Peter Hendrickx. Sales & Marketingmanager Rolande LNG

Peter Hendrickx Sales & Marketingmanager Rolande LNG

Programma 14:45 Introductie Rolande LNG Peter Hendrickx (Rolande LNG) 14:55 Omgevingsvergunning verlenen Edward Geus (RIVM) 15:30 Het LNG station en Tilburg Jan Kieboom (Omg. Dienst M&W Brabant) 16:00 Pauze 16:30 Visie Shell op LNG Heiko Tit (Shell) 16:50 Veilig LNG tanken Marcel Bikker (Rolande LNG) 17:15 Vragenronde 17:30 Afsluitende borrel

Openingsfilm: Rolande LCNG-tankstation Tilburg

LNG/LBG IS HET ENIGE DUURZAME EN ECONOMISCHE ALTERNATIEF VOOR DIESEL IN ZWAAR TRANSPORT

Emissies Lokaal en globaal Geluidsniveau Piek 72 db(a) Dagranddistributie Lagere brandstofkosten dan diesel Bij toepassing biogas CO2 reductie van 80%

LNG als vervanger voor diesel

IVECO Stralis Hi-Road LNG Eerste af-fabriek LNG-truck Eerste Euro-6 LNG-truck Beschikbaarheid: eind 2013

IVECO Stralis Hi-Road LNG: Emissie normen De volgende uitdaging voor de diesel trucks! ONTHOUD: GEEN ROET FILTER GEEN AD BLUE! CO2 Emissie NOx Emissie Fijnstof Emissie - 8% 460 mg/kwh - 24 % - 53.5% 10 mg/kwh -36% - 95.6% Co2 NOX PM

Best Green Engine 2013 Fiat Powertrain Technologies TwinAir Turbo technology Bi-fuel Natural Power De bewijzen dat methaan grote voordelen heeft voor het milieu

Rolande LNG Pionier in Europese LNG-markt Sinds 2007 eerste truck laten rijden op LNG Europees succes in LNG als vervanger voor diesel door introductie complete keten: Infrastructuur(LNG transport + tankstations) LNG trucks in full operational lease Mission statement: Veiligheid, betrouwbaarheid,winstgevendheid en duurzaam.

Rolande LNG activiteiten LNG en LBG leveringen LNG Transport LCNG-tankstations LNG componenten voor truck aanpassingen

Transport van LNG Rolande biedt LNG transport service door heel Europa 5 Tankcontainers (max. 16 ton)

Rolande LNG tankstations Tilburg: Tank capaciteit 150-200 trucks per dag 2 LNG dispensers &1 CNG dispenser

Rolande LNG tankstations Oss: Tank capaciteit 100-150 trucks per dag 1 LNG dispenser & 1 CNG dispenser

Mobiele LNG-tankstations

Rolande LNG facts LNG afzet >100.000 kg LNG/maand >60 trucks/dag tanken LNG IVECO Volvo Dual-fuel Scania (aangepast)

Beschikbaarheid van LNG-tankstations Open voor pashouders: Berkel-Enschot(Rolande) Oss (Rolande) Utrecht begin 2014 (Rolande) Zwolle (LNG 24) Duiven (Cofely GDF) Niet publiek: Pijnacker mobiel (Rolande) Naaldwijk mobiel (LNG 24) Oss (LNG Europe) Zaandam (LNG Europe)

Trucks op LNG IVECO Mercedes Scania Volvo Dual-fuel

Deze transporteurs gingen u voor 22

Vertragende factoren voor invoering LNG Standaard voor vulstations Verschillende saturatie en vul drukken Gebrek aan OEM LNG-trucks Nog geen Europese type keuring voor LNG-trucks

Wet en Regelgeving problemen Geen Europese voorschriften waaraan LNG vulstations moeten voldoen Nederland eerste richtlijn voor LNG vulstations PGS 33 nu van kracht Geen Europese richtlijnen voor transport en overslag van LNG in Small-scale distributie toepassingen

Toekomst visie Rolande LNG In 2020 in Europa: 10.000 trucks rijdend op LNG 100 LNG-tankstations

Trucks rijdend op LNG zijn de basis voor de Bio-LNG Keten Duurzaam transport is de toekomst!

Peter Hendrickx E: P.Hendrickx@rolandelng.nl T: +316-13938146 Rolande LNG Transportstraat 1c 4283 JL GIESSEN/NL T: 0183-583446

Regelgeving LNGtankstations Veiligheidsaspecten voor de omgevingsvergunning LNG-tankstations 11 juli 2013 Edward Geus, RIVM Centrum Veiligheid

Inhoud 1. Wat doet RIVM Centrum Veiligheid? 2. Veiligheidsmaatregelen LNGtankstations (PGS 33-1) 3. Externe veiligheidszonering LNGtankstations 4. Onderzoek kennisleemtes LNG LNG-tankstations 11 juli 2013

1 Wat doet RIVM Centrum Veiligheid Missie RijksInstituut voor Volksgezondheid en Milieu beschermt en bevordert gezondheid van de bevolking (ca 1000 fte) kwaliteit van het milieu (ca 300 fte) Milieu Centrum Stoffen Centrum Milieukwaliteit Centrum Duurzaamheid Centrum Veiligheid (w.o. externe veiligheid) RIVM Bilthoven, Google Maps Veiligheidsrisico s gevaarlijke stoffen Modellering/ rekenmethodieken Veiligheidsmaatregelen (PGS) Ondersteuning Ongevallenbestrijding 32 LNG-tankstations 11 juli 2013

2 Veiligheidsmaatregelen PGS 33-1 Discussie Bovengrondse LNG opslagtank (druk) versus ondergronds Opvangbak onder LNG opslagtank niet vereist Snelle veiligheidsafsluiters ESD (< 5 sec) in LNGvulleiding Interne veiligheidsafstanden ter voorkoming van domino-effecten Maatgevende ongevalsscenario s 1 mm lek, directe ontsteking, fakkel, 35 kw/m2 1 mm lek, directe ontsteking, fakkel, 10 kw/m2 5 mm lek, directe ontsteking, fakkel, 35 kw/m2 5 mm lek, directe ontsteking, fakkel, 10 kw/m2 33 LNG-tankstations 11 juli 2013

2.1 Interne veiligheidsafstanden (vervolg) 34 LNG-tankstations 11 juli 2013

2.2 Veiligheidsmaatregelen PGS 33-1 (vervolg) Afscherming tegen onbevoegden Voorkomen beschadiging door aanrijding voertuigen Overvulbeveiliging LNG opslagtank Voorkomen vrijkomen (L)NG bij verlading, opslag en tanken 35 LNG-tankstations 11 juli 2013

3 Externe veiligheidsafstanden LNG-tankstations Normstelling EV: Plaatsgebonden risico 10-6 per jaar Personen 12-16 jaar: per jaar sterft er 1 op de 10.000 = 10-4/jaar Personen 40-60 jaar: per jaar sterven 50/10.000 = 5.10-3/jaar 10-6 per jaar betekent dus: - persoon tussen 12 en 16 jaar heeft 1% extra kans om te overlijden - persoon tussen 40-60 jaar heeft 0,02% extra kans om te overlijden ten gevolge van een nabije activiteit met een gevaarlijke stof 36 LNG-tankstations 11 juli 2013

3.1 Externe veiligheidsafstanden LNG-tankstations Geen kwetsbare objecten binnen PR 10-6/jaar Restrisico 0 37 LNG-tankstations 11 juli 2013

3.2 Externe veiligheidsafstanden LNG-tankstations Uitgangspunten rekenmethodiek LNG-tankstations: Veiligheidsmaatregelen PGS 33-1 uitgevoerd, incl. interne veiligheidsafstanden Standaard ongevalsscenario s volgens Handleiding risicoberekening inrichtingen Bevi Snelheid sluiten ESD veiligheidsafsluiters bewezen < 5 sec LNG tankwagen met dubbelwandige tank LPG tankwagen met hittewerende coating Dubbelwandige uitvoering LNG-installaties bezwijken niet bij warmtestralingsflux van 35 kw/m2 Composiet losslang verbeterde LPG-losslang 38 LNG-tankstations 11 juli 2013

3.3 Externe veiligheidsafstanden LNG-tankstations Zorgvuldige afweging locatiekeuze noodzakelijk!!! 39 LNG-tankstations 11 juli 2013

3.4 Externe veiligheidsafstanden LNG-tankstations Beleidsontwikkelingen: Ketenstudie LNG: LNG als motorbrandstof heeft milieuvoordelen (t.o.v. diesel/stookolie) indien Geen methaanslip, geen boiloff Wel: EV knelpunten Basisnet Weg, locatie LNG-inrichtingen LNG-tankstations in Bevi per oktober/november 2013 QRA-plichtig? / afstandentabel in Revi? Vaste PR 10-6 afstand ongeacht veiligheidsverbeteringen (90 m?) 40 LNG-tankstations 11 juli 2013

4 Onderzoeksvoorstellen kennisleemtes 41 LNG-tankstations 11 juli 2013

4.1 Onderzoeksvoorstellen kennisleemtes 42 LNG-tankstations 11 juli 2013

4.2 Onderzoeksvoorstellen kennisleemtes 43 LNG-tankstations 11 juli 2013

4.3 Onderzoeksvoorstellen kennisleemtes Onderzoeksbudget: 1,2 miljoen Euro 1/3 I&M, 1/3 EZ (TKI), 1/3 LNG-bedrijven (LNG-platform) Onderzoekscoordinatie: TNO + RIVM 44 LNG-tankstations 11 juli 2013

Dank voor uw aandacht! Meer info: Ing. Edward Geus RIVM Centrum Veiligheid edward.geus@rivm.nl 030-2744586 / 06-24440248 45 LNG-tankstations 11 juli 2013

Jan Kieboom adviseur milieuvergunningen en milieuplanologie Tot 1 juni 2013 gemeente Tilburg Na 1 juni 2013 OMWB

Omgevingsvergunning LNG tankstation Schepersvenweg te Tilburg Vergunde activiteiten: bouwen; milieu; ruimtelijke ordening (afwijken van het bestemmingsplan) aanleg inrit/uitweg.

Omgevingsvergunning LNG tankstation Schepersvenweg te Tilburg De vergunningsprocedure: Aanvraag van 1 augustus 2011 Concept PGS 33 (mei 2012) Ontwerpbeschikking 25 juni 2012 Beschikking/Vergunning 28 augustus 2012.

Het voorspel De tijdelijke omgevingsvergunning LNG tankstation Siriusstraat 77 te Tilburg Betreft activiteiten bouw en milieu. Oprichtingsvergunning 29 juli 2011 (aanvraag 17-12-2010) Gedoogbesluit 14 juni 2011 Veranderingsvergunning 19 september 2011. Dossier kent in hoofdzaak dezelfde knelpunten als de definitieve locatie.

Het voorspel Waarom tijdelijke Omgevingsvergunning voor 2 jaar voor LNG tankstation Siriusstraat 77 te Tilburg Rolande LNG: Tijdelijke locatie in afwachting definitieve. Gemeente Tilburg: Geen Best Beschikbare Technieken vastgesteld voor LNG-deel. (PGS 25 voor CNG-deel wel beschikbaar) Geen duidelijke rekenmethodiek voor externe veiligheid (QRA)

Omgevingsvergunning Schepersvenweg te Tilburg Activiteit bouwen: Bouwen was niet uitgewerkt, op 1-12-2011 gelegenheid om binnen 120 dagen te completeren. Complex bouwwerk (op palen gefundeerd). Afwijzing bouwplan door Welstandscommissie.

Omgevingsvergunning Schepersvenweg te Tilburg Oordeel welstandscommissie: De commissie is van mening dat bij een dergelijk duurzaam product ook een duurzame en landschappelijke inpassing hoort van het tankstation (bijvoorbeeld conform Green Planet tankstations). Het betreft hier een prominente locatie tegen de rand van een groene zone. De commissie adviseert een oplossing te ontwerpen die meer recht doet aan de locatie en die subtieler wordt ingepast. Zij geeft in overweging de tanks te integreren in het ontwerp van de luifel.

Omgevingsvergunning Schepersvenweg te Tilburg Ruimtelijke ordening: (afwijken bestemmingsplan) plan gedeeltelijk in strijde met bestemmingsplan. Bedrijvenlijst laat alleen tot categorie 3.2 toe, is 4.1. alleen ontheffing indien niet in strijd met goede ruimtelijke ordening, en het besluit en plan een goede ruimtelijke onderbouwing bevat

Omgevingsvergunning Schepersvenweg te Tilburg De onderbouwing door Rolande o.a.: akoestisch onderzoek, plan past binnen geluidbeheersplan. luchtkwaliteitsonderzoek, plan voldoet aan normen Wet luchtkwaliteit. QRA, plan voldoet aan beleidsvisie externe veiligheid Tilburg en aan wettelijke eis Bevi (PR, GR en verantwoording groepsrisico). diverse ander planologische thema s waaronder burgerparticipatie en overleg.

Omgevingsvergunning-milieu Beoordeling onderdeel milieu: geluid, luchtkwaliteit geen probleem zie ruimtelijke ordening. bodem, geen bodembedreigende activiteit. Nederlandse emissie Richtlijn, geen knelpunt. Installatie is voorzien van Boiloff-installatie. Constructieve veiligheid van de LNG-installatie? Externe veiligheid m.b.t. de installatie? Interne veiligheid van de installatie?

Constructieve veiligheid Eisen aan technische integriteit: Warenwetbesluit drukapparatuur Wetgeving explosieve atmosferen (ATEX 95) Bedrijfsvoering: Arbeidsomstandighedenwet, Arbeidsomstandighedenbesluit Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E) Warenwetbesluit drukapparatuur Wetgeving explosieve atmosferen (ATEX 137) Wet veiligheidsregio s / Bedrijfsbrandweer (Inter)nationale standaarden voor bedrijfsvoering Arbocatalogi

Externe veiligheid Beoordeling onder andere aan de hand van: 1. PGS25 voor het CNG-gedeel 2. NEN-EN 13645 Installaties en uitrusting voor vloeibaar aardgas. Ontwerp voor landinstallaties met een opslagcapaciteit tussen 5 t en 200 ton. 3. NEN-EN 13458-3 Cryogenic vessels - Static vacuum insulated vessels. 4. Concept PGS 33 Aardgas afleverinstallaties van vloeibaar aardgas (LNG) voor motorvoertuigen 5. Kwanitatieve risico analyse (QRA)

Externe veiligheid Kwantitatieve Risico Analyse: 1. Rekenmethodiek Bevi, Safeti-NL en Handreiking Risicoberekening Bevi (Module C, BRZO-inrichtingen). 2. Rekenmethiek QRA berekening LPG-tankstations (o.a. scenario s rond tankauto koude/warme BLEVE). 3. Second opinion van extern adviesbureau. 4. Afwijken t.o.v. Handreiking alleen met instemming RIVM (art. 8b Revi)

Externe veiligheid Kwantitatieve Risico Analyse knelpunten: 1. Opslag onder druk/atmosferische opslag/procesinstallatie? 2. Laadarm of losslag (faalfrequenties). 3. Domino-effecten binnen installatie (10 kw/m 2 ). 4. Kans optreden BLEVE van de LNG-tanks

Externe veiligheid Standpunt RIVM: 1. Voor vacuümgeïsoleerde LNG-tank met hittewerende coating (LPG-tankauto s) mag dezelfde BLEVE-frequentie worden toegepast als bij LPG-tank(auto). (Tijdig aanvangen met koelen) 2. Geen instemming voor rekenmethodiek voor composietslang in draagconstructie (faalfrequentie factor 89 lager dan standaard losslang). Wel mag composietslang vergeleken worden met verbeterde LPG-vulslang (factor 10)

Externe veiligheid Voorwaarden tijdig koelen in relatie BLEVE: 1. Hittewerende coating moet effectief zijn om gedurende 75 minuten wand temperatuur < 300 C te houden 2. Brandweer binnen 75 minuten met voldoende koelwater inzet kunnen plegen om een warme BLEVE te voorkomen. 3. Coating periodiek controleren en blusmiddel mag coatingmateriaal niet aantasten.

Plaatsgebonden risico

Groepsrisco

Bedankt voor de aandacht. Vragen? Jan Kieboom adviseur milieuvergunningen en milieuplanologie Tot 1 juni 2013 gemeente Tilburg Na 1 juni 2013 OMWB

Pauze

SHELL Dowstream LNG LNG as Transport fuel Copyright of COMPANY NAME

DISCLAIMER STATEMENT The companies in which Royal Dutch Shell plc directly and indirectly owns investments are separate entities. In this presentation Shell, Shell group and Royal Dutch Shell are sometimes used for convenience where references are made to Royal Dutch Shell plc and its subsidiaries in general. Likewise, the words we, us and our are also used to refer to subsidiaries in general or to those who work for them. These expressions are also used where no useful purpose is served by identifying the particular company or companies. Subsidiaries, Shell subsidiaries and Shell companies as used in this presentation refer to companies in which Royal Dutch Shell either directly or indirectly has control, by having either a majority of the voting rights or the right to exercise a controlling influence. The companies in which Shell has significant influence but not control are referred to as associated companies or associates and companies in which Shell has joint control are referred to as jointly controlled entities. In this presentation, associates and jointly controlled entities are also referred to as equity-accounted investments. The term Shell interest is used for convenience to indicate the direct and/or indirect (for example, through our 23% shareholding in Woodside Petroleum Ltd.) ownership interest held by Shell in a venture, partnership or company, after exclusion of all third-party interest. This presentation contains forward-looking statements concerning the financial condition, results of operations and businesses of Royal Dutch Shell. All statements other than statements of historical fact are, or may be deemed to be, forward-looking statements. Forward-looking statements are statements of future expectations that are based on management s current expectations and assumptions and involve known and unknown risks and uncertainties that could cause actual results, performance or events to differ materially from those expressed or implied in these statements. Forward-looking statements include, among other things, statements concerning the potential exposure of Royal Dutch Shell to market risks and statements expressing management s expectations, beliefs, estimates, forecasts, projections and assumptions. These forward-looking statements are identified by their use of terms and phrases such as anticipate, believe, could, estimate, expect, intend, may, plan, objectives, outlook, probably, project, will, seek, target, risks, goals, should and similar terms and phrases. There are a number of factors that could affect the future operations of Royal Dutch Shell and could cause those results to differ materially from those expressed in the forward-looking statements included in this presentation, including (without limitation): (a) price fluctuations in crude oil and natural gas; (b) changes in demand for the Shell s products; (c) currency fluctuations; (d) drilling and production results; (e) reserve estimates; (f) loss of market share and industry competition; (g) environmental and physical risks; (h) risks associated with the identification of suitable potential acquisition properties and targets, and successful negotiation and completion of such transactions; (i) the risk of doing business in developing countries and countries subject to international sanctions; (j) legislative, fiscal and regulatory developments including regulatory measures addressing climate change; (k) economic and financial market conditions in various countries and regions; (l) political risks, including the risks of expropriation and renegotiation of the terms of contracts with governmental entities, delays or advancements in the approval of projects and delays in the reimbursement for shared costs; and (m) changes in trading conditions. All forward-looking statements contained in this presentation are expressly qualified in their entirety by the cautionary statements contained or referred to in this section. Readers should not place undue reliance on forward-looking statements. Additional factors that may affect future results are contained in Royal Dutch Shell s 20-F for the year ended December 31, 2011 (available at www.shell.com/investor and www.sec.gov ). These factors also should be considered by the reader. Each forwardlooking statement speaks only as of the date of this presentation, March 25, 2013. Neither Royal Dutch Shell nor any of its subsidiaries undertake any obligation to publicly update or revise any forward-looking statement as a result of new information, future events or other information. In light of these risks, results could differ materially from those stated, implied or inferred from the forward-looking statements contained in this presentation. The United States Securities and Exchange Commission (SEC) permits oil and gas companies, in their filings with the SEC, to disclose only proved reserves that a company has demonstrated by actual production or conclusive formation tests to be economically and legally producible under existing economic and operating conditions. We may have used certain terms in this presentation that SEC's guidelines strictly prohibit us from including in filings with the SEC. U.S. Investors are urged to consider closely the disclosure in our Form 20-F, File No 1-32575, available on the SEC website www.sec.gov. You can also obtain these forms from the SEC by calling 1-800-SEC-0330. Copyright of COMPANY NAME 72

THE NEW ENERGY FUTURE BY 2050 THE WORLD IN 2050 RISING ENERGY DEMAND, SUPPLY PRESSURE, CLIMATE CHANGE 9 billion people; up to 75% living in cities 2 billion more than today Copyright of Royal Dutch Shell plc 2 billion vehicles up from 800 million at the moment 3-4 times as rich as today as population in developing countries shifts from poverty to middle class More than double the energy supplying 55% more energy than today. At the same time having to reduce emissions from CO 2 and GHG Twice as efficient, using half the energy to produce each dollar of wealth 3 times more energy from renewable sources 73

MOSAIC: NO SINGLE ALTERNATIVE TO OIL BASED ROAD TRANSPORT Countries are developing renewable fuels mandates legislative priorities differ Countries and regions will choose different portfolios Fuel and drive train options will also vary within countries All fuel options and drive trains will be needed Mosaic of fuel and vehicle options Internal combustion engine and liquid fuels will continue to play an important role Copyright of Royal Dutch Shell plc 74

COMPARISON OF FUELS PRODUCT SEGMENT CVP TECHNOLOGY (LNG) LONG HAUL HEAVY DUTY International & Regional - Food retailing - Cargo / Waste management - Cheaper than diesel - Can reduce GHG emissions - Lower engine noise (SI) - Similar power & performance - New engines (Spark Ignition & Compression Ignition) GAS TO LIQUIDS (GTL) URBAN TRANSPORT & OFF-ROAD - City Buses, Garbage trucks - Drop-In fuel - No incremental costs in engine - Expensive than diesel - Lower local emissions - Lower engine noise - Existing diesel engines SHORT HAUL LIGHT DUTY - Passenger cars - Local distribution - Lower fuel costs - Potential reduction in GHG - Lower power output - Lower driving range, suitable for city distribution - Spark Ignition SHORT HAUL LIGHT DUTY - Three wheelers (retrofit) - Cars - Vans & delivery trucks (retrofit) - Lower local emissions - Fuel costs same as diesel - Spark Ignition Copyright of COMPANY NAME 75

LNG OFFERS A COMPELLING VALUE PROPOSITION FOR LONG HAUL ROAD TRANSPORTATION 1 LOWER FUEL COSTS 2 CLEANER BURNING 3 LOWER ENGINE NOISE Copyright of COMPANY NAME 76

WE CAN LEVERAGE OUR INTEGRATED BUSINESS MODEL TO DELIVER LNG FOR DOWNSTREAM SEGMENTS Stranded Gas Global Marine, ECA Road Transport Coal Bed Methane Small scale liquefaction Mining Pipeline Gas Rail Extended Well Test Existing LNG Infrastructure Stationary Power Upstream Downstream Copyright of COMPANY NAME 77

LNG REFUELLING STATION 78

CONCRETE STEPS TAKEN CANADA REFUELING STATION IN CANADA 79

CONVERSION FACTORS TO LNG 1 INCREMENTAL COSTS 2 FUEL COSTS 3 PAYBACK PERIOD

LNG RETAIL STATION IN NETHERLANDS

GLOBAL PROJECTS IN NORTH AMERICA 83 83 12

Veilig LNG tanken Marcel Bikker Project & SHEQ Manager

Gevaren UN 1972 Methaan = brandbaar. LNG is een cryogeen gas. Geur- en kleurloos. Lichter dan lucht (> -100 o C). Onbekend. Onbemind. Loze meldingen. Station te veilig.

Mensen op de locatie Personeel Rolande LNG. Getrainde LNG klanten. Ongetrainde LNG klanten. CNG klanten. Monteurs. Nieuwsgierigen. Profiteurs.

Het vocht in de lucht condenseert na een lossing van nieuw LNG als het tankstation gaat satureren. Hier komt geen product bij vrij. Het is enkel doorslag van koude naar de lucht en dat is zichtbaar. Zoveel mogelijk in de vroege uren gelost i.v.m. voorkomen valse meldingen en hoogste up-time tankstation.

Contactgegevens 0183 583 446 info@rolandelng.nl www.rolandelng.nl Rolande LNG algemeen 0618 2283 82 m.bikker@rolandelng.nl Rolande LNG veiligheid