zodanig te functioneren dat binnen de RvT sprake is van een goede balans. Tevens wenst de raad dat er kennis aanwezig is op de volgende terreinen: financieel economisch, governance, juridische zaken, dierinhoudelijke kennis, marketing en communicatie, personeelszaken. Voor elk van bovenstaande portefeuilles zijn aanvullende competentieprofielen opgesteld. Daarnaast is vastgesteld dat de persoonsgebonden kenmerken (bijvoorbeeld man/vrouwverhouding, leeftijd en sociale achtergrond), functiegebonden kenmerken en maatschappelijke netwerken zo breed en divers mogelijk dienen te zijn als passend is binnen het doel en de identiteit van de Dierenbescherming. Voorgaande waarborgt dat het toezicht dat door de RvT wordt uitgeoefend, de kwaliteit heeft die vereist is voor een toezichthoudend orgaan van een organisatie als de onze. Voorgaande constructie waarborgt dat de functies besturen en toezicht houden gescheiden zijn. 2. Waarborging kwaliteit Raad van Toezicht respectievelijk bestuur 2a. Raad van Toezicht Voor de leden van de RvT is een profielschets uitgewerkt. Vereiste competenties voor alle leden van de RvT zijn hieronder geformuleerd: leden onderschrijven het doel en de identiteit van De Dierenbescherming. leden hebben ervaring opgedaan met bestuurlijke processen, een toezichthoudende rol, management en/of leiding geven in een complexe en/of politieke omgeving. leden beschikken over een academisch werk- en denkniveau. 26 27
2b. Bestuur Voor het bestuur is een profielschets uitgewerkt. In deze profielschets is een viertal kenmerken gedefinieerd, te weten: bevlogenheid en deskundigheid, leiderschap, managementkwaliteiten, externe relaties/netwerkkwaliteiten. Per kenmerk zijn competenties gedefinieerd, waaraan voldaan moet worden. Voorgaande waarborgt dat het bestuur die kwaliteit heeft die is vereist voor een bestuur van een organisatie als de onze. 3. evaluatie functioneren Raad van Toezicht en bestuur De Dierenbescherming kent sinds 2006 een RvT. In 2008 is dit besturingsmodel op zichzelf geëvalueerd met behulp van een extern bureau. De resultaten van deze evaluatie zijn besproken in de AV van november 2008. Het functioneren van het bestuur c.q. de algemeen directeur, in functie getreden medio 2007, is een jaar na aantreden uitgebreid geëvalueerd. Afgesproken is dat elk half jaar aan de hand van gestelde targets een evaluatie plaatsvindt. Vanaf medio 2009 vindt jaarlijks een evaluatie van de RvT plaats. De (uitkomsten van de) evaluaties worden gebruikt bij het aanscherpen van targets, reglementen en dergelijke. Tevens vindt terugkoppeling plaats aan de AV. dan ook moeilijk een jaar houdbaar: tussentijds aanpassen om in te kunnen spelen op deze vraag is noodzakelijk. een jaarplan dient niet in beton gegoten te zijn. Inspelen op de actualiteit zou dan bijvoorbeeld niet mogelijk zijn, terwijl dit juist goed kan zijn voor het bereiken van onze doelen. Een goed voorbeeld daarvan is een financiële meevaller, eind 2009. Wij hebben toen besloten deze niet op te potten maar direct, op verantwoorde wijze, in te zetten voor onze kerntaken. Uiteraard dienen de kaders wel gerespecteerd te worden. 2. Projecten De Dierenbescherming heeft eigenlijk tot 2007 nauwelijks in projecten gewerkt, uitgezonderd projecten bij de aankoop en invoering van (ICT-) systemen en dergelijke. Echter juist omdat projectmatig werken een ideale methode is om helder te krijgen of doelen gehaald worden, is in het verslagjaar 2009 het projectmatig werken in onze organisatie geïmplementeerd. Met de hierboven genoemde verantwoording van besteding van middelen uitgaande van een meerjarenbeleidplan, jaarplannen, projecten en het eigen maken van projectmatig creëren in de gehele organisatie, om zo te komen tot een hoge mate van efficiency en effectiviteit, is de RvT van mening dat in het verslagjaar voor een belangrijk deel voldaan is aan het verantwoorden van principe 2. Met verdere vergroting en verbetering van het toezicht op besteding van middelen is rekening gehouden in het jaarplan 2010. Voorgaande afspraken waarborgen dat de werkwijze van RvT en bestuur en hun verdeling van taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden, alsmede de geëvalueerde werking ervan, leiden tot zelfreflectie, toetsing en verbeteringen. De RvT is van mening dat in het verslag voldaan is aan het gestelde in principe 1. II Besteding van de middelen De instelling dient continu te werken aan een optimale besteding van middelen, zodat effectief en doelmatig gewerkt wordt aan het realiseren van de doelstelling. 1. Meerjarenplan/jaarplannen De Dierenbescherming werkt met een meerjarenplan dat tussentijds verder vorm krijgt in jaarplannen. Het huidige meerjarenplan loopt van 2008 tot 2012. Dit meerjarenplan wordt, hoewel dit nog niet verlopen is, op dit moment herzien om de volgende redenen: De Dierenbescherming heeft in 2007 een proces van herstructurering ingezet. Doel van dit proces is om het aantal afdelingen terug te brengen en daarmee tegelijkertijd de kwaliteit van de resterende afdelingen te verhogen. Vervolgens worden ook hogere eisen aan deze afdelingen gesteld: de zogenaamde Nieuwe Stijl Afdeling moet alle doelstellingen van de Dierenbescherming bedienen. In het huidige meerjarenplan worden de door onze organisatie onderscheiden kerntaken, te weten Dierennoodhulp, Inspectiewerk, Maatschappelijke en Politieke beïnvloeding, nog niet genoeg uitgewerkt in SMART geformuleerde doelstellingen die tevens geschikt zijn om te vertalen naar lokaal niveau. De beoogde en gewenste impactmeting is daardoor nog niet op alle onderdelen goed toe te passen. genoemd proces van herstructurering heeft er niet alleen toe geleid dat het aantal afdelingen drastisch is gedaald, de professionaliteit is nu al gestegen. Dit betekent dat de vraag vanuit dergelijke afdelingen ook anders is dan vanuit de oorspronkelijke afdelingen. Jaarplannen zijn 28 29
III Omgaan met belanghebbenden De instelling streeft naar optimale relaties met belanghebbenden, met gerichte aandacht voor de informatieverschaffing en de inname en verwerking van wensen, vragen en klachten. De Dierenbescherming hecht vanaf haar oprichting grote waarde aan goede contacten met haar belanghebbenden en propageert de dialoog ten einde haar doelen te bereiken. Gezien de diversiteit van onze organisatie kent de Dierenbescherming een groot aantal belanghebbenden. Elk wordt op een eigen gepaste wijze bediend. De Dierenbescherming, in casu het Verenigingbureau, onderscheidt in willekeurige volgorde de volgende belanghebbenden: 1. Leden: zij ontvangen viermaal per jaar ons kwartaalblad Dier en daarnaast in een aantal gevallen het lokale afdelingblad. Verder ontvangen zij fondsenwervende mailings, de frequentie hiervan kan naar believen worden bijgesteld. 2. Donateurs: zij ontvangen eenmaal per jaar ons kwartaalblad Dier en fondsenwervende mailings, de frequentie hiervan kan naar believen worden bijgesteld. 3. Publiek: groep waarop de Dierenbescherming zich richt met fondsenwerving, maar ook met voorlichting, acties en campagnes. Tevens kan men zich gratis abonneren op de digitale, maandelijkse nieuwsbrief Dierenm@il, om zo op de hoogte te blijven van de laatste ontwikkelingen bij de Dierenbescherming. 4. Pers: de Dierenbescherming heeft twee persvoorlichters in dienst om deze groep te bedienen. Zo worden regelmatig persberichten uitgegeven. 5. Politiek (landelijk, regionaal en lokaal): landelijk is een eigen lobbyist actief; op gemeentelijk niveau opereert een medewerker in samenwerking met de lokale afdelingen om verbetering van het dierenwelzijn op lokaal niveau te bewerkstelligen. 6. Bedrijfsleven, onderzoeksinstituten, brancheverenigingen e.d.: diverse beleidsmedewerkers die elk op hun eigen beleidsterrein overleggen, congressen bijwonen, lezingen geven en dergelijke, teneinde de doelstellingen van de Dierenbescherming te bevorderen. 7. Afdelingen: zij worden geïnformeerd via Extranet, de maandelijkse digitale nieuwsbrief Nieuwsbulletin digitaal, een tweewekelijkse mailing en de AV s. Daarnaast heeft het Verenigingbureau diverse medewerkers in dienst die de afdelingen ondersteunen, zoals de Helpdesk Afdelingen en asielen voor algemene vragen, de medewerker Twinfield voor ondersteunen van gebruik van het boekhoudpakket, de medewerkers PRODIER voor ondersteuning bij het regionalisering/fusie proces en de landelijke collectecoördinator. 8. Asielen: gelieerde asielen worden geïnformeerd via Extranet, een aparte asielensite en een tweewekelijkse mailing. Daarnaast kent de Dierenbescherming de Erkenningsregeling asielen, ons keurmerk voor asielen. De medewerkers van de Erkenning ondersteunen alle asielen die in dit traject meelopen. Verder is de eerder genoemde Helpdesk Afdelingen en Asielen er ook voor algemene vragen van asielen. Voor meer beleidsmatige vragen is er de beleidsmedewerker/adviseur asielen. 9. Melders: mensen die een melding van verstoord dierenwelzijn doen bij de Landelijke Inspectiedienst Dierenbescherming. Voor afhandeling van deze meldingen is een procedure. 10 Klagers: volgens de klachtenprocedure van de Dierenbescherming kunnen klagers hun klacht indienen bij de klachtenbehandelaar zowel per post als via internet dan wel de lokale afdelings-/regioklachtencommissie. Indien hun klacht ongegrond of niet-ontvankelijk wordt verklaard, kunnen zij tegen deze uitspraak in beroep bij de Commissie van Beroep. 11. Vrijwilligers: binnen het vrijwilligersbeleid van de Dierenbescherming stelt de vereniging ter ondersteuning van de (vrijwillige) bestuurders van afdelingen modellen beschikbaar voor bijvoorbeeld kascommissieverslagen, statuten en dergelijke. Daarnaast biedt de Dierenbescherming opleidingen voor vrijwilligers, zoals afdelingsinspecteurs en hondentrainers. 12. Medewerkers, zowel landelijk als lokaal: medewerkers van het Verenigingsbureau en de Landelijke Inspectiedienst Dierenbescherming vallen onder de CAO Ziekenhuizen. Betaalde krachten van de lokale eenheden zijn ook bij deze eenheden in dienst. Wel coördineert het Verenigingbureau het Samenwerkingsoverleg, een overleg bedoeld voor kennisoverdracht en kennisuitwisseling, waarin van elke lokale afdeling met betaalde medewerkers een vertegenwoordiger deelneemt. 13. sponsors: de Dierenbescherming heeft een relatie met verschillende sponsors, waarvan de Nationale Postcode Loterij de grootste is. De RvT is van mening dat in het verslagjaar op een goede wijze inhoud gegeven is aan het optimaliseren van de omgang met belanghebbenden en dus ook aan het derde te verantwoorden principe. Voor de Dierenbescherming blijft het een continu streven de communicatie verder te versterken; met verbetering van dit principe is ook rekening gehouden in het Jaarplan 2010. De Raad van Toezicht, Den Haag, 8 september 2010. Mevr A. Boomsma Voorzitter Dhr. P. Buisman Vice-voorzitter Leden Mevr. Mr. E.A.M. Donders Mevr. A. Christophe Dhr. Dr. Ir. E.D. Ekkel Dhr. Mr. M. de Vries Dhr. P.W.A. Kasteleyn De bestuurder, Dhr. F.C. Dales Algemeen directeur 30 31
4. Kerntaken organisaties als de Dierenbescherming, lijken mee te vallen. Het beeld is echter nog niet eenduidig en nog niet definitief te beoordelen. De Dierenbescherming pleit er in ieder geval voor juist nu te investeren in een duurzame toekomst met beter dierenwelzijn. We monitoren de ontwikkelingen om zo nodig beleid en aanpak bij te stellen. 4.1.1 Bewuster houden van dieren 4.1 Invloed uitoefenen Overheid Ook in 2009 was er sprake van een terugtredende overheid. De Dierenbescherming probeert deze ontwikkeling te keren. Dieren behoren immers tot de zwakkeren in de samenleving, zij kunnen niet voor zichzelf opkomen en trekken aan het kortste eind als economische of andere menselijke belangen een rol spelen. Ervan uitgaan dat de markt voldoende werkt om de belangen van dieren en hun welzijn te beschermen, is een illusie. De overheid heeft een verantwoordelijkheid om deze taak op zich te nemen, onder andere door middel van wetgeving. Er is echter meestal grote maatschappelijke en politieke druk nodig om de onwillige overheid haar verantwoordelijkheid te laten pakken. Wij zitten hier bovenop. Gelukkig staan we in die opvatting niet alleen. In het jaarverslag van de Raad van State van 2008 wordt gesteld dat een goed functionerende markt, wil zij duurzaam zijn, het tegenwicht nodig heeft van een krachtige staat! Bedrijfsleven Daarnaast is het ook mogelijk met andere partijen dan de overheid zaken te doen. Binnen het bedrijfsleven groeit de belangstelling voor duurzaam, maatschappelijk verantwoord ondernemen. De Dierenbescherming richt zich op bedrijven die stappen willen maken op het gebied van dierenwelzijn. Zo komen sectoren in beweging en uiteindelijk volgen ook de achterblijvers. De belangstelling voor ons Beter Leven kenmerk is in dit verband zeer hoopgevend. paardencampagne In het verslagjaar startte de Dierenbescherming een grote voorlichtingscampagne over het verantwoord houden van paarden, met name gericht op verantwoorde huisvesting en verzorging. De aftrap van de campagne werd gedaan in samenwerking met Olympisch dressuurkampioen Anky van Grunsven en resulteerde in veel publicaties in nieuws- en paardenbladen en behoorlijk wat media-aandacht op radio en tv. Op regionaal niveau voerden verschillende afdelingen van de Dierenbescherming actie in het kader van deze campagne. De Dierenbescherming is als uitvloeisel van de campagne en haar inspanningen op het terrein van beleidsbeïnvloeding bon ton aan het worden binnen de paardenwereld. Er vinden regelmatig op directieniveau gesprekken plaats met onder andere de Sectorraad. Bovendien worden we steeds vaker benaderd als partner van privaat ontwikkelde initiatieven op het terrein van paardenwelzijn. Zodoende is de Dierenbescherming aanjager geworden van het maatschappelijk debat over paardenwelzijn. LICG Aan verantwoord huisdierenbezit levert de Dierenbescherming een flinke bijdrage door goede consumentenvoorlichting te geven via deelname in en financiering van het Landelijk InformatieCentrum Gezelschapsdieren (LICG). Onder andere de Chipmaand en de Week van het Huisdier werden georganiseerd en minister Verburg nam in december de honderdste bijsluiter over konijnen in ontvangst. Volgens de minister zou iedereen die van plan is om een huisdier aan te schaffen eerst de bijsluiter van dat dier moeten lezen en daarna eigenlijk een halfjaar bedenktijd moeten nemen! Gemeenschappelijk landbouwbeleid Een combinatie van vooruitstrevend ondernemerschap en overheidsbeleid kan gevonden worden in een verdere verbetering van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid in de EU. Binnen dit beleid kunnen boeren subsidies krijgen, bijvoorbeeld als zij hun vee diervriendelijker houden en verzorgen. De Dierenbescherming zet zich met Eurogroup for Animals de komende jaren in om dit EU-beleid en de toepassing daarvan in Nederland te verbeteren. internationalisering Een andere belangrijke ontwikkeling is de internationalisering van ons werk. Van nationaal naar Europees (en dan nog een groeiende EU!) en van Europees naar wereldwijd. Denk hierbij aan de toegenomen aandacht voor dierenwelzijn van de OIE ( World Organisation for Animal Health) met wereldwijd 175 aangesloten landen. Natuurlijk is het fantastisch als er wereldwijd standaards komen, maar dit soort processen duurt lang en levert lage normen op. recessie De gevolgen van de economische recessie voor duurzaam ondernemen, diervriendelijk koopgedrag van consumenten, de politieke aandacht voor dierenwelzijn en de steun van burgers voor 32 33
4.1.2 Respect voor ieder dier proefdieren De Publieksprijs Alternatieven voor Dierproeven is in 2009 omgedoopt in de Lef in het Lab - prijs. Op 25 april reikten wij in samenwerking met het Nationaal Centrum Alternatieven voor Dierproeven de prijs uit aan dr. Conchita Callant-Cransveld van het innovatieprogramma ASAT (Assuring Safety Without Animal Testing). De prijs, bedoeld als stimulans voor onderzoek dat bijdraagt aan de vervanging van dierproeven, werd voor de derde keer uitgereikt. Voor het eerst kon het publiek via het internet stemmen op een van vijf genomineerde onderzoeken. Zowel het internetpubliek als de aanwezigen bij de Lef in het Lab -bijeenkomst in Utrecht gaven het ASATonderzoek de meeste stemmen. Bij het ASAT-project gaat het om een nieuwe benadering van het testen van stoffen en geneesmiddelen: een totaalconcept zónder dierproeven. Verder is de Dierenbescherming nauw betrokken geweest bij de begeleiding van het onderzoek van maatschappelijke en wetenschappelijke trendanalyses van dierproeven, alsmede bij diverse workshops. De Dierenbescherming heeft posters gepresenteerd tijdens het zevende Wereldcongres Alternatieven voor Dierproeven in Rome en tijdens de Biotechnische dagen voor dierverzorgers en biotechnici. Ook hebben wij tijdens proefdierkundige cursussen presentaties gegeven over onze visie en standpunten aan internationale onderzoekers. In het master-onderwijs Diergeneeskunde dat per 1 september 2010 start, wordt mede dankzij de aanhoudende aandacht die wij hier de afgelopen tijd voor hebben gevraagd, serieuze invulling gegeven aan het belang van dierenwelzijn. gemeentelijk dierenwelzijnsbeleid In juni was de Dierenbescherming met een drukbezochte stand vertegenwoordigd op een beurs bij het jaarcongres van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. Veel gemeentebestuurders gaven aan dat ze zeer geïnteresseerd zijn in gemeentelijk dierenwelzijnsbeleid. Voor wethouders en gemeenteambtenaren organiseerden we voor de tweede keer een conferentie over dierenwelzijnbeleid in gemeenten. Daarbij werkten wij samen met het Lectoraat Welzijn van Dieren en het ministerie van LNV. De opkomst was goed, zodat de grote zaal van Kasteel Groeneveld in Baarn (beschikbaar gesteld door LNV) geheel vol was (120 deelnemers). De conferentie leverde veel positieve reacties op. Het gemiddelde rapportcijfer dat we via de teruggezonden evaluatieformulieren kregen was 7.8. Daarbij werd aangegeven dat veel informatie direct toepasbaar was door gemeenten. Grote afwezige was de VNG, die aan dierenwelzijn geen prioriteit geeft. Wij hebben de VNG daar publiekelijk stevig op aangesproken. Inmiddels hebben onze inspanningen om in zo veel mogelijk gemeenten dierenwelzijn expliciet in de portefeuille van een wethouder/burgemeester ondergebracht te krijgen, het nodige succes. Inmiddels zijn er bij gemeenten 55 portefeuillehouders dierenwelzijn: vijf burgemeesters en vijftig wethouders. De gemeenteraadsverkiezingen van 3 maart 2010 zijn in 2009 voorbereid met de ontwikkeling van instrumenten voor onze afdelingen en voorlichting gericht op het publiek en (lokale) politieke partijen. De voorbereidingen lopen door in 2010. Europese verkiezingen Ook voor de Europese verkiezingen van 4 juni 2009 hebben we de kiezers opgeroepen bij hun stemgedrag ook met dierenwelzijn rekening te houden. De mate van diervriendelijkheid van de diverse politieke partijen presenteerden wij op een speciale verkiezingenwebsite. winterhulp aan vogels Het draaiboek winterhulp vogels is geheel herschreven en beschikbaar gemaakt voor onze afdelingen. Hierin staat beschreven wat zij kunnen doen om vogels door zeer strenge winterperiodes te laten komen. Ook geeft het draaiboek tips die doorgegeven kunnen worden aan het publiek. dierenwelzijnsmonitor In 2009 is gestart met de ontwikkeling van een dierenwelzijnsmonitor die de werktitel Maatschappelijke Barometer Dierenwelzijn kreeg. Met deze barometer willen wij periodiek de knelpunten op het gebied van dierenwelzijn in onze samenleving in beeld brengen, maar ook de successen van de Dierenbescherming. Na de eerste oriëntatie is, mede gezien de ambitie die we met de barometer hebben en de complexiteit, besloten deze activiteit in 2010 als officieel project aan te pakken. 4.1.3 Diervriendelijker consumeren en ondernemen invloedrijkste organisatie Het Agrarisch Dagblad en Distrifood, het vakblad voor de levensmiddelenhandel, hebben de Dierenbescherming in juni 2009 uitgeroepen tot maatschappelijke organisatie met de meeste invloed op de voedselketen. Een positie om te behouden! beter leven kenmerk Via het Beter Leven kenmerk stimuleert de Dierenbescherming het diervriendelijker houden van dieren in de veehouderij en de toename van diervriendelijker keuzes door consumenten. Het kenmerk biedt bedrijven de mogelijkheid een stap te maken in maatschappelijk verantwoord ondernemen en zich te onderscheiden. De belangstelling voor het kenmerk bij bedrijven en de overheid was in 2009 overweldigend een trend die overigens naar verwachting doorzet in 2010. In 2009 hebben zo n 2,5 tot 3 miljoen dieren een beter leven gekregen dankzij het Beter Leven kenmerk. Het betreft vleeskuikens, leghennen, kalveren, runderen, varkens en melkvee. Bij Albert Heijn liggen de producten met het kenmerk sinds oktober in de schappen. In 2010 profiteert alleen al door deze overstap van Albert Heijn meer dan het dubbele aantal dieren (5 tot 6 miljoen) van een beter leven. duurzaamheid Wij hebben de Uitvoeringsagenda Duurzame Veehouderij en het Convenant Verduurzaming Dierlijke 34 35
Producten in 2009 ondertekend. De overige deelnemers aan deze convenanten zijn het ministerie van LNV, bedrijfsleven (waaronder supermarkten en catering) en diverse andere maatschappelijke organisaties. De partijen verbinden zich eraan de veehouderij integraal duurzamer te maken. In dit kader heeft de Dierenbescherming subsidie van LNV gekregen om het Beter Leven kenmerk meer bekendheid te geven bij de consument en worden subsidies aan partijen uit het bedrijfsleven verbonden aan het Beter Leven kenmerk. kalveren Buiten het kenmerk hebben wij met de grootste producent van kalfsvlees ter wereld welzijnsverbeteringen kunnen afspreken, waardoor 70 procent van de Nederlandse vleeskalveren dat zijn per jaar bijna 1 miljoen kalveren uit de gevarenzone van bloedarmoede blijven. veetransport Met steun van de koepel van supermarkten en de koepel van slachterijen wisten wij gedaan te krijgen dat het ondermaatse kwaliteitssysteem voor veetransport waar de veehandelaren en transporteurs zelf mee kwamen, door de rest van het bedrijfsleven niet werd geaccepteerd. Initiatieven om wel tot een goed systeem te komen hebben wij gesteund. weidegang koeien Het aantal koeien dat het hele jaar op stal moet staan en niet meer in de wei komt, is tot onze tevredenheid de afgelopen twee jaar niet meer gegroeid. Onze inspanningen voor behoud van weidegang hebben daar beslist aan bijgedragen: denk aan het aandringen op bewustwording- en voorlichtingscampagnes richting melkveehouders en het op de markt brengen van zuivel die gegarandeerd afkomstig is van koeien met weidegang. varkens in comfort class De afgelopen vier jaar heeft de Dierenbescherming met LTO Varkenshouderij in het project Varkens in ComfortClass samengewerkt. In een proefstal zijn welzijnsverbeteringen onderzocht en op een aantal varkensbedrijven zijn ze in de praktijk uitgeprobeerd. Daaruit kwam naar voren dat het goed mogelijk is om met relatief eenvoudige middelen het dierenwelzijn al een flink stuk te verbeteren. Als het varkensvlees in een meerwaardeconcept tegen een hogere prijs wordt verkocht, kan het dierenwelzijn echt flink verbeteren. In november werd het project officieel afgesloten. De resultaten van Varkens in ComfortClass worden straks gebruikt om de varkenshouderij aan te zetten stallen diervriendelijker te maken, alsmede bij het formuleren van welzijnseisen voor tussensegmenten. preventie stalbranden Nadat we in 2008 de kwestie van de stalbranden hadden geagendeerd, werd in 2009 in overleg met alle betrokken partijen gewerkt aan een inventarisatie van de problematiek en aan aanbevelingen om preventie en bestrijding van stalbranden te verbeteren. Deze aanbevelingen zullen in 2010 worden gepresenteerd. castratie biggen Bedrijfsleven en overheid investeren de komende jaren ruim 8 miljoen euro in onderzoek naar mogelijkheden om te stoppen met het castreren van varkens. In afwachting van een definitieve stop is de Nederlandse varkenshouderij ertoe overgegaan onder verdoving te castreren. Inmiddels wordt een deel van de varkens al helemaal niet meer gecastreerd, welk deel de komende jaren zeker zal toenemen. vissenwelzijn We hebben onze visie op het welzijn van vissen in de visserij tijdens vangen en doden gegeven in een filmpje over visserij. Dit filmpje is vertoond tijdens een symposium over visserij op de Dag van de Oceanen. Voor het eerst werd een apparaat voor het bedwelmen en doden van vissen op een praktijkbedrijf getest. De Dierenbescherming heeft hier heel lang op aangedrongen. Dit is een belangrijke stap naar een breder gebruik van bedwelmings- en dodingsapparatuur voor vissen. 4.1.4 Betere regels, kwalitatieve handhaving en adequater straffen langlopende wetgevingstrajecten De meeste wetgevingstrajecten lopen meerdere jaren. Hierdoor komt het vaak voor dat in een jaar afronding noch concrete voortgang kan worden gemeld. Dit, terwijl er op bepaalde momenten wel hard aan wordt gewerkt, op nationaal of Europees niveau, samen met Eurogroup for Animals. Dat geldt onder meer voor het houdverbod voor notoire dierenbeulen, de natuurwetgeving, wetgeving op het gebied van dierproeven, veetransport en gezelschapsdieren, alsmede de certificatie met betrekking tot het welzijn van gezelschapsdieren en de positieflijst voor gehouden dieren. Deze onderwerpen blijven dus allemaal op onze agenda staan. Een klein resultaat is het houdverbod van een bepaald type eekhoorn, mede naar aanleiding van onze reactie op het exotenbeleid van LNV. nertsenfokverbod Wel concrete voortgang valt te melden over het nertsenfokverbod dat vorig jaar door de Tweede Kamer kwam. Uiteraard maken wij er ons samen met Bont voor Dieren voor sterk dat dit verbod in 2010 ook door de Eerste Kamer komt. wet dieren In december werd de Wet dieren aangenomen door de Tweede Kamer. Deze wet gaat onder meer de Gezondheids- en welzijnswet voor Dieren (GWWD) vervangen. De behandeling in de Eerste Kamer zal in 2010 zijn. Samen met de Coalitie Dierenbeschermingsorganisaties Nederland (CDON) hebben we gestreden voor een zo goed mogelijke wet. Een positief punt in de nieuwe wet is dat de intrinsieke waarde van het dier expliciet als uitgangspunt wordt genomen. Ook biedt de wet hernieuwde kansen om te komen tot betere regels ten aanzien van dierenmishandeling en het doden van dieren. Er zijn echter ook punten waarover we ontevreden en teleurgesteld zijn. Over het werkelijke beschermingsniveau van deze wet valt nu nog weinig te zeggen. Dat moet 36 37
nog in allerlei aparte regels worden bepaald. Bij de GWWD is heel veel van deze uitvoeringsregelgeving helaas nooit tot stand gekomen. Dat mag zich niet herhalen. Wij zetten ons hier actief voor in. regeling agressieve dieren Voor de Regeling Agressieve Dieren (RAD) is geen landelijke opvolger gekomen. Op lokaal niveau bepaalt de burgemeester hoe wordt ingegrepen bij honden die met agressief gedrag problemen veroorzaken. De systematiek van de RAD, dat dieren verboden werden louter op grond van uiterlijke kenmerken, is gelukkig losgelaten. Wij houden de gang van zaken nauwlettend in de gaten. paardenwelzijn Behalve de Paardencampagne van 2009 is ook beleidsmatig veel aandacht besteed aan paardenwelzijn. Relaties met de Sectorraad Paarden, de verschillende paardenorganisaties (sport, fokkerij, bedrijven) en ambtenaren van het ministerie van LNV, zijn gelegd. Ook zijn de plannen van de Sectorraad Paarden om het paardenwelzijn te verbeteren besproken met andere organisaties, zoals de Vereniging Eigen Paard, Levende Have en de Nederlandse Belangenvereniging voor Hobbydierhouders. Samen met de laatste twee organisaties is daarnaast een brochure Schuilstallen uitgegeven, waarmee houders van paarden de mogelijkheid wordt geboden om schuilgelegenheid voor de dieren te creëren binnen de grenzen van bestemmingsplannen. Bij politieke partijen is gelobbyd voor onze standpunten over paardenwelzijn. Dat gebeurde bijvoorbeeld bij het Algemeen Overleg Paarden van 8 april en het daaraan voorafgaande Rondetafelgesprek in de Tweede Kamer op 30 maart. Door middel van toespraken, deelname aan forumdiscussies en opinieartikelen in met name de hippische pers is getracht de discussie over paardenwelzijn in de (conservatieve) paardensector te sturen. Het versterken van relaties en het leveren van inbreng bij sector, overheid en politiek zal de komende jaren moeten leiden tot echte verbetering van het paardenwelzijn in Nederland. opvang In totaal zijn er door de asielen van de Dierenbescherming meer dan 40.000 (exact 41.099) dieren opgevangen, waarvan 12.185 honden en 28.914 katten. Vergeleken met dezelfde asielen uit het voorgaande jaar (2008) zien we een daling van 5.5 procent in het totaalaantal opgevangen dieren (2008: 43.479). In 2009 zijn er in vergelijking met het voorafgaande jaar 1.527 minder honden en 853 minder katten in een asiel van de Dierenbescherming beland. Zoals in 2008 werden er ook in 2009 bijna 2,5 keer zoveel katten als honden naar het asiel gebracht. Het aantal zwerfkatten is met 6 procent gedaald (1.360 zwerfkatten minder) ten opzichte van 2008. Ook het aantal zwerfhonden is gedaald, en wel met 11 procent (997 zwerfhonden minder). Het aantal afstandshonden is in het afgelopen jaar met 5 procent gedaald van 3.447 naar 3.263. Het aantal afstandskatten is daarentegen met 7 procent gestegen van 4.845 naar 5.192. terug naar eigenaar Het percentage zwerfhonden dat vanuit het asiel weer terugkomt bij zijn eigenaar, bedraagt 72,5 procent (71% in 2008). Van de katten keert slechts 13,5 procent terug naar de eigenaar (13% in 2008). Dit verschil tussen honden en katten is groot en is vermoedelijk te wijten aan het feit dat honden veel vaker dan katten voorzien zijn van een identificatie (zoals een chip), zodat de eigenaar getraceerd kan worden. Bovendien is het waarschijnlijk dat honden door een grotere diversiteit in rassen voor de asielen makkelijker te beschrijven en te categoriseren zijn dan de katten. 4.2 Dierennoodhulp Er is onderzoek gedaan naar de problematiek van mensen met een uitkering en de kosten van veterinaire zorg voor dieren die zij hebben. De uitkomst laat zien dat er reden is tot grote zorg. Oplossingsrichtingen ziet de Dierenbescherming uitsluitend als verschillende partijen hierin verantwoordelijkheid nemen. Zo ligt er een belangrijke verantwoordelijkheid bij de gemeenten. De Dierenbescherming en de Koninklijke Nederlandse Maatschappij voor Diergeneeskunde zien verschillende oplossingsrichtingen. Denk aan het aanbieden van een dierziektekostenverzekering als onderdeel van het uitkeringspakket en de organisatie van speciale spreekuren bij dierenartsen. Voor beide oplossingsrichtingen kan gebruik gemaakt worden van al bestaande structuren. In 2009 is gestart met het zoeken naar partijen die mee willen werken aan oplossingen voor deze problematiek, die zowel dieren als mensen raakt. 4.2.1 Asielcijfers In tegenstelling tot voorgaande jaren zijn de asielcijfers van dit jaar niet geëxtrapoleerd naar het totale aantal asielen in Nederland. Er is gekozen om uitsluitend de cijfers van de asielen te presenteren die aan de Dierenbescherming zijn verbonden. De gegevens in dit jaarverslag zijn gebaseerd op 53 asielen. 38 39