Leiders in verandering Spaarne Ziekenhuis Jaap Boonstra 9 april 2013 Opbouw Leiders in verandering Vormgeven aan veranderen Actief verbeteren Interactief veranderen Normatief vernieuwen Innovatief acteren -------------------------------------------------- Managers en leiders Betekenisvol leiderschap Zijnswaarde Leiderschap en authenticiteit 1
Vormgeven aan verandering Onderzoeken Probleem en ambitie Doel en richting Criteria Realiseren Proces Vormgeven aan verandering Onderzoeken Probleem en ambitie Doel en richting Criteria Sturen Realiseren Regelen Proces voordenken nadenken 2
Een gelaagd fenomeen Innovatief Normatief Interactief Actief 3
Een gelaagd fenomeen Innovatief Normatief Interactief Actief Actief verbeteren 4
Vraag Succesfactoren voor verbeteren Problemen benoemen en urgentiebesef vergroten Externe rust creëren en strategisch acteren Doelen articuleren en projectplan opstellen Stuurgroep en projectteam formeren Probleem analyseren en oplossing uitwerken Technische hulpmiddelen beschikbaar stellen Implementeren en communiceren Sturen op tijd, geld, mensen en middelen 5
Handelen Resultaatgericht verbeteren Routine Technisch Instrumenteel Benoemen Object 6
Een gelaagd fenomeen Innovatief Normatief Interactief Actief Inter-actief veranderen 7
Vraag Succesfactoren voor veranderen Inzicht in omgeving, organisatie en klantprocessen Helderheid over zijnswaarde Duidelijkheid over aanpak veranderingen Voortrekkersrol topmanagement Leidende en vitale coalitie voor veranderen Lijnorganisatie verantwoordelijk voor resultaat Stafafdelingen ondersteunend aan de lijn Benutten van aanwezige kennis en ervaring Realiseren van actieve betrokkenheid Monitoren en bijsturen Ervaringen delen en successen vieren 8
9
Leren van KLM 10
Acteren Methodisch veranderen en verbeteren Resultaatgericht verbeteren Problematiek Probleem Technisch Instrumenteel Organisatorisch cultureel Onderzoeken Aspecten 11
Zijnswaarde Hierin blinken we uit Betekenis Hier gaan we voor Competenties Waarden Dit is onze externe kracht Positionering Hier staan we voor Een gelaagd fenomeen Innovatief Normatief Interactief Actief 12
Vraag 13
Professionals in het werk Kennisontwikkeling door socialisatie Ongrijpbare niet gecodeerde kennis Sterke focus op kernproces en kennisproces Identificatie met beroep: beroepshabitus Waardering door beroepsgenoten Publieke erkenning relevant Streven naar handelingsruimte en autonomie Laat mij gewoon mijn werk doen, dan komt het wel goed 14
Professionele kramp Beoordelingsfouten Beklemmende routines Verstikkende hiërarchie Verlammende samenwerking Non-interventie gedrag Defensief naar managers managers zijn noodzakelijk kwaad en vooral bedoeld om de ondersteuning te regelen Leiders en professionals Meervoudigheid Meerstemmigheid Meerpartijdigheid Ga nooit eenzijdig op de inhoud zitten; werk vanuit professionele trots en schaamte en stuur vanuit structuur en middelen 15
Samenspel organiseren Andere werkelijkheden - Eigen taal - Strijdende opvattingen - Eigen protocollen Medicus - Specialist - Deskundige - Diagnosticus - Patiënt - Ziekte Leider - Bestuurder - Klanten en omgeving - Omgevingsdruk - Zorgfinanciering - Richting geven Turbulente omgeving - Externe actoren - Strijdende opvattingen - Dwingende regelgeving Verpleger - Zorgverlener - Vraagbaak - Rust biedt - Zieke en naasten - Zorgbehoefte 16
17
Vitale slagkracht ontwikkelen Niet gerealiseerde strategie Beoogde strategie toevalligheden toevalligheden toevalligheden Bewuste strategie Gerealiseerde strategie Strategisch handelen Succesfactoren vernieuwen Lokaal initiatief aan hand van praktijksituaties Professionele trots en schaamte als energiebron Richting Ruimte Resultaten Rekenschap Activeren van lokale netwerken werelden verbinden Werken aan vertrouwen afspraken communicatie Politieke sponsoren met gevoel voor timing Breed eigenaarschap elkaar succes gunnen Bestuurlijke steun en doorzetting 18
Een gelaagd fenomeen Innovatief Normatief Interactief Actief Vraag 19
Innovatief acteren Innovatief acteren 20
Succesfactoren innoveren Waarderen van historie en unieke kracht Reizen door een onbekend en betwist landschap Onbevangen waarnemen en waarderend verkennen Netwerken voor innovatie en reflectie Benutten van spanningen voor vernieuwing Experimenteren en leren van transformaties Articuleren van vertrouwen in de toekomst Sensitief voor onzekerheden en angsten Delen van successen en verhalen Verankeren en verspreiden van resultaten Contextualiseren en betekenisgeven Inter-act-leren Methodisch veranderen en verbeteren Resultaatgericht verbeteren Non-Routine Routine Technisch Instrumenteel Organisatorisch cultureel Ambigue vraagstukken Verkennen Strategisch Communicatief Kiezen 21
Manus = hand Manèger = mennen van paarden Manager = op koers houden en meekrijgen Lead = path, road, direction Leaden = travelling, wandering Leider = toekomst verbeelden en samen op pad Managers en leiders Richten Motiveren Bouwen Verbinden Realiseren Leren Manager Dingen goed doen Zet vaste route uit in een voorspelbare omgeving Stuurt mensen aan op basis van zakelijk contract Construeert organisatie vanuit rationele principes Zakelijke arrangementen op basis van contracten Korte termijn resultaat en winstgevendheid Grijpt fouten aan om van te leren en te verbeteren Leider Goede dingen doen Geeft richting in een onzekere omgeving Inspireert mensen met inspirerende visie Geeft vertrouwen en ontwikkelt saamhorigheid Vormt vitale coalities vanuit persoonlijke betrokkenheid Wenselijke toekomst vanuit gezamenlijke kracht Experimenteren, uitwisselen en reflecteren 22
Manager en leiders Kunst van balanceren Zacht Stimuleren Vernieuwen Intern Samenbrengen Verkennen Extern Beheersen Koersbepalen Regelen Presteren Hard 23
Betekenisvol leiderschap Visie op toekomst formuleren Kernwaarden expliciteren Vitale coalities vormen Buitenwereld binnenhalen Samenspel en tegenspel organiseren Leidende rol nemen en betekenis geven Doorpakken om verschil te maken Richting en ruimte geven Verhalen vertellen Resultaten zichtbaar maken Zijnswaarde Hierin blinken we uit Betekenis - Maatschappelijke betekenis - Personele betekenis - Historische trots Hier gaan we voor Competenties - Unieke kennis - Bijzondere waarde - Specifieke expertise Waarden - Waarde voor klanten - Professionele waarden - Kernwaarden Dit is onze externe kracht Positionering - Kwaliteit en kosten - Innovatiekracht - Allianties en netwerken Hier staan we voor 24
Leiderschap en authenticiteit Leiderschap en authenticiteit Ken je zelf en je oorsprong - Exploreren eigen biografie (mensen, plaatsen, gebeurtenissen) - Reflecteren op fascinaties (wat geeft je energie) - Vermijden van comfortzones (weg van routines nieuwe plekken) - Zorg voor eerlijke feedback (collega s, vrienden, familie) Investeer in het leren kennen van anderen - Creeer een rijk beeld (oorsprong historie, familie) - Vermijd persoonlijke barrieres (toegankelijk, benaderbaar) - Maak emotie zichtbaar (betrokken en met aandacht) - Uniciteit van de ander (positieve feedback en waardering) Verbind je met de organisatorische context - Zorg voor voldoende afstand (verbindend en beschouwend) - Sterke sociale antenne (zwakke signalen, spanningen) - Waardeer culturele waarden (persoonlijke waarden van mensen) - Ontwikkel veerkracht (begrip van je eigen waarden) 25
Reflectieve vragen Welke contexten neem ik mee? + Omgevings-Factoren + Omgevings-Actoren + Politiek - Beleid Uitvoering Hoe meervoudig kijk ik? + Welke domeinen en werelden? + Welke blinde vlekken? + Welke oplossingsbox? Welke werelden herken ik in mijn werksystemen? + Welke betekenisvolle werelden kan ik begrijpen + Kan ik conflicten en spanningen begrijpen + Vanuit welke wereld zit ik veranderingen te doen Reflectieve vragen Wat voor veranderproces zit ik te doen? + Verbeteren, veranderen, vernieuwen + Richting van de verandering Kleuring van de verandering + Kleuring van aanpak + Fasering van activiteiten + Rollen van betrokkenen + Communicatie Balanceren en eerste stap + Balanceren tussen Wat - Wie - Hoe + Aangrijpingspunt en stappen 26
Prof. dr. Jaap J. Boonstra Mijn professionele missie is om kennis en ervaring te delen over leiderschap en veranderprocessen in organisaties. Op deze manier wil ik bijdragen aan het succesvol handelen van leiders en managers in de veranderingen die zij ambiëren. Met plezier werk ik samen met leiders, managers en professionals die verschil willen maken en daarvoor hun nek durven uitsteken. Het geeft me energie als ik kan bijdragen aan de trots van mensen in hun werk en hun bijdragen aan organisatorische en maatschappelijke vernieuwing. Jaap Boonstra is hoogleraar Organisatieverandering aan de Universiteit van Amsterdam en bij Esade Business School in Barcelona. Hij is als onderzoeker en docent verbonden aan Sioo, interuniversitair centrum voor organisatie en veranderkunde in Utrecht. Hij is commissaris bij enkele Nederlandse bedrijven en toezichthouder bij een jeugdzorginstelling in Amsterdam en bij het International Choreogaphic Art Center. Als zelfstandig adviseur is hij betrokken bij complexe veranderprocessen in organisaties. Op de universiteit verzorgt Jaap onderwijs over verandermanagement, strategische besluitvorming en over leerprocessen en machtsprocessen in organisaties. Bij Sioo levert hij bijdragen aan leergangen over leiderschap en diepgaande verandering. Bij Esade verzorgt hij opleidingen voor internationale studenten en veranderkundige leergangen voor bestuurders en leiders in internationale organisaties. Als onderzoeker verricht hij onderzoek naar sociale, technologische en organisatorische aspecten van innovatie en naar duurzame veranderingen in organisatorische netwerken. Zijn huidige onderzoek richt zich op waardegedreven leiderschap, cultuurverandering en maatschappelijke innovatie. Jaap publiceerde meer dan tweehonderd artikelen en diverse boeken over technologische en organisatorische vernieuwing, management van verandering, leerprocessen in organisatorische netwerken en transformationeel leiderschap. Zijn internationale handboek Dynamics of Organizational Change and learning is gewaardeerd als de beste professionele bijdrage aan organisatiekundige kennis door de Orde van Organisatieadviseurs. Het boek Interveniëren en Veranderen, Zoeken naar betekenis in interacties wordt door vakgenoten gezien als boek dat nieuwe perspectieven opent voor duurzame veranderingen van organisaties. In 2009 produceerde hij De Verandermanagementbox, een serie luister CD s over verandermanagement. Zijn meest recente boek is Leiders in Cultuurverandering over mensen die initiatief nemen om de cultuur van hun organisatie diepgaand te veranderen. www.jaapboonstra.nl - boonstra@jaapboonstra.nl - 035 6954114 27