In formeel verband Grote organisaties over actuele ontwikkelingen op het maatschappelijke middenveld 1
2
SCP onderzoek Individueel perspectief (Uitstappers en doorzetters, 2014) Organisatorisch perspectief (In formeel verband, te verschijnen) 3
Uitstappers en doorzetters Achtergrondkenmerken Sport minder belangrijk tijdens puberteit Volwassenen in drukke levensfase sporten minder 50-plussers Afhankelijk van gezondheid en sociale contacten Niet westerse migranten Minder achterstand kinderen 4
Organisaties in zwaar weer Weer minder leden natuurclubs (AD, 8-12-2013) Financiële crisis in kerk te merken (Reformatorisch Dagblad, 16-1-2009) Crisis bereikt golfbaan (AD, 18-6-2013) Effect recessie pijnigt ook goede doelen (Volkskrant, 2-7-2013) Helft sportscholen in nood (AD, 19-10-2013) 5
Maatschappelijke organisaties als groot goed Informele netwerken Sociaal kapitaal Onderling vertrouwen Democratische vaardigheden Gesprekspartners overheid 6
Veranderende opportunity structures Economische crisis Vergrijzing Opkomst internet/social media Individualisering Mondiger burgers à de-institutionalisering? 7
Hoe ontwikkelen organisaties zich? Maatschappelijke organisaties in beeld (2008) & Landelijk Verenigd (2005) Grote organisaties (>50.000 leden/donateurs 1980-2012) Organisatorisch perspectief Breed scala aan organisatietypen 8
Vandaag Ontwikkeling ledental Samen of alleen? Uitdaging Vooruitblik 9
Berg afwaarts? 10
Ontwikkeling leden- en donateursaantallen Haken en ogen Vergeleken met 1980 toegenomen Laatste jaren stabiel, soms krimp Beperkte aanwijzingen crisis effect 11
Ontwikkeling 5 grootste sportbonden 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 1994 1997 2000 2003 2006 2009 2012 Koninklijke Nederlandse Voetbalbond (KNVB) Koninklijke Nederlandse Lawn Tennis Bond (KNLTB) Nederlandse Golf Federatie (NGF) Koninklijke Nederlandse Gymnastiek Unie (KNGU) Koninklijke Nederlandse Hockeybond (KNHB) 12
Sport en recreatie (excl. 1/ 27) Kerken Consumen -ten Internationale hulp en solidariteit (excl. 7/17) Gezondheidszorg (excl. 6/17) Welzijn (excl. 5/7) Natuur en milieu (excl. 2/ 13) % verschil 1980-2012 % verschil 2000-2012 % verschil 2009-2012 34-37 98 12 92 705 431 12-18 11-2 -14-4 -1 4-4 1-4 10 9-6 Werknemers Vrouwen Ouderen Omroepen Partijen Tot. Tot. (excl. kerken) Bevolking 18+ jaar % verschil 1980-2012 % verschil 2000-2012 % verschil 2009-2012 10-69 19-4 -42 17 49 30-7 -53 18-1 0-3 2 5-1 -11-25 2-7 0 1 2 13
12000 10000 sportbonden & recreatieve organisaties kerken 8000 vakbonden 6000 ouderen 4000 omroeporganisaties politieke partijen 2000 goede doelenorganisaties 0 1980 1994 1997 2000 2003 2006 2009 2012 14 Dit is de voettekst
Succes sport- en recreatieve organisaties Gezond leven? Hedonistisch waardepatroon? 15
Eerder op- dan afwaarts 16
Samen of alleen? 17
1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 1980 1994 1997 2000 2003 2006 2009 2011 2012 Teamsporten Semi-individuele sporten Individuele sporten 18
19
20
Wat zijn de grootste uitdagingen van sportbonden? 21
Uitdaging (1) 22
Economische crisis Meerderheid (70%) ervaart effect crisis. 30% ervaart dit dus niet (vaker dan gem. 17%). Crisis met name gevoeld door goede doelenorganisaties Crisis ervaren door dure sportbonden men accepteert moeilijk prijsverhogingen leden betalen trager stopzetten subsidie prijsstijging accommodaties het solidariteitsprincipe van contributies is niet langer vanzelfsprekend kost meer moeite om leden te werven lidmaatschap moet iets opleveren 23
Uitdaging (2) 24
Informele alternatieven (informalisering buiten verband) 45% vaak/regelmatig informele groepen (tov 35%) Concurrentie 2 (tov 2) Toegenomen 71% (tov 60%) 60% vaak/regelmatig individueel (tov 45%) Concurrentie 4 (tov 4) Toegenomen 83% (tov 49%) Afgelopen 5 jaar splitsen steeds meer mensen zich af om individueel verder te gaan Sport: 46% (tov 19%) 25
Uitdaging (3) 26
Vrijwilligers Vaker minder bereid tijd te investeren (38% tov gem. 23,5%) Speelt ook bij vakbonden (75%) vrouwen organisaties (75%) Moeilijker bestuur te vinden (48% vs. 42% gem.) Grote organisaties: 21% meer taken door professionals & 21% minder taken door professionals Sportbonden: 37% vs 16% 27
Korte projecten (informalisering binnen verband) Zetten maatschappelijke organisaties laatste 5 jaar vaker op in (65%) Geldt minder voor sportbonden (47%) Redenen korte projecten Ledenorganisaties: minder verplichtingen Goededoelenorganisaties: belevenis, persoonlijker Gevolgen middenveld? 28
Toekomstverwachtingen 10% (sterke) afname (tov 35%) 55% (sterke) toename (tov 38%) potentieel is nog steeds groot krimp door vergrijzing en ontgroening door recessie neemt ledental af sport neemt een steeds belangrijker rol in, in de maatschappij grotere inzet ledenwerving uitrol strategische visie we proberen ons meer te richten op de leden 29
Vooruitblik Opportunity structures blijven in ontwikkeling Veranderende regelgeving Economisch herstel Meer mogelijkheden digitale communicatiemiddelen Transitie participatiesamenleving Etcetera 30
31
Wat we weten Individualisering leidt niet tot verdwijnende betrokkenheid En ook niet tot een sterkere groei van individuele sportbonden Veel mensen blijven betrokken bij grote organisaties (31,8 miljoen leden/donateurs) 4,2 miljoen leden grote sportbonden Sportbonden ervaren regelmatig informalisering buiten formeel verband En vaker dan reguliere organisaties Organisaties zetten vaker in op informalisering binnen formeel verband Sportbonden doen dit relatief weinig. 32
Wat we nog niet weten Gevolgen van ontwikkeling ledental Uiteenlopende gevolgen van één en dezelfde ontwikkeling (individualisering) Gevolgen van veranderende (lichtere) organisatiewijzen Omvang van informele initiatieven binnen formele verbanden Sporten binnen en/of buiten formeel verband? 33
Stellingen 1. Sportverenigingen krijgen het moeilijker omdat mensen steeds liever op een informele manier sporten, dan bij een vereniging. 2. Teamsporten krijgen het moeilijker omdat mensen tegenwoordig liever alleen sporten dan in een team 3. Sportverenigingen moeten zich meer inzetten voor hun wijk 4. Sportverenigingen moeten meer gaan doen met korte projecten 5. Door de bezuinigingen kunnen sportverenigingen in de toekomst hun hoofd niet meer boven water houden 34