Project C: Desist Desistance bij wetsovertreders met een psychiatrische problematiek Verkennende focusgroepen Sofie Van Roeyen Promotor: Prof. dr. Freya Vander Laenen Co-promotor: Prof. dr. Eric Broekaert
Introductie Desistance = proces waarbij wetsovertreders stoppen met plegen van criminaliteit Dynamisch & gradueel Abstinentie + vermindering in frequentie, diversiteit, of ernst Desistance onderzoek daders > specifieke dadergroepen ~ druggebruikers (Best, Gow, Knox, Taylor, Groshkova, & White, 2012) ~ druggebruikende wetsovertreders (vb. Colman & Vander Laenen, 2012) ~ daders van seksuele misdrijven (Harris, 2014) Wetsovertreders met een psychiatrische problematiek (WPP) Desistance + WPP = 0 Hoge aanwezigheid in de strafrechtsbedeling Dominante risicobenadering Gevaarlijkheid Risico > psychiatrische problematiek (Lamberti & Weisman, 2004) 2
Onderzoeksvragen Centrale onderzoeksvraag: Hoe kunnen factoren, die WPP als belangrijk identificeren in hun desistance proces, bevorderd worden? Welke factoren (micro, meso en macro) identificeren WPP? Hoe interpreteren WPP deze factoren? Welk gewicht kennen WPP toe aan de diverse factoren? Welke good practices uit de strafrechtsbedeling en de geestelijke gezondheidszorg hebben volgens WPP een invloed op die factoren? 3
Kwalitatief Ervaringen en belevingen Centraal: WPP Onderzoeksdesign Verschillende fasen Fase 1: focusgroepen verkennend Fase 2: diepte interviews centraal Fase 3: focusgroepen returing-to-the-field Populatie Geïnterneerden WPP > geïnterneerden Niet (enkel) desisters 4
Eerste onderzoeksfase 7 verkennende focusgroepen, 42 respondenten Heterogeniteit Geslacht 78,6% mannelijk 21,4% vrouwelijk Leeftijd 18-58 Setting Gevangenis (N = 2) Residentiële forensische GGZ (N = 3) Residentiële GGZ (N = 1) Ambulante forensische GGZ (N = 1) ontbrekend: FPC, ambulante GGZ, ex-geïnterneerden Psychiatrische problematiek Psychose Persoonlijkheidsstoornis Afhankelijkheidsproblematiek Parafilie Angststoornis 5
Desistance Wat zou je helpen om te stoppen met het plegen van criminaliteit? Meerderheid niet meer betrokken Diverse factors Er zijn 100 000 dingen. (FG residentiële forensische GGZ, R1) 1. Definiërende factoren 2. Structurele factoren 3. Sociale factoren 4. Individuele factoren 6
Definiërende factoren "Omdat ik geen crimineel, ik voel mij geen crimineel. Ik heb geen feiten nodig om bijvoorbeeld mijn eten te kopen of mijn sigaretten te kopen of weet ik veel. Ik heb dat niet nodig." (FG G forensisch ambulante GGZ, R2) Gewoon stoppen Niet herhalen 7
Structurele factoren Ik moet eerlijk zeggen, vóór mijn internering en hoe ik nu ben, dat is dag en nacht verschil. (FG C forensisch residentiële GGZ, R4) Natuur Werk Sporten Ik denk ook op tijd terug hulp gaan zoeken. Niet bang zijn en denken Als ik hulp ga zoeken, ga ik misschien weer een tijd in...". Neen, ga gewoon hulp zoeken want ik denk dat dat bij mij de fout is geweest. Dat ik elke keer herviel omdat ik er niet over ging praten wanneer ik in de problemen kwam. (FG F reguliere residentiële GGZ, R3) Iets gaan drinken Studeren Daginvulling Actualiteit Elektromedia Muziek 8
Sociale factoren Familie Een vriendin is altijd belangrijk. Je hebt er steun van, je krijgt er liefde van, je hebt alles. En zeker als je ook kinderen hebt. Je kan er met weggaan, je kan overal naartoe behalve als het slecht weer is. (FG A - gevangenis, R5) Afwezigheid slechte contacten Sociale actoren Kinderen Partner Vrienden 9
Individuele factoren Geen alcohol We moeten het ook zelf doen. Niemand kan ons daar met helpen. (FG E forensisch residentiële GGZ, R1) Tabak Middelengebruik Geen (illegale) drugs 10
Vergelijk algemene daderpopulatie (1) Gelijkaardige factoren dan in de algemene daderpopulatie, maar: Uitzonderingen: - Medicatie - Behandeling MAAR geen consensus over desistance capaciteit - Internering Ondermijnd door moeilijkheden - Sociaal contact - Werk - Toekomstperspectief (- Behandeling) Afwezigheid Beperktere ambities 11
Vergelijk algemene daderpopulatie (2) Gelijkaardige factoren dan in de algemene daderpopulatie, maar: Dualiteit in veranderingsproces 1. Desistance 2. Recovery Eén af te leggen weg Aard verhouding? ~ psychiatrische problematiek & juridisch statuut ~ (zelf-)stigma 12
Discussie (1) Juridische desistance > persoonlijke desistance alternatieve conceptualisering desistance traditioneel: maatschappelijk gewenst inspiratie: recovery (Slade, Amering, & Oades, 2008; van der Stel, 2013) klinische recovery persoonlijke recovery juridische desistance persoonlijke desistance = afwezigheid van = individueel ervaren criminele activiteiten stopproces ~ positieve ervaringen desistance als doel desistance als concept 13
Discussie (2) Desistance gehypothekeerd door de internering factoren betreffende internering als desistance factor dominantie ervaringen betreffende de internering Onbepaaldheid? (Tonry, 2000; Vandevelde et al., 2011) Structuur > actor Dualiteit > dualisme (Giddens, 1984; Mouzelis, 2008) Recovery > Desistance Niet meer betrokken Geen deel van identiteit psychiatrische problematiek Nooit betrokken in ernstige criminaliteit criminaliteit ~ psychiatrische problematiek criminaliteit ~ druggebruik 14
Contactgegevens Sofie Van Roeyen t. +32 9 264 97 05 f. +32 9 264 69 71 e. Sofie.VanRoeyen@UGent.be Faculteit rechtsgeleerdheid Vakgroep criminologie, strafrecht en sociaal recht IRCP Ghent University Universiteitstraat 4 B 9000 Ghent www.ircp.org 15