Pieter de Wit over online begeleiden Leuk dat je kijkt naar mijn kennisclip over online begeleiden. Mijn naam is Pieter de Wit en ik ben werkzaam bij het Onderwijslab van de Faculteit Techniek. Zelf ben ik gecertificeerd e-coach en ik hoop je vandaag mee te nemen in de wereld van online begeleiden. Verschillende vormen, verschillende kenmerken In deze tabel zie je verschillende vormen van e- begeleiding met hun verschillende kenmerken. Als het goed is, zie je één opvallend verschil tussen e- mailcoaching en de rest. En dat is asynchroniteit: plaatsen tijdonafhankelijk van elkaar. Toen de onderzoekers [Ribbers en Waringa] op zoek gingen naar mogelijke alternatieven voor face-to-facecoaching of aanvullingen voor face-to-facecoaching, was hun oorspronkelijke gedachte dat videocoaching daar het meest dichtbij zou liggen. Toch bleek in de praktijk dat dit niet het geval was. Mensen keken elkaar eigenlijk niet echt aan, want je kijkt namelijk in de lens of in de webcam, en bovendien was de verbinding vaak slecht en leidden dingen op de achtergrond af. Bij telefooncoaching was een van de nadelen dat mensen niet heel erg gefocust waren. Denk maar na: als je belt, ben je soms geneigd om met de telefoon aan je oor een beetje rond te lopen in je huis, nog wat dingen te pakken of op te ruimen En e-mailcoaching daarentegen, bracht juist een aantal kenmerken met zich mee, dat ervoor zorgde dat het de meest effectieve vorm was. Ik zeg bij deze tabel altijd: Doe het niet of-of, of het moet iets vervangen, maar denk na over een mix die voor jou passend is, voor je student, en ook effectief is. Deze vijftien ingrediënten zijn door de onderzoekers opgesteld, die het ontwikkelingsproces binnen e- coaching of e-begeleiding versnellen of versterken. Asynchroniteit heb ik er net al eventjes uitgelicht, maar ik vind in dit kader een aantal andere dingen ook interessant, bijvoorbeeld de mogelijkheid om het coachingsproces een beetje op te knippen in stukjes. Ik kom daar zo direct nog eventjes op terug. Ook het schrijven zelf heeft een aantal voordelen; denk daarbij aan terugvalpreventie, positieve bekrachtiging, een portfoliofunctie. Daarnaast is het concentratieniveau bij e-coaching over het algemeen genomen hoger dan bij andere vormen van coaching. 1
Kenmerken in drie pijlers De vijftien kenmerken heb ik in deze drie pijlers samengevat: asynchroniteit, sociale anonimiteit en het schrijven zelf. Ik vind een aantal aspecten hier de moeite waard om even te lichten. En dat is bijvoorbeeld autonomie. Denk aan een verjaardag waarbij je je tante ontmoet, en die tante is heel erg geïnteresseerd in jou, terwijl jij niet heel erg zin hebt om die tante alle openheid van zaken te geven. Toch is die tante heel erg goed om jou een beetje in een hoek te drukken en ervoor te zorgen dat jij blijft praten. En uiteindelijk geef je toch maar alle openheid, waarvan je nog vooraf had bedacht dat je dat niet aan haar had willen zeggen. Dat komt omdat er face-to-facecontact is. Bij e-coaching is de autonomie hoger, omdat het doorvraagproces geen directe invloed heeft op het geven van de informatie die jij op dat moment misschien nog niet wil geven. Met andere woorden: de kans is groot dat jij de informatie pas geeft op het moment dat het jou past. Ook het schrijven zelf heeft een aantal interessante voordelen, bijvoorbeeld de spiegelende werking van het beeldscherm. Dat betekent eigenlijk dat mensen door het schrijven en te zien wat er op het scherm verschijnt, beter in staat zijn zichzelf te observeren. Ook vindt er directe cognitieve en emotionele verwerking plaats. Betrokkenheid Dit zijn de curves van betrokkenheid waar ik het net al eventjes over had. Stel je voor in de bovenste figuur, dat er een aantal begeleidingsmomenten is uitgezet in de tijd, stel: drie maanden. In dit voorbeeld zijn er drie face-to-facecontactmomenten van pakweg een uur. Je ziet dat de betrokkenheid vlak voor, tijdens en vlak na het begeleidingsmoment enorm hoog is. Toch kun je hierbij stellen dat deze vorm van coaching niet per se effectief is, omdat het niet heel dicht bij de ervaringswereld van mensen ligt. Want stel je voor dat jij net een week geleden dat gesprek hebt gehad en je maakt op dat moment iets mee wat heel erg dicht bij je coachingsproces of je coachingsvraag ligt, dan moet je eigenlijk wachten tot het volgende gesprek om dat te bespreken of te delen. Als je kijkt naar de onderste figuur, is dat heel erg anders. Ook hier zijn drie face-tofacecontactmomenten, maar daarvan zou je je kunnen afvragen: misschien kunnen die wel ietsje korter, bijvoorbeeld drie kwartier of een half uur, waardoor je ook de mogelijkheid hebt om e-coachmomenten de groene bolletjes toe te voegen. De betrokkenheidscurve is wel degelijk anders dan bij de bovenste figuur, en ook zie je de mogelijkheid om frequenter contact te hebben, kleinere stapjes te maken en een grotere kans op succeservaring te hebben, aanzienlijk anders zijn dan bij de bovenste figuur. Ik denk dat dit heel inzichtelijk maakt waardoor e-coaching of e-begeleiding, face-tofacecontactmomenten kunnen versterken. 2
Praktijkvoorbeeld Ik wil je graag meenemen in een praktijkvoorbeeld van de Hogeschool van Amsterdam, Faculteit Techniek. In dit geval gaat het over de Aviation Academy, waarbij we bij stagebegeleiding het stagebegeleidingsproces hebben versterkt met e- coaching. Voorheen was het zo de stagebegeleider een keer in de zoveel tijd een bedrijfsbezoek kon afleggen, en er waren wat terugkomdagen. En natuurlijk was er ook wel mailcontact. Dat is op zich niets nieuws. Maar door het structureel handen en voeten te geven, met het toevoegen van e-coaching, is het begeleidingsproces anders geworden. Er is meer contact mogelijk tussen de stagebegeleider en de stagelopende student. Als studenten stagelopen bij bedrijven of zelfs in het buitenland, verdwijnen ze namelijk uit zicht. En hoe zorg je ervoor dat er toch sprake is van een begeleidingsproces, zonder al te veel tijd kwijt te zijn aan bijvoorbeeld reizen en in sommige gevallen is dat zelf onmogelijk? E-coaching biedt hiervoor een mogelijke oplossing; denk daarbij nog even terug aan de curve van betrokkenheid en de frequentie van contactmomenten. Pluform Binnen dit project maken we gebruik van Pluform. Dat is een coachingstool waarbij alle contactmomenten onder elkaar verschijnen en er ook opdrachten en bestanden onder de dialoog kunnen worden gekoppeld. Dus de vraag: Waarom kan ik niet gewoon e-mailen, vanuit Outlook, Hotmail of Gmail? natuurlijk kan dat; dat is ook e-coaching. Tegelijkertijd is het de vraag of jullie, jij en je student, op dezelfde manier ordenen. En ook werkboekopdrachten, zoals dat heet, moet je echt als bijlage downloaden, uploaden en meesturen, terwijl in een coachingstool als Pluform kun je die als docent klaarzetten en kan de student m eigenlijk gewoon invullen. Het biedt dus een aantal voordelen en denk daarbij terug aan de kenmerken van e-coaching, waarbij je bijvoorbeeld kunt kijken naar terugvalpreventie of blijvende positieve bekrachtiging, dan is het ook heel erg handig als je naar eerdere contactmomenten kunt terugverwijzen. Dat is de reden dat we gekozen hebben voor Pluform. En een andere is dat het een privacydichte tool is. Met andere woorden: niemand kan meekijken, zelfs geen admin, en de data is opgeslagen in Nederland. Pluform wordt in dit geval ontsloten vanuit het studiedeel Stagebegeleiding in de linkerkolom van het studiedeel. 3
Deskundigheidsbevordering Ook deskundigheidsbevordering van de stagebegeleiders maakt onderdeel uit van het project en je ziet in deze sheet hoe zo n middag er een beetje uit kan zien. Bij de deskundigheidsbevordering is een groot deel gebaseerd op het boek E-coaching. Direct aan de slag met het nieuwe coachen, van Ribbers en Waringa uit 2012. Zij beschrijven in hun boek een aantal theorieën en een aantal modellen op basis waarvan ik eigenlijk dit verhaal ook hou. Dus ben je hierin geïnteresseerd, dan kan dit boek zeker een uitkomst bieden. Dit boek gaat onder meer over: Ik kan iemand niet zien, niet even aftasten hoe het met iemand gaat; ik mis de nonverbale communicatie. En wat is daar nou een oplossing voor? Want ja: het is zo, je ziet niet iemand, je kan niet even snel inhaken, maar er zijn wel degelijk andere manieren om daar een soort van oplossing voor te bieden. Taalstrategieën Dit is onder andere gebaseerd op taalstrategieën, waar ik nu in deze kennisclip even niet te veel aandacht aan kan besteden, maar ben je erin geïnteresseerd? Nogmaals: kijk naar het boek. Voorbeeld stappenplan Op basis van een aantal theorieën in het boek heb ik bijvoorbeeld dit stappenplan gemaakt. Dit gaat erover: wat doe je nou als zo n mail bij je binnenkomt, als docent, als coach? Nou, dit stappenplan biedt in de eerste instantie wat houvast, zeker in het begin als je wat gaat oefenen misschien merk je ook wel dat het in het begin wat meer tijd kost bij wijze van spreken, dan je had verwacht maar hoe vaker je dit doet, en hoe vaker je dit gaat doen, hoe beter je berichten worden en ook hoe makkelijker het uiteraard wordt. Dus laat je hierdoor alsjeblieft niet terugschrikken. 4
Tot slot Ik hoop dat ik je met deze kennisclip heb geïnspireerd op het gebied van begeleiden en online begeleiden. Ik ga zelf altijd uit van een communicatie- of begeleidingsblend. Met andere woorden: het is niet of-of, of dingen die vervangen moeten worden; het kan en-en zijn. Ben je geïnteresseerd in de theorieën en de modellen die ik heb besproken, dan kan ik je het boek van harte aanraden. Ook kun je onze website bezoeken: www.onderwijslab.techniek.hva.nl waar al verschillende artikelen en voorbeelden op het gebied van begeleiden te vinden zijn. Wil je experimenteren met de tool Pluform, dan kan dat via een speciale landingspagina die voor jullie beschikbaar is. Ik hoop je van harte terug te zien in het Onderwijslab, als je eens met mij wil sparren over jouw ideeën of toepassingen van online begeleiden in het onderwijs. Heel erg graag tot ziens en dank je wel voor je aandacht. 5