De Rol van Sociale Identiteit in de Effectiviteit van Angstcommunicaties: Invloed op Kwetsbaarheid en Moderatie bij Roken en Alcoholgebruik

Transcriptie

1 SOCIALE IDENTITEIT IN ANGSTCOMMUNICATIES 1 De Rol van Sociale Identiteit in de Effectiviteit van Angstcommunicaties: Invloed op Kwetsbaarheid en Moderatie bij Roken en Alcoholgebruik The Role of Social Identity in the Effectiveness of Fear Appeals: Influence on Vulnerability and Moderation on Smoking and Alcohol Consumption Renata van der Weide Eerste begeleider: Tweede begeleider: dr. Natascha de Hoog dr. Gjalt-Jorn Peters December 2012 Studentnummer: Faculteit Psychologie Afstudeerrichting Klinische Psychologie Open Universiteit Nederland

2 SOCIALE IDENTITEIT IN ANGSTCOMMUNICATIES 2 Inhoudsopgave Samenvatting 4 Summary 6 Inleiding 8 Roken 9 Alcoholgebruik 10 Angstcommunicaties 11 Angstcommunicatiemodellen 12 Protectie motivatie theorie 12 Extended parallel proces model 13 Stadiamodel 14 De modellen samengevat 16 Sociale identiteit 16 Identiteit en (sociale) identiteitstheorie 17 Zelfidentiteit en sociale identiteit als (gedrag)voorspellers 18 Smoker identity 20 Alcohol identity 22 Identiteit in angstcommunicaties 23 Huidig onderzoek 24 Doelstelling en vraagstelling 25 Hypothesen 25 Methode 26 Respondenten en onderzoeksdesign 26 Meetinstrumenten 27 Moderatoren 28

3 SOCIALE IDENTITEIT IN ANGSTCOMMUNICATIES 3 Angstcommunicatie 28 Manipulatiecheck en controlevariabelen 29 Afhankelijke variabelen 30 Procedure 31 Analyse 32 Resultaten 33 Kenmerken onderzoeksgroep 33 Algemene statistieken en controles 34 Manipulatiechecks 36 Hypothesetoetsing 37 Discussie 40 Beperkingen 44 Aanbevelingen 46 Conclusie 46 Literatuur 48 Bijlage 1: Tabel 1, Beschrijving van de schalen in de rokenconditie 56 Tabel 2, Beschrijving van de schalen in de alcoholconditie 57 Tabel 3, Correlaties van de variabelen in de rokenconditie 58 Tabel 4, Correlaties van de variabelen in de alcoholconditie 59 Tabel 5, Regressieanalyse van intentie in de rokenconditie 60 Tabel 6, Regressieanalyse van intentie in de alcoholconditie 61 Bijlage 2: Vragenlijst (instructie en vragenlijst roken/alcoholgebruik met 62 debriefing)

4 SOCIALE IDENTITEIT IN ANGSTCOMMUNICATIES 4 De Rol van Sociale Identiteit in de Effectiviteit van Angstcommunicaties: Invloed op Kwetsbaarheid en Moderatie bij Roken en Alcoholgebruik Renata van der Weide Samenvatting Achtergrond. Naar angstcommunicaties is veel onderzoek verricht. De daaruit voortgekomen angstcommunicatiemodellen bieden veel inzicht in de werking van angstcommunicaties.toch zijn angstcommunicaties vaak nog onvoldoende effectief. Sociale identiteit is tot op heden een onderbelichte factor in angstcommunicaties, terwijl sociale identiteit voorspellend blijkt te kunnen zijn voor gezondheidsgedrag en intenties. De vraag is of sociale identiteit, gerelateerd aan een ongezonde leefgewoonte, een rol kan spelen in de effectiviteit van angstcommunicaties. Doel. Het doel van dit onderzoek is nagaan of het benadrukken van sociale identiteit, gekoppeld aan roken of alcoholgebruik, het gevoel van kwetsbaarheid verhoogt en daarmee de intentie tot stoppen met roken of matigen van alcoholgebruik. Tevens wordt beoordeeld of de sterkte van sociale identiteit een modererende invloed heeft op de veronderstelde relatie tussen kwetsbaarheid en intentie. Deelnemers, procedure en onderzoeksontwerp. In totaal zijn 222 personen in het onderzoek opgenomen, 125 vrouwen en 97 mannen in de leeftijd van 16 tot 73 jaar. Van hen zijn er 81 in de rokenconditie en 221 in de alcoholconditie opgenomen. Kwetsbaarheid werd gemanipuleerd door deelnemers willekeurig te verdelen over drie kwetsbaarheidcondities: prevalentie, sociale identiteit en een controleconditie; een 3 (kwetsbaarheid: prevalentie/sociale identiteit/niet) x 2 (onderwerp: roken/alcohol) between subjects design. Voorafgaand aan de manipulatie werden zelfidentiteit en sociale identiteit gemeten, waarna

5 SOCIALE IDENTITEIT IN ANGSTCOMMUNICATIES 5 deelnemers een angstcommunicatie met kwetsbaarheidmanipulatie over roken of alcoholgebruik kregen voorgelegd. Vervolgens werden de afhankelijke variabelen gemeten. Meetinstrumenten. Zelfidentiteit werd gemeten met (aangepaste) items uit onderzoek van Conner et al. (1999), Falomir en Invernizzi (1999), Moan en Rise (2005) en zelfgeformuleerde items en sociale identiteit met een combinatie van (aangepaste) items uit onderzoek van Falomir en Invernizzi (1999), Luhtanen en Crocker (1992) en zelfgeformuleerde items. Alle andere variabelen, ervaren kwetsbaarheid, ervaren ernst, negatief affect, attitude, intentie, response efficacy en self-efficacy, zijn gemeten met aangepaste items van De Hoog et al. (2008). Resultaten. Kwetsbaarheidconditie had geen invloed op negatief affect, attitude en intentie, noch waren er moderatie-effecten van sociale identiteit. Deze resultaten moeten echter in het licht worden gezien van de niet-geslaagde kwetsbaarheidmanipulatie. Ervaren kwetsbaarheid had daarentegen wel effect; hogere ervaren kwetsbaarheid leidde tot meer negatief affect en intentie tot stoppen met roken of het matigen van alcoholgebruik. Conclusie. Ervaren kwetsbaarheid is, zoals het stadiamodel veronderstelt, van belang voor gedragsintenties. De rol van sociale identiteit in angstcommunicaties is nog onduidelijk. Wel heeft het onderzoek bruikbare schalen voor het meten van sociale identiteit (i.e. smoker selfen social identity en alcohol self- en social identity) opgeleverd. De aangetoonde correlaties tussen sociale identiteit, ervaren kwetsbaarheid en self-efficacy bieden tezamen met de schalen mogelijkheden voor toekomstig onderzoek. Keywords: angstcommunicatie; sociale identiteit; zelfidentiteit; kwetsbaarheid; intentie; roken; alcoholgebruik; smoker identity; alcohol identity.

6 SOCIALE IDENTITEIT IN ANGSTCOMMUNICATIES 6 The Role of Social Identity in the Effectiveness of Fear Appeals: Influence on Vulnerability and Moderation on Smoking and Alcohol Consumption Renata van der Weide Summary Background. A lot of research has been conducted on fear appeals. The resulting fear appeal theories provide much insight into the effect of fear appeals. Yet fear appeals often lack effectiveness. Social identity is as yet an underexposed factor in fear appeals, while social identity appears to be predictive of health behavior and intentions. The question is whether social identity, related to an unhealthy habit, can play a role in the effectiveness of fear appeals. Aim. The purpose of this study is to determine whether emphasizing social identity, linked to smoking or alcohol use, increases the feeling of vulnerability and thus the intention to quit smoking or to reduce alcohol intake. It also assesses whether the strength of social identity has a moderating influence on the assumed relationship between vulnerability and intention. Participants, procedure and design. A total of 222 persons were included in the study, 125 women and 97 men, aged years. Of these, 81 were included in the smoking condition and 221 in the alcohol condition. Vulnerability was manipulated by randomly dividing participants into three vulnerability conditions: prevalence, social identity and a control condition; a 3 (vulnerability: prevalence/social identity/no) x 2 (topic: smoking/alcohol) between subjects design. Prior to the manipulation self-identity and social identity were measured, after which participants were submitted to a fear communication with vulnerability manipulation on smoking or alcohol consumption. Subsequently, the dependent variables were measured. Measures. Self-identity was measured with (adjusted) items from studies of Conner et al.,

7 SOCIALE IDENTITEIT IN ANGSTCOMMUNICATIES 7 (1999), Falomir and Invernizzi (1999), Moan and Rise (2005), and self-formulated items and social identity with a combination of (adjusted) items from studies of Falomir and Invernizzi (1999), Luhtanen and Crocker (1992), and self-formulated items. All other variables, perceived vulnerability, perceived severity, negative affect, attitude, intention, response efficacy, and self-efficacy were measured with adjusted items of De Hoog et al. (2008). Results. Vulnerability condition did not affect negative affect, attitude and intention, nor were there moderating effects of social identity. These results, however, have to be seen in light of the unsuccessful manipulation of vulnerability. Perceived vulnerability, on the other hand, did have impact; higher perceived vulnerability led to more negative affect and intention to quit smoking or reduce alcohol intake. Conclusion. Perceived vulnerability is, as the stagemodel assumes, important for behavioral intentions. The role of social identity in fear communications is still unclear. However, this study has yielded useful scales for the measurement of social identity (i.e. smoker self- and social identity, and alcohol self- and social identity). The demonstrated correlations between social identity, perceived vulnerability and self-efficacy, together with the scales, offer opportunities for future research. Keywords: fear appeal; social identity; self-identity; vulnerability; intention; smoking; alcohol consumption; smoker identity; alcohol identity.