REMI Referentiebudgetten voor een menswaardig inkomen Bérénice Storms Kortrijk 27-11-2013 info@cebud.be www.cebud.be Kleinhoefstraat 4, 2440 Geel +32 (0)14 56 23 10
Inhoud - Referentiebudgetten voor een menswaardig inkomen - Situering & maatschappelijke relevantie - Theoretisch kader - Opzet en uitvoering - Resultaten - Valorisatiemogelijkheden - Remi instrument - Financiële educatie - Doeltreffendheid sociale zekerheidsuitkeringen - Armoedemeting - Kapstokken voor een lokaal inclusief sociaal beleid
Situering: Inkomensbescherming in België: Bovenwettelijke en privé-verzekeringen Sociale verzekeringen Minimale voorzieningen Minimumuitkeringen sociale zekerheid Gewaarborgde minimuminkomens Individuele bijstand Recht op maatschappelijke integratie (Leefloonwet) Recht op maatschappelijke dienstverlening
Situering: Elke persoon heeft recht op maatschappelijke dienstverlening. Deze heeft tot doel eenieder in de mogelijkheid te stellen een leven te leiden dat beantwoordt aan de menselijke waardigheid. (art. 1 OCMW wet) Geldelijke materiële hulpverlening Niet-geldelijke materiële hulpverlening Immateriële hulpverlening
Situering Krijgt Jef Jansens (40 jaar, alleenstaande, wonende in Kortrijk & leefloongerechtigd = 817,36 euro per maand) aanvullende steun?
CASE 1: Alleenstaande behoeftige vrouw, geen kinderen. Welk bedrag kennen OCMW s toe? Maatschappelijk werkers Raadsleden gem Min Max N Gem Min Max N Vlaanderen Oost-Vlaanderen klein 69 0 118 5 Limburg klein 201 131 310 4 50 0 100 2 Antwerpen groot 14 0 50 7 160 30 250 3 Vlaams-Brabant groot 105 100 114 3 Oost-Vlaanderen groot 101 101 101 2 Wallonië Henegouwen groot 73 50 95 2 113 50 200 4 Henegouwen zeer 0 0 0 3 163 125 200 2 groot Waals Brabant zeer klein 78 0 175 6 150 150 150 1 Luxemburg groot 85 0 150 10 240 50 430 2 Namen klein 98 0 200 4 Luik zeer klein 102 45 300 5 Brussel groot 100 50 150 3 klein TOTAAL 82 0 310 54 142 0 430 14 BRON:Storms, B., Peeters, N., Cornelis, I., Reynaert, J.-F., Thijs, P., & Nisen, L. (2013). Ook getest op mensen. Referentiebudgetten als maatstaf voor de doeltreffendheid van de sociale bescherming. In L. Willy, P. Isabelle, J. Vranken & R. Van Rossem (Eds.), Armoede in België. Jaarboek 2013 (pp. 267-287). Leuven: Acco.. http://www.cebud.be/wetenschap_publicaties.php
Situering In welke mate kan een Jef Jansens (40 jaar, alleenstaande, wonende in Kortrijk) rondkomen met een leefloon van 817,36 euro per maand? Wat is rondkomen? Welke (bijzondere) behoeften heeft Jef? Wat zijn de leefomstandigheden van Jef?
Sociale participatie = Actief deelnemen en bijdragen aan de samenleving = Adequaat vervullen van sociale rollen verwachtingen verbonden aan sociale posities = erbij horen en bijdragen
Voorwaarden voor maatschappelijke participatie
Referentiebudgetten voor maatschappelijke participatie: achterliggend theoretisch kader
Referentiebudgetten: wat is minimaal nodig? Hét (absolute) minimum bestaat niet! Noodzakelijk inkomen hangt af van noodzakelijke uitgaven Worden bepaald door individuele en maatschappelijke factoren Referentiebudgetten: Een ondergrens: inkomen dat volstaat om volwaardig te participeren aan de maatschappij in vrij gunstige omstandigheden (voor gezonde, competente en goed geïnformeerde burgers)
Referentiebudgetten ontwikkeld vanuit een nauwe samenwerking tussen experts en burgers Rol van de experts: Universele behoeften vertalen naar concrete korven van goederen en diensten Zo veel als mogelijk vertrekken vanuit een normatief standpunt ( prescriptief!) reële budgetten, wel voorbeeldbudgetten, aanvaard door burgers en politici Rol van burgers: Ondersteunen van experts bij het vertalen van universele behoeften naar concrete korven van goederen en diensten Aanvaardbaarheid garanderen Methode: Focus groups
Voorbeeld: referentiebudgetten voor: niet werkenden, die huren in de private sector en in goede gezondheid verkeren (prijzen voor juni 2008*) * 1.091 voor oktober 2013 * volledige update klaar tegen januari 2014
VOEDING Criteria: Gezonde, evenwichtige en gevarieerde voeding (Hoge gezondheidsraad, Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie) voorkeur /middenweg: 5/2 Voorkeursproducten: goedkoopste middenwegproducten: zoveel mogelijk variatie, verantwoordbaar binnen een minimumbudget Aanvaardbaar (focusgroups) Inclusief eet-en bereidingsbenodigdheden
gezonde voeding
Gezonde voeding
Geschikte kleding Criteria: weersomstandigheden Bescherming bieden tegen alle Casual kleding, multifunctioneel Identiteit verschaffen Nieuwe kleding Ondergoed: Hoge kwaliteitseisen aan schoenen en regenkleding Lage, maar geen bodemprijzen Levensduur: kinderen (1 jaar), volwasssenen (2 jaar) Zeeman, Wibra, C&A, JBC, Brantano Inclusief: materiaal voor opbergen en onderhouden van kleding
Geschikte kleding
Geschikte kleding
Persoonlijke verzorging en adequate gezondheidszorg Achterliggende principes persoonlijke verzorging: Handhaven gezondheid en bestrijden van infecties Zelfrespect ( sociale exclusie) Persoonlijke verzorging Handhygiëne Mondhygiëne Algemene hygiëne Cosmetica Voorbehoedsmiddelen
Persoonlijke verzorging en adequate gezondheidszorg Achterliggende principes gezondheidszorg: Budgetten voor gezonde personen Gebruik van medische zorgen wordt bepaald door: - Behoefte - Neiging tot gebruik - Mogelijkheid tot gebruik Geen harde criteria: externe validering (Domus Medica) Gezondheidszorg: Arts, geneesmiddelen (infectieziekten, traumata, psycho-sociaal welzijn, preventie) Ziekenfondsbijdrage Hospitalisatieverzekering Zorgverzekering reële medische kosten!
Adequate huisvesting Criteria (geoperationaliseerd m.b.v data van de Woonsurvey 2005 Adequate door K. Heylen (HIVA) huisvesting : Kwaliteitsvolle woning: Veiligheid en bescherming bieden Interne en externe bouwfysische kwaliteit Sanitair moet dagelijkse hygiëne toelaten Comfortniveau: badkamer (bad of douche), toilet Voldoende ruim Aantal slaapkamers: één voor ouders, één per twee kinderen van hetzelfde geslacht Woonomgeving Aanwezigheid van voorzieningen Woonzekerheid Een betaalbare prijs
Adequate huisvesting Adequate huisvesting Huisvestingskosten: illustratief Mediane huurprijs van kwaliteitsvolle woningen in Vlaanderen Private huisvestingsmarkt (sociale huisvestingsmarkt) Mediane verbruikerskosten in kwaliteitsvolle woningen Overige huisvestingskosten Onderhoud (poetsen, verven, behangen, ) Herstel Hulpverlening: vertrekken van reële huisvestingskosten!
Huisvesting: sociale sector (minimum prijzen)
Veiligheid:veilig wonen Veiligheid Basisbankdienst Brandverzekering Familiale verzekering Preventie brandveiligheid
Rust en ontspanning Uitgangspunten: Gezondheid Recht op culturele en maatschappelijke ontplooiing (art. 23 Belgische grondwet) Participatiedecreet Steunpunt vakantieparticipatie Rust en ontspanning: Bed en beddengoed Binnenlandse vakantie Deelname aan georganiseerde (verenigingsleven) en niet- georganiseerde vrijetijdsaanbod Tv, dvd, radio-cd
Veilige kindertijd Criteria : Opgroeien in liefde en veiligheid Nieuwe ervaringen opdoen Lof, erkenning en positieve feedback Graduele uitbreiding verantwoordelijkheden Concreet gemaakt o.b.v. Internationaal verdrag inzake de Rechten van het Kind Vlaams Jeugdbeleidsplan Deskundigen jeugdbeleid en zorg (Delphi)
Veilige kindertijd Concrete uitgaven: Gezinsuitstap GSM tieners Verjaardagsfeestje voor klasgenootjes Bibliotheekabonnement Deelname aan georganiseerde (verenigingsleven) en niet- georganiseerde vrijetijdsaanbod Speelgoed Cultuurparticipatie Directe onderwijskosten Uit eten/afhaalmaaltijd Zakgeld
Onderhouden van relaties Mensen zijn sociale wezens: Fundamentele behoefte aan verbondenheid: identiteitsontwikkeling Wederkerige afhankelijkheid Onderhouden van relaties Vrienden- en familiebezoek GSM, computer, internetaansluiting en fototoestel Feesten Uit eten, afhaalmaaltijd Huisdieren Gezelligheid thuis Burgerverplichtingen
Mobiliteit Uitgangspunten: Mobiliteit noodzakelijk om verschillende maatschappelijke rollen adequaat te kunnen vervullen Decreet basismobiliteit: 90% woonzones een gegarandeerd aanbod openbaar vervoer Mobiliteit: Fiets Busabonnement Rail Pass
TOTAAL BUDGET, niet werkenden, gezond, private huurwoning (prijzen geïndexeerd oktober 2013) 2315 1383 1502 1039
TOTAAL BUDGET, niet werkenden, gezond, sociale huurwoning (prijzen geïndexeerd naar oktober 2013) 1941 1189 1211 793
Valorisatiemogelijkheden Referentiebudgetten kunnen worden gebruikt voor: 1. Bepalen van aanvullende steun, leefgelden in kader van schuldbemiddeling, bepalen van kredietwaardigheid, 2. Financiële opvoeding en preventie; 3. Beoordelen van doeltreffendheid minimuminkomensbescherming 4. Meten van armoede 5. Aanmoedigen van politici voor verder het uitbouwen van een sociaal inclusieve samenleving
1. REMI: Bepalen van aanvullende steun, leefgelden kredietscores: ontwikkeling van een praktisch instrument - Online webapplicatie - Referentiebudgetten op maat van iedere cliëntsituatie - Output: een minimaal, maar haalbaar budgetoverzicht van noodzakelijke: - vaste kosten - leefkosten - reserveringsuitgaven - Gestructureerde en systematische verzameling inkomsten en noodzakelijke uitgaven - Educatief instrument - Verschaft inzicht in welke inspanningen door de cliënt en het OCMW kunnen geleverd worden met het oog op het garanderen van een menswaardig inkomen info@cebud.be
1.REMI, online tool voor eenvormige berekening van menswaardige aanvullende financiële steun op maat van iedere cliëntsituatie Menswaardig leven in Vlaanderen 47
2. Financiële educatie/preventie
Doeltreffendheid leeflonen + financiële tegemoetkomingen kinderen ten laste (2013) (gezinnen in goede gezondheid, private huur) - Leefloon (+ financiële tegemoetkomingen kinderen)
Meten van armoede
5. Politici aanmoedigen om te werken aan een sociaal inclusieve samenleving Indien auto nodig + 300! Geen maximumfactuur SO Maximumfactuur Basisonderwijs Huisvestingskosten: 55%!
Besluit Referentiebudgetten: richtnorm voor beoordelen van individuele leefsituaties in functie van de menselijke waardigheid Adequate armoedelijn? Ja, menswaardig participeren niet mogelijk met gezinsinkomen < budgetstandaard Neen, in realiteit hebben gezinnen vaak meer nodig (bij gebrek aan vereiste competenties, wegens ziekte, hogere huisvestingkosten, )
Besluit Adequate hulpverlening: Menswaardig inkomen Minimuminkomens zijn vandaag de dag ontoereikend Aandacht voor individuele en maatschappelijke condities Individuele competenties: leren budgetteren Maatschappelijke condities: pleidooi voor rechtvaardiger en offensiever (lokaal) sociaal beleid: Aandacht voor toegankelijkheid basisinstituties (huisvesting, gezondheidszorg, arbeidsmarkt, ) i.f.v. vervullen menselijke behoeften
Dank voor uw aandacht! berenice.storms@thomasmore.be Voor wie meer wil: www.cebud.be www.menswaardiginkomen.be