Gemeente Stein f 12ink06866 1 MEI Uré Deloitte Accountants B.V. Amerikalaan 110 6199 AE Maastricht Airport Postbus 1864 6201 BW Maastricht Nederland Tel: 088 288 2888 Fax: 088 288 9904 www.deloitte.nl Aan de gemeenteraad van de Gemeente Stein Postbus 15 6170 AA STEIN Datum Onderwerp Verslag van bevindingen 2011 Behandeld door Drs. P.G.J.M. Jussen RA Ons kenmerk PJ/IK-3113010850.2210a Uw kenmerk Geachte leden van de raad, Hierbij doen wij u ons accountants vers lag d.d. van uw gemeente toekomen. Bij de jaarrekening 2011 hebben wij op 17 april 2012 een goedkeurende controle verklaring afgegeven op getrouwheid en rechtmatigheid. Tot het geven van nadere toelichting zijn wij gaarne bereid. Hoogachtend, Deloitte Accountants B.V. Drs. P.G.J.M. Jussen RA Bijlage: Verslag van bevindingen 2011. Op alle opdrachten verricht door Deloitte zijn de 'Algemene Voorwaarden Dienstverlening Deloitte Nederland, november 2010' gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel onder nummer 24362837 van toepassing. Deloitte Accountants B.V. is ingeschreven in het handelsregister van de Kamer van Koophandel te Rotterdam onder nummer 24362853. Member of Deloitte Touche Tohmatsu Limited
Deloitte Accountants B.V. Amerikalaan 110 6199 AE Maastricht Airport Postbus 1864 6201 BW Maastricht Nederland Tel: (088)2882888 Fax: (088) 2889904 www.deloitte.nl Gemeente Stein Maastricht Airport, Op alle opdrachten verricht door Deloitte zijn de 'Algemene Voorwaarden Dienstverlening Deloitte Nederland, november 2010' gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel onder nummer 24362837 van toepassing. Deloitte Accountants B.V. is ingeschreven in het handelsregister van de Kamer van Koophandel te Rotterdam onder nummer 24362853. Member of Deloitte Touche Tohmatsu Limited
Inhoud 1. Samenvatting 2 2. Inleiding 2 2.1 De opdracht die u ons hebt verstrekt 2 2.2 Onze onafhankelijkheid is gewaarborgd 3 2.3 Single information Single audit 4 2.3.1 Ontwikkelingen 4 2.3.2 Fouten en onzekerheden SiSa 4 3. Administratieve organisatie en interne beheersing 2011 6 4. Controleverklaring 2011 6 4.1 Evaluatie fouten en onzekerheden 6 4.2 Begrotingsrechtmatigheid 7 5. Uw vermogen en resultaat 9 5.1 Algemeen 9 5.2 Weerstandsvermogen en risicomanagement 9 6. Grondexploitatie 10 Algemeen 10 7. Frauderisico 11 8. Actualiteiten 12 8.1 Wet houdbare overheidsfinanciën 12 9. Afsluiting 13
2 1. Samenvatting In dit verslag van bevindingen doen wij verslag van de uitkomsten van ons onderzoek naar de getrouwheid en de rechtmatigheid van de baten & lasten en de totstandkoming van de balansmutaties van de jaarrekening 2011. Hierbij hebben wij rekening gehouden met de rapporteringscriteria volgens het controle- en rapportageprotocol dat op 16 februari 2012 door de gemeenteraad is vastgesteld. Wij hebben bij de jaarrekening 2011 een goedkeurende controleverklaring verstrekt voor zowel de getrouwheid als de rechtmatigheid. 2. Inleiding 2.1 De opdracht die u ons hebt verstrekt Wij hebben van u de opdracht gekregen om de jaarrekening 2011 van de gemeente Stein te controleren. In de opdrachtbevestiging 2011 (d.d. 25 oktober 2011/kenmerk: PJ/SON- 3113010850-1301) is deze opdracht in detail verder uitgewerkt. Gezamenlijke risicoanalyse als basis Onze controle start met het maken van een analyse van de risico's waar u als gemeente mee te maken heeft. Deze risicoanalyse zien wij als een gezamenlijke actie van ons controleteam en vertegenwoordigers van uw gemeente (bestuur en management) en maakt deel uit van ons preauditgesprek. Het doel hiervan is op basis van gezamenlijke kennis van uw organisatie en uw omgeving en branche tot een zo volledig en bruikbaar mogelijke risicoanalyse te komen, die als basis voor verdere controlewerkzaamheden zal dienen. Het gaat hierbij om de externe risico's en de risico's in de bedrijfsvoering. Bij deze inventarisatie zal de focus liggen op de risico's in de voor de jaarrekening relevante processen. De uitkomsten van deze processen dienen te resulteren in verantwoorde transacties in de jaarrekening. Onze risicoanalyse en daarop gebaseerde controleaanpak richten zich niet uitsluitend op de jaarrekening zelf, maar ook op het systeem van interne beheersing. Hoe beter dat systeem functioneert, hoe meer zekerheid er bestaat dat betrouwbare informatie wordt opgeleverd, zowel tussentijds als bij de jaarverantwoording. Omdat deze interne beheersing het gehele jaar goed dient te functioneren, hoeven wij met de aanvang van onze controle niet te wachten totdat de jaarrekening gereed is. Onze controle vindt daarom voor een belangrijk deel reeds in de tweede helft van het boekjaar plaats. Wij onderzoeken tijdens de interim-controle de proces- en programmarisico's, om te bepalen of hierin voldoende beheersmaatregelen (de AO/IC) zijn getroffen.
3 Het product van deze fase van de controle is een managementletter met daarin, wanneer dit aan de orde is, opgenomen verbeterpunten ter verdere optimalisatie van de interne beheersing. De interim-controle is uitgevoerd in het najaar 2011. In overleg met uw concern-controller zijn de bevindingen vanuit de interim-controle 2011 gerapporteerd in de vorm van een overzicht van relevante bevindingen. Dit overzicht is op ambtelijk niveau besproken en afgestemd. Met ingang van de het controlejaar 2012 wordt een reguliere managementletter uitgebracht. Bij de jaarrekeningcontrole stellen wij vast of de jaarrekening is opgesteld volgens de geldende verslaggevingsvoorscliriften (het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten, hierna: BBV), of de door u opgestelde jaarrekening een getrouw beeld geeft en of de baten en lasten en balansmutaties rechtmatig tot stand zijn gekomen. Ook stellen wij vast dat de posten in de jaarrekening adequaat zijn toegelicht. Onze controle houdt niet in dat wij alle posten controleren. Onze aanpak heeft als doel om belangrijke onjuistheden en/of onrechtmatigheden te ontdekken, rekening houdend met de materialiteitsgrenzen zoals vastgelegd in het Besluit accountantscontrole decentrale overheden. Het product van de jaarrekeningcontrole is de controleverklaring bij de jaarrekening en dit voorliggende accountantsverslag. Wij zijn op 12 maart 2012 gestart met de controle van de jaarrekening 2011. Bij aanvang van de balanscontrole was de kwaliteit van de ter controle aangeboden conceptjaarrekening voldoende om onze controle te starten en af te ronden. De dossiervorming was adequaat en tevens hebben wij volledige medewerking van uw medewerkers gehad bij het uitvoeren van onze controlewerkzaamheden. 2.2 Onze onafhankelijkheid is gewaarborgd De voorschriften in het kader van onafhankelijkheid zijn binnen de Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (de NBA) opgenomen in de "Nadere voorschriften inzake onafhankelijkheid van de openbaar accountant" (hierna: NVO) en vormen een belangrijk onderdeel van het 'normenkader' waaraan een accountant moet voldoen. De naleving van de NVO is binnen de organisatie van Deloitte ingebed.
4 Onze werkzaamheden voor de gemeente Stein zijn onder te verdelen in controlegerelateerde diensten en ondersteunende- c.q. adviesdiensten. In de volgende tabel zijn de door Deloitte geleverde diensten in het verslagjaar 2011 aangegeven: Controle jaarrekening 2011 (inclusief de met uw overeengekomen facultatief verbijzonderde interne rechtmatigheidscontrole) Ondersteunende c.q. adviesdiensten Leveren GRIP tool ten behoeve van uitvoering interne controle Stresstest gemeenten Begeleiding IC Sociale Zaken «Belastingadvies Op grond van de door ons getroffen maatregelen en communicatie met u hierover zijn wij van mening dat onze onafhankelijkheid in voldoende mate is gewaarborgd. 2.3 Single information Single audit 2.3.1 Ontwikkelingen Uw gemeente heeft in 2011 in totaal 14 SiSa-regelingen. De procedure die uw gemeente moet naleven bij de aanlevering van de bestanden aan het CBS is niet wezenlijk gewijzigd. Uw gemeente dient in een vast, voorgeschreven stramien een zevental documenten aan het CBS te leveren. 2.3.2 Fouten en onzekerheden SiSa Op grond van het Besluit accountantscontrole decentrale overheden, artikel 5, lid 4, rapporteren wij in dit rapport over de fouten en onzekerheden van de specifieke uitkeringen die in 2011 vallen onder SiSa. Wij doen dit middels een tabel, die ook moet worden opgenomen als er geen fouten of onzekerheden geconstateerd zijn. Wij hebben de controle op deze regelingen uitgevoerd op basis van de door u opgemaakte SiSa-bijlage en de nota verwachtingen accountantscontrole SiSa 2011.
5 Per regeling wordt aangegeven of, en zo ja welke financiële fouten of onzekerheden zijn geconstateerd: Specifieke uitkering Fout of onzekerheid Financiële omvang in euro's Toelichting fout/onzekerheid C6 Wet inburgering - - - C7C Investering stedelijke vernieuwing - - - : : D2 Onderwijsachterstandenbeleid niet- GSB 2006-2010 (OAB) - - - D5 Regeling verbetering binnenklimaat primair onderwijs - - - D9 Onderwijsachterstandenbeleid 2011-2014 - - E27B Brede doeluitkering verkeer en vervoer - - - E30B Quick wins binnenhavens - - - ; -. - GIC-1 Wet sociale werkvoorziening gemeentedeel 2011 - - - G1C-2 Wet sociale werkvoorziening 2010 - - - G2 Gebundelde uitkering 2011 - - - G3 Besluit bijstandverlening zelfstandigen 2004, 2011 - - - G5 Wet participatiebudget 2011 - - - G6 Schuldhulpverlening - - - H10 Brede doeluitkering Centra voor jeugd en gezin (BDU CJG) - - -
6 3. Administratieve organisatie en interne beheersing 2011 Als onderdeel van de jaarrekeningcontrole hebben wij in het najaar van 2011 een interim-controle uitgevoerd. Deze interim-controle is primair gericht op de opzet, het bestaan en de werking van de AO/IB, voor zover van belang voor onze controle op de getrouwheid en rechtmatigheid van de in de jaarrekening opgenomen gegevens. Onze bevindingen, voortvloeiend uit de interim-controle, zijn gecommuniceerd in een overzicht van relevante bevindingen en op ambtelijk niveau besproken met uw concern-controller. Het management heeft reeds acties uitgezet om de aangegeven punten op te pakken. In de managementletter 2011 zijn ook diverse actiepunten voor de jaarrekening 2011 benoemd. Bij de controle waren deze actiepunten voortvarend opgepakt en adequaat afgewikkeld. Het betrof met name interne controlewerkzaamheden die voorafgaande aan de jaarrekeningcontrole afgewikkeld dienden te zijn. 4. Controleverklaring 2011 Bij de door het college van burgemeester en wethouders opgestelde jaarrekening 2011 hebben wij op 17 april 2012 een goedkeurende controleverklaring afgegeven voor zowel het aspect getrouwheid als het aspect rechtmatigheid. In dit hoofdstuk rapporteren wij u de belangrijkste bevindingen ten aanzien van de jaarrekening 2011. 4.1 Evaluatie fouten en onzekerheden In uw controle- en rapportageprotocol is vastgesteld dat de accountant dient te rapporteren over fouten die, per programma, hoger zijn dan 25.000. Onderstaand treft tl onze bevindingen aan. Respectievelijk behandelen wij de bevindingen die als 'fout' en als 'onzekerheid' kwalificeren. Fouten Voor het programma Vergunningen en Handhaving is een onrechtmatige overschrijding van de lasten aanwezig ad 62.000 in het kader van begrotingsrechtmatigheid, zie hiervoor paragraaf 4.2 begrotingsrechtmatigheid. Tijdens onze controle hebben wij verder geen fouten geconstateerd op het gebied van getrouwheid of rechtmatigheid. Op het gebied van verslaggeving zijn een aantal correcties gemaakt in de jaarrekening. De definitieve jaarrekening voldoet aan het BBV.
7 Onzekerheden Tijdens onze controle hebben wij geen onzekerheden geconstateerd op het gebied van getrouwheid of rechtmatigheid. 4.2 Begrotingsrechtmatigheid De toe te passen normen voor het begrotingscriterium zijn gebaseerd op artikel 189, 190 en 191 van de Gemeentewet en moeten door de gemeenteraad zelf nader worden ingevuld en geconcretiseerd. Dit gebeurt door middel van de begroting en via de verordening op het financieel beheer ex artikel 212 van de Gemeentewet. Het systeem van budgetbeheer en -bewaking moet waarborgen dat de baten en lasten binnen de begroting blijven en dat belangrijke wijzigingen of dreigende overschrijdingen tijdig worden gemeld aan de gemeenteraad, zodat deze tijdig (binnen het begrotingsjaar) een besluit kan nemen. Een systeem met onvoldoende waarborgen voor tijdige melding aan de gemeenteraad van budgetoverschrijdingen, heeft het risico in zich dat inbreuk wordt gemaakt op het budgetrecht van de raad. Het begrotingscriterium is verder verfijnd en uitgewerkt in de Kadernota 2010 van het Platform Rechtmatigheid Provincies en Gemeenten. De belangrijkste inhoudelijke aanpassing betreft de vaststelling dat het overschrijden van de begroting altijd onrechtmatig is, maar niet in alle gevallen hoeft te worden meegewogen in het accountantsoordeel. Essentieel is dat de raad nadere regels kan stellen wanneer kostenoverschrijdingen die worden gecompenseerd door direct gerelateerde opbrengsten (1), kostenoverschrijdingen passend binnen het beleid (2) en kostenoverschrijdingen bij openeinderegelingen (3) moeten meewegen bij het oordeel van de accountant. Deze kostenoverschrijdingen moeten dan wel goed herkenbaar in de jaarrekening zijn opgenomen. In de toelichting op de programmarekening heeft u de verschillen tussen begrote lasten en werkelijke lasten adequaat toegelicht. Hierbij heeft u nog geen rechtstreekse koppeling gemaakt tussen de geconstateerde overschrijdingen en de categorieën begrotingsoverschrijdingen zoals genoemd in de Kadernota 2010 van het Platform Rechtmatigheid Provincies en Gemeenten. Wij adviseren u dit in de jaarrekening 2012 inzichtelijk te maken. Daarnaast moet de accountant in het verslag van bevindingen deze kostenoverschrijdingen, waarvan het college in de jaarrekening moet aangeven dat ze nog dienen te worden geautoriseerd, aan de orde stellen. In het kader van de begrotingsrechtmatigheid moet gekeken worden naar de lastenoverschrijdingen per programma. Op diverse programma's zijn begrotingsoverschrijdingen op de lasten te constateren. Deze zijn in te delen in de onderstaande categorieën, zoals genoemd in de kadernota van het Platform Rechtmatigheid Provincies en Gemeenten.
8 Lastenoverschrijding programma (x 1.000) Begrotingsafwijking Onrechtmatig, telt niet mee Onrechtmatig, telt wel mee Programma Regionale samenwerking (totaal 12) Past binnen het bestaande beleid en is ontstaan door technische boekingsgang. Programma Publiekszaken (totaal 60) Past binnen het bestaande beleid en is ontstaan door technische boekingsgang. Programma Werk, inkomen en zorg (totaal 409) Past binnen het bestaande beleid en is ontstaan door technische boekingsgang. V Programma Vergunningen en handhaving (totaal 210) Niet begrote rentelasten ( 62). Kostenoverschrijdingen bij openeinde(subsidie)regelingen ( 93). Past binnen het bestaande beleid en is ontstaan door technische boekingsgang ( 55). Wij verwijzen voor een inhoudelijke en meer specifieke analyse van deze overschrijdingen naar de toelichting op de programmarekening. Er is één kostenoverschrijding ad 62.000 geconstateerd welke als onrechtmatig worden aangemerkt en op grond van de Kadernota 2010 van het Platform Rechtmatigheid meetelt voor het accountantsoordeel. Dit bedrag blijft binnen de mateiïaliteitsgrenzen van onze controle.
9 5. Uw vermogen en resultaat 5.1 Algemeen In de verslaggevingsregels van gemeenten, het BBV, wordt een duidelijk onderscheid gemaakt tussen resultaatbepaling en resultaatbestemming. Alle baten en lasten dienen via de programmarekening te lopen. Er mogen geen baten of lasten rechtstreeks in het eigen vermogen worden gemuteerd. De mutaties in het eigen vermogen vinden plaats door middel van de resultaatbestemming. Het resultaat vóór bestemming bedraagt 3.746.000 voordelig. Per saldo is 561.000 aan de reserves onttrokken, zodat het uiteindelijke nog te bestemmen jaarresultaat 4.307.000 voordelig bedraagt. In onderstaand overzicht hebben wij de mutaties in de reserves schematisch weergegeven (x 1.000): Stand van de reserves per 31 december 2010 34.854 Tussentijdse mutaties in de reserves (per saldo onttrokken) -/- 561 Subtotaal 34.293 Nog te bestemmen resultaat 2011 4.307 Stand van de reserves per 31 december 2011 De reserves van uw gemeente zijn in 2011 met een bedrag van 3.746.000 toegenomen, hetgeen overeenkomt met het resultaat voor bestemming. Hierbij dient nog in acht te worden genomen dat het resultaat over het jaar 2011 per saldo voor 4.595.000 ( 6.397.000 baten -/- 1.802.000 lasten) positief is beïnvloed door de incidentele baten en lasten (paragraaf 5.6 van de jaarrekening). Voor een meer uitgebreide analyse van het rekeningresultaat over het jaar 2011 verwijzen wij naaide toelichting in de programmarekening. 5.2 Weerstandsvermogen en risicomanagement Beschikbare weerstandsvermogen Bij het beoordelen van de vermogenspositie van uw gemeente is het niet alleen belangrijk wat de totale omvang van het vermogen is, maar ook in hoeverre het vermogen nog vrij beschikbaar is. U heeft in uw paragraaf weerstandsvermogen een analyse gemaakt van de beschikbare weerstands capaciteit ten opzichte van de benodigde weerstandscapaciteit.
10 De beschikbare weerstandscapaciteit betreft het vrij besteedbaar vermogen, ofwel de algemene reserve, eventuele bestemmingsreserves ter afdekking van algemene risico's inclusief het nog te doteren bedrag aan de algemene reserve na resultaatbestemming. De algemene reserve van de gemeente Stein is eind 2011 27,3 miljoen, u heeft geen bestemmingsreserve ter afdekking van algemene risico's en de dotatie aan de algemene reserve na raadsbesluit bedraagt 2,8 miljoen. Het totaal beschikbaar weerstandsvermogen bedraagt dan 30,1 miljoen. Risicomanagement en benodigde weerstandsvermogen U beschikt over een nota weerstandsvermogen waarin u invulling geeft aan het begrip risicomanagement. Ter onderbouwing van het benodigde weerstandsvermogen verricht u meerdere malen per jaar een risicosimulatie. In deze risicosimulatie zet u de geïdentificeerde risico's uiteen en kwantificeert deze. Uitkomst van deze exercitie is een berekening van de benodigde weerstandscapaciteit. Deze heeft u in de jaarrekening 2011 becijferd op 5,5 miljoen. Afgezet tegen het beschikbare weerstandsvermogen is de ratio weerstandsvermogen hoger dan 1 (5,7). U geeft in uw jaarrekening aan dat dit uitstekend is conform de normtabel die ontwikkeld is in samenwerking met de Universiteit van Twente. Voor een meer uitgebreide toelichting verwijzen wij kortheidshalve naar paragraaf 4.2.2. van het jaarverslag. Stresstest gemeente Stein Aan de hand van een aantal, vooraf bepaalde, indicatoren heeft u de financiële positie van uw gemeente in kaart gebracht aan de hand van de stresstest. Deze indicatoren betreffen onder andere de schuldpositie, reservepositie, voorzieningen en garantstellingen, grondexploitatie en meerjarenbegroting. Doelstelling van de stresstest is om inzicht te krijgen in uw financiële positie, het verloop naar de toekomst toe te kunnen bewaken en eventueel te vergelijken met landelijke gemiddelden en andere gemeenten. Momenteel loopt dit traject nog, waarbij op korte termijn een eindrapportage wordt uitgebracht. 6. Grondexploitatie Algemeen De economische crisis heeft in veel gevallen een grote invloed op de resultaten van (gemeentelijke) grondexploitaties. Gemeenten kunnen hierdoor gezamenlijk honderden miljoenen euro's aan grondinkomsten mislopen. Veel gemeenten hebben inmiddels, mede met het oog op de jaarcijfers, de grondexploitatie opnieuw laten doorrekenen. Dat heeft in veel gevallen effect op de gemeentebegroting. Daar komt bij dat een lagere bouwproductie ook minder OZB en leges betekent en dat apparaatskosten die normaal door de grondexploitatie worden afgedekt extra zwaar gaan wegen.
11 De twee voornaamste negatieve effecten op de grondexploitatie zijn uitstel van projecten en dalende vastgoedprijzen. Door de vertragingen lopen de rentekosten van gemeenten op. Het duurt immers langer voordat investeringen in grond tot inkomsten leiden. Vaak worden grondverkopen pas hard als een projectontwikkelaar het merendeel (60-70%) van zijn woningen of kantoorruimtes heeft verkocht en die verkopen stagneren momenteel in veel gevallen. Steinse situatie De grondexploitaties zijn in januari 2012 geactualiseerd. Naar aanleiding daarvan is ook de waardering voor verlieslatende complexen bijgesteld. De voorziening verwachte verliezen grondexploitatie bedraagt ultimo 2011 130.000 en heeft met name betrekking op het complex Kattekop (verwacht verlies ad 108.500). Ten opzichte van de situatie 2010 ( 437.000) is de voorziening afgenomen. De oorzaak is het afboeken van de plankosten voor het complex Bramert- Noord, waarvoor reeds in 2009 een voorziening was gevormd. Voor de ontwikkeling van het centrumplan Stein wordt een tekort van bijna 1,8 miljoen verwacht. Hiervoor is geen voorziening gevormd, aangezien ter afdekking van dit tekort kan worden geput uit de reserve Regiobijdrage. Hiermee is voldoende dekking aanwezig. Het totaal van de grondvoorraad van uw gemeente bedraagt ultimo 2011 4.869.000 (4,7% van het balanstotaal) tegenover 4.057.000 per 31 december 2010 (4,2% van het balanstotaal). De toename is hoofdzakelijk te wijten aan grondaankopen ad 2.000.000 in het complex Bramert-Noord die in het kader van de in 2011 vastgestelde nota 'Samenwerkingsmogelijkheden en risico-analyse gebiedsontwikkeling Bramert-Noord' zijn gedaan. Daartegenover hebben binnen de niet in exploitatie genomen gronden verkopen ad 925.000 plaatsgevonden die terecht in mindering op de boekwaarde van 'geen bepaald complex' zijn gebracht. Voor een meer uitgebreide toelichting per complex verwijzen wij naar paragraaf 4.2.3 Grondbeleid in het jaarverslag. 7. Frauderisico Van de accountant wordt op grond van de regels van de beroepsorganisatie (NBA) een professioneel-kritische houding verwacht ten aanzien van afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude in de jaarrekening. Ter invulling van deze professioneel-kritische houding zal de accountant een inschatting moeten maken van de frauderisico's, zich een beeld moeten vormen van de maatregelen van interne beheersing die de organisatie heeft getroffen om mogelijke fraudes van materieel belang te voorkomen, en te bezien of deze maatregelen effectief zijn. Wanneer sprake is van een aanwijzing voor fraude, dan zal de accountant dit moeten communiceren met, afhankelijk van de aard van de fraude, de direct leidinggevende, het college en, in sommige gevallen (fraude in de top van de organisatie) en wanneer onvoldoende herstelwerkzaamheden worden ondernomen, de raad.
12 Om invulling te geven aan de eerdergenoemde verplichting hebben wij een fraudediscussie gevoerd binnen het controleteam en met het management van uw gemeente, waarbij wij de nadruk hebben gelegd op de eventuele mogelijkheden van materiële onjuistheden als gevolg van fraude in de jaarstukken, en op preventieve maatregelen daarbij. Van het college hebben wij de bevestiging ontvangen dat er geen onregelmatigheden zijn geconstateerd. Daarnaast hebben wij conform onze beroepsregels zelfstandig werkzaamheden uitgevoerd die erop waren gericht om het risico van het "omzeilen" van de interne beheersingsmaatregelen door het management te detecteren. Tevens hebben wij specifieke controles uitgevoerd op memoriaalboekingen, controles van schattingen en zijn wij alert geweest op significante en ongebruikelijke transacties. Geen aanwijzingen dat er sprake is geweest van materiële fraude Hoewel wij, zoals hiervoor beschreven, een kritische houding hebben ten opzichte van risico's van fraude in de jaarrekening, merken wij op dat onze controle niet specifiek gericht is op het ontdekken van fraude. Tijdens de uitvoering van onze controle van de jaarrekening 2011 hebben wij geen aanwijzingen verkregen dat er sprake is geweest van fraude. 8. Actualiteiten 8.1 Wet houdbare overheidsfinanciën Momenteel ligt een ontwerpwetsvoorstel voor ter consultatie aan de Nederlandse decentrale overheden ten aanzien van de Wet houdbare overheidsfinanciën (HOF). Door middel van dit wetsvoorstel, wat naar verwachting in werking gaat treden met ingang van 1 januari 2013, geeft de Nederlandse staat invulling aan de recente Europese afspraken ten aanzien van begrotingsdiscipline. Ook de belangrijkste uitgangspunten en randvoorwaarden van het Nederlandse budgettaire beleid - zoals de begrotingsregels - zijn onderdeel van het wetsvoorstel. De ministerraad heeft hier op 23 december 2011 mee ingestemd op voorstel van de Ministers De Jager van Financiën en Spies van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en staatssecretaris Atsma van Infrastructuur en Milieu. Het wetvoorstel bepaalt dat niet alleen het Rijk maar ook de decentrale overheden zich moeten houden aan de doelstellingen uit het aangescherpte Stabiliteits- en Groeipact. Dit houdt in dat ook gemeenten, provincies en waterschappen moeten bijdragen aan het beperken van het begrotingstekort van de collectieve sector. Waar voorheen het begrotingstekort voor de decentrale overheden op het niveau van de macro-economie werd getoetst, worden met de invoering van de Wet HOF individuele gemeenten getoetst en kunnen worden gestraft voor het begrotingstekort op kasbasis.
13 Effecten voor uw gemeente Indien de Tweede Kamer in de zomer van 2012 het wetsvoorstel in ongewijzigde vorm aanneemt, heeft de uitwerking van deze wetgeving impact op de bedrijfsvoering van uw gemeente. De VNG heeft in januari 2012 twee nadelige effecten van deze wetgeving aangehaald. Enerzijds worden de decentrale overheden geremd om te investeren, hetgeen een nadelig effect heeft op de economie. Anderzijds worden gemeenten die toch investeren aangepakt door middel van een bestuurlijke boete. Dit heeft voor een gemeente een behoorlijk effect op niet alleen de realisatie van de investeringen in haar eigen vastgoed, maar ook op de investeringen in complexen van de grondexploitatie. Immers, bij de grondexploitatie-complexen gaan de kosten vaak voor de baat uit, met name daar waar gemeenten zelf een actieve grondpolitiek voeren. De Wet HOF vraagt dan ook om aandacht op onder meer de volgende aspecten uit uw bedrijfsvoering: Structureel sluitende begroting. Sturen op het aandeel van uw gemeente in de omvang van het EMU-saldo. Sturen op de omvang en ontwikkeling van de schuldpositie. Investeringsprogramma en financieringsplanning goed op elkaar afstemmen (zo mogelijk ideaalcomplex). Financiële en maatschappelijke gevolgen in kaart brengen van mogelijke stopzetting in investeringen. 9. Afsluiting Wij vertrouwen erop dat wij met deze rapportage een zinvolle bijdrage leveren aan de bestuurlijke behandeling van de jaarrekening en dat deze rapportage bijdraagt aan een verdere verbetering van interne en externe verslaggeving van uw gemeente. Desgewenst zijn wij graag bereid tot het geven van een nadere mondelinge toelichting. Hoogachtend, Deloitte Accountants B.V. Drs. P.G.J.M. Jussen RA