NAAR EEN BETERE ZORG VOOR PATIËNTEN MET SOMATIEK ÉN PSYCHIATRIE

NAAR EEN BETERE ZORG VOOR PATIËNTEN MET SOMATIEK ÉN PSYCHIATRIE Beleidsplan 2007-2011 Stichting Nederlandse Federatie voor Ziekenhuis Psychiatrie December 2006

Inhoud 1. Inleiding 2. Mission statement van de NFZP 3. Visie 3.1. Het dualisme in de gezondheidszorg is verouderd 3.2. Ziekenhuispsychiatrie onmisbaar als schakel tussen algemene en geestelijke gezondheidszorg 3.3. Ziekenhuispsychiatrische basisfunctie en specialistische functie in elk ziekenhuis 3.4. Systemen voor financiering en ICT geïntegreerd 4. Activiteiten en resultaten 5. Beleid 2007-2011 5.1. Bevorderen van de ziekenhuispsychiatrie 5.2. Marktwerking, profilering en prioriteit 5.3. Overleg met ministerie en koepelorganisaties 5.4. Randvoorwaarden en kwaliteit 5.5 Financiering en DBC-ontwikkeling 5.6 Ontwikkeling van het EPD 5.7 Deskundigheidsbevordering en opleiding 5.8 Onderzoek en bijzonder hoogleraarschap 5.9 PR Beleid 5.10. Samenwerking met andere organisaties van professionals 5.11. Emancipatie 6. Samenstelling Bestuur 7. Gebruikte afkortingen 2

1. Inleiding De Nederlandse Federatie voor Ziekenhuispsychiatrie (NFZP). De NFZP is de koepelorganisatie van verenigingen van binnen de ziekenhuispsychiatrie werkzame professionals en bestaat uit: - de Afdeling Consultatieve en Ziekenhuispsychiatrie van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie(ACZP) - de Vereniging van PAAZ-managers (VPM) - de Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland Consultatieve Psychiatrie (V&VNCP). Ziekenhuispsychiatrie: De functie psychiatrie zoals die binnen de algemene en academische ziekenhuizen van Nederland geleverd wordt of moet worden. De functie is gericht op diagnostiek, curatieve behandeling, advisering en preventie met betrekking tot psychiatrische stoornissen. Ziekenhuispsychiatrie kan worden onderscheiden in: 1. basis functie algemene psychiatrie met poliklinische, dagklinische en klinische zorg vooral voor patiënten die voor het eerst decompenseren; 2. specialistische functie zorg voor patiënten met een combinatie van somatische en psychiatrische aandoeningen. Meer informatie over de NFZP en ziekenhuispsychiatrie is te vinden op www.nfzp.nl 2. Mission statement Doel van de Stichting Nederlandse Federatie voor Ziekenhuispsychiatrie (NFZP) is het bevorderen van de ziekenhuispsychiatrie in Nederland. De NFZP wil dit conform de statuten bereiken door: - het afstemmen van de activiteiten van de diverse organisaties die werkzaam zijn op het gebied van de ziekenhuispsychiatrie; - het gevraagd of ongevraagd geven van adviezen op het terrein van ziekenhuispsychiatrie aan personen en instellingen die werkzaam zijn op het terrein van de gezondheidszorg, aan zorgverzekeraars en aan lokale en landelijke overheden; - het regulier overleggen met de Directie Curatieve Zorg van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS); - het bevorderen van kennis en inzichten rond de ziekenhuispsychiatrie - en alles wat verder bevorderlijk kan zijn om het doel van de stichting te realiseren. 3. Visie 3.1 Het dualisme in de gezondheidszorg is verouderd De NFZP vindt dat het dualisme binnen de gezondheidszorg moet verdwijnen. Patiënten met een psychiatrische ziekte zijn niet een heel ander soort mensen dan patiënten met een somatische aandoening: - Elke psychische (dys)functie heeft een somatisch substraat; - Bij veel psychiatrische aandoeningen wordt een belangrijke genetische factor verondersteld; - Somatische aandoeningen kunnen de oorzaak zijn van psychiatrische stoornissen; - Bij patiënten met een somatische aandoening is de prevalentie van psychiatrische stoornissen hoog. Hetzelfde geldt voor de prevalentie van somatische aandoeningen bij patiënten met een psychiatrische aandoening; - Het toepassen van dwang is niet beperkt tot patiënten met een psychiatrische aandoening. Ook bij patiënten met een somatische aandoening is nogal eens dwangbehandeling nodig. 3

3.2. Ziekenhuispsychiatrie: onmisbare schakel tussen de algemene en geestelijke gezondheidszorg De ziekenhuispsychiatrie is zowel onderdeel van de algemene gezondheidszorg als van de geestelijke gezondheidszorg en heeft daarmee een belangrijke schakel- of scharnierfunctie. Hiervoor is intensieve samenwerking met medisch specialisten en verpleegkundigen van andere disciplines vereist. Daarnaast is een intensieve samenwerking noodzakelijk met regionale GGZ-partners zoals de grote GGZ-instellingen voor doorplaatsing van patiënten die aangewezen zijn op langdurige zorg. En voor patiënten vanuit de overige GGZ-instellingen die de ziekenhuispsychiatrie nodig hebben vanwege somatische co-morbiditeit of behandelingen zoals Electro Convulsie Therapie die vaak niet in de GGZinstellingen aanwezig zijn. De ziekenhuispsychiatrie gedijt het beste binnen de besturingsstructuur van het algemeen ziekenhuis vanwege: - het behouden van de medisch-psychiatrische signatuur en de korte verwijslijnen; - het zo klein mogelijk houden van de afstand tussen psychiatrische en somatische disciplines en huisartsen; - het bevorderen van de zorg voor patiënten met somatische en psychiatrische co-morbiditeit. 3.3 In elk ziekenhuis horen de ziekenhuispsychiatrische basisfunctie en de specialistische functie aanwezig te zijn Binnen de muren van het algemeen en academisch ziekenhuis horen klinische, poliklinische, dagklinische en consultatieve en liaisonpsychiatrische functies aanwezig te zijn. Voor patiënten met co-morbiditeit van een somatische en psychiatrische aandoening hoort specialistische deskundigheid aanwezig te zijn net als voor patiënten met onbegrepen lichamelijke klachten. Een goede afstemming en samenwerking tussen de professionals die werkzaam zijn in de ziekenhuispsychiatrie is essentieel. Om diagnostiek en behandeling te kunnen bieden volgens hedendaagse wetenschappelijke inzichten is daarnaast samenwerking en afstemming met de ziekenhuispsychologen belangrijk. 3.4 Systemen voor financiering en ICT integreren De NFZP vindt het een goede zaak dat de curatieve ziekenhuispsychiatrie vanaf 2008 op een zelfde manier gefinancierd gaat worden als de overige curatieve zorg. Daardoor staan de verschillende vormen van financiering de verdere ontwikkeling van de ziekenhuispsychiatrie en afstemming tussen somatische en geestelijke gezondheidszorg niet in de weg. De NFZP betreurt het dat met de financiering via DBC s opnieuw een scheiding is ontstaan tussen DBC GGZ en DBC Zorg. De NFZP vindt integratie van beide systemen dringend gewenst net als de ontwikkeling van transmurale DBC s. De NFZP ziet kansen in ICT om te helpen de barrières tussen somatische en geestelijke gezondheidszorg en tussen 1 e lijn en 2 e lijn te slechten. In de somatische en geestelijke gezondheidszorg moeten Elektronische Patiënten Dossiers ontwikkeld worden die drempelloze onderlinge communicatie mogelijk maken. 4. Activiteiten en resultaten Op de website van de NFZP staat een overzicht van activiteiten van 1994-2006. Enkele belangrijke punten: - De NFZP heeft bijgedragen aan de profilering van de ziekenhuispsychiatrie. De in 1996 ontwikkelde brochure Psychiatrie in uw Ziekenhuis werd in 2001 herdrukt; - De NFZP heeft een advies uitgebracht over de wet op dwangbehandeling (2004) met de aanbeveling om geen onderscheid te maken bij dwangbehandeling van somatische en psychiatrische ziekten; - De NFZP heeft een belangrijke rol gespeeld bij het stopzetten van de verplichting vanuit VWS om bij 4

nieuwbouw van een PAAZ een RGC (Regionaal Geestelijke gezondheidszorg Centrum) te vormen samen met een regionale GGZ-instelling (2004); - Sinds 2004 heeft de NFZP een website www.nfzp.nl ; - In 2004, 2005 en 2006 heeft de NFZP drukbezochte symposia georganiseerd onder de titel Ziekenhuispsychiatrie in Beweging ; 5. Beleid 2007-2011 5.1 Bevorderen van de ziekenhuispsychiatrie De NFZP wil de ziekenhuispsychiatrie bevorderen en zet zich in voor: Uitbreiding van het aantal bedden voor patiënten met zowel een somatische als psychiatrische opname-indicatie (Psych-Med of PMU-bedden). Een dergelijke voorziening hoort in elk ziekenhuis aanwezig te zijn. Terugkeer van PAAZ-en in alle algemene ziekenhuizen en universitaire medische centra. Voldoende capaciteit in elke regio voor Electroconvulsietherapie die voor levensbedreigende aandoeningen snel beschikbaar moet zijn. Eén wet voor dwangverpleging en -behandeling voor somatische en psychiatrische patiënten. Waar mogelijk zal de NFZP adviseren over de verbetering of vervanging van de wet BOPZ - Bijzondere Opnemingen Psychiatrische Ziekenhuizen. Verbetering en uitbreiding van de consultatieve en liaisonpsychiatrie met een goede afstemming en inbedding van deze zorg in het ziekenhuis. Bevordering van ketenzorg voor patiënten met frequent voorkomende somatische en psychiatrische co-morbiditeit, bij voorbeeld met de combinatie van: - hartlijden en depressie of angststoornis - carcinoom en depressie of angststoornis - CVA en depressie - ziekte van Parkinson en depressie - gastro-intestinale aandoeningen en alcoholisme - fracturen en andere letsels en alcoholisme Bij deze ketenzorg zijn huisartsen en somatisch specialisten betrokken. Vanwege de steeds kortere opnameduur in de ziekenhuizen is deze zorg urgent. Verbetering van de zorg voor hoogcomplexe patiënten met meerdere somatische en psychiatrische aandoeningen. Uitbreiding van diagnostiek- en adviesfunctie en de consultatieve en liaisonfunctie gericht op de eerste en derde lijn. Bevordering van ketenzorg voor de grote groepen patiënten met onbegrepen lichamelijke klachten die vaak lijden aan psychische stoornissen. Daarbij gaat het om angststoornissen, stemmingsstoornissen (depressies) en (alcohol)verslaving. En de groep patiënten met somatoforme stoornissen - hardnekkige onbegrepen lichamelijke klachten die niet verklaard worden door een bekende somatische of andere psychiatrische aandoening. Uitbreiding van de voorzieningen voor diagnostiek en behandeling van patiënten met somatoforme stoornissen. Verbetering van de afstemming tussen de disciplines van de federatiepartners in de ziekenhuizen om een optimaal rendement te krijgen. Te beginnen met de ontwikkeling van een model of protocol voor samenwerking en verantwoordelijkheden tussen psychiaters en consultatieve psychiatrische verpleegkundigen. 5

Verbetering van de afstemming met de ziekenhuispsychologen en overige relevante disciplines in de ziekenhuizen. Verbetering van de afstemming op GGZ-instellingen en op GGZ-beleid, Samenwerking met (onderdelen van) GGZ-instellingen die de ziekenhuispsychiatrie en/of de zorg voor patiënten met somatische en psychiatrische co-morbiditeit en/of onbegrepen lichamelijke klachten behartigen. 5.2 Marktwerking, profilering en prioriteit Door marktwering zijn ziekenhuizen aan veranderingen onderhevig. Planbare zorg wordt steeds meer buiten het ziekenhuis aangeboden. GGZ-instellingen bieden planbare zorg aan buiten de grote instellingen, terwijl ze op veel plaatsen de psychiatrische zorg bieden in de algemene ziekenhuizen. Prioriteit voor de NFZP heeft het behartigen van goede zorg voor patiënten met somatische en psychiatrische co-morbiditeit, dus de specialistische functie ziekenhuispsychiatrie. Dit betekent dat de NFZP zich sterker gaat profileren op de doelgroep van patiënten met somatiek en psychiatrie. 5.3 Overleg met ministerie en koepelorganisaties Om de ziekenhuispsychiatrie te bevorderen is nodig dat VWS, GGZ-Nederland, de NVZ, de NFU en de zorgverzekeraars doordrongen zijn van het belang van de ziekenhuispsychiatrie en van het belang van het opheffen van het dualisme in de gezondheidszorg. Daarvoor wordt informatie gegeven en gaat de NFZP met deze koepelorganisaties in overleg. Het goed lopende reguliere overleg met VWS wordt voortgezet. 5.4 Randvoorwaarden en kwaliteit De NFZP zet zich in voor het voorzien in de personele en materiële randvoorwaarden die gelden voor een zowel in kwalitatief als kwantitatief opzicht goed functionerende ziekenhuispsychiatrie. Zij doet voorstellen voor de minimaal en idealiter benodigde menskracht en outillage. De NFZP oriënteert zich op de mogelijkheden om een kwaliteitskeurmerk te ontwikkelen met minimale en wenselijke criteria voor psychiatrie in het algemene ziekenhuis. Daarbij wordt gestreefd naar samenwerking met de Inspectie en met gremia die opleidingseisen ontwikkelen om doublures en bureaucratische rompslomp te voorkómen. De NFZP zal een bijdrage leveren aan het ontwikkelen van prestatie- en output indicatoren. De NFZP zal de achterban stimuleren om zorgvernieuwing en doorbraakprojecten te realiseren. 5.5 Financiering en DBC-ontwikkeling De NFZP streeft naar één financierings- of DBC-systeem voor de gehele gezondheidszorg, inclusief de psychiatrie. De NFZP zal voorstellen doen die helpen om de verschillen tussen DBC-Zorg en DBC-GGZ te overbruggen en om administratieve ballast te beperken. De NFZP zal aan beleidsmakers en zorgverzekeraars duidelijk maken dat een groot deel van de ziekenhuispsychiatrie, zoals de zorg op SEH (Spoed Eisende Hulp) en Psych-Med-bedden, niet past binnen marktwerking. De NFZP zet zich in voor een adequate weging van relevante somatische pathologie die de zorgzwaarte fors verhoogt en voor een adequate financiering voor de zorg voor hoogcomplexe patiënten. De NFZP zet zich in voor de ontwikkeling van DBC s voor ketenzorg (transmurale DBC s) en voor het realiseren van een DBC voor eenmalige diagnostiek en advisering. 5.6 Ontwikkeling van het EPD De NFZP zet zich in voor een Electronisch Patiënten Dossier in de algemene ziekenhuizen dat drempelloos kan uitwisselen met de EPD s in de GGZ-instellingen en de huisartsendossiers. Het belang hiervan zal bij relevante gremia krachtig bepleit worden, om tegen te gaan dat de somatische en geestelijke gezondheidszorg dit helemaal los van elkaar ontwikkelen. 6

5.7 Deskundigheidsbevordering en opleiding De NFZP zal uitwisseling met en in de achterban bevorderen door gebruik van de interactieve website te stimuleren. De NFZP zal bijdragen aan deskundigheidsbevordering op het gebied van de ziekenhuispsychiatrie, onder meer door jaarlijks een symposium te organiseren. De NFZP wil bijdragen aan uitbreiding van de opleidingsplaatsen voor ziekenhuispsychiatrie voor artsassistenten en verpleegkundigen. 5.8 Onderzoek en bijzonder hoogleraarschap De NFZP wil onderzoek op het gebied van de ziekenhuispsychiatrie bevorderen. De NFZP streeft naar het instellen van een leerstoel ziekenhuispsychiatrie. 5.9 PR Beleid De NFZP gaat beknopt en goed toegankelijk informatiemateriaal ontwikkelen (ook digitaal) over ziekenhuispsychiatrie en hetgeen daarvoor relevant is. De doelgroep is de eigen achterban, beleidsmakers, NVZ, NFU, GGZ-Nederland, Raden van Bestuur van ziekenhuizen en GGZ-instellingen, Zorgverzekeraars en andere relevante organen en professionals. 5.10 Samenwerking met andere organisaties van professionals De NFZP onderzoekt de mogelijkheden van samenwerking met vertegenwoordigende organen van andere disciplines binnen de algemene gezondheidszorg zoals medisch psychologen en medisch maatschappelijk werkenden. Dit om te bevorderen dat het aanbod van deze disciplines wordt afgestemd op de disciplines die vertegenwoordigd zijn in de NFZP. Het in gang gezette overleg met de PAZ (Psychologen in Algemene Ziekenhuizen) heeft hierbij prioriteit. De NFZP onderzoekt verder de mogelijkheid van samenwerking met vertegenwoordigende organen van geriaters en geriatrisch consultatief verpleegkundigen vanwege het grote raakvlak bij de zorg voor patiënten met co-morbiditeit. De NFZP zoekt om dezelfde reden contact met het Kenniscentrum voor Ouderenpsychiatrie. 5.11 Emancipatie De NFZP wil bijdragen aan de emancipatie van de psychiatrie en de geestelijke gezondheidszorg ten opzichte van de somatische gezondheidszorg. De psychiatrie heeft veel kunnen leren van de somatische gezondheidszorg als het gaat om een meer wetenschappelijke benadering en de ontwikkeling van evidence based behandelingen. De somatische gezondheidszorg kan veel leren van de psychiatrie, bij voorbeeld over de aanpak van psychosociale gevolgen van aandoeningen. Binnen de psychiatrie is er veel aandacht voor het herkennen van somatische aandoeningen die de oorzaak kunnen zijn van psychiatrische symptomen. Binnen de somatische gezondheidszorg zal het herkennen van psychiatrische aandoeningen als verklaring voor de klachten veel meer aandacht moeten krijgen in de patiëntenzorg en de opleidingen. 7

6. Samenstelling Bestuur Het bestuur van de NFZP bestaat uit 7 leden: 2 per deelnemende vereniging en een voorzitter uit een van de verenigingen. De huidige bestuurssamenstelling is als volgt: Voorzitter Secretaris Penningmeester Leden mw. Dr. W.M.N.J. Buis, psychiater ACZP dhr. M. Wevers, manager VPM dhr. R. van den Berg, manager VPM mw. T. van Lieshout, consultatief psychiatrisch verpleegkundige V&VNCP mw. J.P. Tuijl, psychiater ACZP dhr. J.A. van Waarde, psychiater ACZP vacature V&VNCP Meer informatie Wilt u meer informatie of heeft u vragen over de NFZP? Neemt u dan contact op met de voorzitter: Mevrouw Dr. W.M.N.J. Buis, psychiater e-mail w.buis@cwz.nl Postadres: Postbus 9015 6500 GS Nijmegen Gebruikte afkortingen ACZP Afdeling Consultatieve en Ziekenhuis Psychiatrie van de NVvP DBC Diagnose Behandel Combinatie GGZ Geestelijke GezondheidsZorg GGZ NL Vereniging Geestelijke GezondheidsZorg Nederland NFU Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra NFZP Nederlandse Federatie voor Ziekenhuis Psychiatrie NVvP Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie NVZ Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen PAAZ Psychiatrische Afdeling Algemeen Ziekenhuis PAZ Psychologen in Algemene Ziekenhuizen. V&VNCP Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland Consultatieve Psychiatrie VPM Vereniging van PAAZ-managers VWS Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport NFZP/WB/17-12-2006 8