Wijzigingen per oktober 2016: zie wijzigingen vakinformatie 2017 op de duo site NEDERLANDSE TAAL VMBO KB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.11.1
De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van de staatsexamens voortgezet onderwijs en draagt zorg voor de kwaliteit en het niveau van de examens. De Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) is belast met de praktische uitvoering en organisatie van de staatsexamens. Met vragen over deze vakinformatie kunt u contact opnemen met de afdeling Examendiensten van DUO: (050) 599 89 33 of staatsexamens@duo.nl. pagina 2 van 22
pagina 3 van 22
Inhoud 1 Kernpunten 6 2 Centraal examen 6 3 College-examen 7 4 Examenstof (schematisch weergegeven) 8 Bijlage 1 Examenstof 9 Bijlage 2 Voorwaarden lijst gelezen werken 13 Bijlage 3 Voorblad 14 Bijlage 4 Advieslijst 15 Bijlage 5 Hulpmiddelen 18 Bijlage 6 Tips 19 Bijlage 7 Voorbeeld briefsjabloon 20 pagina 5 van 22
1 Kernpunten Het examen bestaat uit een centraal examen en een college-examen. Het eindcijfer wordt als volgt berekend: (het cijfer voor het centraal examen + het cijfer voor het college-examen) : 2, afgerond op een geheel getal. De kandidaat moet zelf voor woordenboeken zorgen. Een deel van het college-examen gaat over literatuur. De lijst met gelezen werken moet vóór 1 april 2017 zijn ingediend bij DUO (zie bijlage 2). De kandidaat dient de lijst met gelezen werken, de betreffende artikelen, songtekst en/of gedicht in tweevoud mee te brengen naar het examen (zie Hoofdstuk 3). 2 Centraal examen Wat, waar, wanneer Het centraal schriftelijk examen wordt digitaal afgenomen in april. Het bestaat uit één zitting van 120 minuten. De examenstof staat schematisch weergegeven in hoofdstuk 4 en bijlage 1. Bij de aanmelding geeft de kandidaat een voorkeurplaats voor de schriftelijke examens op. Het examenrooster schriftelijk staat op de site: DUO/particulieren/staatsexamenkandidaat. De examenoproep voor de schriftelijke examens verstuurt DUO uiterlijk twee weken voor aanvang van het examen. Daarin staan datum, tijd en locatie vermeld. Tijdens het centraal examen worden de volgende vaardigheden getoetst: a: Leesvaardigheid Het uitvoeren van een leesopdracht. Het betreft de exameneenheden NE/K/3 en NE/K/6 (zie bijlage 1). b: Schrijfvaardigheid Het uitvoeren van een schrijfopdracht op basis van documentatie. Het betreft de exameneenheden NE/K/7 (zie bijlage 1). c. Kijk- en luistervaardigheid NE/K/4 (zie bijlage 1) Hulpmiddelen Er mag gebruik gemaakt worden van een woordenboek Nederlands en van het basispakket hulpmiddelen (zie bijlage 5). Bij het maken van de schrijfopdracht mag gebruik gemaakt worden van een briefsjabloon (zie bijlage 7). Oefenen Examenbundels of oude examens zijn geschikt om ervaring op te doen. Oude centrale examens zijn te vinden op onder andere examenblad.nl (stel linksboven een bepaald jaar in en vind onder kb en Nederlands de examendocumenten van dat jaar). Tips voor dit examen staan in bijlage 6. 3 College-examen pagina 6 van 22
Wat, waar, wanneer Het college-examen bestaat uit een mondeling examen van 25 minuten en vindt plaats in de zomerperiode juni/juli/augustus. De examenstof staat in hoofdstuk 4, laatste kolom van de tabel. Bij de aanmelding geeft de kandidaat een voorkeurplaats voor de mondelinge examens op. De examenoproep verstuurt DUO uiterlijk twee weken voor aanvang van het examen. Daarin staan datum, tijd en locatie vermeld. Direct vóór het college-examen krijgt de kandidaat 20 minuten de tijd om zich voor te bereiden aan de hand van door de examinator aangeleverde teksten (casus). De kandidaat krijgt één tekst voorgelegd. Het betreft een onderwerp uit een actuele zaak of praktische zaak uit het dagelijks leven of een beroep. Aan de hand van de voorbereide tekst wordt met de kandidaat een gesprek gevoerd. Bij het college-examen wordt aandacht besteed aan: 1. Basisvaardigheden, leervaardigheden, lezen en oriëntatie op leren en werken (exameneenheden NE/K/1, NE/K/2, NE/K/3, NE/K/4); 2. Spreekvaardigheid NE/K/5; 3. Kennis van gelezen werken: Verslag uitbrengen van en reageren op bestudeerde en bekeken fictiewerken (exameneenheid NE/K/6, NE/K/8). Over de bestudeerde werken kunnen vragen gesteld worden over genre, thema, plaats, ruimte, tijd, perspectief, onderwerp, opbouw, verhaallijn, personen, inhoud en eigen mening. Gebruik als voorblad bijlage 3. Voor Lijst van aanbevolen boeken, zie bijlage 4. De kandidaat dient een exemplaar van zijn literatuurlijst mee te nemen naar het examen. Hulpmiddelen Tijdens de voorbereiding van het college-examen mag gebruik gemaakt worden van een woordenboek Nederlands en het basispakket toegestane hulpmiddelen (zie bijlage 5). Oefenen Een voorbeeld van een casus staat op de site. Ga hiervoor naar: duo.nl, kies staatsexamenkandidaat en vervolgens Oefenen. Tips voor dit examen staan in bijlage 6. Beoordeling Voor het college-examen worden de volgende deelcijfers gegeven: één deelcijfer voor de beheersing van de basisvaardigheden, exameneenheden NE/K/1, NE/K/2, NE/K/3, NE/K/4: deelcijfer a één deelcijfer voor het gesprek over de bestudeerde en bekeken werken, NE/K/6, NE/K/8: deelcijfer b één deelcijfer voor de spreekvaardigheid, exameneenheid (NE/K/5): deelcijfer c Het cijfer voor het college-examen wordt als volgt berekend: Cijfer voor het college-examen = (2a + 4b + 4c) : 10, afgerond op 1 decimaal. pagina 7 van 22
Overzicht mondeling college-examen onderdeel voorbereiding op examenonderdelen mondeling examen examenlocatie duur 20 minuten 25 minuten inhoud voorbereiding van een casus of hulpmiddelen basisvaardigheden (o.a. kijk-, leesen luistervaardigheid bespreking lijst gelezen werken spreekvaardigheid voertaal - Nederlands Nederlands Nederlands benodigdheden casus (wordt casus uitgedeeld) bijdrage aan gehele cijfer college-examen schrijfmateriaal voor eventuele aantekeningen woordenboek Nederlands (zonder aantekeningen, kandidaat krijgt 'schoon' exemplaar) 4 Examenstof (schematisch weergegeven) lijst met gelezen boeken (eigen exemplaar meenemen, twee exemplaren op tijd opsturen) 2/10 5/10 3/10 KB Nederlandse taal centraal examen collegeexamen NE/K/1 Oriëntatie op leren en werken X NE/K/2 Basisvaardigheden X NE/K/3 Leervaardigheden voor het vak Nederlands X X NE/K/4 Kijk- en luistervaardigheid X X NE/K/5 Spreek- en gespreksvaardigheid X NE/K/6 Leesvaardigheid X X NE/K/7 Schrijfvaardigheid X NE/K/8 Fictie X In bijlage 1 van deze vakinformatie staat een beschrijving van de examenstof. Bijlage 1 Beschrijving examenstof De beschrijving van de programmaonderdelen: pagina 8 van 22
- NE/K/3: Leervaardigheden in het vak Nederlands, - NE/K/6: Leesvaardigheid, - NE/K/7: Schrijfvaardigheid is te vinden op: www.examenblad.nl, kies jaarring 2017, vmbo kb, talen: Nederlands, Syllabus 2017 Nederlands, vmbo, 2b. Specificatie van de globale eindtermen voor het CE en bijlage B. Referentieniveau 2F Luisteren, Lezen zakelijke teksten, Schrijven en taalverzorging. Hieronder staat de beschrijving van de programmaonderdelen: - NE/K/1: Oriëntatie op leren en werken - NE/K/2: Basisvaardigheden - NE/K/4: Luister- en kijkvaardigheid, - NE/K/5: Spreek- en gespreksvaardigheid, - NE/K/8: Fictie, Beschrijving examendelen NE/K/1, NE/K/2, NE/K/4, NE/K/5, NE/K/8 NE/K/1 Oriëntatie op leren en werken De kandidaat kan zich oriënteren op de eigen loopbaan en het belang van Nederlands in de maatschappij. NE/K/2 Basisvaardigheden De kandidaat kan basisvaardigheden toepassen die betrekking hebben op communiceren, samenwerken, en informatie verwerven, verwerken en presenteren. NE/K/4 Kijk- en luistervaardigheid Onderwerpen van de teksten De teksten hebben betrekking op alledaagse onderwerpen, die veelal aansluiten bij de leefwereld en de intellectuele en emotionele ontwikkeling van de kandidaten. Bij de tekstkeuze is rekening gehouden met de variatie in culturele achtergrond van de kandidaten. Tekstkenmerken De teksten zijn bescheiden van omvang en eenvoudig qua opbouw. De structuur is helder, waarbij verbanden en denkstappen duidelijk worden aangegeven. De teksten kunnen redelijk informatiedicht zijn. Tekstsoorten Kandidaten luisteren en kijken naar teksten zoals - uitleg en instructies, - voordrachten of toespraken, - (nieuws)berichten, documentaires, reclameboodschappen en discussieprogramma s, films en televisieseries. Opdrachten De opdrachten bieden de kandidaten steun door een grote mate van voorstructurering pagina 9 van 22
De kandidaat kan 1 luister- en kijkstrategieën hanteren: - globaal luisteren / kijken, - zoekend luisteren / kijken, - intensief luisteren / kijken; 2 compenserende strategieën kiezen en hanteren wanneer de eigen taalkennis tekortschiet: - informatie afleiden uit de context, - vragen naar betekenis; 3 het doel van de makers van een programma aangeven: - informatie geven, - overtuigen, - een mening geven, - tot handelen aanzetten, - amuseren, - gevoelens oproepen/uitdrukken; 4 de belangrijkste elementen van een programma weergeven: - hoofdonderwerp, - hoofdgedachte, - relatie tussen tekst en beeld. Bij de relatie tussen tekst en beeld gaat het om het herkennen, analyseren en interpreteren van elementen van een programma, waaronder gesproken tekst, geschreven tekst, overige geluidselementen (zoals intonatie, achtergrondgeluid, muziek), overige beeldelementen (zoals mimiek, gebaren, rekwisieten); 5 uit een programma de betekenis afleiden van een voor de strekking van het programma belangrijke uitspraak; 6 een oordeel geven over een programma en dit toelichten op grond van aanwijsbare tekst-, beeld- en geluidsgegevens; 7 een instructie uitvoeren. NE/K/5 Spreek- en gespreksvaardigheid De kandidaat kan: 1 strategieën hanteren ten behoeve van de spreek- of gesprekssituatie - zich voorbereiden, - informatie verwerven, - informatie verwerken, - informatie verstrekken, - reflecteren op de eigen deelname; 2 compenserende strategieën kiezen en hanteren wanneer de eigen taalkennis tekortschiet, - omschrijvingen gebruiken, - parafraseringen gebruiken, - non-verbale middelen benutten; 3 het spreek-/luisterdoel in de situatie tot uitdrukking brengen - informatie geven, - informatie vragen, - overtuigen, - een mening geven, - tot handelen aanzetten; 4 het spreek-/luisterdoel en taalgebruik richten op verschillende soorten publiek - taalgebruik, pagina 10 van 22
. woordkeus,. intonatie,. tempo,. articulatie,. houding,. publiek,. directe omgeving,. instanties,. gesprekspartners met een hogere status; 5 het spreekdoel van anderen herkennen en de reacties van anderen inschatten; 6 het verschijnsel van in Nederland voorkomende taalvarianten onderkennen en er in spreek- en gesprekssituaties op inspelen - taalvarianten,. dialecten,. groepstalen,. talen van allochtone en andere minderheden,. Nederlands als standaardtaal. Het betreft bij deze eindtermen spreek- en gesprekssituaties als - monoloog met vragen en/of discussie erna voor een bekend publiek. een persoonlijke belevenis navertellen,. een situatie beschrijven,. een uitleg geven,. een mening geven,. een boek of film bespreken,. verslag uitbrengen; - dialoog. informatie vragen aan instanties, ook telefonisch,. een vraaggesprek houden met een bekende of onbekende; - polyloog. deelnemen aan een groeps-, kring- of klassengesprek. In de opdrachten is een zekere mate van sturing aanwezig met betrekking tot doel, publiek, vorm en inhoud van de te produceren gesproken teksten. De taaluitingen van de kandidaten voldoen overwegend aan eisen van publiekgerichtheid en formele correctheid. NE/K/8 Fictie De kandidaat kan: 1 verschillende soorten fictiewerken herkennen, 2 het denken en handelen van de personages in het fictiewerk beschrijven, 3 de in het fictiewerk beschreven situatie onder woorden brengen, 4 de relatie tussen het fictiewerk en de werkelijkheid toelichten, 5 een persoonlijke reactie geven op een fictiewerk en deze toelichten met voorbeelden uit het werk, 6 kenmerken van fictie in een fictiewerk herkennen met betrekking tot tijd, ruimte, opbouw en thema, 7 relevante achtergrondinformatie verzamelen en selecteren, 8 compenserende strategieën gebruiken wanneer de eigen taalkennis tekortschiet pagina 11 van 22
- informatie afleiden uit de context, - vragen naar betekenis, - woordenboek gebruiken, 9 een fictiedossier samenstellen, waarin hij/zij verslag uitbrengt van en reageert op gelezen/bekeken fictiewerken. Het betreft bij deze eindtermen fictiewerken als - gedicht, - kort verhaal, - (jeugd)roman, - stripverhaal, - televisieserie, - film, - dagboek, - toneelstuk, - cabaret. De werken sluiten aan bij de intellectuele en emotionele achtergrond van de kandidaten. Bij de keuze ervan wordt ingespeeld op de variatie in culturele achtergrond tussen de kandidaten. pagina 12 van 22
Bijlage 2 Voorwaarden lijst gelezen werken Samenstelling Op de lijst staat per gelezen werk: de schrijver, de titel, het jaar van eerste publicatie, het aantal bladzijden, Gebruik bijlage 3 als voorblad. Voor aanbevolen werken op de literatuurlijst, zie bijlage 4. Inleveren De lijst met gelezen werken moet in tweevoud vóór 1 april van het jaar waarin het examen wordt afgenomen, worden opgestuurd naar: DUO staatsexamens VO, Postbus 30158, 9700 LK Groningen. N.B. De lijst dient op papier te worden aangeleverd. Een in digitale vorm ingezonden lijst wordt niet geaccepteerd. Van de opgestuurde lijst krijgt de kandidaat binnen drie weken een ontvangstbevestiging. Als de kandidaat na 3 weken nog geen ontvangstbevestiging heeft ontvangen, moet hij contact opnemen met Examendiensten. De lijst met gelezen werken wordt niet door Examendiensten beoordeeld, dit wordt tijdens het mondeling examen door de examinatoren gedaan. Als de kandidaat voor een taal in het geheel geen lijst instuurt, krijgt hij schriftelijk bericht dat hij voor dat vak niet wordt opgeroepen voor het mondeling examen. De regeling voor het insturen van de lijst met gelezen werken geldt alleen voor de staatsexamenkandidaten. De lijst met gelezen werken van vso-kandidaten moet op 1 april gereed zijn, maar hoeft niet te worden opgestuurd. Als de kandidaat na het insturen van de lijst nog wijzigingen of aanvullingen aanbrengt, dient hij de gewijzigde lijst in drievoud in te leveren. Er mag maar één werk gewijzigd worden. Deze gewijzigde lijst dient op de dag van het examen om 9.30 uur aan het secretariaat te worden afgegeven. Zonder een gewijzigde lijst wordt de kandidaat geëxamineerd en beoordeeld aan de hand van de lijst die hij vóór 1 april heeft ingestuurd. pagina 13 van 22
Bijlage 3 Voorblad lijst gelezen werken Lijst gelezen werken Nederlandse taal staatsexamen vmbo kb (inzenden vóór 1 april 2017) Gegevens kandidaat: ED-nummer:.. (meisjes)naam en voorletters:.. Woonplaats:. pagina 14 van 22
Bijlage 4 Advieslijst De kandidaat dient ten minste 6 boeken van oorspronkelijk Nederlandse literatuur te lezen. Van de 6 gekozen boeken mogen maximaal 4 boeken jeugdliteratuur zijn (zie bijlage 4 lijst A); de lijst dient minimaal 2 boeken adolescenten- /volwassenenliteratuur te bevatten (zie bijlage 4 lijst B). Een van de gekozen werken mag vervangen worden door een verfilming van of een toneelstuk gemaakt op basis van een Nederlands literair (jeugd)boek. De inhoud van deze lijsten is gebaseerd op de eisen zoals gesteld in referentiekader 2F. Let wel: de boeken op deze lijst worden aanbevolen en zijn dus niet verplicht. Boeken mogen niet worden vervangen door niet-fictionele artikelen. De werken moeten worden gespreid over verschillende auteurs: 2 werken per auteur mag maar is slechts 1 maal toegestaan. Lijst A: jeugdliteratuur L. van Asseldonk Zoeken naar de waarheid E. Beerten Allemaal willen we de hemel E. v.d. Bogaart De gele scooter Krassen K. Boudou Pizzamaffia N. Boumaâza Cyberlief D. Bracke Henna op je huid Als olifanten vechten C. Cazemier Te snel Familiegeheim F. Deen Glazen hart T. Dragt De brief voor de koning B. van Ede De mensenkenner V. Farkas Dik in mijn hoofd P. Feller Chatgevaar E. de Groen Waar is Hamid Tuig E. Hartman Oorlog zonder vrienden T. Hoogstraten Blind date Hot spot Loverboy S. de Jong Bitterzoet A. Kranendonk Alles is weg A. Mijnders Kleur bekennen M. Mostert Echte mannen eten geen kaas M. Mous Boy 7 Nee! S. Oosterveen Hoofdbrekens V. Post Bad boys for life D. van Ranst Dun R. Schoenmans Fataal C. Slee Lover of loser, your choise J. Terlouw Koning van Katoren Oorlogswinter E. v.d. Vendel De dagen van de bluegrassliefde pagina 15 van 22
D. Visser Patchouli S. Vogel Het levenswerk van een talentloos meisje H. Vreeswijk Chatroom (en andere titels) A. de Vries Blauwe plekken M. Wallis de Vries Vals Waanzin Lijst B: adolescenten en volwassenen literatuur K. Abdolah De reis van de lege flessen C. Accord De koningin van Paramaribo R. Anker Hajar en Daan R. Appel Loverboy Zinloos geweld Hittegolf * D. van Assenede Floris en Fleur * N. el Bezaz De weg naar het noorden A. van Dis Nathan Sid M. Bloem Geen gewoon Indisch meisje K. Boudou Het schnitzelparadijs B. Buch De kleine blonde dood R. Dorrestein Zonder genade * L. Dijkzeul De geur van regen * A. Frank Het achterhuis C. Friedman Tralievader Twee koffers vol R. Giphart Phileine zegt sorry K. Glastra van Loon De passievrucht H. Haasse Oeroeg M. 't Hart De kroongetuige M. Hoefnagel Doe normaal (en andere titels) * H. Koch Zomerhuis met zwembad Red ons, Maria Montanelli Kluun Komt een vrouw bij de dokter Komt een vrouw bij de dokter * H. Koch Een zomerhuis met zwembad * Het diner * T. Krabbé Het gouden ei Een tafel vol vlinders Y. Kroonenberg De familieblues * T. de Loo Het rookoffer De tweeling V. v.d. Meer Eilandgasten M. Minco Het bittere kruid S. Noort Terug naar de kust J. Oberski Kinderjaren C. Rippen De lifter * De beste * T. Ross De schuilkelder * L. van Rijn Last minute * C. Slee Fatale liefde * S. v.d. Stap Meisje met negen pruiken pagina 16 van 22
C. den Tex Verdwijning * M. Uphof Gemis E. Verhoef Alles te verliezen S. v.d. Vlugt Op klaarlichte dag (en andere titels) Op klaarlichte dag * De Waal/Baantjer Een schot in de roos * J. Wolkers Zomerhitte Turks fruit A. v.d. Zijl Sonny boy De titels met ster zijn uitgegeven door Uitgeverij Eenvoudig Communiceren. Het leesniveau van deze boeken is aangepast aan de wat minder vaardige lezers. Het is kandidaten uiteraard ook toegestaan voor de oorspronkelijke versie te kiezen. (info@eenvoudigcommuniceren.nl) Ook de Jonge Lijsters (leeftijd 13 t/m 16 jaar) worden aanbevolen. Informatie daarover bij: lijsters@noordhoff.nl. Geschikte sites voor het samenstellen van een leeslijst zijn www.lezenvoordelijst.nl; www.leesplein.nl pagina 17 van 22
Bijlage 5 Hulpmiddelen Toegestaan De hulpmiddelen van het basispakket zijn toegestaan bij alle examens. Zij zijn niet alle nodig: Basispakket Het standaard basispakket bevat: - schrijfmateriaal - tekenpotlood - blauw en rood kleurpotlood - liniaal met millimeterverdeling - passer - geodriehoek - naast of in plaats van de geodriehoek: een windroos - roosterpapier in cm2 - vlakgum - rekenmachine Ook is het toegestaan om hulpmiddelen mee te brengen die geen relatie hebben met de exameneisen maar wel functioneel kunnen zijn, zoals: markeerstift, puntenslijper, leesliniaal (loep). Woordenboek Een eendelig verklarend woordenboek Nederlands is toegestaan bij alle schriftelijke examens. In plaats van het eendelig woordenboek Nederlands mag ook gebruik gemaakt worden van een woordenboek Nederlands naar een vreemde taal (bijvoorbeeld naar de thuistaal van de kandidaat). Een digitaal woordenboek is niet toegestaan. Uitgebreide informatie over de hulpmiddelen voor de centrale examens en hulpmiddelen voor kandidaten met een beperking staat in de Regeling toegestane hulpmiddelen. Kies: examenblad.nl/ vmbo/ onderwerpen/ hulpmiddelen/ 2017 pagina 18 van 22
Bijlage 6 Tips 1. Algemene tips Lees de vakinformatie Nederlands goed door. Hierin kunt u vinden welke stof tot het centraal examen behoort en welke tot het college-examen. Op basis hiervan weet u wat u moet voorbereiden. Maak bij het bestuderen van de examenstof zo mogelijk gebruik van een lesmethode of examenkatern. Zorg dat u de toegestane hulpmiddelen meebrengt. 1.1 Centraal examen (CE) Maak bij het voorbereiden van het schriftelijke examen CE gebruik van een examenbundel of oude examens om ervaring op te doen en laat het gemaakte werk door een ander nakijken. Oude centrale examens zijn te vinden op onder andere www.examenblad.nl (stel linksboven een bepaald jaar in en vind onder het gewenste niveau en gewenste vak de examendocumenten van dat jaar). oefen in het lezen van de opgaven; het gebeurt soms dat vragen onjuist worden beantwoord omdat de vraag niet goed gelezen is; geef bij de antwoorden een toelichting als daarom wordt gevraagd; bij de meeste vragen worden alleen punten toegekend als er een juiste toelichting is gegeven; controleer bij schriftelijke examens of u alle opgaven gemaakt hebt, voordat u uw werk inlevert. 1.2 Mondeling college-examen Kijk, ter voorbereiding op de mondelinge college-examens, de informatiefilm mondeling staatsexamen op de website www.duo.nl, onder Hoe het staatsexamen VO werkt bij de staatsexamens vwo-havo-vmbo. Een voorbeeld van een casus staat op de site. Ga hiervoor naar: duo.nl, kies staatsexamenkandidaat en vervolgens Oefenen. pagina 19 van 22
Bijlage 7 Voorbeeld van een sjabloon van een brief Nederlands voornaam of initiaal voornaam achternaam straat huisnummer postcode plaats afzender plaats, datum voornaam of initiaal voornaam achternaam straat huisnummer postcode plaats geadresseerde aanhef slotformule ondertekening naam pagina 20 van 22
pagina 21 van 22
pagina 23 van 22