Gedeputeerde Staten Datum Ons kenmerk 2006-1214 Onderwerp Kustvisie: keuze voorkeursalternatief zwakke schakels Bezoekadres Houtplein 33 Provinciale Staten van Noord-Holland Door tussenkomst van statengriffier mw. C. Peters Haarlem Postadres Postbus 3007 Postbus 3007 2001 DA HAARLEM 2001 DA Haarlem Tel (023) 514 3143 Fax (023) 514 3030 Directie Beleid Bijlage(n) 5 Behandeld door A.A.A. Stokman Telefoon (023) 514 4690 Uw kenmerk E-mail stokmana@noord-holland.nl Geachte leden, Vandaag heeft ons college weer een belangrijke stap gezet in het bereiken van duurzame veiligheid van Noord-Holland. Wij hebben een keuze gemaakt voor de wijze waarop de komende jaren de zwakke schakels in onze kust versterkt zullen worden. Het college heeft besloten: a. te kiezen voor een innovatieve en duurzame versterking van de zwakke schakels in de Noord-Hollandse kust, te weten: zowel de Hondsbossche als de Pettemer Zeewering voor de komende 50 jaar overslagbestendig te maken; robuuste zeewaartse verbreding van strand en duinen van de zandige kust tussen Petten en Den Helder, met name tussen Callantsoog en Groote Keeten ( Gladde kust); b. de aangetoonde positieve effecten op natuur, (cultuurhistorisch) landschap, recreatie en toerisme van de gekozen oplossingsrichting in concrete ruimtelijke plannen vorm te geven inclusief de daarvoor benodigde financiering; c. de gekozen oplossingsrichting via een brief aan de hoofdingenieur-directeur van Rijkswaterstaat Noord-Holland ter goedkeuring voor te leggen aan de staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat; Internet: www.noord-holland.nl Email : post@noord-holland.nl
Pagina 2 Ons kenmerk 2006-1214 d. dit besluit inclusief de onderliggende integrale beoordeling en het advies van de Commissie voor de milieueffectrapportage onverplicht ter visie te leggen aan belanghebbenden; e. met inachtneming van de uit besluit c en d voortvloeiende reacties van de staatssecretaris en belanghebbenden, het hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier conform de Wet op de waterkering te verzoeken de gekozen oplossingsrichting uit te werken in twee waterkeringversterkingsplannen inclusief milieueffectrapportage; Toelichting Probleem Door het Rijk zijn in de Nota Ruimte voor Noord-Holland zowel de Hondsbossche en Pettemer Zeewering als de aan de noordzijde hiervan gelegen zandige kust tot aan de Helderse Zeewering aangewezen als prioritaire Zwakke Schakels. In deze kustvlakken geldt een dubbeldoelstelling. Duurzame versterking van de waterkering én versterking van de ruimtelijke kwaliteit langs de kust. De staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat heeft de provincie verzocht integrale planstudies uit te voeren naar de aanpak van deze prioritaire zwakke schakels om zo een gemotiveerde en inzichtelijke afweging te kunnen maken over de benodigde maatregelen. In de Integrale Beoordeling (IB) worden verschillende opties met elkaar vergeleken. Als referentie dient het zogenoemde nulalternatief: de goedkoopste veiligheidsmaatregelen op basis van de huidige praktijk. Het nulalternatief voldoet niet aan de randvoorwaarden en kwaliteitscriteria zoals vastgelegd in het Beleidskader Zwakke Schakels, en is daarom geen reëel alternatief. De oplossingsrichtingen In de startnotitie voor de IB zijn drie integrale oplossingsrichtingen gedefinieerd: 1. Basisalternatief Gladde Kust is een grotendeels zachte zeewaartse variant. De harde zeeweringen worden 1,5 tot 4 meter verhoogd, resulterend in een maximale landwaartse verbreding van ruim 20 meter. De duinen en het strand ten noorden van Petten wordt circa 200 meter in zeewaartse richting verbreed. Zo ontstaat één vloeiende kustlijn. 2. Basisalternatief Duinzoom in de Lift betreft een landwaartse strategie. De Hondsbossche en Pettemer Zeewering wordt overslagbestendig gemaakt: de binnenzijde van de dijk wordt zodanig verstevigd dat hij niet bezwijkt als er bij extreme omstandigheden golfoverslag plaatsvindt. De dijk blijft dus
Pagina 3 Ons kenmerk 2006-1214 voldoen aan de wettelijke norm van 1:10.000. Het duin van de zandige kust wordt op korte termijn met 45 60 meter landwaarts verbreed. In Callantsoog moet bebouwing worden gesloopt in combinatie met een herstructurering van het dorp. In dit alternatief zijn bovendien maatregelen voorzien in de tweede helft van de 21e eeuw, mede gebaseerd op mogelijke ontwikkelingen met betrekking tot (snellere) zeespiegelstijging en verzilting. Er zijn twee varianten: duinverbreding of duinzoomontwikkeling. 3. In het basisalternatief Harde Kust worden bij de zwakke schakels om de 800 meter dammen aangelegd en daartussen wordt zand aangebracht. De dammen hebben een lengte van 300 tot 550 meter en een hoogte van 4 meter boven NAP. Tussen de dammen ontstaat nieuw strand. 4. Daarnaast is het alternatief Zachte Kust aangedragen door de Commissie m.e.r., voortkomend uit de behoefte aan een oplossing met uitsluitend zand, óók bij de harde zeewering. Voor de duinenkust tussen Callantsoog en Groote Keeten is Zachte Kust gelijk aan het nulalternatief. Los toe te voegen aan elk van de alternatieven is het plan Marina Petten. Dit behelst onder meer de realisatie van een zeejachthaven, 2600 (vakantie)- woningen, een hotel en natuurontwikkeling. Resultaten integrale beoordeling en keuze van het voorkeursalternatief De effectenbeoordeling bevat naast een strategische milieubeoordeling (SMB) met criteria als natuur, milieu, landschap en cultuurhistorie ook aspecten als landbouw, kosten en economie (MKBA). De effecten zijn primair in beeld gebracht voor de komende 50 jaar, maar er is nadrukkelijk ook gekeken naar de klimaatbestendigheid op nog langere termijn (200 jaar). De dijk enerzijds en de duinen anderzijds zijn heel verschillende soorten zeewering. De oplossingen voor de dijk hebben over het algemeen weinig effecten op morfologie, natuur, landschap, milieu, water, recreatie, toerisme, landbouw, bereikbaarheid enzovoorts. De oplossingen voor de duinen veel meer. Daarom zijn hieronder de varianten per kustvak opgesomd. Varianten smalle duinenkust tussen Petten en Den Helder 1. De integrale oplossing Gladde Kust krijgt de gunstigste beoordeling. De kosten van de Gladde Kust zijn relatief laag, terwijl de zandige kust meteen voor 200 jaar veilig wordt gemaakt. Dit alternatief wordt zeer positief beoordeeld vanuit natuur, landschap en recreatie, en als overwegend positief vanuit andere aspecten. De Gladde Kust heeft de positiefste score in de kosten-batenanalyse.
Pagina 4 Ons kenmerk 2006-1214 2. De landwaarts georiënteerde Duinzoom in de Lift blijkt geen meerwaarde te hebben ten opzichte van de zeewaartse Gladde Kust; niet voor natuur of recreatie en ook niet voor de veiligheid op zeer lange termijn. En dit terwijl de kosten (bij robuuste uitvoering) vele malen hoger zijn. Uit de beoordeling blijkt dat de bollenteelt vooralsnog niet uit het gebied verdwijnt, waardoor de aan te kopen grond duur zal blijven. Het landwaartse ruimtebeslag resulteert ook in een aanzienlijk verlies aan zoekgebied voor waterberging en landbouwgebied en verstoring tijdens de aanlegfase. 3. Strekdammen ( Harde Kust ) blijken niet in lagere onderhoudskosten te resulteren, maar wel in zeer hoge aanlegkosten. Dit alternatief is daarmee het duurste, alhoewel er flinke onzekerheidsmarges zijn. Bovendien is het onomkeerbaar en strijdig met het rijksbeleid dat harde oplossingen uitsluitend toestaat als zand alleen niet volstaat. De vier meter hoge dammen worden tenslotte negatief beoordeeld vanuit landschap, cultuurhistorie en recreatie. 4. Tenslotte scoort ook Zachte Kust (alleen zand) minder positief dan Gladde Kust. De Zachte Kust biedt nauwelijks potenties voor duinvorming, waar dat bij Gladde Kust wel op grote schaal mogelijk is. Dit alternatief wordt daarom vanuit natuur, landschap en recreatie aanzienlijk minder positief beoordeeld en scoort lager in de kosten-batenanalyse. Kosten Callantsoog - Groote keeten 2010-2060 600 500 400 miljoenen 300 onderhoud aanleg 200 100 0 Zachte Kust / nulalternatief Gladde Kust Duinzoom in Lift (beperkt) Duinzoom in Lift (robuust) Harde Kust
Pagina 5 Ons kenmerk 2006-1214 Besluit Het college heeft besloten om de duinenkust tussen Petten en Den Helder te versterken met een robuuste zeewaartse strand- en duinverbreding (conform Gladde Kust). De voornaamste redenen voor deze voorkeur zijn gelegen in de optimale verhouding tussen kosten en baten: grote kansen voor natuur en recreatie worden gerealiseerd tegen relatief lage kosten (zowel initieel als in onderhoud). Door een robuuste, aansprekende strategie te kiezen geven we in binnen- en buitenland het signaal af dat de veiligheid van Holland de komende eeuwen gegarandeerd is. Daarbij is van belang dat er nog veel onzekerheid is over het gedrag van zand, wind en water. Een grootschalige zandige oplossing levert de gewenste flexibiliteit en nieuwe wetenschappelijke inzichten aan de hand van monitoring. Tenslotte zal dit project internationaal veel aanzien verwerven als hét voorbeeld van integraal kustzonebeheer (ICZM) in de 21 e eeuw. Varianten Hondsbossche en Pettemer Zeewering 1. Bij de traditionele verhoging en verbreding (Gladde Kust) moet de Hondsbossche ca. 1,5 meter omhoog en de Pettemer bijna 4 meter. Dat is voldoende voor de komende 50 jaar bij de verwachte zeespiegelstijging. Op een termijn van 200 jaar, of als de zee harder stijgt, moet er nog eens 3 meter bij. Omdat het veilig blijkt om met een grotere toegestane hoeveelheid overslag te rekenen (1 i.p.v. 0,1 liter per meter per seconde) blijft de verbreding beperkt, waardoor er in Petten slechts één huis hoeft te worden gesloopt. Qua kosten zit deze in de middenmoot. 2. Bij de overslagbestendige dijk wordt het binnentalud van de dijk versterkt zodat de dijk niet bezwijkt bij grote hoeveelheden overslaand water. Bij de superstorm waar de dijk op ontworpen wordt slaat er 450.000 m 3 water over de dijk. Dat water moet geborgen dan wel afgevoerd worden. In de polder is dat geen probleem; in het dorp Petten zal een goot achter de dijk moeten worden aangelegd om het water snel af te voeren. De slaperdijk hoeft niet versterkt te worden. Door de zeespiegelstijging zal deze oplossing over 50 jaar overigens niet meer voldoen; waarschijnlijk moet er dan alsnog verhoogd worden (al dan niet met opnieuw maatregelen voor overslagbestendigheid). De kosten voor deze oplossing zijn zeer laag; de onderhoudskosten zijn gelijk aan die van een verhoging. Aantrekkelijk aan deze oplossing is bovendien dat hiermee een belangrijke innovatie tot stand komt, zowel technisch als qua probleembenadering. Zonder een concessie te doen aan veiligheid wordt afgezien van het steeds maar verhogen van de dijk. De Hondsbossche en Pettemer Zeewering kan hierdoor een voorbeeldproject worden van
Pagina 6 Ons kenmerk 2006-1214 ComCoast, een Europees samenwerkingsverband op het gebied van waterkeringinnovatie. 3. Een oplossing met zand ervoor en vasthouden met strekdammen (Harde Kust) scoort niet goed. Uit de Integrale Beoordeling blijkt dat op deze plek verdedigen met zand, al dan niet vastgehouden door strekdammen, erg moeilijk is. Strekdammen zouden maar liefst 4 meter boven de zeespiegel en het strand moeten uitsteken en zo n 550 meter lang moeten zijn. Dit is gigantisch duur en een aantasting van de vrije horizon. Bovendien blijft het zand ondanks de dammen slecht op zijn plek. Dit resulteert in een enorme onderhoudsinspanning. Tegenover deze nadelen staan geen voordelen. Een strand voor de dijk biedt gelegenheid tot recreatie, maar de dammen hebben door hun visuele verstoring en gevaarlijke muistromen voor zwemmers eerder een nadelig effect op de toeristische aantrekkingskracht. 4. Zand ervoor zonder dammen (Zachte Kust) heeft minder nadelen en is goedkoper dan mét dammen, maar omdat het zand snel wegspoelt, blijft dit in onderhoud een dure oplossing. Daar staan geen baten tegenover. Bodemdaling Vorig jaar hebben uw Staten vragen gesteld over de mogelijkheid van ernstige bodemdaling langs de kust. Daar is op ons verzoek door het Ministerie van Verkeer en Waterstaat onderzoek naar gedaan en advies over uitgebracht. De conclusie is dat de huidige daling voor Noord-Holland over de periode 1972-2003 maximaal 2,1 mm/jaar bedroeg (veroorzaakt door tijdelijke gaswinning in het veld Bergermeer, Bergen en Groet en door de eerdere verzwaring van de Hondsbossche Zeewering). In de periode tot 2035 zal de extra daling rond Bergen vrijwel geheel verdwijnen. Het gebied gedraagt zich dan naar verwachting als de rest van de Noord-Hollandse kust. In de berekeningen voor het ontwerp van de dijkversterking is ruimschoots rekening gehouden met bodemdaling; rekening houden met een extra daling is niet nodig.
Pagina 7 Ons kenmerk 2006-1214 Kosten Hondsbossche en Pettemer Zeewering 2010-2060 450 400 350 300 miljoenen 250 200 onderhoud aanleg 150 100 50 0 Overslagdijk Verhoging Zand ervoor Dammen + zand Besluit Het college heeft besloten om de Hondsbossche en Pettemer Zeewering voor de komende 50 jaar overslagbestendig te maken. De voornaamste redenen voor deze voorkeur zijn gelegen in de lage kosten (zowel initieel als onderhoud), het innovatieve karakter en het ontbreken van substantiële nadelige effecten op andere functies. NB: de gemeente Zijpe is tegen overslagbestendig maken of verhogen van de Pettemer Zeewering omdat dit de ontwikkeling van Petten zou belemmeren; de gemeente wil de Marina Petten gebruiken als versterking van veiligheid én ruimtelijke kwaliteit. Marina Petten De Marina Petten en de kustversterking blijken elkaar niet uit te sluiten. Aanleg van de Marina leidt tot een besparing in de kosten van kustversterking, omdat het fundament van de zeejachthaven vrijwel de hele de Pettemer Zeewering beschermt, maar is verder een op zich zelfstaand plan. Welke oplossing er nu ook gekozen wordt voor de kustverdediging, het plan Marina Petten kan altijd nog uitgevoerd worden. U wordt hierover separaat geïnformeerd.
Pagina 8 Ons kenmerk 2006-1214 Financiering De komende maanden zal er overleg plaatsvinden met het rijk over de financiering van de versterkingsmaatregelen met als het uitgangspunt de Wet op de waterkering en het standpunt van de staatssecretaris dat zij de reële kosten voor de veiligheid betaalt. Binnen de aanlegkosten horen volgens de wet ook de extra kosten die nodig zijn om aantasting van landschap, natuur en cultuurhistorische waarden te voorkomen. Bovendien kan gesteld worden dat de nationale belangen van de natuur, van de toeristisch-recreatieve functie van de kust alsmede van het realiseren van innovatieve oplossing nog een extra inspanning van het rijk legitimeert. Tegelijk zal provinciale medefinanciering binnen de provincie moeten worden besproken. Deze co-financiering zal een aanzienlijk bedrag vergen, zij het dat dit wel in verhouding dient te staan tot de beperkte mogelijkheden van de provincie ten opzichte van het rijk. Dit kan betrokken worden bij de begrotingsbehandeling voor 2008. Op dit moment is door ons college nog geen enkele financiële toezegging gedaan, maar in 2007 zullen afspraken met het rijk gemaakt worden. Met die provinciale bijdrage kunnen provinciale doelen worden bereikt: versterking economische structuur Kop van Noord-Holland versterking provinciale ecologische hoofdstructuur versterking hoogwaterveiligheid kwaliteitsimpuls badplaatsen en recreatieaanbod aan de kust bereikbaarheid kust. Bovendien heeft de staatssecretaris aangegeven welwillend te staan tegenover medefinanciering van ruimtelijke kwaliteit, op voorwaarde dat haar bijdrage in balans is met de decentrale financiering. Kustversterking in Noord-Holland is overigens één van de hoogste prioriteiten voor de verdeling van de nieuwe Europese gelden (EFRO) in 2007-2013, maar hierover zijn nog geen definitieve besluiten genomen. Tenslotte zal na het kiezen van de voorkeursoplossing de concretisering van de ruimtelijke versterking wellicht in publiek-private samenwerkingsconstructies plaatsvinden. De kosten voor onderhoud en beheer van de waterkering zijn in beginsel voor het hoogheemraadschap, maar dat is bij een zeewaartse oplossing niet vanzelfsprekend. Het rijk is immers verantwoordelijk voor het kustonderhoud in de vorm van het handhaven van de basiskustlijn. De provincie neemt de leiding in het gesprek tussen rijk en hoogheemraadschap teneinde een redelijke kostenverdeling te bereiken.
Pagina 9 Ons kenmerk 2006-1214 Verdere procedure De komende maanden zullen de volgende stappen worden ondernomen: De lokale bevolking wordt geïnformeerd door middel van een informatieavond op 22 mei, een bijeenkomst van de bewonersklankbordgroep en een uitgave van de nieuwsbrief. De staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat wordt schriftelijk geïnformeerd. Na advies van haar regionale hoofdingenieur-directeur Rijkswaterstaat, zal zij laten weten of en onder welke voorwaarden zij zich kan vinden in de gekozen oplossingsrichting. Dat antwoord zal nog geen definitieve financiële toezegging zijn. Die komt pas na goedkeuring van de twee waterkeringversterkingsplannen, die door het hoogheemraadschap zullen worden opgesteld. Dit besluit en onderliggende integrale beoordeling met advies van de Commissie m.e.r. wordt ter visie gelegd voor belanghebbenden. Aangezien de veiligheid tegen overstroming iedereen aangaat, kan iedereen inspreken. Wij vertrouwen erop u met deze informatie van dienst te zijn. Alhoewel Provinciale Staten op dit moment geen formele rol hebben in de besluitvorming, lichten wij de gemaakte keuze graag toe, bijvoorbeeld in de vergadering van de Commissie Natuur, Landschap, Water en Milieu van 17 mei 2006. Een gedachtewisseling over de (financiële) mogelijkheden voor versterking van de ruimtelijke versterking van de zwakke schakelkust aanvullend op de gekozen oplossingsrichtingen stellen wij ook zeer op prijs. Hoogachtend, Gedeputeerde Staten van Noord-Holland, provinciesecretaris. voorzitter.
Pagina 10 Ons kenmerk 2006-1214 Titel:Nota PS-cie. NLWM, agendapunt 8a. (Brief GS Zwakke schakels kust NH) Datum:14-06-2006 Nummer:8a