Succesvol Beleggen Wordt een succesvolle belegger door de juiste stappen te nemen door Harry Klip en Jan Robert Schutte OptieAcademy 0
Inhoudsopgave Voorwoord Hoofdstuk 1: Bouwstenen succesvol beleggen Paragraaf 1.1 De leerfase Subparagraaf 1.1.1 Wat moet u beslist weten en beheersen? Subparagraaf 1.1.2 Weten wat u juist niet moet doen Subparagraaf 1.1.3 Paper trading: pro s en con s Paragraaf 1.2 Leergeld bij beleggen Subparagraaf 1.2.1 Werkkapitaal en money management Paragraaf 1.3 Leer van fouten Subparagraaf 1.3.1 Kapitaalbehoud Paragraaf 1.4 Houd een beleggersjournaal bij Subparagraaf 1.4.1 Welke elementen horen in beleggersjournaal Subparagraaf 1.4.2 Evalueren beleggersjournaal Subparagraaf 1.4.3 Word een betere belegger door de juiste dingen te doen Hoofdstuk 2: Beleggen en nieuws Paragraaf 2.1 Inleiding Subparagraaf 2.1.1 Fundamenteel versus Technisch Paragraaf 2.2 Hoe nieuws te gebruiken Hoofdstuk 3: Technische analyse Paragraaf 3.1 Winstkans vergroten d.m.v. T.A Subparagraaf 3.1.1 Patronen en indicatoren Subparagraaf 3.1.2 Meerdere time frames Subparagraaf 3.1.3 Het grote plaatje Subparagraaf 3.1.4 Word een betere belegger door middel van technische analyse 1
Paragraaf 3.2 Met de trend meehandelen Subparagraaf 3.2.1 Wat is een trend? Subparagraaf 3.2.2 Moving averages Subparagraaf 3.2.3 Word een betere belegger door met trend mee te handelen Hoofdstuk 4: Beleggen met een handelsplan Paragraaf 4.1 Trade- en handelsplan Subparagraaf 4.1.1 Bepaal uw SMART Goal Subparagraaf 4.1.2 Doel en dan handelsplan Subparagraaf 4.1.3 Ontwikkelen handelsstrategie Beleggingsstijlen Subparagraaf 4.1.4 Beleggingsstijlen Paragraaf 4.2 Systeem testen Subparagraaf 4.2.1 Manieren om uw systeem te testen Subparagraaf 4.2.2 Waarom testen Paragraaf 4.3 Systeem trading Subparagraaf 4.3.1 Automatisch tradingsysteem Paragraaf 4.4 Money Management Subparagraaf 4.4.1 Ralph Vince Experiment Subparagraaf 4.4.2 Money Management Plan Subparagraaf 4.4.3 Redenen waarom beleggers geld verliezen Hoofdstuk 5: Psychologie bij het beleggen Paragraaf 5.1 Discipline: sleutel tot succes Subparagraaf 5.1.1 Discipline Subparagraaf 5.1.2 Discipline om systeem te ontwikkelen en te volgen Paragraaf 5.2 Gevaar van Overtrading Subparagraaf 5.2.1 Zelfoverschatting Subparagraaf 5.2.2 Redenen van te veel en te vaak beleggen Subparagraaf 5.2.3 Word een betere belegger door niet te veel te beleggen 2
Paragraaf 5.3 Grootste vijand van belegger bent uzelf Subparagraaf 5.3.1 U bent zelf verantwoordelijk voor uw beleggingen Subparagraaf 5.3.2 Angst, hoop en zelfoverschatting Subparagraaf 5.3.3 Hoe u zichzelf weer op de rails kunt krijgen Paragraaf 5.4 Word betere belegger door uw emoties te beheersen Appendices Subparagraaf 5.4.1 Tien vuistregels bij beleggen om als de storm opsteekt Subparagraaf 5.4.2 Manieren om uzelf mentaal te verzwakken Subparagraaf 5.4.3 Manieren om uw hoofd helder te krijgen Appendix 1) OptieAcademy Checklist Appendix 2) Boekaanbevelingen Appendix 3) Mijn belegging Template OptieAcademy 3
Voorwoord Succesvol Beleggen Beleggen is simpel: iedereen die een beetje kapitaal heeft kan beleggen. Geld verdienen met beleggen daarentegen, is een heel ander verhaal. Het feit dat zelfs 90% van de particuliere beleggers geld verliest, zegt al voldoende dat het verre van eenvoudig is om structureel geld uit de markt te halen. Je zou kunnen zeggen: beleggen is simpel, maar niet eenvoudig. Amsterdamse Optiebeurs in de jaren '90 Lange tijd werd beleggen in aandelen, en met name volgens het zogenaamde buy and hold - principe (kopen en vasthouden), gezien als een gemakkelijke manier om geld te verdienen. We hebben echter geconstateerd, dat de afgelopen 13 jaar de strategie van aandelen kopen, weg leggen en er vervolgens niet meer naar om te kijken, geen garantie is dat je geld verdient. AEX sinds topjaar 2000 4
Sterker nog, de kans dat je geld zou hebben verloren volgens deze strategie is zeer groot (zie bovenstaande grafiek). Zo is de AEX-index sinds het topjaar 2000 per saldo met meer dan 40% gedaald (exclusief dividendrendement). De AEX stond in 2000 op een top rond 700 punten en is daarna tussentijds naar 194,99 punten gedaald in maart 2009 om in november 2013 boven de 390 punten te zijn aanbeland. De markten zijn na 2008 volatieler geworden, waardoor een andere (lees: dynamischer) benadering van de markt vereist is. Daarbij is het belangrijk om flexibel in de markt te opereren, dus niet meer alleen vanuit de longkant (koopkant), maar ook via de shortkant (verkoopkant), al dan niet in combinatie met aandelen, opties, futures, Turbo s, Sprinters en CFD s et cetera. Wij (Harry Klip en Jan Robert Schutte) van OptieAcademy zijn ervaren professionele optiehandelaren, die alle soorten markten al wel eens hebben meegemaakt sinds de begin jaren 90: de bullmarkt (stijgende markt), de bearmarkt (dalende markt) en de zijwaartse markt. Wij vroegen ons af hoe het toch mogelijk is dat het grootste deel van de beleggers geld verliest, vooral particuliere, maar (soms) ook professionele beleggers. Heeft deze groep beleggers iets gemeenschappelijk wat maakt dat zij structureel geld verliezen? Waarom is er maar een klein select groepje beleggers (10%) dat wel structureel geld verdient met beleggen, terwijl de resterende groep geld verliest (90%)? Wij vroegen ons ook af wat de eigenschappen zijn die succesvolle beleggers bezitten en nietsuccesvolle beleggers ontberen. Kunnen verliezende beleggers succesvolle beleggers worden en wat doen slechte beleggers wat goede beleggers juist vermijden? En minstens zo belangrijk: wat doen succesvolle beleggers anders? Door onze intensieve contacten met beleggers zijn wij gaan beseffen dat er een grote groep beleggers is, die het lastig vindt om geheel op eigen houtje te opereren en daarom hebben we besloten om hen te helpen door deze handleiding te schrijven. In deze praktijkgerichte handleiding, trachten wij antwoord te vinden op al deze vragen, opdat u als lezer een betere belegger zult worden. Wij zullen tot in detail uiteenzetten hoe succesvolle beleggers opereren en structureel en consistent geld kunnen verdienen met beleggen en hoe u de valkuilen het beste kunt vermijden. Het is even belangrijk om te leren hoe u succesvol belegt, als om te leren hoe u verliezen moet vermijden. Als u dit niet helder voor ogen heeft, zult u waarschijnlijk moeite hebben met het afleren van verliesgevende gewoontes en dus een succesvolle belegger te worden. We zullen niet alleen de vinger op de zere plek leggen waar de zwakte ligt van een belegger, maar we zullen u ook helpen met het overwinnen danwel vermijden van (kostbare) fouten en hoe u als belegger daarmee om kunt gaan. Ons doel met deze handleiding is om iedere belegger te helpen met het creëren van de mindset van een succesvolle belegger en een eigen handelsplan op te zetten hoe u de markt kunt verslaan. 5
Wij hebben samen meer dan 40 jaar ervaring op de beurs en we weten dat er geen short cut is om een succesvolle en winstgevende belegger te worden. Want dat vereist naast handelskapitaal, hard werken, veel ervaring opdoen, uiteraard ook nog discipline, moed en doorzettingsvermogen. Hoewel de meeste beleggers geld verliezen, zijn wij ervan overtuigd dat iedereen toch een succesvolle belegger kan worden, mits hij/zij zich daarvoor tot het uiterste wil inspannen. Door deze handleiding aan te schaffen (met de bijbehorende gratis bonussen) heeft u alvast een goede start gemaakt, want u beseft dat u eerst moet investeren en leren om later te kunnen renderen. Zoals het oud-hollandse gezegde luidt: De cost gaet voor de baet uyt. Wij wensen u uiteraard heel veel leesplezier en bovenal: heel veel succes met uw beleggingen. Harry Klip en Jan Robert Schutte OptieAcademy Voor een optiemaal resultaat 6
Hoofdstuk 1: Bouwstenen succesvol beleggen Het is eigenlijk raar: dokters, piloten, advocaten en chirurgen volgen een jarenlange en vaak zware (ook voor hun portemonnee) studie alvorens vakbekwaam te worden. Veel werk, tijd, ijver en oefening gaan eraan vooraf om professioneel te worden in deze beroepen. Als het om (professioneel) beleggen gaat, dan gelden er voor de meeste (beginnende) beleggers blijkbaar andere wetten: met het lezen van een paar boeken en het bezoeken van een aantal (gratis) seminars over beleggen, springt de gemiddelde particuliere belegger in het diepe en denkt dan in no time rijk te kunnen worden. Waarom denken beleggers (u natuurlijk niet, want u leest dit e-book en wellicht heeft u al Masterclasses bij OptieAcademy of bij een concollega gevolgd) dan dat je vrijwel zonder ervaring en meestal zonder bovenmatige inspanning gemakkelijk geld kunt verdienen met beleggen? Beleggen is één van de moeilijkste beroepen, ondanks dat het zo simpel lijkt. De slimste quants (raketgeleerden) wedijveren op de dealingrooms om net dat beetje extra uit de markt te halen. Paragraaf 1.1 De leerfase De eerste jaren van het beleggen kunt u het beste beschouwen als een leerfase. Deze periode is niet de juiste periode om voor de grote klapper te gaan. In plaats van te gaan voor een homerun, is het juist zaak om eerst te concentreren op kapitaalsbehoud en het verbeteren van de eigen vaardigheden door middel van educatie en ervaring om pas later het geleerde ook echt in de praktijk te brengen. Wij, Harry en Jan Robert, zijn niet voor niets op dit niveau terechtkomen. Samen hebben wij meer dan 40 jaar ervaring op het gebied van beleggen. Wij hebben met derivaten miljoenen euro s aan onderliggende waarden gehandeld en hebben daarbij vooral veel ervaring opgedaan op het gebied van risico (risk) en money management. Dit ging natuurlijk wel gepaard met de nodige ups and downs, wat ons ook zeker het nodige leergeld heeft gekost. Dat hoeft u in ieder geval niet meer te betalen, want dat hebben wij al voor u gedaan. Maak daarom goed gebruik van de adviezen, inzichten en handvaten die wij u aanreiken in deze handleiding. De leerfase kunt u beschouwen als het begin van een jarenlange opleiding, een interessante wereldreis in het beleggingslandschap. Talloze fouten en slechte beleggingen zullen worden gemaakt als u net begint met beleggen. Dat is natuurlijk logisch, want u heeft op dat moment nog helemaal geen referentiekader wat beleggen betreft. 7
Ons motto is om met een beperkt kapitaal risico te lopen met beleggen en zo doet u zonder dat het veel geld hoeft te kosten ervaring op. De fouten die u heeft gemaakt, kunt u weer analyseren en met de verbeterpunten kunt u aan de slag gaan. In deze fase is het prima om enig maar niet al te veel geld te verliezen en u zult dan ook moeten accepteren dat dat part of the game is. Het kapitaal dat u in het begin aanwendt om te beleggen zult u dan ook niet moeten zien als beleggingskapitaal, maar veel meer als leergeld. Wij zeggen dan ook, als u een klein gedeelte van uw kapitaal riskeert, kunt u slechts een kleine scheur in de broek oplopen. Tegelijkertijd doet u dan wel veel beleggingservaring op. In de praktijk komen we behoorlijk veel beleggers tegen die deze stap simpelweg niet (willen) zetten. Bij sommige beleggers ligt vooral de focus op zoveel mogelijk winst te behalen in plaats van om een zo goed mogelijke belegger te worden. Bedenk ook dat de meest succesvolle beleggers zeker hun portie verlies hebben moeten ervaren in het begin. Een absolute aanrader om te lezen is dan Market Wizards (zie Appendix 2). In dit boek worden topbeleggers en -traders geïnterviewd, waarbij de meeste één of zelfs meerdere keren hun hele account hebben opgeblazen, voordat zij echt tot de top gingen behoren. Zij zijn topbeleggers geworden door onder meer te leren van fouten, de absolute wil hebben om te slagen en door daar de discipline en geduld bij te betrachten. Ook werd gesteld dat goed money management cruciaal is om te overleven, wat wij dan ook volledig onderschrijven. En het maakt helemaal niet uit waarin u belegt. Of u nu belegt in obligaties, aandelen, opties, futures, valuta, CFD s et cetera: het vereist hard en slim werken en zeer veel ervaring op te doen om een goede belegger te worden. Beleggers die bij de geringste tegenslag al afhaken, zullen dan ook geen succesvolle beleggers worden. Beleggers daarentegen die juist wel de leercurve accepteren, voldoende kapitaal hebben en bereid zijn om te slagen met volharding en discipline, zullen uiteindelijk een grote kans hebben om te slagen. Subparagraaf 1.1.1 Wat moet u beslist weten en beheersen? Als u net begint met beleggen of al lang belegt, maar uw beleggingen moeten nog gestructureerder worden, dan moet u dit beslist beheersen: 1. Weten hoe u de markt juist analyseert. 2. Dat u de juiste strategie in een bepaalde marktfase volgt, al dan niet met opties. 3. Technische analyse goed toepassen. 4. Fundamentele analyse goed toepassen. 5. Begrijpen hoe diverse markten/aandelen bewegen. 6. Op de juiste manier op nieuwsfeiten beleggen. 7. Een eigen strategie bepalen die bij uzelf past. 8. Gedisciplineerd zijn. 9. Een adequaat money management hanteren dat u in staat stelt te overleven. 10. Risico s en posities goed managen. 8
11. Verlies durven en kunnen nemen. 12. Weten wanneer u wel en wanneer u niet in de markt moet zitten. 13. Een gedegen strijd/beleggingsplan opstellen. 14. Emoties onder controle houden. Subparagraaf 1.1.2 Weten wat u juist niet moet doen Ook is het belangrijk om te weten wat u juist beter niet kunt doen. Onderstaand een kleine opsomming: 1. De markt achterna jagen. 2. Met veel te weinig kapitaal beleggen. 3. Te veel en te vaak beleggen. 4. Verliezen te groot laten worden. 5. Veel te vroeg winst nemen. 6. Te grote posities, dus de grote risico s nemen. 7. Getrouwd zijn met een positie. 8. Alleen voor de kick beleggen. 9. Zeer eigenwijs en star zijn. Beleggen is een doorlopend proces, een proces wat dus niet eindigt zodra u winst heeft. Zelfs wij blijven nog leren, iedere dag weer. U kunt dus niet van de een op de andere dag leren beleggen door alleen een boek te kopen of naar een seminar te gaan. Het is vergelijkbaar met (top)sport. Ook een belegger heeft zeer veel oefening nodig om goed te worden. Het enige verschil met een sport, of het nou tennis, voetbal, biljarten, tafeltennis of basketbal is, is het risico wat je loopt. Als je met sport verliest is het jammer, maar als je met beleggen verliest kost het gelijk pecunia, wat ook weer emotioneel zijn tol eist. Subparagraaf 1.1.3 Paper trading: pro s en con s Bij OptieAcademy vinden we het belangrijk dat onze studenten zo snel mogelijk het één en ander in de praktijk brengen en zo weinig mogelijk op een paper trading (papieren rekening) of dummy account handelen. Op papier handelen is leuk en aardig om te testen of uw strategie of systeem ook winstgevend is, maar de emotie van het beleggen ontbreekt totaal. Wij zijn dan ook niet echt een voorstander van paper trading. In de praktijk komen we dan ook heel vaak beleggers tegen, die veel te lang in de paper trade -fase blijven en uiteindelijk niet durven echt te beleggen. Volgens ons is de praktijk dan ook de beste leerschool. Wij zijn vroeger op de optiebeurs ook in het diepe gegooid, uiteraard na wel eerst een bepaalde basisopleiding te hebben gekregen van ervaren handelaren. Zodra een belegger dus vanuit de paper trade -fase in de praktijk gaat beleggen, dan komen weer andere zaken aan het licht, waar nooit eerder aan gedacht werd. Zoals een veel slechtere uitvoering van een order, wat dan tot slechtere resultaten leidt. Op een dummy account had je hier geen last van, want je kon prima handelen op de signalen en ook nog tegen mooie koersen. Koersen die dus in de praktijk niet handelbaar bleken te zijn. Dat is ook een aandachtspunt ten aanzien van back testing (achteraf testen) van systemen: de resultaten kunnen wellicht prachtig 9
zijn, maar het is altijd de vraag of de prijzen ook echt handelbaar waren. De praktijk is meestal weerbarstiger dan de theorie. In het echt geld verliezen, is een heel ander gevoel dan geld verliezen op papier. Papier is geduldig, want op een dummy account kunt u zoveel fouten maken als u wilt. In de praktijk kunt u niet oneindig kostbare fouten maken, want op een gegeven moment is het beleggingskapitaal dusdanig geslonken, dat er niks meer te beleggen valt. Hoewel paper trading een prima uitgangspositie kan zijn, is het beter om vrij snel in de praktijk wat geld te beleggen. Op papier 5000 verliezen tikt niet hard aan emotioneel gezien, maar 5000 verliezen in het echt daarentegen kan emotioneel zeer hard aankomen. En als dat ook nog net voor het weekend gebeurt, dan zult u waarschijnlijk geen fijn weekend meer hebben. Zodra er in het echt wordt belegd, spelen namelijk andere processen een rol ten opzichte van het op papier handelen. Zo zullen waarschijnlijk winsten sneller of te snel worden genomen. De risicotolerantie zal ook veranderen, verliezen zullen waarschijnlijk veel te laat of zelfs helemaal niet worden genomen. Bovenstaande aspecten zijn slechts een kleine opsomming die u in de praktijk kunt tegenkomen en die op papier niet aan de oppervlakte zou zijn gekomen. Paragraaf 1.2 Leergeld Onze ervaring is dat de gemiddelde belegger ongeveer 3 jaar of langer nodig heeft om goed te leren beleggen. Gedurende deze periode zullen de nodige offers moeten worden gebracht waaronder tijd en geld. In tegenstelling tot beroepen, bestaat er niet een school of universiteit waar u een succesvolle belegger kunt worden en een diploma kunt halen: u zult het dus zelf in de praktijk moeten leren. 10
Beleggers komen dan snel uit op het zelf uitvinden van het wiel, maar dat kan toch een zeer kostbare aangelegenheid worden. Een andere mogelijkheid is dan om te leren van de professionals. De coaches van OptieAcademy zijn dan ook door de wol geverfde professionals, die niet alleen zeer brede praktijkervaring hebben, maar op hun beurt ook weer van de beste handelaren hun opleiding hebben genoten. U kunt op uw beurt van deze ervaring gebruikmaken. Iedere belegger heeft natuurlijk zijn eigen risicoprofiel, waaruit dan ook de bereidheid blijkt hoeveel geld hij of zij bereid is om te investeren in educatie en in zijn of haar eigen fouten. Iedere beleggingsfout die wordt gemaakt, geeft weer een signaal af om het beter te doen voor de volgende keer. Een fout die in de toekomst, als het goed is, niet meer zal worden gemaakt Beleggen is dan ook waarschijnlijk één van de moeilijkste beroepen ter wereld. De praktijk is altijd de beste leermeester, en laat u zich dan ook niet ontmoedigen door fouten/verliezen en zie het als een onderdeel van het leerproces. Subparagraaf 1.2.1 Werkkapitaal en money management Beleggen vereist een bepaald werkkapitaal. Niet alleen moet dat voldoende groot zijn om te beginnen, maar ook dienen de nodige verliezen opgevangen te worden om de leerperiode door te komen. Bovendien zal er na de leerperiode ook nog voldoende kapitaal beschikbaar moeten zijn. Er is niets zo frustrerend als geen geld meer te hebben om in te kunnen spelen op een lucratieve kans die de markt biedt. Daarom hamert OptieAcademy altijd op prudent money management, waarbij de belegger een X percentage van het totale kapitaal hanteert dat hij of zij maximaal mag verliezen op een positie. Dat percentage is natuurlijk voor iedere belegger verschillend. De ene belegger vindt 5% van het beleggingskapitaal verantwoord om te riskeren, terwijl een andere juist 1% als maximaal toelaatbaar acht. Als het totale werkkapitaal 100.000 bedraagt, dan zou u bij 2% maximaal risico derhalve maximaal 2000 mogen verliezen op 1 positie. Een andere mogelijkheid is om de helft van 100.000 op een aparte rekening te zetten als backup -kapitaal om vervolgens op het resterende bedrag van 50.000 het gewenste maximale verliespercentage los te laten. 2% maximaal risico op 50.000 is dus 1000 wat dan weer 1% is van het totale kapitaal. Op deze wijze kunt u dus ook money management toepassen. Paragraaf 1.3 Leer van fouten We hebben al eerder gesteld dat (leren) beleggen een proces van vallen en opstaan is. Iedere belegger maakt fouten en zelfs wij maken nog wel fouten (we zijn ook maar gewone mensen). En dat is niet erg want van fouten kun je leren. Het verschil tussen een succesvolle belegger en een belegger die niet succesvol is en dus geld verliest, is de manier waarmee wordt omgegaan met fouten/verliezen. Een succesvolle belegger neemt juist notie van wat er fout is gegaan en probeert dan ook te leren van zijn gemaakte fouten. Daarentegen maken slechte beleggers keer op keer dezelfde fouten en zullen op die wijze dan ook nooit leren zichzelf te verbeteren. 11
Een succesvolle belegger die een paar keer een aandeel heeft gekocht dat in een dalende trend zit en hiermee geld heeft verloren, zal er uiteindelijk erachter komen, dat dit juist geen goede strategie is. Vervolgens gaat deze belegger zijn strategie aanscherpen, door bijvoorbeeld alleen aandelen te kopen die in een stijgende trend zitten. Een niet-succesvolle belegger daarentegen zal waarschijnlijk aandelen blijven kopen of nog erger, zelfs aandelen bijkopen, die in een dalende trend zitten. Dit in de hoop dat het toch binnenkort wel weer zal gaan stijgen. Het is belangrijk dat u iedere keer als u een fout heeft gemaakt, even een stapje terug doet en uzelf afvraagt: wat ging er fout en wat kan ik eraan doen om dit in de toekomst te vermijden? en waarom heb ik deze belegging gedaan en wat had ik (beter) moeten doen? Dit geldt natuurlijk ook als u iets goed heeft gedaan. Door continu deze eenvoudige exercities te doen, zult u merken dat u vanzelf een betere belegger gaat worden. Zodra de belegger constateert dat hij fout zit en hij uit de positie stapt, is dit een goede beleggingsbeslissing. Als een belegger daarentegen een verliesgevende positie aanhoudt en hoopt dat het toch weer goed komt, is dat toch een slechte strategie. De bekende door ons zeer gewaardeerde technische analist Nico Bakker zegt ook: verliezen door discipline is niet erg; verliezen door een gebrek eraan [discipline] is funest. Wij zeggen: hopen is geen strategie. Fouten en verliezen maken en hieruit lering trekken, is een onderdeel van het leerproces. Beleggers die over voldoende kapitaal beschikken, hebben dan ook simpelweg de grootste kans om te overleven. Zij hebben immers voldoende kapitaal en ruimte om de nodige verliezen en fouten te maken, om toch in de race te blijven. Een belegger met zeer beperkt kapitaal loopt dus eerder het risico om al zijn geld kwijt te raken, voordat er voldoende lering kan worden getrokken uit de lessen die de markt hem of haar wil geven. Subparagraaf 1.3.1 Kapitaalbehoud Als u wel eens een Masterclass bij OptieAcademy heeft gevolgd, dan heeft u ongetwijfeld ook een motto van Harry gehoord: kapitaalbehoud. Toen Harry nog zelfstandig marketmaker in opties was, kon hij alleen maar op de vloer overleven door een prudent money en risk management toe te passen. Alleen zo kon hij zich ervan verzekeren dat hij er volgende dag ook nog kon handelen. 12
Bij OptieAcademy staan de 3 M s hoog in het vaandel: Money Management, Mindset en Method. Eigenlijk kunnen we er nog een vierde M aan toevoegen, namelijk: Mentor (of beleggingscoach). Deelnemers aan ons coachingsprogramma en Masterclasses krijgen dan ook de tools aangereikt om een succesvolle belegger te worden aan de hand van de M s. Het geheim van een succesvolle belegger is er voor te zorgen dat de verliezen beperkt blijven. Onze goede vriend en ex-handelaar André stelde dan ook: ieder groot verlies, begint met een klein verlies. Met andere woorden, laat een verlies niet teveel oplopen, maar kap het verlies direct af, zodat het niet verder kan oplopen. Een oude beurswijsheid luidt dan ook: cut losses short and let winners run (beperk uw verliezen en laat uw winsten lopen). Helaas zien we in praktijk dat de gemiddelde particuliere belegger (maar soms ook professionals) de winstgevende posities vaak sluiten en de verliesgevende posities daarentegen aanzienlijk laten oplopen. Onderstaand een tabel hoeveel procent weer moet worden verdiend om break-even uit te komen (tweede kolom), nadat een x-percentage van het kapitaal is verloren (eerste kolom). Hieruit kunt u zien hoe moeilijk het is om een groot verlies weer goed te maken. Als u de helft verliest, moet u maar liefst 100% verdienen om alleen maar weer break-even uit te komen en dan hebben we het nog niet eens over winst maken. Paragraaf 1.4 Houd een beleggersjournaal bij Een manier om uw progressie bij te houden ten aanzien van uw beleggingen, is het bijhouden van een beleggersjournaal, oftewel een beleggerslogboek. Een dergelijk journaal zal u helpen om uw beleggingsprestaties te evalueren. Bovendien kunt u patronen ontdekken en laat het journaal zien wat u goed en wat u minder goed doet. Als u dit op regelmatige basis doet, zult u zien wat wel werkt en wat niet werkt en in welke markten u het beste presteert. Een beleggersjournaal kunt u bijhouden in bijvoorbeeld Word, Excel of eventueel gewoon op papier, inclusief eventuele grafieken. Met Excel kunt u ook cijfers combineren om nog meer inzicht te krijgen. 13
Het bijhouden van een journaal is essentieel bij het beleggen voor het meten van uw prestaties enerzijds en anderzijds voor de discipline. Wellicht roept dit enige weerstand op bij u, maar probeer het toch maar bij te houden, want dat zal uw beleggingsresultaten aanzienlijk ten goede komen. Het bekende gezegde: Meten is weten doet hier opgeld. Wij hebben samen gehandeld in obligatiefutures. Daarbij hadden we beschikking over geavanceerde handelssoftware, chartingsoftware, koersinformatie en zelfs een squawk box die via boxen de ontwikkelingen op de financiële markten de dealingroom in schalde. Het belangrijkste echter was dat wij een risk manager hadden, die ons op de vingers tikte als wij over de schreef gingen of dreigden te gaan. De particuliere belegger ontbeert doorgaans een risk manager of hij is zijn eigen risk manager, wat niet echt een gewenste situatie is vanwege de dubbele pet -situatie. Een oplossing kan zijn dat de belegger zijn of haar partner aanwijst als risk manager. Alleen de gedachte dat hun vrouw de trades checkt is voor menig mannelijke belegger al voldoende als stok achter de deur om toch nog even na te denken alvorens een trade wel of niet te doen. Als u niet de luxe positie heeft om een risk manager aan te wijzen, dan durven we wel te stellen dat een beleggersjournaal absoluut noodzakelijk is. Dit biedt u dan de mogelijkheid om uzelf te monitoren, wat u vervolgens goed inzicht verschaft over uw beleggingen. Hoe pijnlijk dan ook, nuttig is het zeker: u zult snel achter uw eigen zwaktes komen. De sterke punten komen natuurlijk ook naar voren. Die hoeft u uiteraard dan alleen maar nog verder te verbeteren, kunt u dus de nadruk leggen op de zwaktes. Dankzij het bijhouden van uw beleggersjournaal, kunt u dan heel gemakkelijk zien in wat voor soort markten of met welke strategieën u het beste rendement maakt en in welke het minste. Er zijn ook beleggers, die in een neergaande markt gemakkelijker geld verdienen, vooral onder professionals is hiervan vaak sprake. Doorgaans gaan dalingen harder dan stijgingen vanwege het effect van hebzucht en angst (paniek). Subparagraaf 1.4.1 Welke elementen horen in beleggersjournaal Waar bestaat nou een beleggersjournaal uit? In het navolgende zullen wij een aantal elementen aanreiken dat er volgens ons zeker in moet staan. Wat voor aantal u heeft gekocht/verkocht Uiteraard is het belangrijk om aan te geven waarin u heeft belegd en het aantal aandelen of onderliggende waarden. Als u bijvoorbeeld 100 Philips heeft gekocht op 26 zou u kunnen noteren: Long 100 Philips @ 26. Als u bijvoorbeeld daarentegen 100 Philips short bent gegaan (dus eerst heeft verkocht) op 26 dan zou u kunnen noteren: Short 100 Philips @ 26. Op deze wijze krijgt u inzicht in hoeveel van uw beleggingen vanuit de longzijde (eerst kopen, dan verkopen) bestaat. En uiteraard wordt op deze manier duidelijk hoeveel van uw beleggingen/trades juist vanuit de shortzijde (eerst verkopen, dan kopen) bestaat. 14
U kunt dan gemakkelijk zien op welke wijze u het meeste en winstgevendst belegt: vanuit de long-, danwel shortzijde (of misschien wel allebei). Wanneer u heeft gekocht/verkocht Ook is het nuttig om te vermelden wanneer u een positie heeft ingenomen. Op deze wijze kunt u inzichtelijk krijgen in welke periode u de beste beleggingen doet. Als u bijvoorbeeld constateert dat u in april en mei doorgaans slechte resultaten boekt, dan kunt u bijvoorbeeld in die periode zorgen dat u geen, danwel kleine posities inneemt of wellicht beter: op vakantie gaan. Reden van uw belegging Het meest belangrijke element dat in een beleggersjournaal thuishoort is de reden van uw positie. Dat kan op basis van fundamentele gronden, technische analyse of andere redenen zijn. Niettemin is het belangrijk om uw reden voor de beleggingsbeslissing te noteren. Op deze wijze krijgt u dan inzichtelijk of uw analyse ook juist is geweest. Als u bijvoorbeeld op basis van een bepaald koerspatroon, bijvoorbeeld een hoofdschouderpatroon, posities heeft ingenomen dan kunt u constateren of u daar wel of niet succesvol mee bent. Als bijvoorbeeld blijkt dat u hiermee alleen maar verlies lijdt, dan kunt u daarop actie ondernemen door een dergelijk patroon niet meer handelen. In Hoofdstuk 3 gaan we dieper in op koerspatronen. Als u juist wel succes hiermee heeft, dan weet u dat u geduldig op uw kansen moet wachten op basis van bijvoorbeeld het zeer betrouwbare hoofdschouderpatroon. Het bijhouden en het evalueren van een beleggersjournaal dwingt u dan ook om gestructureerd en gedisciplineerd te gaan beleggen. Aantal, instapkoers, uitstapkoers en stoploss-niveau De instapkoers is het niveau waarop u in de markt gestapt. Wij spreken liever van een entry - of openings koers omdat het zowel mogelijk is om vanuit een long -positie (koopzijde) te opereren als vanuit een short -positie (dus eerst de verkoopzijde). Het stoploss-niveau is het niveau wat u vooraf heeft bepaald waarop u absoluut uw verlies gaat nemen. Tijdens onze Masterclasses en onze analyses geven we altijd aan: 1. wanneer we in de markt gaan stappen (entry). 2. waar we eruit gaan met winst (target oftewel koersdoel). 3. waar we ons verlies gaan nemen (stoploss). De uitstapkoers, oftwel de exit, is het niveau waarop u uit de markt stapt, ook wel sluitingstransactie genoemd. Het verschil tussen de entry -koers en de exit -koers maal het aantal bepaalt het resultaat. Het is altijd goed om een nauwkeurige resultaatsanalyse te maken. U kunt dan zien wat uw gemiddelde winsten en verliezen zijn en u kunt dus uw resultaat inzichtelijk maken. Als u een bepaald patroon ontdekt waarbij u verliezen maakt, dan weet u waaraan u moet werken. Als u alles bijhoudt in Excel, dan kunt u alles cijfermatig goed bijhouden en evalueren. 15
Subparagraaf 1.4.2 Evalueren beleggersjournaal Met het bijhouden van een beleggersjournaal alleen bent u er nog niet natuurlijk. Een evaluatie van uw beleggersjournaal is eveneens zeer belangrijk. Aan de hand van de resultaten kunt u vrij snel zien, waar uw sterke en zwakke punten liggen. Met het evalueren van uw beleggingsprestaties, begint u op de juiste weg te raken. Dan kunt u gemakkelijk zien welke beleggingen u winst hebben opgeleverd en welke niet. Besef wel, dat niet alle beleggingen die u zult doen, u winst zullen opleveren. U zult zien dat vooral door de verlieslatende posities kort te houden, oftewel snel afscheid te nemen van uw bleeders in portefeuille, uw resultaat fors zal verbeteren. Uiteraard is het eveneens belangrijk om uw winstgevende posities zo lang mogelijk te laten lopen. Door continu uw beleggingen te evalueren aan hand van het beleggersjournaal, kunt u het proces om een zeer goede belegger te worden, versnellen. Subparagraaf 1.4.3 Word een betere belegger door de juiste dingen te doen Een goede belegger wordt u niet zomaar en dat zal de nodige tijd en moeite kosten. U zult ook tijd en voldoende kapitaal moeten inzetten om te slagen. Verwacht dus niet dat u vanaf de eerste dag gelijk winst zult maken, met alleen een beperkte voorbereiding en dito kapitaal. Een belegger zal voldoende kapitaal achter de hand moeten hebben om enerzijds te kunnen overleven en anderzijds om de lessen van de markt te trekken. Een account van slechts 5000 zal het waarschijnlijk moeilijk maken voor een belegger om te slagen. Een belegger kan dat natuurlijk proberen, maar dan zullen de verwachtingen wel moeten worden aangescherpt. Als een belegger een klein account heeft, zal hij/zij al snel moeten terugvallen op het gebruik van producten zoals Turbo s, opties en/of CFD s. De kans dat een kleine belegger zijn account opblaast is dan echter wel groter, ook al vanwege hoge transactiekosten. Bedenk ook dat als u belegt, dat het niet alleen erom gaat hoeveel winst wordt behaald, maar ook hoe klein de verliezen zullen zijn. Dit zou eigenlijk een hogere prioriteit moeten hebben dan het sec winst behalen alleen. Laat u zich ook niet ontmoedigen als u verliezen, danwel fouten 16
heeft gemaakt. Probeert u er maar van te leren door onder andere het beleggersjournaal (logboek) bij te houden. Wij raden aan om realistische doelstellingen op te stellen ten aanzien van beleggen en hiervoor ook ruim de tijd te nemen. Verwacht dus geen gigarendementen op een zeer korte termijn. Er gaan vaak wel jaren overheen, voordat u het succesvol beleggen goed onder de knie zult hebben (en sommigen zullen het nooit leren). Als u zichzelf voldoende rust en geduld gunt en met passie en discipline vervolgens met uw eigen strategie gaat beleggen, dan zijn wij ervan overtuigd dat u erin zult slagen een succesvolle belegger te worden. Uitdagingen waar (beginnende) beleggers mee te maken krijgen 1. Leercurve niet voldoende erkennen, of nog erger, zelfs negeren. 2. Met te weinig startkapitaal beginnen. 3. Te veel leverage (hefboom) gebruiken. 4. De juiste (professionele) training en coaching ontberen. 5. Een mentor/sparringspartner/beleggingscoach missen. 6. Te snel succes en winst verwachten. 7. Een te groot risico lopen, door te veel en/of te groot te beleggen. 8. Geen goed money management toepassen. 9. Het account opblazen door te riskante posities in te nemen. Zaken die u helpen om te overleven en uw beleggingsresultaten ten goede zullen komen: 1. Betracht geduld. 2. Betaal leergeld door fouten te maken. 3. Leer van uw beleggingsfouten. 4. Begin klein te beleggen en vergroot posities als uw comfortlevel omhoog gaat. 5. Houd altijd een ijzeren kapitaal aan. 6. Zorg dat u voldoende kapitaal heeft om te overleven. 7. Houd een beleggingsjournaal bij. 8. Wees gedisciplineerd en toegewijd. 9. Heb vooral plezier in beleggen. 10. Zorg dat u een goede mentor (sparringspartner/beleggingscoach) heeft. Nuttige vragen om uzelf te stellen 1. Heb ik voldoende kapitaal om mee te beleggen? 2. Waarom heb ik een bepaalde beleggingsbeslissing genomen? 3. Als u een foute belegging heeft gedaan: wat had ik moeten doen? 4. Hoe kan ik deze fout in de toekomst vermijden? 5. Neem ik voldoende tijd voor evaluatie en zelfreflectie? 6. Beloon ik mezelf wel voldoende als ik een juiste beleggingsbeslissing heb genomen? 17
Hoofdstuk 2: Beleggen en nieuws Paragraaf 2.1 Inleiding Er zijn verschillende manieren om te gaan beleggen, maar uiteindelijk neemt u een beslissing en is het moment van aankopen op een nieuw feit gebaseerd. Juist een enkel nieuw feit zoals een economisch cijfer of een nieuwsbericht van een bedrijf kan u doen besluiten om de stap tot koop of verkoop te zetten. In dit hoofdstuk gaan we behandelen hoe u op nieuws kan handelen. U kunt op verschillende manieren aan nieuws komen, via de gedrukte media, zoals kranten, tijdschriften, jaarverslagen en analistenrapporten. In dit internettijdperk kunt u veel nieuws ook via websites over beleggen, blogs, nieuwssites en bedrijvensites krijgen. Ook zijn er natuurlijk betaalde beleggingsnieuwsbrieven en dataleveranciers, zoals Reuters en Bloomberg Nieuws websites Nieuws en data www.bloomberg.com www.reuters.com http://deaandeelhouder.nl/ www.fd.nl www.dft.nl www.moodys.com http://online.wsj.com http://finance.yahoo.com/ http://www.forexinfo.nl/ Analyse www.iex.nl www.beursbox.nl www.finodex.nl www.optieacademy.nl www.forexpros.nl http://www.analist.nl 18
www.goudstandaard.com www.marketupdate.nl http://markets.rbs.nl www.beursklets.nl www.beurs.nl http://www.beleggerstweets.nl http://beleggen.com/ Grafieken: http://finviz.com http://www.barchart.com www.bigcharts.com http://www.elliottwave.com Subparagraaf 2.1.1 Fundamenteel versus Technisch Hoe u op nieuws handelt, heeft vooral te maken met hoe u de markt benadert. Waar baseert u uw aan- en verkoopbeslissingen op? Is dat op basis van fundamentele- of technische analyse. Uiteraard kunt u deze 2 ook combineren, zodat ze werken als aanvulling naast elkaar. Daarnaast kunt u ook de (macro) economische analyses erin betrekken, waarbij gekeken wordt naar zaken als economische groei, inflatiecijfers, politiek klimaat en wisselkoersen. Normaal loopt de conjunctuur veel achter bij de beurs. De beurs bereikt een dieptepunt tijdens de depressie, maar zal ook al weer vooruitlopen op een verwachte stijging van het economisch plaatje en het aantrekken van de orderstroom van de bedrijven. Vaak loopt de beurs bijna een jaar vooruit. Wij durven gerust te stellen dat het beleggen puur op fundamentele macro gronden een garantie is dat u aan de bedelstaf geraakt. Het is uiteraard nuttig om te weten wat er speelt in de wereld, maar je hebt er als belegger weinig tot niets aan. Door fundamentele analyse probeert u inzicht te krijgen in verschillende bedrijven en kijkt u naar marktpositie en toekomstige winstgevendheid. Fundamentele analyse kijkt naar de OORZAAK van de markt bewegingen. We zeggen ook wel eens dat beleggen op basis van fundamentele analyse hetzelfde is als het autorijden op basis van een achteruitkijkspiegel. Fundamentele analyse van een bedrijf kan geschieden op basis van kengetallen die ook in een jaarverslag te vinden zijn. U kijkt dan naar WAT u moet kopen of verkopen. Eigenlijk kun je zeggen dat u inzicht tracht te krijgen in de financiële positie van het bedrijf, maar ook in de toekomstige winsten. Dan kijkt u naar fundamentele cijfers als: Winst per aandeel (en dus Koers/winst verhouding) Dividend per aandeel (en dus Dividendrendement) Omzet per aandeel Kasstroom per aandeel (cash flow) Eigen vermogen per aandeel 19