Samen gezond in Nijmegen Gezondheidsagenda 2017-2020 www.nijmegen.nl
Inhoudsopgave Een agenda voor de komende jaren 2 1. Groen, gezond en in beweging.. 4 Spoor: Een gezonde beweging Spoor: Gezonde leefomgeving Spoor: Gezonde school 2. Gezondheidsondersteuning 7 Spoor: Gezonde start en opgroeien Spoor: Gezondheid en armoede Spoor: Verhoogd gezondheidsrisico 3. Preventie in de wijk. 12 Spoor: Wijkagenda en Positieve Gezondheid Spoor: Collectieve preventie in de wijk Spoor: Sterke verbinding welzijn-gezondheid-eerstelijnszorg Spoor: Gezond ouder worden 4. Kennis, Monitor en Financiën. 17 5. Samenvatting Gezondheidsagenda.. 18 Leeswijzer Met deze gezondheidsagenda geven wij aan wat de focus en aanpak van het gezondheidsbeleid voor de komende vier jaar is. Dit betekent dat wij, in dit document, niet alles uitgebreid beschrijven. Voor meer achtergrondinformatie en verdieping verwijzen wij u naar een apart bijlagenboek. Dit wordt aangegeven door (*B).In het bijlagenboek is onder meer een beschrijving van de huidige gezondheidssituatie in Nijmegen, de evaluatie van de afgelopen beleidsperiode en de trends en ontwikkelingen opgenomen. Verder is er een verdieping op bepaalde onderwerpen en beschreven wat er al gebeurt. De Gezondheidsagenda 2017-2020 bestaat uit een inleiding met onze visie en doelstellingen. Daarna beschrijven wij in drie lijnen waarop de komende beleidsperiode de focus ligt. Elke lijn is onderverdeeld in een aantal sporen. Wij sluiten af met een hoofdstuk over kennis, monitor en financiën en een overzicht van de Gezondheidsagenda. Inhoudsopgaven Bijlagenboek 1. Gezondheidssituatie in Nijmegen anno 2016 2. Evaluatie gezondheidsbeleid Samen Gezond Verder 2013-2016 3. Trends en ontwikkelingen gezondheidsbeleid 4. Wettelijk kader Publieke Gezondheid 5. Positieve gezondheid en gezondheidspromotie 6. Relatie gezondheidsbeleid en andere beleidsterreinen 7. Toelichting doelstellingen Gezondheidsagenda 2017-2020 8. Wat wordt gecontinueerd? Wat gebeurt er al op de verschillende lijnen? 9. Mindmap gezonde leefomgeving 10. Samenvatting advies Jimmy s 11. Borgingsplan regionale samenwerking alcoholmatiging
Een agenda voor de komende jaren Voor u ligt de gezondheidsagenda van de gemeente Nijmegen, waarin het beleid voor de komende vier jaar wordt vastgelegd. Uit de evaluatie van de periode 2013-2016 (*B) blijkt dat 76% van de Nijmegenaren hun gezondheid goed tot zeer goed ervaart. Aandacht blijft nodig voor de gezondheid van onder andere mensen met een lage sociaal-economische status (SES) en ouderen. Ook blijft het nodig om aandacht te hebben voor het stimuleren van gezond gedrag (bewegen, voeding, gebruik van alcohol, niet roken) en het versterken van de mentale gezondheid. Want wij leven langer, maar niet gezonder. 15 % van de kinderen is te dik, 40% van de 16-jarigen drinkt alcohol, 26% van de volwassen roken en het aantal mensen met één of meerdere chronisch zieken neemt toe. Daarnaast neemt ook het aantal ouderen toe en moeten zij langer zelfstandig thuis wonen. Er wordt steeds meer gevraagd van eigen kracht van mensen en het eigen netwerk. De economie trekt aan, maar nog niet iedereen profiteert daarvan. Wij willen een duurzame en groene stad met betaalbare woningen voor iedereen in een prettige woonomgeving, goede bereikbaarheid en goede luchtkwaliteit. Dit alles maakt het noodzakelijk om integraal beleid te voeren om een gezonde leefomgeving te realiseren en om gezondheidsproblemen te voorkomen dan wel te uitstellen. Dit vereist dat wij blijven investeren in promotie van gezondheid en een gezonde stad. In de stad is een stevige netwerk van partijen die samen zorgen voor een preventiestructuur op wijken stadsniveau, waar wij op verder kunnen bouwen. Wij continueren het beleid dat wij in gang hebben gezet (*B) en zorgen met deze agenda voor meer samenhang, verbinding en versterking op die punten waar dat nodig. Deze gezondheidsagenda is tevens een uitnodiging aan eenieder in de stad om samen met ons gezondheid te promoten en gezond gedrag te ondersteunen en zo bij te dragen aan gezond leven, wonen en werken in onze stad. Samen werken wij aan onze gezondheid. Visie op gezondheid en een gezonde stad Wij vatten gezondheid op als een breed begrip. Het gaat niet alleen om fysieke en mentale gesteldheid, maar ook om participeren, dagelijks functioneren en vitaliteit / welbevinden. Het gaat om de mogelijkheden die mensen hebben om met ziekten, beperkingen en tegenslagen om te gaan. Naast specifieke determinanten die gezondheidsproblemen veroorzaken, zoals roken, overmatig alcohol gebruik, te weinig bewegen, te veel eten, onderschrijven wij ook het gedachtegoed van Positieve Gezondheid van Machteld Huber: gezondheid als het vermogen zich aan te passen en eigen regie te voeren, in het licht van de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven (*B). Nijmegen is een stad, waarin mensen gezond kunnen leven, wonen en werken. De omgeving nodigt uit om te bewegen en gezond gedrag wordt gestimuleerd. Het maken van gezonde keuzes is makkelijk. Mensen maken eigen keuzes en hebben daarin een eigen verantwoordelijkheid als het gaat om leefstijl en om anticiperen op veranderingen, zoals ouder worden. De mate waarin mensen in staat zijn om deze verantwoordelijkheid te nemen is verschillend. Grote verschillen in gezondheid tussen hoog- en laagopgeleiden willen wij voorkomen. Dit vraagt om een brede en duurzame aanpak in de wijk, samen met bewoners en lokale partijen. Als gemeente hebben wij een maatschappelijke verantwoordelijkheid en een wettelijke taak als het gaat om publieke gezondheid. Publieke gezondheid gaat om het bevorderen en beschermen van de algemene gezondheid van alle inwoners en het voorkomen van ziekten bij risicogroepen. Dit is vastgelegd in de Wet Publieke Gezondheid (*B). Deze verantwoordelijkheid en taak pakken wij actief op. Wij zijn regisseur, geven richting, brengen partijen samen, stimuleren, faciliteren, omarmen en ondersteunen initiatieven en innovatie en geven het goede voorbeeld. Ook bij de uitvoering van andere taken, waaronder de inrichting van de gebouwde en openbare ruimte, hebben wij aandacht voor gezondheidsbescherming, gezondheidspromotie en gezondheidsbeleving. Wij werken integraal en intersectoraal aan promotie van gezondheid, een stevige infrastructuur van preventie in de stad en het creëren van een gezonde leefomgeving. Verschillende beleidsterreinen leveren direct een bijdrage aan gezonde inwoners en een gezonde leefomgeving, net zoals gezondheid een bijdrage levert aan doelstellingen van andere beleidsterreinen. Enkele zijn expliciet opgenomen in de gezondheidsagenda, anderen zijn opgenomen in het bijlagenboek. 2
Doel Voor het bevorderen en verbeteren van de algemene gezondheid en het verkleinen van gezondheidsverschillen is een lange adem nodig. Wij kijken dan ook naar de lange termijn ontwikkelingen (trends) op gezondheidsdeterminanten en richten ons op het ombuigen van deze lange termijn ontwikkelingen. Bij het stellen van doelstellingen voor de komende periode moeten wij rekening houden met demografische ontwikkelingen. De gemiddelde leeftijd van de bevolking wordt steeds hoger en veel gezondheidsdeterminanten hangen samen met leeftijd. Dus puur op basis van deze demografische ontwikkeling is de verwachting dat een aantal gezondheidsdeterminanten in omvang zullen toenemen. Daarnaast zijn er allerlei andere factoren die een belangrijke invloed op gezondheid van de inwoners hebben (participatie, armoede, schooluitval, lage startkansen, leefomgeving). Ook op deze factoren stellen wij beleidsdoelstellingen vast, welke zijn opgenomen in de afzondelijke beleidsnota s en de programmabegroting (*B). Figuur 1 Schematisch overzicht gezondheidsbeleid (o.a. bron RIVM en Vilans (publicatie-zelftest-samenwerking-wijkteams) Figuur 2 Schematisch overzicht gezondheidsbeleid (o.a. bron RIVM en Vilans (publicatie-zelftest-samenwerking-wijkteams) 3
1. Groen, gezond en in beweging De opgave Gezond zijn, je gezond voelen en gezond blijven is voor iedereen belangrijk. Iedereen heeft daar voor een eigen verantwoordelijkheid. Tegelijkertijd is ook de omgeving waarin iemand woont, leert, werkt en speelt bepalend voor de gezondheid. Werken aan een gezond Nijmegen vraagt dan ook inzet en een bijdrage van iedereen (inwoner, gemeente, scholen, welzijn-, gezondheidszorginstellingen, sportverenigingen, organisaties en bedrijven). Het vraagt om een beweging van mensen en organisaties in de stad om aandacht te vragen voor gezondheid, het goede voorbeeld geven om in beweging te komen, om gezond gedrag te stimuleren en te faciliteren. Het vraagt om het creëren van een fysieke leefomgeving die aantrekkelijk en uitnodigend is, waar de druk op gezondheid zo laag mogelijk is, gezond gedrag (bewegen) wordt gestimuleerd en je je zo prettig mogelijk voelt. Op die manier kunnen wij zoveel mogelijk gezondheidswinst behalen. Spoor Een gezonde beweging Wat willen wij bereiken? Een gezonde stad is van en voor iedereen en iedereen kan daar een bijdrage aanleveren. Daarom willen wij in Nijmegen een stadsbreed netwerk van inwoners, professionals, organisaties en bedrijven creëren, waarin gezondheidsthema s worden geagendeerd, besproken en vertaald naar concrete (klein en grote) acties in de stad. De gedachten achter het stimuleren van een beweging is dat wij krachten kunnen bundelen, elkaar kunnen stimuleren en iedereen een bijdrage kan leveren. Een bijdrage die passend is bij zijn/haar situatie en mogelijkheden en welke tegelijkertijd gesteund en gestimuleerd wordt door anderen in de stad. Wat gaan wij doen? Wij nemen samen met Radboudumc en de GGD Gelderland-Zuid het initiatief, onder het motto Nijmegen: groen, gezond en in beweging, om de komende 10 jaar in de stad een beweging van mensen en organisaties op gang te brengen die met elkaar werken een aan gezonder Nijmegen. Hiervoor ondertekenen wij binnenkort een initiatiefvoorstel. Met halfjaarlijkse werkconferenties nodigen wij bewoners, bedrijven, organisaties, onderwijs, eerstelijnszorg, zorgaanbieders, (sport)verenigingen en instellingen uit om deel te nemen aan deze beweging en samen concrete acties te ondernemen die bijdragen aan een groene, gezonde stad in beweging. Wij starten in 2017 met het thema gezond gewicht. Resultaat in 2020 is een netwerk van minimaal 150 partners, er zijn acht werkconferenties gehouden waaruit concrete opbrengsten zijn gekomen. Deze beweging vraagt van ons, als gemeente, voorbeeldgedrag en uiteraard ook een bijdrage vanuit onze rol en verantwoordelijkheid op diverse terreinen. Het biedt tevens kansen om nog meer samen vanuit diverse beleidsterreinen te werken aan een sociale en fysieke gezonde leefomgeving. Als het gaat om onze bijdrage is deze divers en komt naast deze gezondheidsagenda, ook voort uit Welzijnsbeleid, Sportbeleid, Groenbeleid etc. Deze bijdrage is ook altijd in ontwikkeling, afhankelijk van welke vraagstukken voorliggen. Daarnaast komen wij met beleid gericht op de gemeentelijke organisatie met als uitgangspunt practice what you preach. Onderdeel van dit beleid zal de gezondheid en vitaliteit van de medewerkers zijn. Met deze beweging maken wij tevens de verbinding met nieuwe Sportbeleid 2017-2020, Onderwijsbeleid, Velo City, Green Capital, City Deal Energy, Food and Health en het nieuwe groenbeleid, dat wij in 2017 aan de raad gaan voorleggen. Spoor gezonde leefomgeving Wat willen wij bereiken? Een gezonde leefomgeving is niet één soort omgeving. Afhankelijk van de situatie, de vraag, de behoefte, belangen van inwoners en partijen stellen wij vast wat een optimale ruimtelijke inrichting is, waarbij de druk op gezondheid zo laag mogelijk is en de omgeving zoveel mogelijk gezond gedrag ondersteund. Met diverse stakeholders is in de aanloop van deze gezondheidsagenda gesproken over 4
wat een gezonde stad is en waar mogelijkheden liggen. De resultaten hiervan zijn opgenomen in een mindmap (*B). Het biedt een leidraad voor gespreken met de stad en bij ruimtelijke ontwikkelingen over wat is en maakt een gezonde stad. Wij willen bereiken dat: - Het belang van gezondheid prominent wordt meegenomen in de besluitvorming van ruimtelijke inrichting en projecten. - Ambities voor gezonde inwoners en gezonde leefomgeving opgenomen zijn in de Omgevingsvisie. - Er beweging stimulerende en toegankelijke openbare ruimte ontstaan voor jong tot oud. - Wij in de stad dementievriendelijke wijken realiseren, zodat langer zelfstandig thuis wonen voor deze doelgroep mogelijk is. Figuur 3 Gezonde stad (bron: A. de Bont, Urhahn / technische universiteit Eindhoven, urban lab) Wat gaan wij doen? Beleid en omgevingswet Wij gaan kernwaarden gezonde leefomgeving formuleren, welke wij kunnen gebruiken bij de invoering van de Omgevingswet, het opstellen van de Omgevingsvisie en bij ontwikkelingen en initiatieven in de fysieke omgeving. Hiervoor zijn wij al gestart met een pilot omgevingsplan Radboudumc en het opstellen van de omgevingsvisie, waarbij gekozen is voor het thema Green City. Een duurzame en gezonde leefomgeving is daarin één van de ambities. Samen met de GGD, Veiligheidsregio en Omgevingsdienst Rijk van Nijmegen verkennen wij de inbreng en advisering van specifieke expertise op gezondheid in de nieuwe situatie. Beweegstimulerende omgeving Bij de ontwikkeling van het gebied Hof van Holland zetten wij op in een gezonde leefomgeving, zoals aangegeven in het ambitiedocument. Het realiseren van het Groene Lint is daarin een belangrijk onderdeel, waardoor in het gebied, dichtbij, de mogelijk is om te bewegen, ontmoeten en te spelen in een aantrekkelijke omgeving. Met een gecombineerde inzet vanuit Zorg & Welzijn, Openbare ruimte, Wijken, Sport en Groen zetten wij in op een toegankelijke en een beweegstimulerende omgeving. Bij de ontwikkeling van ruimtelijke plannen, herstructurering en de uitvoering van ruimtelijke projecten gebruiken wij het handboek toegankelijkheid en de beweegprincipes van de beweegvriendelijke omgeving. Wij actualiseren de ommetjes en gaan samen met bewoners beweegroutes in wijken realiseren. Routes die aantrekkelijk zijn, waar eenvoudige oefeningen kunnen worden gedaan of op strategische punten rustpunten en ontmoetingsplekken zijn. Wij leggen meer speelnatuur aan en maken meer groene verbindingen in de stad met Groen Verbindt. Verder blijven wij inzetten op een goede fietsinfrastructuur en het stimuleren van fietsen naar het werk. 5
Verder willen wij in 2050 een klimaatbestendige stad zijn. Daarvoor hebben wij de Intentieverklaring Ruimtelijke Adaptatie getekend in 2015. Om dat doel te bereiken moeten wij vanaf 2020 klimaat adaptatief handelen. Dat betekent dat wij de stad zodanig gaan inrichten dat wij geen last meer hebben van de negatieve effecten van klimaatverandering, hevige regenval, droogte en hitte stress. Al deze thema s hebben een sterke link met gezondheid en leefbaarheid. Door de groen-blauwe structuur te versterken in de met name stenige wijken komt daar meer ruimte voor waterberging, voor groenbeleving en bewegen in het groen. Klimaat adaptief inrichten moet samen gaan met de andere transities in de stad op het gebied van energie, mobiliteit en overschakelen op een circulaire economie. Op die wijze wordt Nijmegen een Green City, een stad waar het prettig wonen en werken en verblijven is. Spoor gezonde school Wat willen we bereiken? De school en kinderopvang zijn belangrijke plekken voor kinderen en jongeren. Samen met het Primair Onderwijs (PO), het Voortgezet Onderwijs (VO), kinderopvangorganisaties en het ROC willen wij de komende vier jaar een stimulerende, veilige en gezonde omgeving op school en kinderopvang realiseren. Op 15 primair onderwijsscholen is er een beweegplein, 20 scholen zijn actief met bewegend leren en ± 5 voortgezet onderwijs scholen hebben beweegroutes of een beweegplein. Wat gaan wij doen? Wij sluiten aan bij de initiatieven van veel scholen in het basis- en voortgezet onderwijs om een gezonde school te zijn of te worden. Vanuit het beleidskader Opvang en Onderwijs 0-12 jaar wordt samen met het PO gewerkt aan een beweegagenda. Vanaf 2017 zetten wij samen in op het realiseren van schoolpleinen als natuurspeelplaatsen en beweegpleinen, bewegend leren en kwalitatief goed bewegingsonderwijs. De buurt-sport coaches van Sportservice (voorheen combinatiefunctionarissen) leveren hieraan een belangrijke bijdrage. Ook andere thema s zoals gezond ontbijten, overblijven en trakteren, schoolmoestuinen, rookvrije school, weerbaarheid en goed binnenklimaat nemen wij mee. Aan de hand van de meest actuele EMOVO 1 cijfers zijn wij in gesprek met schoolbesturen en directeuren van het (speciaal) voorgezet onderwijs om gecombineerde inzet te realiseren op de thema s gezondheid, sport en bewegen en ondersteuning en hulp. Binnen het ROC is er aandacht voor preventie en gezondheid op basis van eigen EMOVO onderzoek. Zij richten zich specifiek op schoolverzuim en overgewicht. Ook is er extra inzet van een jeugdarts. Samen met Iriszorg kijkt het ROC naar de mogelijkheden voor een rookvrije school. De Radboud Universiteit/ Radboudumc en de Hogeschool Arnhem-Nijmegen (HAN) zijn belangrijke partners voor kennis, onderzoek, wijkgericht werken, het opleiden toekomstige professionals en de mogelijkheden om studenten stage te laten lopen in de wijk. De HAN is gestart met het opzetten van Sparkcentres in Nijmegen en omgeving om onderwijs, praktijk en onderzoek in de wijk voor studenten te organiseren. Wij organiseren goede afstemming met andere wijkgerichte activiteiten om drukte van activiteiten en onderzoeken in de wijk te voorkomen. Agenda in het kort Lijn Groen, gezond en in beweging Spoor: Een gezonde beweging Spoor: Gezonde leefomgeving Spoor: Gezonde School Komende 10 jaar realiseren van een beweging door het organiseren van werkconferenties en realiseren van concrete acties op gezond gewicht (2017) en andere gezondheidsthema s (2018-2027) Bepalen van kernwaarden gezonde leefomgeving Opnemen van kernwaarden in Omgevingsvisie Gezondheid prominenter meenemen in besluitvorming Beweegstimulerende omgeving creëren in de stad Realiseren van vier dementievriendelijke wijken Samen met Primair en Voortgezet Onderwijs, ROC en kinderopvangorganisaties realiseren van een stimulerende, veilig en gezonde omgeving op school en kinderopvang. 1 EMOVO is het gezondheidsonderzoek van de GGD onder jongeren tussen 13 en 16 jaar. 6
2. Gezondheidsondersteuning De opgave Uit de GGD gezondheidsmonitor 2016 komt naar voren dat de gezondheid van de Nijmegenaar over het algemeen goed is. Dit geldt echter niet voor iedereen. De sociaal-economische en sociaalculturele positie van mensen, waaronder hun opleiding, etnische achtergrond en geaardheid hebben invloed op hun gezondheid. Uit cijfers blijkt dat hoogopgeleiden mannen en vrouwen respectievelijk 14,3 en 15,3 jaar langer zonder beperkingen leven en ruim 7 jaar langer leven. Deze verschillen nemen eerder toe dan af. Om echt verschil te kunnen maken op het gebied van gezondheidsverbetering, richten wij ons op enkele specifieke groepen, waar de gezondheidsrisico s het hoogst zijn en waarbij de meeste gezondheidswinst valt te behalen. Het gaat dan om onder andere ouderen, mensen die in armoede leven of mensen met een migrantenachtergrond. Wij werken daarbij cultuursensitief en inclusief. Spoor gezonde start en opgroeien Wat willen wij bereiken? Met de meeste kinderen en jongeren in Nederland gaat het goed. Het is belangrijk dat alle kinderen een gezonde start hebben en de kans hebben om gezond en veilig op te groeien en zich optimaal kunnen ontwikkelen en ontplooien. Een stevige basis op het gebied van o.a. gezonde leefstijl en weerbaarheid is belangrijk om tegenslagen aan te kunnen en problemen in de toekomst te voorkomen of te beperken. Een klein gedeelte van de kinderen en jongeren is kwetsbaar en heeft zelf of in zijn/haar omgeving te maken met problemen. Zoals kinderen in éénoudergezinnen, kinderen met ouders met lage inkomens of jonge mantelzorgers. Wij willen: - Een gezonde en stimulerende omgeving in de stad, op school en opvang. - Een stevige preventiestructuur voor jeugd in de wijk waarbij gezond gedrag gepromoot wordt. - Een sterke inzet op signalering met een goede aansluiting op de zorgstructuren voor jeugd in de wijk. - Een gezonde leefstijl en invloed van sociale omgeving onderdeel laten zijn van de opvoedondersteuning die wordt aangeboden. - Promotie voor gezond zwanger zijn, voor stevig ouderschap, voor gezonde ontwikkeling in het eerste jaar van een kind. - Een structureel aanbod van een specifiek programma voor kinderen/ jongeren met obesitas. - Een rookvrije omgeving voor kinderen en jongeren. Wat gaan we doen? Wij versterken de capaciteit van de jeugdgezondheidszorg vanaf 2017 zodat zij voldoende tijd hebben om samen met het Sociaal Wijkteam, het brede school ondersteuningsteam en de huisartsen vroegtijdig te signaleren, preventief te werken en daar waar nodig iets extra s in te zetten. In het al lopende programma Gezonde start werken wij aan een samenhangend preventief programma met als doel het verkleinen van de gezondheidsverschillen, zodat zo veel mogelijk kinderen een zo optimaal mogelijke gezonde start hebben. Belangrijk daarbij is aandacht voor de sociale en emotionele ontwikkeling van het kind en voorbereiding op ouderschap te versterken. Opvoeden Wij zetten in op een positief opvoedklimaat. Professionals van zorg- en welzijnsinstellingen jeugdgezondheidszorg (JGZ) van de GGD, SWON-NIM, Tandem en Het Inter-Lokaal, Sociale Wijkteams (SWT) bieden gezamenlijk een pedagogische basisstructuur. Deze professionals bieden ouders/opvoeders ondersteuning bij de opvoeding met preventieve activiteiten, informatie en advies, kortdurende interventies en toeleiding naar zwaardere zorg en ondersteuning als dat nodig is. Met de werkgroep Opvoedondersteuning gaan wij verkennen welke mogelijkheden er zijn om efficiënter en meer preventief opvoedondersteuning te kunnen inzetten. Het gaat om het brede palet van opvoedingsvraagstukken waaronder gezonde leefstijl, emotionele ontwikkeling, weerbaarheid, voorkomen van kindermishandeling. Wij willen daarbij specifieke aandacht voor opgroeien in belastende omstandigheden, zoals opgroeien bij een ouder met psychiatrie/ verslaving of een vechtscheiding. 7
Gezond gewicht Aandacht voor gezond gewicht blijft een belangrijk punt als het gaat om gezond opgroeien. Een ongezond gewicht in de jeugdjaren zorgt vaak voor gezondheidsproblemen op latere leeftijd. Diverse activiteiten zoals gezonde start, overbruggingsprotocol overgewicht bij de JGZ, gezonde school, sportstimulering vanuit sportservice, zijn onderdeel van de aanpak gezond gewicht. Ook in de afspraken met zorgaanbieders is opgenomen dat bij begeleiding en behandeling ook gezonde leefstijl een onderdeel is. Het programma Beweeg je fit voor kinderen met overgewicht / obesitas is eveneens onderdeel van de bredere integrale aanpak overgewicht. Financiering via projectgelden vanuit de zorgverzekeraar houdt echter op in 2017. Gezien de problematiek en gevolgen voor deze kinderen kan dit onderdeel niet ontbreken in de aanpak van overgewicht. Om die reden subsidiëren wij dit programma en zorgen wij er voor, dat het de komende jaren op vier plekken in Nijmegen beschikbaar is. Rookvrije generatie Wij hebben de ambitie om vanaf 2018 de jeugd (mee)rookvrij op te laten groeien. Roken is slecht voor de gezondheid en veroorzaakt de meeste ziektelast. Wij sluiten aan bij de Rookvrije Generatie, geïnitieerd door de Hartstichting. Het uitgangspunt is dat kinderen in elke fase van het opgroeien worden beschermd tegen tabaksrook en niet in de verleiding komen om te gaan roken. Het gaat om gezonde zwangerschap, om rookvrije kinderopvang, onderwijs, sportclubs, speeltuinen, tabak uit het zicht, voorlichting en effectieve ondersteuning bij het stoppen met roken. Wij gaan in gesprek met organisaties in de stad wat hun bijdrage kan zijn om dit te realiseren. Jongeren Voor de jongerendoelgroep heeft Jimmy s advies gegeven over belangrijke gezondheidsthema s en mogelijke oplossingen (*B). Jongeren geven aan dat vooral via of op school een goede manier is om aandacht te vragen voor gezondheid. De adviezen en ideeën worden meegenomen in de gesprekken met de VO-scholen. Het gebruik van telefoons en bijbehorende functionaliteiten is onder jongeren dagelijkse praktijk en biedt volgens Jimmy s kansen. Jimmy s wil graag (samen met de GGD) betrokken blijven bij de uitvoering van de gezondheidsagenda om zo jongeren actief te laten meedoen en mogelijkheden te bedenken om gezonde leefstijl onder jongeren te stimuleren. Bijvoorbeeld (*B) door gebruik te maken van sociale media (apps, volgkanaal) om jongeren meer te stimuleren te bewegen of bewust te maken van hun eetpatroon. Ook zal samen met het jongerenwerk gekeken worden naar hoe zij met hun toegang tot en kennis over (kwetsbare) jongeren en gezinnen een goede brug zijn naar meer gezondheidspreventie. Spoor gezondheid en armoede Wat willen wij bereiken? Het leven in armoede en/of het hebben van schulden heeft een grote invloed op de (ervaren) gezondheid van mensen. Het niet op orde hebben van de basis leidt vaak tot stress en onzekerheid, krimpen van het netwerk en een beperkter vermogen om andere dingen op te pakken en lange termijn doelen te stellen. De mogelijkheden om gezond te leven zijn beperkter en krijgen minder aandacht. Het hebben van een baan geeft juist een positief effect op de gezondheid. Wij willen bereiken dat: - Belemmeringen bij re-integratie door gezondheidsproblemen verminderen. - Voorkomen van zorg mijden door het aanbieden van een schuldenregeling en overzicht te geven in mogelijkheden voor compensatie en tegemoetkomingen. - De gezondheidsvaardigheden bij mensen met een lage opleiding en/of laag inkomen worden vergroot. - Mensen met lage inkomens in staat worden gesteld gezond te leven en mee te doen in de samenleving. Wat gaan wij doen? Inkomen en werk De arbeidsmarkt trekt weer iets aan, desalniettemin hebben wij in Nijmegen meer bijstandsgerechtigden dan wij zouden willen. Wij werken daarom aan een plan om zoveel mogelijk mensen te laten uitstromen uit de bijstand. Bij de re-integratie zal specifieke aandacht zijn voor mensen die vanwege hun gezondheidssituatie onvoldoende in staat zijn om volwaardig te participeren 8
in de samenleving. Dit kan bijvoorbeeld door eerst te starten met een beweegprogramma als warmingup voor re-integratie. Wij willen daarnaast ook voorkomen dat de financiële situatie ervoor zorgt dat mensen zorg mijden. Zo bieden wij, naast de uitgebreide collectieve aanvullende ziektekostenverzekering waarin het complete eigen risico is herverzekerd, op korte termijn een regeling, zodat mensen met een betalingsachterstand bij de zorgverzekeraar niet langer een bestuurlijke boete hoeven te betalen. Hierdoor kunnen zij zich weer aanvullend verzekeren. Uit ons onderzoek Over leven in de bijstand 2 blijkt immers dat (plotselinge) zorgkosten voor veel mensen met een laag inkomen als groot probleem ervaren worden. Voor mensen met lage inkomens zijn veel verschillende lokale en landelijke regelingen beschikbaar, waarvoor compensatie, een tegemoetkoming van kosten of een extraatje mogelijk is. Bekendheid met deze regelingen bij burgers en professionals is belangrijk. Om dit overzichtelijker te maken en daarmee burgers en professionals te ondersteunen in het gebruik van de regeling, willen we meedoen aan de pilot van de website zorgkosten.nl. Daarnaast wordt er bij onze budgetteringscursussen aandacht besteed aan voeding, onder de noemer gezonde voeding hoeft niet veel te kosten. Tot slot zijn er vanuit preventie schuldhulpverlening gastlessen omgaan met geld op ROC en HAN en vanuit het primaire en voortgezet onderwijs wordt aangesloten bij de Week van het Geld. Laaggeletterdheid en gezondheidsvaardigheden Er is een duidelijke samenhang tussen laaggeletterdheid, lage gezondheidsvaardigheden en een slechtere gezondheid. Voor het beleid op de volwasseneducatie zijn wij bezig met het in beeld brengen van de infrastructuur voor het verminderen van laaggeletterdheid. Wij kijken daarbij ook naar de relatie tussen laaggeletterdheid en gezondheidsvaardigheden. Ongeveer 29% van de bevolking heeft geringe gezondheidsvaardigheden. Gezondheidsvaardigheden zijn de vaardigheden om informatie over gezondheid te verkrijgen, te begrijpen, te beoordelen en te gebruiken bij het nemen van gezondheidsgerelateerde beslissingen en het gebruik kunnen maken van beschikbare voorzieningen. De laagopgeleiden, ouderen en migranten zijn in deze groep sterk vertegenwoordigd. Tot en met 2017 zetten wij, met extra rijksmiddelenin op het versterken van gezondheidsvaardigheden en verminderen van laaggeletterdheid. Ook na 2017 willen wij de inzet op het vergroten van gezondheidsvaardigheden continueren door bijvoorbeeld training van professionals en herschrijven schriftelijke voorlichting. Meedoen Stichting Leergeld en de Meedoen-regeling zijn mogelijkheden om kinderen en volwassen in staat te stellen mee te doen aan de maatschappij ondanks de beperking van financiële mogelijkheden. Deze regelingen zijn ook vanuit gezondheidsperspectief belangrijk. Mensen kunnen hierdoor deelnemen aan sportieve, culturele of educatieve cursussen of activiteiten, waardoor ze in staat worden gesteld te participeren. Kleine dingen die een grote bijdrage hebben aan (de positieve gezondheid van mensen) het welbevinden, eigen waarde, ontspanning en zingeving. De regeling stimuleert tevens aanbieders in de stad om specifiek aanbod te creëren om andere groepen mensen te verleiden tot hun aanbod. Samen met het Platform Armoede en Schulden willen wij het thema gezondheid en armoede verder verkennen en bekijken welke mogelijkheden er zijn om een bijdrage te leveren aan de positieve gezondheid van mensen in met lage inkomens. Hiervoor wordt de capaciteit van de gezondheidsmakelaar bij Het Inter-Lokaal uitgebreid. Spoor mensen met verhoogd risico op gezondheidsproblemen Wat willen wij bereiken? Wij willen dat mensen met een verhoogd risico op gezondheidsproblemen door een beperking, culturele achtergrond of geaardheid, ondersteund worden om deze risico s te verlagen en zo gezondheidsproblemen te voorkomen en de ervaren gezondheid te verbeteren. Wij willen bereiken dat: 2 https://verhalenkamernijmegen.nl/category/over-leven-in-de-bijstand/ 9
- Mensen met een beperking in staat worden gesteld om te sporten, om samen met hun omgeving aandacht te hebben voor gezond gedrag. - Mensen met een migrantenachtergrond meer gezondheidsvaardigheden hebben, waardoor zij makkelijker in staat zijn om een gezonde leefstijl te ontwikkelen. - Elke statushouder maatschappelijke begeleiding krijgt, waarin aandacht is voor het Nederlands zorgsysteem en voorlichting krijgt over gezondheidsthema s. - Nijmegen uitstraalt een LHBT 3 -vriendelijke stad te zijn met aandacht binnen maatschappelijke organisaties, zoals zorg, welzijn en sport voor de specifieke situatie van LHBT-ers en gezondheidsrisico s. Wat gaan wij doen? Mensen met een beperking Met 38 organisaties hebben wij in juni 2016 een pledge ondertekend, met als doel om ook na Special Olympics met elkaar de gezondheid van mensen met een (verstandelijke) beperking te verbeteren. Wij zijn blij met dit initiatief van zoveel partijen en zien volop kansen en mogelijkheden om de gezondheid van deze groep mensen te verbeteren. Via Uniek Sporten, worden mogelijkheden om te sporten in de regio Nijmegen in beeld gebracht. Daarnaast werken wij aan verbreding van het aanbod en meer samenwerking. Naast bewegen en sporten is aandacht voor een gezonde leefstijl van belang. Met uitbreiding van de capaciteit bij de gezondheidsmakelaars willen wij dit, samen met de zorgaanbieders zoals Pluryn en Driestroom, mogelijk maken. Mensen met een migratie-achtergrond Voor de migrantendoelgroep geldt dat de kwaliteit van zorg en preventie verbeterd kan worden en dat er veel gezondheidswinst behaald kan worden. De ervaren gezondheid is lager en migranten hebben frequenter fysieke beperkingen en overgewicht. Veel ouderen uit deze groepen hebben psychische klachten. Met een uitbreiding van de capaciteit bij de gezondheidsmakelaars willen wij, samen met de Adviescommissie Allochtonen (ACA) en diverse partners in de stad starten met een werkgroep migranten en gezondheid. Gezamenlijk bekijken wij hoe migrantengroepen beter kunnen wordt bereikt en hoe de aandacht voor gezond gedrag kan worden vergroot. Bijvoorbeeld door wijkgerichte voorlichting en activiteiten over diabetes, CVRM, COPD 4 door huisartsen, praktijkondersteuners, fysiotherapeuten, diëtisten samen met Sociaal Wijkteam. Hierin zoeken wij samenhang met het door ons geformuleerde beleid en aanpak voor statushouders. Wij stellen middelen beschikbaar zodat huisartsen die gebruik maken van de tolkentelefoon de kosten kunnen declareren als patiënten deze kosten zelf niet kunnen betalen. Statushouders Met het actieplan Statushouder en dan? geven wij aan hoe we als Nijmegen een sociale en gastvrije stad willen blijven voor vluchtelingen. Ieder jaar vestigen zich opnieuw vergunninghouders in onze stad. Deze instroom is in 2016 en 2017 hoger dan de afgelopen jaren. Gezondheid is een randvoorwaarde voor een volwaardige participatie en inburgering. De gemeente Nijmegen staat voor integraal beleid, dus samen met wonen, onderwijs, taal en participatie is ook de gezondheid van deze statushouders een belangrijk aandachtspunt. Vanuit de reguliere taken van de GGD (zoals infectieziekten en jeugdgezondheidszorg) krijgen deze statushouders bij de instroom en het eerste jaar extra aandacht op het gebied van infectieziekten, vaccinaties en de ontwikkeling van de jeugd 0 tot 19 jaar. Daarnaast zal er via de eerste maatschappelijke begeleiding aandacht zijn voor het Nederlandse zorgsysteem en diverse gezondheidsthema s. Seksuele en genderdiversiteit In de uitvoeringsnotitie seksuele en genderdiversiteit 2017-2019 geven wij aan hoe wij een Roze stad willen blijven. LHBT s hebben een hoger risico op gezondheidsproblemen. Zo hebben zij vaker last van psychische klachten zoals depressie, komen zelfmoord en gedachten daaraan vaker voor en is er meer kans op eenzaamheid met name bij ouderen en transgenders. Gebrek aan acceptatie, negatieve reacties, discriminatie en geweld zijn belangrijke factoren die dit veroorzaken. Het is belangrijk dat welzijn- en zorgprofessionals oog hebben voor de achtergrond van hun cliënten en dit meenemen in 3 LHBT staat voor lesbische vrouwen, homoseksuele mannen, biseksuelen en transgenders 4 CVRM: Cardiovasculair Risicomanagement en COPD: Chronic Obstructive Pulmonary Disease 10
gesprekken en ondersteuning. Via het project sportplezier willen wij samen met Sportservice en de sportverenigingen bevorderen dat iedereen zich welkom voelt, ongeacht kleur, religie, seksuele geaardheid en gender en dat hij/zij plezier beleeft aan de sport door de positieve en sportieve sfeer op het sportveld. De behoefte van LHBT-ers kan heel verschillend zijn als het gaat om gezondheid, daarom zal de gezondheidsmakelaar met de (sub)groep bekijken of en welke specifieke activiteiten kunnen worden opgezet. Agenda in het kort Lijn Gezondheidsondersteuning Spoor gezonde start en opgroeien Spoor gezondheid en armoede Spoor mensen met verhoogd risico op gezondheidsproblemen Sterke samenwerking tussen jeugdgezondheidszorg, school, huisartsen en sociaal wijkteam voor promoten gezond ontwikkeling en vroegtijdig signaleren. Meer inzet opvoedondersteuning Brede ketenaanpak gezond gewicht in de stad versterken Aansluiten bij de landelijke beweging Rookvrije Generatie om jeugd (mee)rookvrij op te laten groeien Met Jimmy s samen gezonde leefstijl onder jongeren stimuleren Aandacht voor gezondheidsproblemen bij re-integratie Blijven in zetten op het vergroten van gezondheidsvaardigheden Stimuleren van participatie o.a. door meedoen-regeling Extra inzet van een gezondheidsmakelaar op dit thema Samen met partners vergroten aandacht voor gezonde leefstijl bij mensen met een verstandelijke beperking Met werkgroep migranten en gezondheid vergroten bereik en aandacht voor gezonde leefstijl bij migranten Gezondheid als apart thema bij maatschappelijke begeleiding statushouders Extra inzet van gezondheidsmakelaars op dit thema. 11
3. Preventie in de wijk De opgave Met de komst van extra taken op het gebied van Wmo en Jeugd zijn wij gestart met een wijkgerichte aanpak. We realiseren een geïntegreerde wijkgerichte aanpak voor ondersteuning en zorg, met de focus op eigen regie, dichtbij, vroegtijdig en daar waar kan collectief. De opgave voor de komende jaren is om met alle partijen meer aandacht voor preventieve en collectieve voorzieningen en maatregelen te realiseren. En meer aandacht te hebben voor Positieve Gezondheid, gezonde leefstijl, kwaliteit van leven, herstel, (sociale) weerbaarheid, zelfmanagement en zelfregie. Spoor Wijkagenda en Positieve Gezondheid Wat willen wij bereiken? Er gebeurt veel in de verschillende wijken. Er is vraag naar zorg, behoefte aan oplossen van problemen, wensen om activiteiten op te starten. Om aan te sluiten bij de vraag, efficiënter en doelgerichter te zijn, is het noodzakelijk om beter samen te werken en krachten te bundelen. We willen: - Ruimte en ondersteuning bieden voor bewonersinitiatieven bij hun invulling van Positieve Gezondheid. - Het begrip Positieve Gezondheid concreter vertalen naar een nieuwe manier van werken. - Een gezamenlijke wijkagenda per wijk waarbij ingezet wordt (collectieve) activiteiten en voorzieningen die bijdragen aan Positieve Gezondheid, gezonde leefstijl, kwaliteit van leven, herstel, (sociale) weerbaarheid, zelfmanagement en zelfregie. - Verbetering van het inzicht in gezondheidsindicatoren en parameters gezonde leefomgeving per wijk. Wat gaan wij doen? Positieve gezondheid Het begrip Positieve Gezondheid (*B) is een bekend begrip binnen de gezondheidszorg, maar minder daarbuiten. Het is belangrijk om het begrip ook bij anderen te introduceren om zo het gesprek aan te gaan en met elkaar te verkennen wat het begrip Positieve Gezondheid betekent in bijvoorbeeld het werk van professionals. Vragen die hierbij centraal staan zijn, hoe communiceer je met elkaar en naar de burger, waar vertaal je de 6 dimensies naar de praktijk en welke rol heeft een professional, organisatie dan wel gemeente daarin. Daarbij hoort ook de relatie met de sociale netwerk strategie die wordt gehanteerd door de sociale wijkteams. Samen met de GGD en de gemeente Wijchen gaan wij verder met het verkennen en het hanteren van Positieve Gezondheid door hierover netwerkbijeenkomsten voor te organiseren. Ruimte voor bewonersinitiatieven Wij werken sinds 2007 in Hatert met bewoners, professionals in het kader van het 10-jarige convenant Hatert Gezond aan een wijkgerichte aanpak om het thema gezondheid meer op de agenda te krijgen bij verschillende partijen en om de gezondheid van de bewoners te bevorderen. In september 2017 vieren wij dit met 10 jaar Hatert Gezond en bekijken wij hoe wij dit netwerk en samenwerking voortzetten. De afgelopen 10 jaar heeft ons in ieder geval geleerd, dat dit soort netwerken, waardevol en belangrijk zijn om aandacht te vragen voor het belang van preventief gezondheidsactiviteiten. Ook levert het mooie initiatieven op waar bewoners en professionals voor warm lopen. We willen de komende jaren dan ook bewonersinitiatieven in de stad stimuleren, faciliteren en ondersteunen. Samenhang met een wijkagenda Als aanvulling op het wijkaanpakprogramma vanuit Wijken, willen wij een sociale wijkagenda opstellen. Met deze sociale wijkagenda wordt aan de hand van het wijkprofiel, de gezondheidsproblemen en zorgbehoeften gezamenlijk bepaald welke gezamenlijke acties worden ingezet. Doel is om in de wijk meer verbindingen te maken tussen de individuele (zorg gerelateerde en geïndiceerde) en de collectieve preventie en de verschuiving van individueel naar collectief en curatie naar preventie daadwerkelijk te gaan realiseren. Bij deze ontwikkeling zijn veel verschillende partijen betrokken. In de wijk zijn de wijkverpleegkundige, gezondheidsmakelaar, teamleider Sociaal Wijkteam, 12
de spilfiguren voor het initiëren van het gezamenlijk overleg met betrokken partijen en gezamenlijk opstellen van de sociale wijkagenda. Daarnaast bieden de wijkaanpakprogramma s diverse aanknopingspunten (verkeersdrukte, rommel, veiligheid, stenige omgeving), om meer vanuit gezamenlijkheid te werken aan een gezonde leefomgeving. Spoor gezondheidspromotie in de wijk Wat willen wij bereiken? Een stevige basis van collectieve activiteiten en voorzieningen in alle wijken die gezond gedrag promoten, ondersteunen en stimuleren. De basis is flexibel en kan inspelen op vraag en behoeftes van bewoners en professionals. De basis in de wijk wordt ondersteund door een stedelijke/regionaal preventienetwerk van partijen, die gezamenlijk zorgen voor continuïteit, afstemming, efficiënte organisatie en innovatie. Wat gaan wij doen? De afgelopen jaren is al geïnvesteerd in het opbouwen van een stevige preventienetwerk in de stad en wijk met GGD, Welzijnsinstellingen, Nijmegen op één Lijn (Stuurgroep Gezonde Wijken, Jeugd), Indigo, IrisZorg, Sportservice Nijmegen en eerstelijnszorgverleners zoals de huisartsenkring en zorggroep OCE/CHiN. Gezamenlijk werken zij verder aan versterken van de basis in de wijk aan de hand van de vraag en het wijkprofiel, betere samenwerking op preventie met Stips en Sociaal Wijkteam. Wij gaan verder met de inzet op Gezonde leefstijl: door het continueren van de inzet van de inzet van de gezondheidsmakelaars bij GGD en Interlokaal en buurtsportcoach bij Sportservice, en breiden zoals al eerder vermeld uit voor specifieke gezondheidsondersteuning (lijn 2). Hiervoor komt een apart raadsvoorstel. Vanuit Sportservice is er ook inzet de wijkgerichte combinatiefunctionarissen op het stimuleren tot sporten en bewegen in informeel verband in de openbare ruimte. Mentale weerbaarheid en veerkracht: Met de inzet van Indigo zetten wij ons sinds jaar en dag in voor het versterken van de mentale gezondheid van de Nijmegenaren. Lekker in je vel zitten, zorgt ervoor dat je positiever in het leven staat, minder last hebt van stress, beter kunt functioneren en problemen beter de baas bent. Om te voorkomen dat je depressieve klachten ontwikkelt of dat die klachten toenemen, kun je investeren in je eigen mentale fitheid. Wij vinden het belangrijk dat mensen weten wat zij kunnen en moeten doen en laten om mentaal fit te blijven. Wij willen, naast een sluitende keten voor mensen met (ernstige) psychiatrische problematiek, juist werken aan de mentale weerbaarheid in het algemeen en specifiek bij mensen in een kwetsbare situatie en een verhoogd risico hebben op psychische of psychiatrische problematiek. Dit kan gaan om kinderen die opgroeien bij ouders met psychiatrische problematiek, jonge mantelzorgers, overbelaste mantelzorgers, mensen met schulden, mensen chronisch zieken of ernstige aandoeningen, alleenstaande ouders tot iemand die zich eenzaam voelt. Om dit te bereiken is het nodig dat er ook aan de voorkant van de keten een gezamenlijke aanpak is en de basis op orde is als het gaat om bereikbare en beschikbare voorzieningen op het gebied van mentale weerbaarheid. De praktijkondersteuner GGZ (POH-GGZ), JGZ, Indigo en het Sociale Wijkteam zijn daarin belangrijk. Samen met anderen kunnen zij zorgen voor activiteiten die aansluiten bij de vraag. De inzet van Indigo wordt vanaf 2017 uitgebreid zodat Indigo kan voldoen aan de extra vragen die er zijn bij de Sociale Wijkteams. Wij komen met een meerjarenplan GGZ-beschermd wonen-maatschappelijke opvang. Daarin wordt de wijkgerichte GGZ verder uitgewerkt. Het onderdeel preventie en mentale weerbaarheid willen wij daarin ook verder uitwerken. Verslavingspreventie: De activiteiten en maatregelen in het kader van het Alcoholmatigingsproject van de afgelopen jaren zijn geborgd middels afspraken tussen gemeenten, GGD en IrisZorg om de preventie en handhavingstaak van de leeftijdsgrens voor jongeren binnen horeca, supermarkten en sportvoorzieningen actief samen te blijven oppakken 5. Naast alcoholgebruik onder jongeren blijven wij met IrisZorg inzetten op alcohol gebruik onder ouderen, het niet roken, verminderen alcoholgebruik onder volwassen, en voorkomen van 5 Zie bijlagenboek voor borgingsplan 13
drugsgebruik en game-verslaving. IrisZorg is tevens actief op het terrein van preventie en deskundigheidsbevordering in wijkgericht werken. IrisZorg werkt zowel aan collectieve als selectieve preventie; waar nodig aangevuld met geïndiceerde preventie als daar in wijken (SWT's) of bij huisartsen behoefte aan is. E-health en technologie Er is geen enkele twijfel dat de komende jaren ICT nieuwe technologische mogelijkheden biedt op het gebied van gezondheid en zorg. De actoren achter deze e-health systemen zijn krachtig. E-Health kan veranderingen te weeg brengen in onder andere eerstelijnsgezondheidszorg, ouderenzorg en GGZ. Ook op andere vlakken zoals in de fysieke omgeving kunnen nieuwe technologische mogelijkheden bijdragen aan meer participeren en bewegen. Ideeën en kleine initiatieven zijn er, ook in Nijmegen. Zo doen wij mee aan het Zorg- & Welzijnspact Midden en Zuid Gelderland, waar gemeenten, onderwijs en zorg- en welzijnswerkgevers samen zich voor bereiden en in te spelen op de verandering en innovaties in de wereld van zorg en welzijn. Het ontwikkelen van deze technologische mogelijkheden ligt bij bedrijven en zorgaanbieders, niet bij de gemeente. Wel willen wij partners stimuleren om e-health te gebruiken en als één van de elementen van de uitvoering te laten zijn. Daarnaast staan wij open voor nieuwe technologieën bij de uitvoering van het gezondheidsbeleid. Spoor sterke verbinding welzijn- gezondheid eerstelijnszorg Wat willen wij bereiken? Samenwerken en afstemming tussen de verschillende partijen vanuit publieke gezondheid, eerstelijnszorg en welzijn in de wijk is noodzakelijk, omdat er een toename is van het aantal ouderen en chronische aandoeningen als diabetes, COPD, depressie, en depressie. Samen met de Stuurgroep Gezonde wijken (Nijmegen op één lijn) willen wij een sterke verbinding tussen de (collectieve) preventie vanuit de gemeente, GGD en welzijnsinstellingen en individuele preventie in het zorgdomein vanuit de praktijk van huisartsen, fysiotherapeuten, diëtisten etc. Wat gaan wij doen? Wij hebben de afgelopen jaren gebouwd aan een dekkende infrastructuur voor Stips en Sociaal Wijkteams. Een belangrijke opdracht om meer preventiever en collectiever te werken is nog onvoldoende uit de verf gekomen. De nieuwe welzijnsorganisatie (SWON-NIM) voor de eerstelijn heeft de opdracht om te zorgen dat de Sociale wijkteams meer de verbinding zoeken met degenen die werken aan de collectieve preventie. Dit betreft onder andere de nieuwe welzijnsinstelling voor de nulde lijn (Tandem en Het Inter-Lokaal), gezondheidsmakelaars, Jeugdgezondheidszorg, sportservice en anderen in de buurten en wijken. Samen met huisartsen Het bestuur van Huisartsenkring Nijmegen en omgeving en de zorggroep OCE/CHiN onderschrijven de wens om samen meer in te zetten op preventie en willen dan ook partner zijn bij de uitvoering van de gezondheidsagenda. Het creëren van draagvlak voor en vergroten van preventie activiteiten binnen de huisartsenpraktijk (geïndiceerde preventie) is belangrijk en het beste door de beroepsgroep zelf te realiseren. Goede aansluiting met collectieve preventie in de wijk maakt het voor huisarts en zijn praktijkondersteuner makkelijker om mensen te stimuleren daaraan deel te nemen. De huisartsen-omgeving zou net als bijvoorbeeld een (gezonde) school - veel meer gebruikt kunnen worden als ingang voor preventie. Dat is nu nauwelijks het geval. Er zou al een wereld gewonnen zijn als de huisarts en de huisartspraktijk, patiënten vooral aanspreekt om gezonder te leven en daarbij ook concrete handelingssuggesties aan de patiënt aanbied. De concrete vraag is hoe een sfeer kan ontstaan binnen de huisartsenpraktijken, waarin patiënten gestimuleerd worden om gezonder te leven en gebruik te maken van de talloze welzijns- en preventie-interventies die voorhanden zijn (of waarvoor gezorgd kan worden dat ze beschikbaar zijn/komen). Wij starten samen met het beter organiseren van preventieve activiteiten, zoals stoppen met roken, valpreventie, 40 dagen geen alcohol, mindfulness en beweeg- en voedingsprogramma s. Hierin maken wij de koppeling met het project Samen aan zet vanuit de OCE, over versterken van zelfregie en positieve gezondheid. 14
Verbindingsfunctionarissen Een sterke verbinding tussen welzijn, gezondheidspreventie, eerstelijnszorg wordt vooral ook gemaakt door personen die op het grensveld van terreinen werken. Mensen die door hun eigen werk en taal de andere professionals begrijpen en met hen kunnen samenwerken. De gezondheidsmakelaars door kennis van preventie en gezondheid en de plek in de wijk, de wijkverpleegkundige door het werk bij de mensen thuis en de inzet en participatie in het Sociaal Wijkteam. De POH-GGZ met specifieke kennis op GGZ en de plek bij de huisarts. Ook de jongerenwerkers van Tandem kunnen een goede brug vormen naar meer preventie door hun aanwezigheid in de wijk en kennis over (kwetsbare) jongeren en gezinnen. Het zijn cruciale schakels in de verbinding tussen zorg en welzijn. Samen met zorgverzekeraars Binnen het convenant met zorgverzekeraar VGZ werken we tot en met 2017 samen op het terrein van ouderen, ggz, preventie en monitoren. Op de verschillende onderdelen zijn er gezamenlijke activiteiten. Met de invoering van de Wet Langdurige Zorg en overgang van taken naar Wmo en Zorgverzekeringswet is de aandacht bij zorgverzekeraars meer komen te liggen op individuele zorg, zinnige zorg en betaalbare zorg. Dit heeft geresulteerd in een terugtrekkende beweging van zorgverzekeraars op het terrein van preventie. Wij blijven in contact met de zorgverzekeraars, onder andere over goede afstemming als het gaat om zorg. Er loopt tevens een landelijke traject op versterking van de samenwerking tussen gemeenten en zorgverzekeraars, waarbij wij betrokken zijn. Dit wordt ondersteund door een preventie-team en de mogelijkheden om preventie-coalities te maken. Wij onderzoeken de mogelijkheden om hier aan mee te doen. Spoor gezond ouder worden Wat willen wij bereiken? Het aantal ouderen groeit sterk. Het aantal ouderen dat thuis wil blijven wonen neemt daarmee ook toe. Ouderen worden steeds ouder en zullen in hun thuissituatie vaker te maken hebben met chronische ziektes en beperkingen. In veel gevallen is dat, met passende ondersteuning, goed te doen. Dit wordt geregeld via de Sociaal Wijkteams en de maatwerkvoorzieningen vanuit de Wmo. En ook met de huisartsenzorg en wijkverpleging vanuit de Zorgverzekeringswet. Om de zorg mogelijk en betaalbaar te houden is het belangrijk dat kwetsbaarheid en gezondheidsproblemen door ouder worden zo lang mogelijk wordt uitgesteld. Vanuit het gezondheidsagenda willen wij bereiken dat: - Ouderen zal lang mogelijk zelfstandig thuis kunnen wonen - Ouderen zal lang mogelijk kunnen blijven meedoen Wat gaan wij doen? Wij continueren het programma Gezond ouder worden. Wij realiseren daarmee een preventiestructuur gericht op signaleren, bekend zijn met mogelijkheden, ondersteuning van de omgeving, organiseren van preventieve activiteiten en regelen van structurele voorzieningen. Door samenwerking tussen gemeente, Netwerk 100, wijkverpleging, huisartsen, welzijn in de 1e en 0e lijn (Stips, SWT), Sportservice en de GGD wordt het bestaand aanbod beter op elkaar aangesloten. In de samenwerking is ook een groep ouderen actief betrokken. Naast onderwerpen zoals voorlichting gezond ouder worden, ontmoeten, valpreventie, mantelzorgondersteuning en zingeving, zal het aanbod van Sportservice Sport en Bewegen plus worden opgenomen in de samenwerking. In dit programma zal ook specifiek aandacht zijn voor Positieve Gezondheid en communicatie over gezond ouder worden. Naast stimuleren van gezond ouder worden is het nodig om actief te blijven inzetten op bescherming van kwetsbare ouderen tegen onderdrukking, mishandeling en financiële uitbuiting. Dit wordt onder meer gedaan door een brede aanpak van oudermishandeling in Gelderland-Zuid en net gestarte regionale alliantie Veilig financieel ouder worden. De komende jaren wordt de ketensamenwerking versterkt en tevens de bewustwording over het thema financiële uitbuiting van ouderen bevordert bij professionals, vrijwilligers, mantelzorgers en de ouderen zelf. Dementievriendelijke wijken Gezien de toename van het aantal mensen met dementie en de veranderingen in ons zorgstelsel wordt verwacht dat het aantal mensen met dementie dat thuis woont. zal stijgen van zeventig naar tachtig procent. Dit vraagt om specifieke aandacht van de leefomgeving van dementerende ouderen. 15