Verwachting voor week 38 Verwachtingen week 38 Spot Frontmaanden Lange Termijn Power NL Power BE Power DE Gas TTF Crude Oil Coal Emissierechten Weer & temperatuur Macro economisch Bullish Neutraal Bearish 1
Power NL Power Spot NL, hogere prijzen verwacht De gemiddelde day-aheadprijs realiseerde afgelopen week iets hoger dan de week ervoor: 37.45 in de afgelopen week tegen 36.73 in de week daar voorafgaand. De gemiddelde septemberrealisatie ligt op 37.11 voor base en 40.81 voor piek. De laatste settlement van het Sep-17-contract was 38.14/43.08 /MWh voor basis/piek. De spot komt zodoende steeds dichter bij de laatste settlement uit. Vorige week kon geen lage prijzen realiseren ondanks de grote hoeveelheid windenergie. De reden was vooral technisch van aard: een lopend gasonderhoud samen met de omleiding van windenergie uit Duitsland maakte de markt technisch krap. Marktkoppeling was daardoor moeilijk en APX sloot regelmatig ruim boven de andere West-Europese landen. De huidige week lijkt ook erg hoge prijzen te realiseren. Deze keer lijken de koude weersomstandigheden en weinige wind de voornaamste reden. Power NL (APX), Day Ahead Base Peak 5-sep 37,66 40,64 6-sep 37,47 37,83 7-sep 39,48 42,39 8-sep 35,42 41,88 9-sep 39,38 10-sep 30,32 11-sep 35,54 37,30 12-sep 38,00 43,30 13-sep 35,98 42,45 14-sep 38,34 39,41 15-sep 40,94 46,27 16-sep 37,96 17-sep 35,38 18-sep 43,30 47,84 Gemiddelde Sep: 37,11 Marktkoppeling is nu echter wel mogelijk omdat onze buurlanden ook weinig windaanbod hebben. Het lopende onderhoud (Diemen, RoCa) doet wel een schepje boven de Nederlandse prijzen op. APX lijkt daarom nu veel dichter in de buurt van de buurlanden te liggen, maar door de hoge Franse warmtevraag zijn de prijzen alsnog erg hoog. Het spotmodel komt uit op een prijs van 40.30 /MWh voor base en 45.60 /MWh voor piek. 2
Power NL Power NL-forwards, gelijke prijzen verwacht De Nederlandse power markt was afgelopen week in lijn met omringende landen sterk. Met name de langetermijncontracten waren relatief het sterkst. Dit is opvallend, want de gasprijzen waren juist zwak op de lange termijn en sterk op de korte termijn. De spark spreads zijn dan ook het meest gestegen voor de lange termijn contracten en liggen nu op een nieuw maximum. De komende tijd blijft Nederland aan de aanbodzijde krap met allerlei onderhoud aan kolen- en gascentrales. De gascentrales zullen eind september weer allemaal terugkomen en de kolencentrales staan in de loop van oktober gepland om weer operationeel te zijn. Power NL 15-09-2017 08-09-2017 okt-17 41,80 0,90 40,90 nov-17 43,93 0,70 43,23 dec-17 43,60 1,27 42,33 Q4-17 43,10 0,96 42,14 Q1-18 43,08 1,38 41,70 Q2-18 37,84 0,82 37,02 Q3-18 36,93 0,83 36,10 Cal-18 39,57 0,93 38,64 Cal-19 36,02 1,00 35,02 Cal-20 34,68 1,26 33,42 Hierbij komt ook nog dat de Belgische Tihange 1 centrale van 962 MW is uitgesteld om terug te komen naar eind november. De Belgische markt blijft hierdoor gedurende oktober en november relatief krap en drijft daarmee de prijzen in Nederland wat verder op. We verwachten hierdoor op de korte termijn steun aan de Nederlandse power. Op de lange termijn zijn we neutraal door gelijkblijvende grondstofprijzen. 3
Power BE Power Spot BE, hogere prijzen verwacht De Belgische spotprijzen kwamen afgelopen week een stuk lager uit, op een gemiddelde van 32.49 /MWh. De week ervoor lag het gemiddelde op 34.09 /MWh. Het windaanbod was erg ruim, en aan het begin van de week draaiden veel nucleaire reactoren in zowel België als Frankrijk. Tihange 1 viel halverwege de week weg, en deze blijft offline tot eind november. September heeft tot nu toe een gerealiseerd gemiddelde van 34.11 /MWh, tegen een laatste settlement van het Sep-17-contract van 37.58 /MWh. De komende week heeft België vooral last van een hogere Franse warmtevraag. Ook in België zelf is het in de eerste weekhelft vrij koud. Dit wordt deels opgevangen door extra nucleaire stroom in Frankrijk, maar netto blijft dit een prijsopdrijvende situatie. In België zelf ontbreekt Tihange 1 op het net. De wind is bovendien aan de zwakke kant, zodat er meerdere redenen zijn om hoge prijzen te mogen verwachten. Door de weinige wind koppelen de markten waarschijnlijk goed met de buurlanden. Zodra de Power BE (Belpex), Day Ahead Base Peak 5-sep 37,66 40,64 6-sep 37,03 38,85 7-sep 35,38 40,12 8-sep 32,83 37,01 9-sep 34,45 10-sep 24,20 11-sep 25,24 32,52 12-sep 34,09 42,09 13-sep 25,64 28,83 14-sep 31,28 37,37 15-sep 38,43 42,60 16-sep 37,80 17-sep 34,96 18-sep 43,90 48,90 Gemiddelde Sep: 34,11 temperaturen oplopen daalt de Franse warmtevraag en dit kan tegen het einde van de week een iets lagere spotrealisatie geven. 4
Power BE Power BE-Forwards, gelijke prijzen verwacht De Belgische powermarkt was afgelopen week een van de sterkste powermarkten. De meeste steun aan de Belgische power kwam vanuit de angst op een herhaling van de situatie in Frankrijk vorig jaar. Het uitstel van de terugkomst van de Tihange 1-centrale (962 MW), gemeld op deze maandag, zal opnieuw steun geven aan de front maanden van de Belgische powercurve. Op de ICE werd als reactie op dit nieuws een prijs van 47 /MWh verhandeld voor Okt-17 en werd er geboden met een prijs van 48 /MWh. Ook Nov-17 lag een stuk hoger door dit nieuws. Power BE 15-09-2017 08-09-2017 okt-17 45,91 0,84 45,07 nov-17 53,90 2,39 51,51 dec-17 53,00 4,10 48,90 Q4-17 50,90 2,44 48,46 Q1-18 51,18 2,78 48,40 Q2-18 34,54 0,29 34,25 Q3-18 33,53 0,84 32,69 Cal-18 40,70 1,27 39,43 Cal-19 37,44 0,89 36,55 Cal-20 37,29 0,71 36,58 We verwachten dat de lange termijn gelijk blijft door onveranderde grondstofprijzen, maar Frankrijk blijft nog steeds een onzekere factor en kan roet in het eten gooien. Voor de frontmaanden, Okt-17 en Nov-17, verwachten we wel een hogere sluitprijs vanwege het nieuws over Tihange 1. 5
Gas TTF Gas Spot TTF, gelijke prijzen verwacht Het TTF-weekgemiddelde is deze week verder gestegen naar 17.396 /MWh. De week ervoor realiseerde op een gemiddelde van 16.704 /MWh. Voor Sep-17 is het gemiddelde tot nu toe 16.99 /MWh, dit ligt ruim boven de laatste settlement van het Sep-17-contract van 16.519 /MWh. Deze week zal een dip in de temperatuur in West-Europa voor een eerste piek in de gasconsumptie van huishoudens veroorzaken. Dit valt juist samen met een periode waarin nog volop onderhoud plaatsvindt, waaronder aan de Nordstreampijpleiding, die Europa voorziet van Russisch gas. In eerste instantie zal dit steun geven aan de spotprijzen. De koude periode is echter maar van korte duur: er gloort mogelijk een nazomer. Daarnaast komt op vrijdag de Nordstream pijpleiding weer terug. Op dat moment kunnen de prijzen weer dalen. Samengevat verwachten we dus een kort opleven van de TTF-spotprijs door de koude temperaturen en de daarop stijgende vraag naar gas vanuit huishoudens. Later deze week neemt de vraag naar gas af en neemt het aanbod toe. We verwachten daarom netto een gelijkblijvende TTF-spotprijs. Gas TTF (LEBA) End of day 5-sep 16,42 6-sep 16,74 7-sep 16,89 8-sep 16,83 9-sep 16,77 10-sep 16,77 11-sep 16,94 12-sep 17,21 13-sep 17,28 14-sep 17,42 15-sep 17,80 16-sep 17,56 17-sep 17,56 18-sep 17,69 Gemiddeld Sep: 16,99 6
Gas TTF Gas TTF-forwards, gelijke prijzen verwacht De TTF-curve was afgelopen week erg sterk aan de voorkant. De achterkant liet echter een tegengestelde beweging zien. De achterkant van de curve lijkt ontkoppeld te zijn van de olieprijs, aangezien in dezelfde periode de olieprijs een vrij sterke opwaartse beweging had gemaakt. De voorkant kreeg met name steun vanuit het weer. Zo liet de weersverwachting voor deze week koude omstandigheden zien. Naast krapte op de korte termijn heeft dit ook tot gevolg dat de gasopslagen, die nog iets achterlopen, gedurende deze krappe periode de achterstand niet kunnen inhalen. We zien ook een laag aanbod van LNG in Noordwest-Europa (NWE). Ondanks de gestegen gasprijzen in NWE komt er nog Gas TTF 15-09-2017 08-09-2017 okt-17 17,198 0,411 16,787 nov-17 17,718 0,239 17,479 dec-17 18,003 0,201 17,802 Q4-17 17,639 0,278 17,361 Q1-18 18,056 0,198 17,858 Q2-18 16,556 0,074 16,482 Q3-18 16,251 0,074 16,177 Cal-18 17,057 0,100 16,957 Cal-19 16,702 0,020 16,682 Cal-20 16,248-0,044 16,292 Cal-21 16,141-0,115 16,256 Cal-22 16,097-0,120 16,217 steeds weinig LNG, omdat de Aziatische LNG-spotprijzen ook stijgen. Deze lagen voor het laatst op een gemiddelde van 7 $/mmbtu, ofwel bijna 20 /MWh. De premie tussen Aziatisch LNG en de NBP lijkt hiermee wat uit te lopen. De lange termijn is echter opvallend zwak. Daarom zijn we neutraal tot licht bullish. 7
Overige producten Power DE (PHELIX) Het Duitse Cal-18-contract sloot de week hoger af op 35.69 /MWh. (vorige week lag het slot nog op 35.01 /MWh). De Duitse power steeg verder door een sterke kolenmarkt en behaalde daarbij niveaus die al in zo n 3.5 jaar niet meer bereikt zijn. Het maximum lag op 36.80 /MWh, ruim een euro hoger dan de uiteindelijke sluitprijs. De lagere sluiting werd veroorzaakt door een stevige correctie op vrijdag. Op de korte termijn worden deze week hogere spotprijzen gerealiseerd door een vroege warmtevraag vanwege lage temperaturen en weinig wind. Echter, na deze week stijgen de temperaturen weer en dalen de spotprijzen waarschijnlijk. Steun vanuit de spotmarkt zal daarom beperkt en van korte duur zijn. Op de lange termijn verwachten we steun vanuit de kolenprijs, maar daarop geeft de EUA-prijs tegengas. Daarom zijn we neutraal. Coal De kolenprijzen zijn afgelopen week verder gestegen naar een niveau van 82.50 $/Mt tegen 80.65 $/Mt de week ervoor. Een tijd geleden was het nog zo moeilijk om het 70 $/Mt niveau te doorbreken, nu was het voor de kolenprijs echter erg gemakkelijk om het 80 $/Mt niveau achter zich te laten. Steun aan de kolenprijs kwam afgelopen week door wat kortetermijneffecten als stakingen in Zuid-Afrika. Deze ontregeling van het aanbod valt echter samen met veel vraag naar kolen en lage voorraden in Azië. De kleine voorraad moet nog aangevuld worden en met het huidige lage aanbod wordt de mogelijkheid om dit voldoende aan te vullen verder opgeschoven in de toekomst. Daarom is de steun aan de langetermijncontracten wel verklaarbaar. De trend is vrij steil omhoog en er is nog geen sprake geweest van het breken van deze trend. We zijn daarom nog steeds bullish op de kolenprijs. 8
Overige producten Crude Oil, Brent Het Brent Nov-17-contract is afgelopen week hoger gesloten op een niveau van 55.66 $/bbl, tegen 53.78 $/bbl de week ervoor. Uiteindelijk lijkt het effect van de orkanen op de vraag naar olie in de VS mee te vallen. Zo was in het laatste voorradenrapport te zien dat de ruwe olievoorraden beperkt toenamen en de benzinevoorraden juist sterk afnamen. Het maandrapport van de IEA liet een bullish beeld zien van de oliemarkt. Zo zag de IEA een afnemend overschot in de globale oliemarkt, ondanks een toename van de olievoorraden in de VS, te wijten aan orkanen Harvey en Irma. Daarnaast heeft de IEA wederom zijn voorspelling van de toename van de vraag in 2017 naar omhoog bijgesteld. De verwachting is nu dat de vraag met in totaal 1.6 miljoen vaten per dag zal groeien gedurende 2017. De balans in de oliemarkt zal daarmee volgens de IEA sneller dan eerder werd verwacht herstellen. We blijven daarom bullish op de olieprijzen. Crude Oil, WTI Het WTI Oct-17-contract is vorige week sterk hersteld. De frontmaand sloot vrijdag op $49.89/bbl tegenover $47.48 /bbl de week daarvoor. Het relatief sterkere herstel van de WTI tegenover de Brent heeft de Brent-WTI spread doen krimpen tot een niveau van 5.78 $/bbl voor Nov-17 Brent/Oct-17 WTI. Het olievoorradenrapport van de EIA liet een toename van de ruwe olievoorraden zien met 5.9 miljoen vaten. De toename was het gevolg van de orkanen Harvey en Irma, die tijdelijk de vraag naar olie plat legden. De productie van olie is in de VS vrijwel in zijn geheel weer hersteld. Het EIArapport liet naast een toename van de ruwe olie wel een grote afname van de benzinevoorraden zien met 8.4 miljoen vaten. Distillaten namen ook af, namelijk met 3.2 miljoen vaten. Het commitment of traders-rapport van de CFTC, die de posities van fondsen vastlegt in de WTI futures, laat tussen 5 en 12 september een afname van de longposities zien met 18 miljoen vaten (18k contracten). De Amerikaanse markt is op dit moment echter redelijk ontkoppeld van de wereldoliemarkten en daardoor is het rapport van de WTI-posities niet representatief voor de visie van de fondsen op de globale oliemarkt. 9
Overige producten Emissierechten De EUA-prijs is over de afgelopen week op de sluitprijs weinig veranderd, maar daar tussenin was de handel erg volatiel. De verhandelde niveaus lagen tussen de 6.52 en de 7.72 euro/ton CO2 voor het Dec-17-contract. Veel steun kwam vanuit een door de markt als positief beoordeelde Europese trialoog over de hervorming van de EU-ETS. Zo is er een akkoord bereikt over een verdubbeling van de MSR (Market Stability Reserve). Het akkoord komt erop neer dat er twee keer zoveel EUA s uit de markt gehaald kunnen worden om op momenten van overschot de prijs te steunen. Dit is een mechanisme dat vanaf 2020 toegepast kan worden. Dat er een akkoord bereikt is over de MSR betekent dat de hervorming van de EU-ETS nog op schema loopt. De volgende trialoog zal plaatsvinden op 12 oktober. Hoewel de prijs in eerste instantie veel steun kreeg door dit nieuws lukte het niet om door de technische weerstanden heen te breken. Hierdoor volgde een correctie, waarbij zelfs het niveau van 7 euro/ton CO2 geen sterk steunniveau bleek te zijn. Herhaaldelijk werd dit niveau doorbroken. We denken daarom dat de prijzen deze week wat verder kunnen dalen. We zijn daarom bearish voor deze week. 10
Dark & Spark Spreads De Clean Spark Spread (CSS) en de Clean Dark Spread (CDS) zijn een manier om de winstgevendheid van gas- en kolengestookte elektriciteitscentrales weer te geven. De onderstaande figuren geven de forwardspreads van Nederland en Duitsland weer. De gemiddelde efficiëntie van de centrale is gezet op 53% voor een gascentrale en op 39% en 46% voor een gemiddelde en efficiënte kolencentrale. De emissiefactor voor gas is 0.187 en voor kolen is het 0.34. De calorische waarde van kolen is 25.12 MJ/kg. De wisselkoers euro/dollar is voor vandaag $1 = 0.838. De spreads zijn berekend met de Duitse en Nederlandse Cal 18-powerfuture (ICE-Endex en EEX), TTF en NCG-gas (ICE-Endex), API2-coalforwards (EEX) en EUA s (ICE- ECX). De gascorrectiefactor van 35.17/31.65 is uiteraard van toepassing op de gasprijs. Onderhoud en andere kosten worden in deze berekening niet meegenomen. Clean Spark Spread Clean Dark Spread 11
Weersvooruitzicht Lagedrukgebieden lijken steeds minder vat te krijgen op ons weerbeeld. Maandag en dinsdag zorgen de laatste buien voor een verkouden indruk van de atmosfeer, maar daarna wordt het slechte weer de pas afgesneden naar onze omgeving. Een nieuw hogedrukgebied geeft woensdag en donderdag namelijk tegengas boven Duitsland. Daarna vestigt dit systeem zich boven Scandinavië en draait de wind voor het eerst in tijden naar de oosthoek. De zon krijgt dan meer ruimte en de temperaturen klimmen langzaam maar zeker uit het dal. Dan nog geeft het geringe windaanbod, samen met het koude weekbegin, deze week een duidelijk bullish beeld. Temperatuur: Bullish Normaal voor de tijd van het jaar is een graad of 18 in de middag, maar de eerste weekhelft is het duidelijk kouder. Maandag, dinsdag en woensdag wordt het maar een graad of 15 tot 16. Daarna lopen de temperaturen stapsgewijs een beetje op naar 17 op donderdag en 18 op vrijdag. Ook in het weekeinde wordt het 18 tot 19 graden. In de nachten is 10 graden normaal. Maandag, dinsdag en woensdag wordt het echter fris met slechts 7 graden. Donderdag en vrijdag wordt het wel een graad of 10, maar daarna lijken de nachten weer iets frisser te worden. In het weekeinde mag 8 of 9 graden verwacht worden. Het weekbegin geeft de week een bullish temperatuursignaal. Zon: Neutraal De zon heeft het aan het begin van de week nog vrij lastig. Er is 's morgens kans op mist, waarna stevige buien de zonneschijn belemmeren. In de loop van de week wordt het duidelijk droger. De mistkans 's morgens blijft. Woensdag, donderdag en vrijdag is het nog wisselend bewolkt. Zodra daarna de wind draait naar oost, stroomt droge lucht binnen. In het weekeinde heeft de zon daarom echt de ruimte, en dit compenseert het vrij bewolkte weekbegin. Zon is dus neutraal. Wind: Bullish De wind heeft deze week weinig in te brengen. Voor zover lagedrukgebieden nog invloed hebben, zijn het slechts uitlopers van deze systemen zonder echt windveld. Wellicht neemt woensdag de wind tijdelijk toe. Daarna zwakt deze net zo snel weer af. De oostelijke wind in het weekeinde is ook niet uitgesproken zwak, maar echt stevig zal deze niet uitpakken. De meeste dagen van de week is er daarom sprake van een zwakke wind en dat levert een bullish windsignaal op. 12
Macro-economische agenda Maandag 18 september: EU - Consumer Price Index Dinsdag 19 september: VS - API-weekrapport olievoorraden Woensdag 20 september: VS - EIA-weekrapport olievoorraden VS - FED rentebesluit Donderdag 21 september: VS - EIA-weekrapport aardgas JP - Bank of Japan: rentebesluit en monetair beleid Vrijdag 22 september: VS - Baker Hughes rig count VS - CFTC commitment of traders Legal Disclaimer 1. No offer This market report is intended to give an overview. No information contained in this report should be considered as an offer, an invitation to offer or a recommendation to enter into any transaction. Prices and valuations contained in this report are indicative and they and other information published are for information purposes only. 2. No investment advice Information made available in this market report should not be considered as investment advice or any form of recommendation to purchase products described therein. 3. Historical performance Past performance information contained in this market report is not to be considered as an indication of future results. 4. No warranties Although details included in this market report were taken from sources considered to be reliable, no warranty is made as to its accuracy, completeness and adequacy. All quotations and prices are subject to change. All opinions expressed reflect the current assessment of E.ON Benelux N.V. which is subject to change without prior notice. 5. Copyright All rights reserved. Duplication and distribution requires the prior written consent of E.ON Benelux N.V. 13