De Relatie tussen Lichamelijke Gezondheid, Veerkracht en Subjectief Welbevinden bij Inwoners van Serviceflats The Relationship between Physical Health, Resilience and Subjective Wellbeing of Inhabitants in Serviceflats K.A.A. Cooreman Open Universiteit Eerste Begeleider: Dr. N. Jacobs Tweede Begeleider: Drs. I. Storm-Stevelmans november 2015 Faculteit Psychologie, afstudeerrichting Levenslooppsychologie Open Universiteit Nederland 1
INHOUDSTAFEL Samenvatting 4 Summary 6 1. Inleiding 8 1.1. Lichamelijke gezondheid en subjectief welbevinden 10 1.2. Veerkracht en subjectief welbevinden 12 1.3. Veerkracht als moderator in de relatie tussen lichamelijke gezondheid en subjectief welbevinden 14 1.4. Relevantie 15 1.5. Doelstelling en hypothesen 15 2. Methode 17 2.1. Onderzoeksdesign 17 2.2. Onderzoeksgroep 17 2.3. Procedure 18 2.4. Meetinstrumenten 18 2.5. Analysemethoden 22 3. Resultaten 23 3.1. Deelnemers 23 3.2. Statistische kerngetallen 23 3.3 Correlatiematrices 24 3.4. Lineaire regressie-analyses 25 2
4. Discussie, beperkingen en aanbevelingen 26 4.1. Discussie 26 4.2. Beperkingen 29 4.3. Aanbevelingen 31 Literatuurlijst 34 Bijlage I: Informatiebrief voor werving respondenten 41 Bijlage II: Toestemmingsformulier (informed consent) 42 Bijlage III: Vragenlijsten 43 Bijlage IV: Debriefing 48 3
Samenvatting De bevolking in Vlaanderen veroudert aan een hoog tempo waardoor de bevolking die in een serviceflat woont toeneemt. Het verhuizen naar een serviceflat brengt grote veranderingen met zich mee die invloed hebben op het subjectief welbevinden van deze ouderen. Het doel van dit onderzoek is om na te gaan of er bij inwoners van een serviceflat in Vlaanderen een verband bestaat tussen veerkracht en subjectief welbevinden en tussen lichamelijke gezondheid en subjectief welbevinden en of deze laatste relatie gemodereerd wordt door het al dan niet hebben van veerkracht. In de onderzoekspopulatie zitten inwoners van een serviceflat uit alle Vlaamse provincies. Er werd gebruik gemaakt van een selecte steekproef op basis van vrijwillige respons. Daarnaast werd de sneeuwbalmethode gehanteerd, door aan de inwoners die de vragenlijst beantwoorden te vragen of zij iemand kenden die wilden meedoen aan het onderzoek. De onderzoeksgroep bestond uit 78 mannen (43.8%) en 100 vrouwen (56.2%). De gemiddelde leeftijd bedroeg 78,21 jaar. Het onderzoek liep van oktober 2014 tot april 2015. Voor dit onderzoek werd gebruik gemaakt van bestaande vragenlijsten. Het subjectief welbevinden werd gemeten met de SSWO-8 (Tempelman, 1986). Veerkracht werd gemeten met de BRS-NL (Leontjevas, de Beek, Lataster, & Jacobs, 2014). Lichamelijke gezondheid werd gemeten met de SF-12 (Ware & Sherbourne, 1992). Deze vragenlijsten werden afgenomen door de onderzoeker. Lichamelijke gezondheid is een belangrijke samenhangende factor met subjectief welbevinden (zie resultaat correlatie analyses), maar die samenhang verdwijnt wanneer er rekening wordt gehouden met de mate van veerkracht die iemand heeft. Uit de resultaten van de multiple regressie analyse komt naar voren dat er een geen positief verband bestaat tussen lichamelijke gezondheid en subjectief welbevinden. Veerkracht heeft geen significante modererende invloed op de relatie lichamelijke gezondheid en subjectief welbevinden. Er 4
bestaat wel een rechtstreeks effect tussen het hebben van veerkracht en subjectief welbevinden. Dit onderzoek suggereert dat veerkracht een belangrijke invloed kan hebben op het subjectief welbevinden van inwoners van een serviceflat. Longitudinaal onderzoek met een aselecte steekproef kan het causale verband aantonen tussen deze variabelen. Trefwoorden: physical health, resilience, subjective wellbeing, older people, seniors 5
Summary There is a rapid demographic trend in Flanders towards an ageing population, resulting in increasing numbers of older people living in service flats. Moving to a service flat involves major changes which influence the residents subjective feeling of wellbeing. The purpose of this study is to examine whether there are correlations between the resilience and physical health of service flat residents and their subjective wellbeing; and also whether a correlation between health and wellbeing is influenced by the residents resilience. The study included service flat residents from all the Flemish provinces. The participants were selected on the basis of a positive and voluntary response to a questionnaire. Some were directly included, and others by using the so-called snowball method, whereby residents were asked whether they knew other people who would be willing to participate. The study group consisted of 78 men (43.8%) and 100 women (56.2%), with an average age of 78.21 years. The study duration was from October 2014 until April 2015. The study used standard questionnaires: for subjective wellbeing, SSWO-8 (Tempelman, 1986), for resilience, BRS-NL (Leontjevas, de Beek, Lataster, & Jacobs, 2014), for physical health, SF-12 (Ware & Sherbourne, 1992). The answers for the questionnaires were filled in by the present researcher in one-on-one sessions with the participants. Straightforward correlation analysis showed that physical health is strongly linked to subjectieve wellbeing. However, the link disappears when people s resilience is taken into account. This was shows by multiple regression analysis, from which there were two important findings: resilience has no significant moderating influence on the relation between physical health and subjectieve wellbeing, and there is a direct correlation between resilience and subjectieve wellbeing. 6
This study suggests that resilience can have a significant and important influence on the subjective wellbeing of service flat residents. A longitudinal study using random sampling could enable determining a causal link between these variables. Keywords: physical health, resilience, subjective wellbeing, older people, seniors 7