Handleiding Interculturele communicatie

Handleiding Interculturele communicatie CMD V1 B2 3ects Docente: Orfee Melsen 2012-2013

2 Voorwoord Door digitale communicatie en grotere migratie kom je in de beroepspraktijk vaak met mensen uit verschillende culturen in contact. Naast fysieke en virtuele ontmoetingen, zal je te maken krijgen met een bredere doelgroep die gebruik maakt van de interactieve web toepassingen bijvoorbeeld op hun mobieltjes in Afrika. In dit vak Interculturele communicatie leer je hoe je in de global village een product of project innovatief, kwalitatief en breed marketeerbaar kan maken en klant beter adviseren. Interculturele communicatie voer je vanuit je bestaande ervaring en kennis en wie je bent. En leer je omgaan met de ander ; enerzijds door het goed kunnen inzetten van interculturele modellen, anderzijds door een openheid en begrijpen van wat de ander belangrijk vindt. Dit vak sluit aan op verschillende andere vakken van de opleiding CMD, zoals Cultuur en Media, User Centered Design, Maatschappij en Interactie en Future Scenarios. Aan het einde van dit vak kan je in je toekomstige baan een product of dienst onderzoeken, onderhandelen en vormgeven, advies geven en of een project leiden met een zeker interculturele sensitiviteit ofte kennis en vaardigheden. Daarbij wens ik je veel plezier bij deze rollercoaster in de interculturele wereld die ik voor je heb samengesteld. Orfee Melsen

3 Inhoudsopgave 1. Studiegidstekst 2. Opdrachtomschrijving a. Opdracht 1: groepspresentatie b. Opdracht 2: advies interculturele App 3. Beoordelingsformulieren: specifieke en algemene eisen presentatie en geschreven werk 4. Interculturele communicatie van week tot week a. Week 1: Introductie, kader, concepten en bespreking opdrachten b. Week 2: Cultuurverschillen onderzocht: theorieën en verklaringsmodellen c. Week 3: Wereldbeeld, etnocentrisme en stereotypen d. Week 4: Taalverschillen; Groepspresentaties e. Week 5: Netwerk/atoom; Groepspresentaties f. Week 6: Kritische beschouwing en App-Award g. Week 7: Interculturele communicatie en criteria: App-advies h. Week 8: Conclusies: App-Award, intercultureel management 5. Literatuur en inspiratie Bijlage 1: Beoordelingsformulier Groepspresentatie Bijlage 2: Beoordelingsformulier Adviestekst

4 1. Studiegidstekst Interculturele Communicatie Docent: Orfee Melsen Studiejaar: V1 Blok: 2 Studiepunten: 3 LEERDOELEN De student kan omgaan met de culturele diversiteit binnen en buiten zijn directe leefomgeving met betrekking tot het vakgebied. De student kan in het ontwerpproces anticiperen op voor hem niet vanzelfsprekendheden inzake functionaliteit, ontwerp en tone of voice. De student herkent waarden en normen als universeel, dan wel cultureel bepaald. KORTE OMSCHRIJVING Studenten leren interculturele vaardigheden en kennis ontwikkelen. Ze begrijpen dat ze in hun ontmoetingen met andere culturen naar de wereld kijken vanuit hun eigen bril, d.i. een tool box met vooronderstellingen en attitudes. Deze vooraannames en gedragingen beïnvloeden de manier waarop ze naar dingen kijken, hoe ze omgaan met andere mensen en bepaalt de manier waarop ze problemen oplossen. Op het meest fundamentele niveau is de persoonlijke interpretatie van de wereld verschillend van de interpretatie van andere mensen. Er is echter ook steeds een gedeelde set interpretaties, die mede bepaald wordt door de groep waartoe je behoort (zijnde nationaal, regionaal, subcultuur, professioneel, familie..). Deze interpretaties zijn dus grotendeels cultureel bepaald. Cultuur kan worden gedefinieerd als een systeem van geloof en waarden die door een groep mensen wordt gedeeld, die voor waar wordt aangenomen Cultuur betekent dat we van anderen van de groep een soort conformiteit aan de standaard verwachten bijv. in gedrag. Omdat cultuur alle aspecten van onze levens beïnvloedt van ons kledingstijl tot hoe we zakendoen- is het nodig een set houdingen en vaardigheden te ontwikkelen waardoor we meer succes boeken in de globale setting, in Nederland of daarbuiten. Het doel is je eigen veronderstellingen en vanzelfsprekendheden in vraag te kunnen stellen, kennis en verdieping op te doen over interculturele verschillen en overeenkomsten en dit te kunnen gebruiken in een communicatie over een product.

5 BEROEPEN Interculturele kennis en vaardigheden zijn van belang voor de content manager, visual interface designer en de projectmanager, en ook van toepassing in andere beroepen. BEROEPSTAKEN Je zal in je toekomstige baan: analyseren, adviseren, opleiden, begeleiden, bedenken, ontwikkelen, vormgeven, produceren en technisch mogelijk maken. De toepassing kan pas effectief en efficiënt zijn als dit gebeurt in een context en in een goede (project)samenwerking met de organisatie (bank, entertainment, internet, onderwijs, reisorganisatie en zorg) en met de gebruiker of klant. Vandaag zijn dit mensen met vele verschillend achtergronden. In het ontwerpproces leer je anticiperen op niet vanzelfsprekendheden inzake functionaliteit, ontwerp en tone of voice. Binnen een ideaal ontwerpadviestraject of projectmanagement is er dus een onderzoek gevoerd naar de wensen, behoeften, doelen en gedragingen van de ander in vergadering of als onbekende gebruiker. COMPETENTIES - Onderzoeken is leren begrijpen van veranderingen op sociaal-maatschappelijk gebied en in het vakgebied, waardoor de student kan bijdragen aan nieuwe ontwikkelingen. De student: 2.3 toont een kritische en maatschappijbewuste onderzoekshouding 2.5 identificeert een doelgroep en legt de relatie met de werkpraktijk 2.6 toont een beginnend inlevingsvermogen in een doelgroep en opdrachtgever - Adviseren gaat over objectiviteit en professioneel inlevingsvermogen. De student ontwikkelt een assertieve en kritische houding. Hij/zij leert de opdracht vanuit verschillende invalshoeken en op internationaal niveau te benaderen. En combineert aandacht voor de ander met het geloof in de eigen visie. De student: 2.3 analyseert en betrekt de context van het product of het project in het advies 2.4 geeft op beginnend niveau strategisch advies en presenteert overtuigend - Projectmanagement 5.4 Reflecteert en anticipeert op de kwaliteit van het projectresultaat, het eigen aandeel en dat van medestudenten en verwerkt feedback.

6 INHOUD Week 1. Introductie, macro concepten: Globalisering, cultuur, en interculturele communicatie en bespreking opdrachten Week 2. Cultuurbegrippen en waarden: universeel en cultuurgebonden Verschillen onderzocht: theorieën en verklaringsmodellen Hofstede: culturele dimensies; Hall: Lage en hoge context culturen; Hoffman:TOPOI; Trompenaars: Riding the Waves of Culture Week 3. Wereldbeeld: identiteit, stereotypen en etnocentrisme Week 4-5. Cultuurverschillen onderzocht in context van CMD kritische beschouwing (Interculturele sensitiviteit) Week 6. Kritische beschouwing (Interculturele sensitiviteit) Modellen inspireren App-criteria; 'IC App-advies'; Overcoming language barriers Week 7. Interculturele criteria App-advies; Interculturele communicatie Week 8. App Advies-Award-jury beslissing; Intercultureel management WERKWIJZE Studenten bereiden zich voor op de werkcontext door onderzoek en toepassing van de interculturele theorieën; door literatuur te lezen en voorbeelden uit het werkveld te zoeken; door het adviseren van een bedrijf over de interculturaliteit van bijv. webapplicaties. De eigen opdrachten worden voorbereid door de lessen, de literatuur en media(voorbeelden) te verwerken. In het wekelijkse werkcollege is er aan het begin steeds een introductie en deelmoment voor vragen. Een substantieel deel is de bespreking van theorie en voorbeelden. Vervolgens bespreken we concepten in detail. Dan beginnen we kort aan de opdracht van deze en volgende week, na een doornemen van de opdrachtvraag. We eindigen met het overzicht van het geleerde, praktische afspraken en het overlopen van het huiswerk.

7 CRITERIA De student - benadert media als informatie-, communicatie- en entertainment-kanaal vanuit een intercultureel en kritisch standpunt - kan het belang van interculturaliteit in het vakgebied beargumenteren - maakt de theorie voor de anderen inzichtelijk - kadert, benadert en beargumenteert het model kritisch - beheerst de verschillende theorieën op het gebied van interculturele communicatie zoals behandeld tijdens de werkcolleges (Hofstede, Hall, Hoffman, Trompelaars) en past ze toe in de groepspresentatie en de applicatie-bespreking - onderzoekt de toepassing van interculturele theorie in het eigen werkveld - verwerkt de theorie, modellen en kennis (uit de presentatie) in het advies als argumentering - maakt gebruik van interculturele adviescriteria (universele en cultuurgebonden waarden, gebruiksvriendelijkheid, content, beeld en vormgeving als functionaliteit, tone of voice) die zijn toegepast op de theoretische modellen Beroepsvaardigheden: teamwerk, presenteren, creativiteit, oog voor detail, ethisch besef, algemene ontwikkeling. Interculturele vaardigheden: kritisch vermogen, inlevingsvermogen, luisteren, oog voor de andere, sensitiviteit, wederkerigheid, conflicthantering.

8 TOETSING en FEEDBACK Opdrachten bestaan uit: AVV-tekst culturele waarden in televisie-series 1. Groepspresentatie over interculturele theorieën, toegepast op werkveld 2. Kritische adviestekst over interculturele App AVV aan voorwaarden voldoen zijn voorwaarden die reeds moeten zijn voldaan, voor er tot een beoordeling wordt overgegaan. De eerste tekst is daar alvast één van. Op tijd zijn is de boodschap en de instructies en de beoordelingscriteria grondig lezen en meenemen. De presentatie en tekst geven elk de helft van de punten. Er moet voor beide delen een voldoende worden gehaald. Voor beide bestaat een beoordelingsformulier. Het feedbackmoment voor de presentatie volgt meteen op de presentaties. Voor de tekst is er een schriftelijke feedback. HERKANSING Herkansing van de groepspresentatie die met een onvoldoende is afgesloten, is mogelijk met een soortgelijke opdracht (a.h.v. andere literatuur) in het werkcollege de eerste week na de kerstvakantie. Herkansing voor de adviestekst is mogelijk met een verbeterde versie ingediend de week na de toetsweek. Wie dan nog een onvoldoende heeft, moet het vak het komende collegejaar opnieuw volgen.

9 2. Opdrachtomschrijving en toetsing a. Groepspresentatie over interculturele theorieën, toegepast op werkveld b. Kritische adviestekst over interculturele App AVV: Reflectietekst over culturele waarden in televisieseries Opdrachten en instructies over vorm en inhoud, beoordelingscriteria en deadlines worden in een apart document aan de studenten gegeven en online geplaatst 3. Beoordeling: algemene voorwaarden en specifieke eisen presentatie en geschreven werk Algemene voorwaarden om een beoordeling te krijgen* De student heeft de taken op tijd afgeleverd (zie deadline per opdracht) De opdrachten zijn per mail of in de les opgeleverd De opdrachten zijn aangeleverd conform de instructies van de docent Avv-tekst over culturele waarden is ingediend De Avv-tekst telt 240 woorden (+/-50) De teksten hebben een inleiding, middenstuk en slot. De teksten zijn verzorgd: hebben een titel, er is een single interlinie, lettertype is Arial 10, er staan niet meer dan 5 spellingfouten of zware grammaticale fouten. Advies-tekst (opdracht 2) voldoet aan het opgegeven 550 woorden (+/-50) Beoordelingsformulier Groepspresentatie* Bijlage 1 Beoordelingsformulier Adviestekst* Bijlage 2 *Bij eventuele wijziging van de volgende documenten, staat de laatste versie van het beoordelingsformulier, instructies en algemene voorwaarden ten laatste een week voor de indiening van de opdracht online.

10 4. Interculturele communicatie van week tot week a. Week 1. Introductie, macro-concepten: Globalisering, cultuur, en interculturele communicatie en bespreking opdrachten b. Week 2. Cultuurbegrippen en waarden: universeel en cultuurgebonden Verschillen onderzocht: theorieën en verklaringsmodellen Hofstede: culturele dimensies Hall: Lage en hoge context culturen Hoffman:TOPOI Trompenaars: Riding the Waves of Culture c. Week 3. Wereldbeeld: identiteit, stereotypen en etnocentrisme d. Week 4-5. Cultuurverschillen onderzocht in context van CMD kritische beschouwing (Interculturele sensitiviteit) e. Week 6. Kritische beschouwing (Interculturele sensitiviteit) Modellen inspireren App-criteria; 'IC App-advies'; Overcoming language barriers f. Week 7. Interculturele criteria App-advies; Interculturele communicatie g. Week 8. App Advies-Award-jury beslissing; Intercultureel management

11 5. Literatuur en inspiratie a. Verplichte literatuur: Ginniken, Jaap v. Handboek Wereldburger: Een inleiding interculturele communicatie. Den Haag: Boom, 2008. Shadid, W. Culturele Diversiteit en Interculturele Communicatie. [2002] Shadid Homepage. http://www.interculturelecommunicatie.com/download/diversiteit.html b. Literatuur voor groepspresentatie: Pinto, David. Interculturele communicatie, conflicten en management. Houten: Bohn Stafleu van Loghum, 2004. Nunez, Carlos, et all. Interculturele communicatie: van ontkenning tot wederzijdse integratie. Assen: Koninklijke Van Gorcum, 2010. Shadid, W.A., Grondslagen van interculturele communicatie. Studieveld en werkterrein. Bohn Stafleu Van Loghum, Houten, 1998. Hofstede, Gert Jan, et all,. Werken met cultuurverschillen. Amsterdam/Antwerpen: Business Contact, 2004. Hoffman, E., Interculturele gespreksvoering. Theorie en praktijk van het TOPOI-model. Bohn Stafleu van Loghum, Houten, 2002. Trompenaars, F., Riding the waves of culture. Understanding cultural diversity in business. London, Nicholas Brealey Publishing, 1993. Hall et Hall, Understanding Cultural Differences. New York: Anchor Press/Doubleday, 1990. c. Inspiratie Vink, N.,Grenzeloos communiceren. Nieuwe benadering van interculturele communicatie. Amsterdam: kit publishers, 2001. Verluyten, S. P. Cultures: From observation to understanding: A workbook. Leuven: Acco, 2007. Baalen, Christine van, et all. Cultuur in Taal: interculturele vaardigheden voor docenten Nederlands aan anderstaligen. Utrecht: Nederlands Centrum Buitenlanders, 2003. Hofstede, Geert et all. Cultures and Organizations: Software of the Mind. McGraw-Hill USA

12 BIJLAGE 1 Opdracht 1 Groepspresentatie V1 Blok 2 O. Melsen 2012-2013 onvoldoende voldoende gevorderd wow! Presentatievorm Er is weinig aandacht geweest voor vormgeving en interactie Ziet er voldoende goed uit; zet nog niet aan tot interactie Mooi overwogen presentatie die aanzet tot interactie Spannende presentatie die prikkelt en verrast Definities De gebruikte begrippen worden niet toegelicht De gebruikte begrippen worden onvoldoende toegelicht De gebruikte begrippen worden op een verhelderende manier toegelicht De gebruikte begrippen worden op een (populair-) wetenschappelijke manier toegelicht Voorbeelden Bronvermelding (conform MLAstandaarden) zowel bij theorie als voorbeelden Er zijn weinig voorbeelden, ze zijn niet overtuigend of de link met theorie wordt onvoldoende gelegd Er zijn onvoldoende en of onbetrouwbare bronnen gebruikt; er is geen correcte bronvermelding Er zijn voldoende voorbeelden; link met theorie wordt onvoldoende gelegd Er zijn voldoende maar onbetrouwbare bronnen gebruikt De gebruikte voorbeelden zijn overtuigend en verduidelijkend De gebruikte bronnen zijn betrouwbaar en afkomstig uit de reader Gebruikte voorbeelden zijn bijzonder overtuigend, verrassend en origineel De gebruikte bronnen zijn origineel en verschaffen inzichten die niet in de klas aangereikt zijn Argumentatie De argumentatie is niet overtuigend of beweringen worden onvoldoende (met bronnen en voorbeelden) onderbouwd Argumentatie is helder en wordt onvoldoende onderbouwd Argumentatie is bijzonder overtuigend en onderbouwd Argumentatie is bijzonder overtuigend, verrassend en origineel Tegenargumentatie Context en voorkennis Groepsproces Samenwerking Er wordt slechts één kant belicht Er is beperkte kennis van de voorkennis van het publiek; geen duiding van de achtergrond van de theorie De groep vertelt niet (of weinig interessant) over het tot stand komen van de presentatie Niet alle teamleden hebben een (gelijk) aandeel gehad in de voorbereiding en presentatie Namen:. Er worden ook tegenargumenten gegeven Er is inzicht in de voorkennis van het publiek; geen duiding bij de achtergrond van de theorie De groep geeft ons voldoende inzage in het groepsproces Alle teamleden hebben bijgedragen aan de actie en/of presentatie Argumenten en tegenargumenten worden weerlegd Sluit voldoende bij de voorkennis van het publiek en er is voldoende duiding over de achtergrond van de theorie Het groepsproces wordt op een bijzondere manier getoond De actie en presentatie geven blijk van een goede samenwerking en flinke inzet van alle eamleden Argumenten en tegenargumenten worden grondig afgewogen en weerlegd. Speelt goed in op de voorkennis en geeft verrassende duiding over de achtergrond van de theorie De interne discussie wordt beleefd en gedeeld door het publiek. Actie en presentatie werden door het team op een hoger niveau getild.

13 BIJLAGE 2 Opdracht 2 adviestekst V1 Blok 2 O. Melsen 2012-2013 onvoldoende voldoende gevorderd wow! Structuur (zie structuur schema betoog Jolanda Knobel - P Maatschappij en Interactie) Bronvermelding (conform MLA-standaarden) Argumentatie Tegenargumentatie Adviescriteria en theorie Definities Context De adviestekst heeft geen duidelijke inleiding, middenstuk en conclusie Er zijn onvoldoende (onbetrouwbare) bronnen gebruikt; geen correcte bronvermelding De argumentatie is niet overtuigend of beweringen worden onvoldoende (met bronnen en voorbeelden) onderbouwd Er wordt slechts één kant belicht Er zijn geen criteria beschreven en uitgelegd De gebruikte begrippen worden niet toegelicht Er is geen duiding van de achtergrond van de app Het advies heeft een herkenbare inleiding, middenstuk en conclusie Er zijn onvoldoende (betrouwbare) bronnen gebruikt. Correcte bronvermelding. Argumentatie is helder en wordt onvoldoende onderbouwd Er worden ook tegenargumenten gegeven Er zijn criteria onderscheiden, ze hebben echter geen link met de theorie De gebruikte begrippen worden onvoldoende toegelicht Er is beperkte duiding bij de achtergrond van de app Het advies begint met een pakkende intro; Inleiding midden en slot zijn goed opgebouwd De gebruikte bronnen zijn betrouwbaar en niet afkomstig uit de reader Argumentatie is bijzonder overtuigend en onderbouwd Argumenten en tegenargumenten worden weerlegd Er zijn criteria onderscheiden en voldoende uitgelegd ahv theorie De gebruikte begrippen worden op een verhelderende manier toegelicht Er is voldoende duiding over de achtergrond van de app Inleiding, middenstuk en conclusie sluiten perfect op elkaar aan De gebruikte bronnen zijn origineel en verschaffen inzichten die niet in de klas aangereikt zijn Argumenattie is bijzonder overtuigend en verrassend en origineel Argumenten en tegenargumenten worden grondig afgewogen en weerlegd Er zijn interessante criteria gekozen en gedefinieerd, die tot een spannend betoog leiden, gebruk makend van IC theorie De gebruikte begrippen worden op een (populair-) wetenschappelijke manier toegelicht Geeft verrassende duiding over de achtergrond van de app