Behoudens advies van de commissie SWMG Aanbiedingsformulier Onderwerp Notitie dak- en thuislozen In te vullen door Bestuurssecretariaat Ontwerper Parafanten Directeuren Portefeuilleh. B&W Nr:03.0713/30 06 2003 Dienst : SOZA SOZA Agenda Afdeling: Beleid & Voorlichting FCI SWMG Openbaar: ja Naam : Irene de Vrind R.V nr: Tst.nr : 7227 Commissie: Datum : 24 6 2003 BESLUITEN 1. akkoord te gaan met het bijgevoegde voorstel om voor dak- en thuislozen niet over te gaan tot een categoriale korting van 20% (de toeslag), maar deze korting te bewerkstelligen door op individuele gronden het Maatregelenbesluit Abw, Ioaw en Ioaz toe te passen; 2. na een jaar een evaluatie uit te voeren, waarbij dan tevens een besluit over de continuïteit van de regeling wordt genomen; 3. dit voorstel ter kennis te brengen aan de cliëntenraad; 4. dit besluit te doen toekomen aan de griffie met het verzoek behandeling in de raadscommissie(s) en gemeenteraad te bevorderen. Korte overwegingen Bij de besluitvorming rond het Beleidsplan 2003 van de dienst Sociale Zaken en Arbeidsmarktbeleid (SOZA) en de begroting van 2003 is besloten om, mede vanwege de aanzuigende werking, de gemeentelijke toeslag die in Leiden aan bijstandsgerechtigde dak- en thuislozen wordt toegekend te laten vervallen (B & W-besluit van 18 november 2002, nr. 02.1133). Uitgangspunt was wel dat het inkomensniveau voor dak- en thuislozen die meewerken aan (arbeids)reïntegratie gehandhaafd blijft door middel van compensatie via stimuleringssubsidies. Er zouden daartoe voorstellen worden geformuleerd. De subsidies zijn geregeld in de Wet inschakeling werkzoekenden (Wiw). Er zijn subsidies mogelijk voor het voltooien van een scholing of opleiding, voor aanvaarding van reguliere arbeid en voor het onverplicht verrichten van onbetaalde, maatschappelijk nuttige activiteiten. De Algemene bijstandswet schrijft echter voor dat de subsidies maar tot een bepaald bedrag mogen worden vrijgelaten. Voor onbetaalde, maatschappelijk nuttige activiteiten bedraagt de maximale vrijlating momenteel 81, -- per maand (ter vergelijking: de gemeentelijke toeslag bedraagt nu 227,11 per maand). Voor zover een subsidie meer bedraagt dan mag worden vrijgelaten, wordt dat bedrag als fiscaal belastbaar inkomen aangemerkt, dat op de bijstandsuitkering in mindering moet worden gebracht. Er zijn daardoor binnen de huidige wet- en regelgeving geen mogelijkheden om tot volledige compensatie te komen.
Onder de nieuwe bijstandswet, de Wet Werk en Bijstand (invoeringsdatum 1 januari 2004), zullen de mogelijkheden voor toekenning van subsidies bovendien nog veel minder worden. Het maatregelenbesluit Abw, Ioaw en Ioaz biedt wel de mogelijkheid om een toeslag en/of uitkering te verlagen of te beëindigen indien niet voldoende wordt voldaan aan verplichtingen die strekken tot inschakeling in de arbeid of die eventueel op termijn - tot vermindering van de bijstandsbehoevendheid kunnen leiden. Om dak- en thuislozen die medewerking verlenen aan (arbeids)reïntegratie niet financieel te benadelen wordt nu voorgesteld om de toeslag te handhaven. Voorts wordt voorgesteld om ten aanzien van diegenen die onvoldoende medewerking verlenen strikte toepassing te geven aan het landelijke Maatregelenbesluit Abw, Ioaw en Ioaz. Dit besluit biedt de mogelijkheid om toeslagen en/of uitkeringen te verlagen of te beëindigen indien onvoldoende wordt getracht de bijstandsbehoevendheid te beeïndigen of te verminderen. Formatieve consequenties Geen Begrotingsconsequenties In de begroting van 2003 is rekening gehouden met een besparing voor de gemeente op de uitkeringen van dak- en thuislozen van 22.000,-- op jaarbasis. In Leiden zijn nu ongeveer 175 dak- en thuislozen aangewezen op bijstand. Ervan uitgaande dat driekwart van die groep in aanmerking komt voor arbeidstoeleiding, sociale activering of zorg en dat de helft daarvan geen medewerking verleent aan toeleiding of activering (wat in de meeste gevallen zal leiden tot maatregelen van 10% of 20%), zal sanctionering van die personen een besparing van ongeveer 35.000,-- op jaarbasis kunnen opleveren. In de tweede perrap over 2003 zal over de voortgang worden gerapporteerd. Communicatie Openbaar: B&W- besluitenlijst Samenvatting In Leiden ontvangen dak- en thuislozen op de bijstandsuitkering de maximale gemeentelijke toeslag van 20% van het minimumloon wegens het niet kunnen delen van woonlasten. Mede vanwege de aanzuigende werking is in het najaar van 2002 een discussie op gang gekomen over deze toeslag. Besloten is om de toeslag te laten vervallen, maar wel door middel van subsidies volledige financiële compensatie te bieden voor het verlies van de toeslag aan diegenen die meewerken aan arbeidstoeleiding, sociale activering of zorgtrajecten. Inmiddels is duidelijk dat het op grond van de huidige regelgeving niet mogelijk is om tot volledige compensatie te komen en dat onder de nieuwe Wet Werk en Bijstand, geplande invoeringsdatum 1 januari 2004, nog minder mogelijkheden zijn. Om dak- en thuislozen die medewerking verlenen aan (arbeids)reïntegratie niet financieel te benadelen wordt nu voorgesteld om de toeslag te handhaven. Voorts wordt voorgesteld om ten aanzien van diegenen die onvoldoende medewerking verlenen strikte toepassing te geven aan het landelijke Maatregelenbesluit Abw, Ioaw en Ioaz. Dit besluit biedt de mogelijkheid om toeslagen en/of uitkeringen te verlagen of te beëindigen indien klanten onvoldoende of niet meewerken aan hun reïntegratie (arbeidstoeleiding, sociale activering of zorgtrajecten).
Aanpak verdere communicatie Geen
Notitie Dak- en Thuislozen. Leiden, 30 juni 2003. Nr. : 03.0139. Dnst. : SOZA 2003. Bij de besluitvorming rond het Beleidsplan 2003 van de dienst Sociale Zaken en Arbeidsmarktbeleid (SOZA) en de begroting van 2003 is besloten om, mede vanwege de aanzuigende werking, de gemeentelijke toeslag die in Leiden aan bijstandsgerechtigde dak- en thuislozen wordt toegekend te laten vervallen (B&W-besluit van 18 november 2002, nr. 02.1133). Uitgangspunt was wel dat het inkomensniveau voor dak- en thuislozen die meewerken aan (arbeids)reïntegratie gehandhaafd blijft door middel van compensatie via stimuleringssubsidies. Er zouden daartoe voorstellen worden geformuleerd. De subsidies zijn geregeld in de Wet inschakeling werkzoekenden (Wiw). Er zijn subsidies mogelijk voor het voltooien van een scholing of opleiding, voor aanvaarding van reguliere arbeid en voor het onverplicht verrichten van onbetaalde, maatschappelijk nuttige activiteiten. De Algemene bijstandswet schrijft echter voor dat de subsidies maar tot een bepaald bedrag mogen worden vrijgelaten. Voor onbetaalde, maatschappelijk nuttige activiteiten bedraagt de maximale vrijlating momenteel 81,-- per maand (ter vergelijking: de gemeentelijke toeslag bedraagt nu 227,11 per maand). Voor zover een subsidie meer bedraagt dan mag worden vrijgelaten, wordt dat bedrag als fiscaal belastbaar inkomen aangemerkt, dat op de bijstandsuitkering in mindering moet worden gebracht. Er zijn daardoor binnen de huidige wet- en regelgeving geen mogelijkheden om tot volledige compensatie te komen. Onder de nieuwe bijstandswet, de Wet Werk en Bijstand (invoeringsdatum 1 januari 2004), zullen de mogelijkheden voor toekenning van subsidies bovendien nog veel minder worden. Het maatregelenbesluit Abw, Ioaw en Ioaz biedt wel de mogelijkheid om een toeslag en/of uitkering te verlagen of te beëindigen indien niet voldoende wordt voldaan aan verplichtingen die strekken tot inschakeling in de arbeid of die eventueel op termijn - tot vermindering van de bijstandsbehoevendheid kunnen leiden. Om dak- en thuislozen die medewerking verlenen aan (arbeids)reïntegratie niet financieel te benadelen wordt nu voorgesteld om de toeslag te handhaven. Voorts wordt voorgesteld om ten aanzien van diegenen die onvoldoende medewerking verlenen strikte toepassing te geven aan het landelijke Maatregelenbesluit Abw, Ioaw en Ioaz. Dit besluit biedt de mogelijkheid om toeslagen en/of uitkeringen te verlagen of te beëindigen indien onvoldoende wordt getracht de bijstandsbehoevendheid te beeïndigen of te verminderen. Wij stellen uw Raad voor het hierna in ontwerp afgedrukte besluit te nemen.
Leiden, LENFERINK. Burgemeester en Wethouders van de Secretaris, de Burgemeester, P.I.M. v.d. WIJNGAART. H.J.J.
De Raad der gemeente Leiden; Gezien het voorstel van Burgemeester en Wethouders (raadsvoorstel nr. 03.0139 van 2003); B E S L U I T: 1. akkoord te gaan met het bijgevoegde voorstel om voor dak- en thuislozen niet over te gaan tot een categoriale korting van 20% (de toeslag), maar deze korting te bewerkstelligen door op individuele gronden het Maatregelenbesluit Abw, Ioaw en Ioaz toe te passen; 2. na een jaar een evaluatie uit te voeren, waarbij dan tevens een besluit over de continuïteit van de regeling wordt genomen. Gedaan ter openbare vergadering van de Griffier, de Voorzitter, BW030713
Gemeentelijke toeslag dak- en thuislozen ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------- Inleiding Op 18 november 2002 is besloten (Beleidsplan SOZA 2003 B & W nr. 02.1133) om de gemeentelijke toeslag van 20% voor dak- en thuislozen te laten vervallen. Daarbij is er vanuit gegaan, dat door middel van stimuleringspremies volledige compensatie wordt geboden aan diegenen die bereid zijn (extra) inspanningen te leveren in het kader van hun reïntegratie op de arbeidsmarkt (arbeidstoeleiding, sociale activering of zorgtraject), alsmede aan diegenen die door in de persoon gelegen, sociaal-medische omstandigheden niet in staat zijn om aan reïntegratie deel te nemen. Compensatie De huidige wetgeving biedt geen mogelijkheid om de gemeentelijke toeslag (die nu 227,11 per maand bedraagt, inclusief vakantietoeslag) volledig te compenseren. Voor personen die niet kunnen deelnemen aan reïntegratietrajecten bestaat zelfs helemaal geen mogelijkheid voor enige compensatie. Bovendien worden de mogelijkheden om te compenseren na de invoering van de nieuwe Wet Werk en Bijstand, geplande ingangsdatum 1 januari 2004, nog veel geringer. Op grond van de nieuwe wet kan alleen een onkostenvergoeding voor vrijwilligerswerk van 20,-- per week worden verstrekt (met een maximum van 700,-- per jaar) en een eenmalige stimuleringspremie van 1.944,-- per jaar. Deze premie moet in één keer worden uitbetaald, mag geen structureel karakter hebben en mag niet categoriaal worden toegekend. Voor elke toekenning moet op grond van individuele omstandigheden een afzonderlijk besluit worden genomen. Aangezien er binnen de huidige en toekomstige wetgeving geen mogelijkheden zijn voor compensatie van verlies van de gemeentelijke toeslag door middel van premies of subsidies, is bezien of er andere mogelijkheden zijn. Uitgangspunt is dat het inkomen van dak- en thuislozen die medewerking verlenen aan hun reïntegratie in de vorm van arbeidstoeleiding, sociale activering of zorgtrajecten, of daaraan door persoonlijke omstandigheden niet kunnen meewerken, op hetzelfde peil blijft als nu. Daarentegen zou de gemeentelijke toeslag zo mogelijk volledig moeten worden ingetrokken voor personen die wel in staat worden geacht om deel te nemen aan reïntegratie, maar daaraan geen medewerking verlenen.
Verlaging of beëindiging van de toeslag is mogelijk op grond van het Maatregelenbesluit Abw, Ioaw en Ioaz. De mogelijkheden zijn enigszins beperkt, omdat dit landelijke Maatregelenbesluit dwingend voorschrijft hoe hoog de korting is bij de diverse verwijtbare gedragingen. Het opleggen van een maatregel moet verder individueel beoordeeld worden, waarbij rekening moet worden gehouden met de omstandigheden van de betrokkene, de ernst van de gedragingen(en) en de mate van verwijtbaarheid. Wat voor dak- en thuislozen geldt, moet bovendien in verband met de rechtsgelijkheid ook gelden voor anderen die in dezelfde omstandigheden verkeren en hetzelfde gedrag vertonen. Verlaging/maatregelen De Abw gaat ervan uit dat iedereen in de eerste plaats zelf verantwoordelijk is voor de voorziening in de bestaanskosten. Aan de bijstandsverlening zijn daarom verplichtingen verbonden die bijdragen tot inschakeling in de arbeid, of die bijdragen aan vermindering of beëindiging van de bijstandsverlening. De verplichtingen voor de bijstandsklant zijn opgesomd in de Abw. B&W kunnen vrijstelling geven van een of meerdere verplichtingen, of tijdelijk vrijstelling daarvan verlenen, als medische of sociale redenen daartoe aanleiding geven. In de Abw en een daarbij behorend Maatregelenbesluit wordt voorgeschreven bij welke verwijtbare gedraging welke maatregel moet worden toegepast. Naar mate de verwijtbare gedraging ernstiger is, moet een hogere sanctie worden opgelegd. Aangezien het Maatregelenbesluit een dwingend karakter heeft, is SOZA bij het opleggen van maatregelen gebonden aan de kortingspercentages die in de wet staan vermeld. Er mag alleen van het Maatregelenbesluit worden afgeweken als daarvoor op individuele gronden - gelet op de mate van verwijtbaarheid, de omstandigheden waarin de persoon verkeert en de ernst van de gedraging een bijzondere reden is. Het Maatregelenbesluit kent vier categorieën verwijtbare gedragingen waarbij vier verschillende kortingspercentages horen, namelijk 5%, 10%, 20% en 100%. De kortingen mogen in het algemeen maar voor de duur van een maand worden opgelegd. eerste categorie = 5% voor een maand: niet ingeschreven staan als werkzoekende en niet tijdig geven van noodzakelijke informatie; tweede categorie = 10% voor een maand: niet naar vermogen trachten arbeid in dienstbetrekking te verkrijgen, niet of niet tijdig voldoen aan een oproep om in verband met de inschakeling in de arbeid op een bepaalde tijd en plaats te verschijnen, niet of onvoldoende
meewerken aan een onderzoek naar de geschiktheid voor scholing of opleiding of naar de mogelijkheden voor inschakeling in de arbeid; derde categorie = 20% voor een maand: gedragingen die de inschakeling in de arbeid belemmeren, het niet of niet voldoende meewerken aan een noodzakelijk geachte scholing of opleiding dan wel aan andere activiteiten die de zelfstandige bestaansvoorziening bevorderen. vierde categorie = 100% voor een maand: weigering van een passende baan of door eigen toedoen werkloos geworden. Als er sprake is van twee verwijtbare gedragingen vindt cumulatie plaats, dat wil zeggen dat de percentages bij elkaar worden opgeteld. Twee gedragingen van de tweede categorie (b.v. niet verschijnen op een oproep plus niet voldoende gesolliciteerd) leveren elk een maatregel van 10%, dus samen een maatregel van 20% op. Een verplichting kan, op advies van een arts, ook inhouden dat de klant zich onderwerpt aan een noodzakelijke behandeling van medische aard. In de wet is niet met zoveel woorden omschreven wat de consequentie is als de betrokkene daaraan niet meewerkt. Het zou kunnen worden omschreven als een gedraging die de inschakeling in de arbeid belemmert, derde categorie, dus 20%. Voorstel Wettelijk is vastgelegd dat bijstandsgerechtigden die onvoldoende actief zijn richting arbeidsmarkt zodanig worden gesanctioneerd dat de gemeentelijke toeslag wordt verlaagd of op nihil wordt gesteld. De toeslag wordt berekend over het minimumloon, terwijl een maatregel wordt berekend over de basisnorm, plus gemeentelijke toeslag en recht op vakantietoeslag. Bij een maatregel van 20% komt niet de gehele toeslag te vervallen, maar wel het grootste deel daarvan. Een maatregel is altijd tijdelijk, in het algemeen voor de duur van een maand. Als het verwijtbare gedrag niet verandert, kan wel opnieuw een maatregel worden opgelegd. Wegens recidive kan die maatregel voor twee maanden worden opgelegd. Het is op zichzelf mogelijk om sanctieperioden bij ongewijzigd verwijtbaar gedrag op elkaar te laten aansluiten. Dat vereist wel dat de klant aan het einde van elke sanctieperiode opnieuw wordt opgeroepen voor herbeoordeling. SOZA kan hieraan, ook ten aanzien van dak- en thuislozen, meer dan nu, strikte toepassing geven. Als deze strenge aanpak wordt gehanteerd zal een deel van de dak- en thuislozen geconfronteerd worden met een mogelijk langdurige verlaging van de toeslag en/of de uitkering. Indien meerdere keren achter elkaar niet wordt gereageerd op oproepen van SOZA kan zelfs tot volledige beëindiging van de uitkering kunnen worden overgegaan, wegens schending van de informatieplicht.
Voorgesteld wordt om deze strenge aanpak met ingang van 1 juli 2003 in te voeren. Hiervoor zullen alle bij SOZA bekende dak- en thuislozen vanaf die datum worden uitgenodigd voor een gesprek in het kader van hun reïntegratie. Personen die wegens sociaal-medische omstandigheden niet kunnen meewerken aan arbeidstoeleidings-, sociale activering- of zorgtrajecten dienen vrijstelling te krijgen. Het opleggen van maatregelen is dan verder niet meer aan de orde. Daarom zal, met behulp van bijvoorbeeld de GGD, worden vastgesteld welke daken thuislozen voor activering of zorg in aanmerking komen. Begroting 2003 In de begroting van 2003 is ervan uitgegaan dat het laten vervallen van de toeslag maar daartegenover compensatie bieden via stimuleringssubsidies aan een deel van de dak- en thuislozen, op jaarbasis tot een besparing van 22.000,-- zou leiden. De volledige gemeentelijke toeslag van 20% bedraagt momenteel 227,11 per maand, ofwel op jaarbasis 2.725,32. De toeslag komt voor 75% voor rekening van het Rijk en voor 25% voor rekening van de gemeente (komt neer op ongeveer 681,-- per persoon, per jaar). Er zijn ongeveer 175 dak- en thuislozen in Leiden die een bijstandsuitkering ontvangen. Als ervan wordt uitgaan dat ongeveer driekwart van die groep voor arbeidstoeleiding, sociale activering of een zorgtraject in aanmerking komt, en dat een de helft daarvan geen medewerking verleent, zal sanctionering van die personen een besparing van ongeveer 35.000,-- op jaarbasis kunnen opleveren. Met als ingangsdatum 1 juli 2003 komt dat neer op een bedrag van 17.500,- voor dit jaar. Nieuwe wetgeving per 2004 (Wet Werk en Bijstand) In de nieuwe wet komt het landelijke Maatregelenbesluit te vervallen. Gemeenten moeten zelf beleid maken over 'afstemming' (verlaging) van bijstand in verband met verwijtbare gedragingen van de klanten. De gemeenten hebben daarbij een grote mate van beleidsvrijheid. Het gemeentelijke beleid moet in een verordening worden vastgelegd. Verlaging kan plaatsvinden als de arbeidsverplichtingen niet worden nagekomen, de klant niet meewerkt aan een onderzoek naar geschiktheid voor scholing of onderzoek naar de mate van arbeidsgeschiktheid, de klant niet verschijnt op een oproep van SOZA, de klant zijn informatieplicht schendt of als hij zich ernstig misdraagt in de richting van medewerkers van de dienst. De beleidsvrijheid is niet alleen beperkt tot het opstellen van regels over de hoogte van de kortingen. Er kan ook bij verordening worden bepaald dat een maatregel blijft voortduren, zolang de klant zijn verwijtbare gedrag niet verandert. Binnen de nieuwe wet wordt het dus makkelijker om de hoogte van de uitkering zodanig af te stemmen, dat bijvoorbeeld een toeslag niet wordt verstrekt zolang er geen
aanwijzingen zijn dat een bijstandsklant bereid is om zich actief op te stellen in de richting van de arbeidsmarkt. Het zal echter ook onder de nieuwe wet in verband met de rechtsgelijkheid niet mogelijk zijn om voor dak- en thuislozen bij verordening aparte regels te maken. Een strenge(re) aanpak met hoge kortingen zal dus voor alle bijstandsgerechtigden moeten gelden.