stimuleringsprogramma BORGINGS lokaal centraal 2006-2008 gemeentelijk participatiedossier Culemborg 1
Conclusies De Zorgbelangorganisaties Bron Kenniscentrum Sociaal Beleid Demografische gegevens (prognose) Bevolking naar Wmo-doelgroep in aantallen leveren een belangrijke bijdrage aan de collectieve belangenbehartiging op lokaal niveau; versterken de competenties van raadsleden en leden van klankbordgroepen door cursussen aan te bieden, het organiseren van intervisie voor groepen van burgers; hebben een belangrijke rol bij het aanleveren van instrumenten, voorlichtingsmaterialen, handreikingen enzovoorts die de positie van de raadsleden versterken. Aard van de Beperking 2008 2010 2015 2020 2025 2030 VG 175 176 176 175 174 174 ZG 451 483 541 600 677 754 LG 3916 4179 4675 5206 5916 6537 Dementie 252 273 317 367 434 518 GGZ 915 929 951 979 1000 1007 Totale Bevolking 27.298 27.728 28.348 29.013 29.665 30.219 (prognose) Bevolking naar Wmo-doelgroep in procenten Aard van de Beperking 2008 2010 2015 2020 2025 2030 VG 100 101 100 100 100 99 ZG 100 108 120 133 150 168 LG 100 107 118 132 149 165 Dementie 100 108 126 146 172 205 GGZ 100 102 104 107 109 110 Totale Bevolking 100 102 104 106 109 111 Totale bevolking ouder dan 55 jaar en allochtonen binnen deze groep Bevolking leeftijd 55+ Allochtone bevolking 55+ Percentage allochtone bevolking 55+ 6570 889 14 Verklaring van de afkortingen VG=verstandelijk gehandicapten - ZG=zintuiglijk gehandicapten - LG=lichamelijk gehandicapten - GGZ=geestelijke gezondheidszorg 2 BORG INGS DOC UMENT ]
Zelfevaluatie Wmo-raden In de periode november 2007 tot april 2008 voerden 122 Wmo-raden in Nederland* een zelfevaluatie uit. Het rapport van het Verwey-Jonker Instituut dat hierover gaat, biedt een overzicht van de resultaten van deze zelfevaluaties. Daaruit komt een positief beeld naar voren van de cliëntenparticipatie in de Wmo. Het cliëntenperspectief staat goed op de kaart in de Nederlandse gemeenten. De raden hebben sinds de invoering van de Wmo een goede vertegenwoordiging weten te realiseren. Bepaalde groepen, zoals Ggz-cliënten, jeugd en allochtonen zijn minder goed vertegenwoordigd. De raden richten zich op een brede beleidsadvisering, vanaf de eerste plannen tot de uitvoering van het beleid. De raden zien (delen van) hun advisering daadwerkelijk terug in het beleid. * In Gelderland maakten (peildatum 1 juli 2009) acht Wmo-raden van het Zelfevaluatie-instrument gebruik. Verbeterpunten Er is ook een aantal verbeterpunten te formuleren. Zo hebben de raden behoefte aan: meer kennis over de inhoud van de Wmo-velden; beter zicht op de positie van de achterban; vaardigheden om een goede strategie te bepalen en eigen initiatieven te nemen. Ondersteuning bij dit leerproces om hun werk verder te vervolmaken, kunnen de Wmo-raden goed gebruiken. Resultaten Lokaal Centraal In de periode 2006-2008 werkte Zorgbelang Gelderland aan het stimuleren van de cliëntenparticipatie in Gelderland. Het doel daarbij was tweeledig. 1. Het vergroten en versterken van de lokale cliëntparticipatie van alle bij de Wmo betrokken doelgroepen; 2. Zorggebruikers in staat stellen hun belangen te behartigen en aan beleidsbeïnvloeding te doen. Paraat met ondersteuning Gemeenten, Wmo-raden, initiatiefgroepen, platforms, lokale belangenorganisaties kregen in totaal 135 keer ondersteuning in de vorm van advies, met informatiepakketten en/of met informatiebijeenkomsten. Voorbeelden van activiteiten In Gelderland organiseerden we 58 bijeenkomsten onder de noemer 'Leren van elkaar'. Daarbij ontmoetten vertegenwoordigers in een regio elkaar om informatie uit te wisselen, ervaringen te delen en aan deskundigheidsbevordering te doen. Om de knelpunten en ervaringen bij de implementatie en uitvoering van de Wmo te achterhalen hebben we diverse methodieken ingezet, zoals meldacties, straatonderzoek, mysteriegast-onderzoek van de Wmo-loketten en E-panels. Ook waren we bereikbaar voor het beantwoorden van vragen en het behandelen van klachten. Academie Zorgbelang Gelderland organiseerde twintig scholingsbijeenkomsten (trainingen en cursussen). Onderwerpen die aan de orde kwamen, waren onder andere de indicatiestelling, het betrekken van de achterban en reageren op beleidsplannen. Met en voor mensen met een verstandelijke beperking organiseerden we vijftien bijeenkomsten rond thema's als veiligheid, vrije tijd, vervoer, inspraak en participatie. Ook beschreven we methodieken om deze doelgroep te betrekken bij het Wmo-beleid. BORGINGS 3
Wmo-beleidsanalyse Een analyse van het gemeentelijke Wmo-beleidsplan door Zorgbelang Gelderland op vier bakens: keuzevrijheid, de burger centraal, kwetsbare burgers en betrokkenheid van burgers: Keuzevrijheid De gemeente stelt kwaliteit voorop bij inkoop van huishoudelijke zorg. Advies Zorgbelang Gelderland: aandacht gewenst voor keuzevrijheid bij hulpmiddelen. De burger centraal De ondersteuning van burgers bij het loket is onafhankelijk van de zorgaanbieders. Verder werkt men met 'meedenkers' die burgers ondersteunen bij het zoeken naar oplossingen. Of mensen ook thuis bezocht worden, als zij dit wensen, is niet helder. Advies Zorgbelang Gelderland: aandacht gewenst voor vraagsturing. Aandacht voor kwetsbare groepen De gemeente heeft aandacht voor burgers die een risico lopen op sociale uitsluiting, met name allochtonen. Er wordt hiervoor een participatiemeter ontwikkeld. Doelen worden hiervoor niet voor alle doelgroepen benoemd. Advies Zorgbelang Gelderland: aandacht gewenst voor analyse en doelen voor specifieke groepen kwetsbare burgers. Waar u Zorgbelang Gelderland voor inzet Het stimuleren van regionale uitwisseling, zoals uitwisseling tussen Wmo-raden en andere belangenbehartigers; Het stimuleren en aanbieden van deskundigheidsbevordering; Extra aandacht vragen voor de ervaringen van diverse doelgroepen (allochtonen, menselijk met een verstandelijke handicap; Monitoring van Wmo-raden (scan-functie); Het stimuleren van de informele participatie; De vraagbaakfunctie voor Wmo-raden, gemeenteambtenaren, enzovoorts. Betrokkenheid van burgers Bestaande participatieraden komen met voorstellen voor een adviesstructuur voor het Wmo-beleid. Onduidelijk is of er aandacht is voor andere manieren om burgers te betrekken bij Wmobeleid. Advies Zorgbelang Gelderland: aandacht noodzakelijk voor eigen visie Culemborg op formele en informele participatie en doelgericht werken. Gegevens van vergelijkbare gemeente Wilt u de gegevens van andere gemeenten met uw gemeente vergelijken? Kijk dan op www.zorgbelanggelderland.nl. Hier vindt u ook andere gegevens van Wmo-raden die met elkaar vergeleken zijn, zoals of de Wmo-raad beschikt over ambtelijke ondersteuning en in welk jaar de raden zijn opgericht. BORGINGS 4
Gemeentelijke scan Culemborg stand van zaken per 1-1-2009 Inwoners gemeente: 27.178 De gemeente Culemborg heeft geen Wmo-raad geïnstalleerd, maar bespreekt Wmo-vraagstukken met de gehandicaptenraad en de seniorenraad. Het Wmo-beleidsplan is in 2007 vastgesteld. Zie www.culemborg.nl - >gemeentebestuur ->bestuursinformatie ->beleidsplannen. Algemeen gesteld (17%). Er zijn 5 Wmo-raden (14%) met een onafhankelijke secretaris en bij 24 Wmo-raden (69%) heeft de gemeente een secretaris aangesteld. Wet maatschappelijke ondersteuning; een analyse overleg met wethouder Wmo Van twee Wmo-raden is niet bekend hoe vaak men met de wethouder vergadert. De overige 36 raden vergaderen gemiddeld twee keer per jaar met de wethouder, met een minimum van geen enkele keer (dit is bij 8 gemeenten het geval) en een maximum van 12 vergaderingen per jaar (Renkum). Niet elke gemeente heeft een Wmo-raad. Soms kiest men daar bewust voor omdat men andere uitstekende methoden heeft om burgers te betrekken bij Wmo-beleid. Soms heeft een gemeente diverse pogingen gewaagd, maar is het uiteindelijk niet gelukt om een Wmo-raad te formeren. Van de 55 gemeenten die de provincie Gelderland telt (de gemeenten Rheden en Rozendaal hebben gezamenlijk één Wmo-raad), hebben 38 gemeenten een Wmo-raad (69%), 16 gemeenten hebben geen Wmo-raad (29%) en 1 Wmo-raad (Voorst) heeft niet meegewerkt aan het onderzoek. secretariële ondersteuning Er zijn raden met ambtelijke ondersteuning en zonder ambtelijke ondersteuning. Er zijn 3 raden zonder ambtelijke ondersteuning (5%). Van de 35 raden met ambtelijke ondersteuning, hebben 6 Wmo-raden uit hun midden een secretaris aanoprichting Wmo-raad en aantal leden Van de 38 gemeenten met een Wmo-raad, zijn er 5 opgericht in 2006 (13%), 16 in 2007 (42%), 14 in 2008 (37%) en 3 in 2009 (8%). Van de 38 Wmo-raden, is van 5 raden onbekend uit hoeveel leden men bestaat (14%). Het blijkt dat de Wmoraden gemiddeld uit 11 leden bestaan, met een minimum van 7 leden (in Wijchen, Overbetuwe, Heumen en Epe) en een maximum van 17 leden in de gemeente Doetinchem. De grootte van de gemeente blijkt niet bepalend voor het aantal leden in de Wmo-raad. budget van Wmo-raad Van vijf Wmo-raden is onbekend wat hun budget is. Van de overige 33 raden is het gemiddelde budget 9.325 met een minimum van 0 (Wijchen en Winterswijk) en een maximum van 22.870 (Lingewaal). Ook hier zien we dat de grootte van de gemeente niet bepalend is voor de hoogte van het budget. hoe vaak vergadert Wmo-raad? De 38 Wmo-raden vergaderen gemiddeld 10 keer per jaar, met een minimum van 4 (Druten, Neerijnen en Heerde) en een maximum van 26 vergaderingen per jaar (Ermelo). 5 BORG INGS DOC UMENT ]
Agenda voor de toekomst Betrek Zorgbelang Gelderland bij uw plannen In de toekomst vraagt een aantal ontwikkelingen om uw aandacht. Ontwikkelingen die lokaal beleid nodig maken. Ze vormen als het ware uw Agenda voor die toekomst. GGz-cliënten Zorgbelang Gelderland deed de afgelopen jaren veel ervaring op in het laten meedoen van de doelgroep GGz, verslavingszorg en maatschappelijke opvang in Wmo-raden. In sommige gemeenten is de stem van deze groepen duidelijk te horen. In gemeenten waarin dit minder goed lukt, past ons aanbod. Bijvoorbeeld: Clienten trainen ambtenaren, individuele of groepscoaching van vertegenwoordigers GGz en voorlichting over GGz-problematiek vanuit ervaringsdeskundigheid. Zorgbelang Gelderland werkt vanaf 2006 met een sterke focus op de lokale situatie en heeft een passend aanbod voor de vragen die in gemeenten op de toekomstagenda staan. We doen dit door ondersteuning op maat. Daarnaast blijven we inzetten op het monitoren van het gemeentelijk Wmo-beleid van alle Gelderse gemeenten en is er voor elke regio een Regioplan. Zo is er ook voor uw gemeente reden genoeg om Zorgbelang Gelderland bij uw toekomstplannen te blijven betrekken. Maak gebruik van onze ervaring met bijvoorbeeld allochtonen gebruik effectieve methodieken om allochtonen en zelforganisaties te betrekken bij uw Wmo-beleid; doe een beroep op een pool van allochtone voorlichters die voor themabijeenkomsten kunnen worden ingezet (bijvoorbeeld over opvoeding, huiselijk geweld en gezondheidsthema's). mensen met een verstandelijke beperking wordt wijzer van onze inzichten en praktijkervaring inzake het betrekken van mensen met een verstandelijke beperking bij Wmo-beleid; zet u in voor mensen uit deze doelgroep via het project Belangenbehartiging. ouderen leg de verbinding vanuit ouderen met andere (kwetsbare) groepen zoals ouderen met een allochtone achtergrond, ouderen met een GGz achtergrond en ouderen met een verstandelijke of lichamelijke beperking; leer de behoeften kennen van ouderen en kom te weten hoe zij denken over kwaliteit van leven, welke knelpunten zij ervaren en welke wensen en tips zij hebben.... Zorgbelang Gelderland Informatie Klachtenopvang Belangenbehartiging Postbus 5310 6802 EH Arnhem IJsselburcht 4 6825 BP Arnhem Telefoon 026 384 28 22 Fax 026 384 28 23 www.zorgbelanggelderland.nl info@zorgbelanggelderland.nl specifiek in uw gemeente In Culemborg ondersteunt Zorgbelang Gelderland een lokaal netwerk van zelforganisaties en de Gehandicaptenraad Culemborg in haar werkzaamheden als officieel adviesorgaan van de gemeente. Meer weten? Bel of mail metjoke Stoffelen, programmacoördinator: 026 384 28 22, jokestoffelen@zorgbelanggelderland.nl of kijk op www.zorgbelanggelderland.nl voor de namen en contactgegevens van onze medewerker in uw regio. Het aanbod van de Zorgbelangorganisaties onderscheidt zich van andere ondersteuners door de nadruk op: o het betrekken van moeilijk te vertegenwoordigen groepen; o het versterken van de competenties van Wmo-raden voor beïnvloeding van beleid; o het initiëren van kennisuitwisseling; o het leveren van een bijdrage aan meningsvorming en standpuntbepaling; o het inventariseren van wensen en knelpunten van kwetsbare groepen. BORGINGS 6 6