Tiener schendt onbedoeld familie-eer Khalid (10) pakt de telefoon uit de tas van zijn klasgenoot Soraya (11). Daarmee maakt hij in het toilet een foto van zijn geslachtsdeel. De Bulgaarse ouders van het meisje reageren geschokt als ze de foto zien; hiermee is de familie-eer geschonden. Vier betrokkenen blikken terug op deze zaak. Wat kunnen we hiervan leren? Auteur: Marjolijn Westerlaken Reconstructie 1 / 5
26 juni 2017 Op basisschool De Parkiet pakt de Nederlands-Egyptische Khalid (10) stiekem de telefoon uit de tas van zijn klasgenoot Soraya (11), met een Nederlands-Bulgaarse achtergrond. In het toilet neemt hij een foto van zijn geslachtsdeel en stopt daarna de telefoon terug in de tas van het meisje. Na schooltijd ziet Soraya de foto op haar telefoon en laat deze aan haar ouders zien. Haar vader is woedend en belt naar school. Interim-directeur Anita van der Kreek meldt het voorval aan clusterdirecteur Peter Aarts. 27 juni 2017, ochtend De moeder van Soraya en een gezinsvriend komen boos naar school. Vader komt niet, omdat hij te ontzet is over wat er is gebeurd. Het gezin eist dat de school contact opneemt met het bestuur en dat de maker van de foto s geschorst wordt. Ze willen Soraya van school halen. Aan de hand van de foto s is makkelijk te herleiden wie de foto s heeft genomen, want Khalids kleding is erop te zien. Anita van der Kreek en de intern begeleider, Laura van der Wal, gaan in gesprek met Khalid. Deze blijft lange tijd ontkennen en haalt er klasgenoten bij. Van der Kreek vraagt Khalids moeder om naar school te komen. Zij is gechoqueerd dat haar zoon de telefoon heeft gestolen en het meisje zo beschaamd heeft met het maken van de foto s van zijn geslachtsdeel. De school neemt contact op met het bestuur en maakt melding van het incident. Ook de gezinscoach wordt ingelicht. Zij begeleidt het gezin al jaren, dus zij kan Khalid waarschijnlijk makkelijker benaderen. Inleven Peter Aarts, clusterdirecteur: School moet een veilige plek zijn. Moedwillig een telefoon uit een tas stelen en seksueel getinte foto s maken, accepteren wij als bestuur niet. Daarom overwoog ik om Khalid niet alleen tijdelijk te schorsen, maar helemaal van school te verwijderen. In overleg met de gezinscoach werd duidelijk dat er van alles speelde in deze zaak waarvan ik geen weet had. Zo had ik niet verwacht dat de moeder van Khalid zich vanuit haar geloof zo goed zou kunnen inleven in het meisje. Zij begreep dat door de foto de familie-eer van Soraya was geschonden, en wist uit ervaring hoe belangrijk deze eer is binnen de moslimcultuur. Ze maakte zich zorgen dat de onschuld van het meisje voorgoed beschadigd was en dat haar vader haar zou gaan haten. Reconstructie 2 / 5
27 juni 2017, middag Gezinscoach Mirjam Kaart schuift aan bij het gesprek met de clusterdirecteur, de moeder van Khalid, de interim-directeur, de intern begeleider en Khalid. Zij gaat vervolgens in gesprek met Khalid om helder te krijgen wat hem bewoog. Mirjam Kaart: Uit Khalids antwoorden op vragen als Weet je wat er is gebeurd en Waarom is het niet goed wat je hebt gedaan, bleek dat hij geen besef had van de gevolgen van zijn daad. Hij had impulsief gehandeld onder groepsdruk. Zijn klasgenoten spoorden hem aan om de foto te maken. Tijdens ons gesprek vond hij het vooral erg dat hij zijn moeder pijn had gedaan. Toen ik hem vroeg hoe hij op het idee was gekomen om zo n soort foto te maken, vertelde hij dat hij dit thuis had gezien. Grappig Kaart: Ik had de moeder van Khalid eerder de opdracht gegeven om haar oudste zoon voorlichting te geven over het gebruik van social media. Ter ondersteuning kon zij filmpjes bekijken, zonder haar kinderen erbij. In één van de filmpjes was te zien hoe een pedofiel een foto van zijn geslachtsdeel maakt en deze naar een jongetje stuurt. Dit jongetje bekijkt het filmpje, terwijl kinderen om hem heen moeten lachen. Dit filmpje zag Khalid toen hij s avonds naar de wc moest, terwijl zijn moeder er naar keek. In het gesprek met mij gaf hij aan dat hij dacht dat zo n foto grappig was.' 'Als hulpverleners moeten we nadenken hoe we dit soort voorlichting beter kunnen aanbieden. Als er thuis onvoldoende gelegenheid is om dit op een veilige manier te doen, moet het op een andere locatie gebeuren. 28 juni 2017 De gezinscoach constateert, net als de clusterdirecteur, dat de moeder zich goed kan inleven in het meisje dat slachtoffer is geworden van het gedrag van haar zoon, vanuit haar geloof, cultuur en normen. Tegelijkertijd negeert ze haar zoon. Ze overweegt zelfs Khalid terug te sturen naar Egypte, mocht hij worden verwijderd van school. Op verzoek van de vader van Soraya zal er op school een gesprek plaatsvinden met Khalid en zijn moeder. Zonder opgave van reden komt Soraya s vader daarbij zelf niet opdagen. Laura van der Wal, intern begeleider: Misschien is het maar beter dat dat gesprek toen niet heeft plaatsgevonden, want het had heel makkelijk kunnen escaleren. Daar hadden we van tevoren onvoldoende over nagedacht. Wellicht hadden we voor de veiligheid de politie moeten inlichten. We hadden de gezinscoach moeten uitnodigen om ook aanwezig te zijn. Reconstructie 3 / 5
29 juni 2017 De clusterdirecteur heeft de vertrouwensinspecteur van de Inspectie van het Onderwijs uitgenodigd. Die kan worden geraadpleegd als zich in of rondom de school problemen voordoen op het gebied van seksuele intimidatie. Tijdens dit gesprek wordt duidelijk dat de school ook de taak heeft om Khalid te begeleiden. Tot dusver was er vooral veel aandacht voor Soraya. Anita van der Kreek, interim-directeur: De vertrouwensinspecteur vroeg ons of wij anders zouden hebben gereageerd als Khalid en Soraya niet uit een cultuur afkomstig waren geweest waarin familieeer een belangrijke rol speelt. Toen realiseerden we ons dat we de culturele achtergrond heel zwaar hebben laten meewegen, en dat we te weinig hebben gekeken naar Khalids beweegredenen. Hij was niet uit op het beschadigen van de familie-eer van Soraya. Hij dacht iets grappigs te doen, opgestookt door zijn klasgenoten. Kantelmoment Van der Kreek: Voor ons was dit een kantelmoment. Inmiddels was duidelijk dat de ouders van Soraya niet wilden dat Soraya terug zou keren naar onze school. We hebben de overstap naar een andere school begeleid en zij heeft traumabegeleiding gekregen. Khalid raakte steeds meer in een isolement. Zijn kans op een goede toekomst leek in duigen te vallen. Dat vonden wij onacceptabel en de strafmaatregel schorsen en vervolgens misschien zelfs verwijderen bleek uiteindelijk te zwaar te zijn voor het incident. Het was schrijnend om te zien hoe de moeder van Khalid haar kind behandelde. Wij hebben haar laten weten dat hij wat ons betreft een tweede kans verdiende. Overigens konden wij alleen op deze manier handelen omdat het meisje van school ging. zomer 2017 Khalid schrijft Soraya twee brieven waarin hij zich verontschuldigt voor zijn daad. Inmiddels gaat hij gewoon weer naar school en krijgt hij begeleiding van het jeugdteam. Bij deze begeleiding wordt ook zijn moeder nauw betrokken. De namen van de betrokkenen en de basisschool zijn om veiligheidsredenen gefingeerd. Reconstructie 4 / 5
Belangrijkste lessen Voorkom blikvernauwing Zorg ervoor dat je oog houdt voor de beleving van alle betrokkenen. Beperk je niet tot één aspect van de zaak, in dit geval de familie-eer, omdat je met een migrantengezin te maken hebt. Luister naar het kind Blijf het kind altijd in zijn of haar ontwikkeling zien. Khalid was niet uit op eerschending of het overschrijden van seksuele grenzen. Hij handelde vanuit onhandigheid en onwetendheid. Handel snel Snel met alle betrokken partijen samenwerken is essentieel om escalatie te voorkomen. Ieder incident is uniek Ieder incident moet je afzonderlijk bekijken. Je kunt er geen protocol voor schrijven. Wat het beste voor het kind is, moet altijd voorop staan. Leer kinderen omgaan met social media Social media spelen een grote rol in het leven van scholieren. Het is dus belangrijk dat ouders samen met school hun kinderen hiermee leren omgaan, met respect voor anderen. Verdiep je in de achtergrond van migrantengezinnen Zorg ervoor dat je je in contact met ouders open opstelt: welke betekenis geven zij aan de gebeurtenis en welke overtuigingen spelen daarbij een rol? Wees daarin nieuwsgierig, zonder oordeel. Het is belangrijk dat leerkrachten zich verdiepen in de migrantencultuur om beter contact te krijgen met hun leerlingen. Reconstructie 5 / 5