BIOLOGIE VMBO KB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V

Transcriptie

1 BIOLOGIE VMBO KB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V

2 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van de staatsexamens voortgezet onderwijs en draagt zorg voor de kwaliteit en het niveau van de examens. De Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) is belast met de praktische uitvoering en organisatie van de staatsexamens. Met vragen over deze vakinformatie kunt u contact opnemen met de afdeling Examendiensten van DUO: (050) of staatsexamens@duo.nl. 2 van 18

3 Inhoud 1 Kernpunten 5 2 Centraal examen 5 3 College-examen 5 4 Schema examenstof 7 Bijlage 1 Beschrijving examenstof 8 Bijlage 2 Hulpmiddelen 11 Bijlage 3 Tips 12 3 van 14

4

5 top 1 Kernpunten Het examen bestaat uit een centraal examen en een college-examen. De kandidaat moet zelf woordenboeken meenemen. Tips voor dit examen staan in een bijlage. De berekening van het eindcijfer staat in een overzicht. 2 Centraal examen Het centraal examen bestaat uit een schriftelijk examen. Het wordt digitaal afgenomen. Het heeft betrekking op de exameneenheden: BI/K/3, 4, 6, 9, 11 en 12 (zie: Schema examenstof en Beschrijving examenstof). Overzicht centraal examen wat hulpmiddelen tijdsduur cijfer Zie: Schema examenstof en Beschrijving examenstof woordenboek 90 minuten A 3 College-examen mondeling college-examen Het college-examen bestaat uit een mondeling examen van 25 minuten. Het heeft betrekking op alle exameneenheden BI/K/1 t/m BI/K/13 (zie: Schema examenstof en Beschrijving examenstof). Bij het mondeling examen worden ten minste drie onderwerpen, ter keuze van de examinator, uit de examenstof geëxamineerd waarvoor aparte deelcijfers worden gegeven. Het cijfer voor het college-examen is het gemiddelde van de aparte deelcijfers, afgerond op 1 decimaal. Overzicht berekening eindcijfer 5 van 14

6 wat centraal examen college-examen gemiddelde van deelcijfers afgerond op één decimaal wegingsfactor cijfer (afgerond op één decimaal) 1 A 1 B eindcijfer (afgerond op een geheel getal) cijfer A + B gedeeld door 2, afgerond op een geheel getal terug naar top 6 van 14

7 4 Schema examenstof Biologie KB centraal examen college-examen BI/K/1 Loopbaanoriëntatie en begeleiding (LOB) X BI/K/2 Basisvaardigheden X BI/K/3 Leervaardigheden in het vak biologie X X BI/K/4 Cellen staan aan de basis X X BI/K/5 Schimmels en bacteriën: nuttig en soms X schadelijk BI/K/6 Planten en dieren en hun samenhang: de eigen X X omgeving verkend Mensen beïnvloeden hun omgeving X BI/K/7 BI/K/8 Houding, beweging en conditie X BI/K/9 Het lichaam in stand houden: voeding en genotmiddelen, energie, transport en uitscheiding X X BI/K/10 Bescherming X BI/K/11 Reageren op prikkels X X BI/K/12 Van generatie op generatie X X BI/K/13 Erfelijkheid en evolutie X In bijlage 1 van deze vakinformatie staat een beschrijving van de examenstof. Bij het bestuderen van de examenstof is het raadzaam gebruik te maken van een lesmethode of examenkatern. terug naar top 7 van 14

8 Bijlage 1 Beschrijving examenstof De beschrijving van de programmaonderdelen: - BI/K/3 : Leervaardigheden in het vak biologie, - BI/K/4 : Cellen staan aan de basis, - BI/K/6 : Planten en dieren en hun samenhang: de eigen omgeving verkend, - BI/K/9 : Het lichaam in stand houden: voeding en genotmiddelen, energie, transport en uitscheiding, - BI/K/11: Reageren op prikkels - BI/K/12: Van generatie op generatie is te vinden op: kies jaarring 2018 vmbo KB biologie syllabus 2018 biologie, vmbo Specificatie van de globale eindtermen voor het CE. In deze bijlage staat de beschrijving van de programmaonderdelen: - BI/K/5 : Schimmels en bacteriën: nuttig en soms schadelijk, - BI/K/7 : Mensen beïnvloeden hun omgeving, - BI/K/8 : Houding, beweging en conditie, - BI/K/10: Bescherming, - BI/K/13: Erfelijkheid en evolutie. Beschrijving examenonderdelen BI/K/5, BI/K/7, BI/K/8, BI/K/10, BI/K/13 BI/K/5 Schimmels en bacteriën: nuttig en soms schadelijk U kunt 1. beschrijven dat schimmels en bacteriën reducent en/of ziekteverwekker kunnen zijn, hoe ze verspreid kunnen worden, hoe ze voorkomen en bestreden kunnen worden en welke rol schimmels en bacteriën kunnen spelen bij biotechnologie; 2. toelichten hoe voedselbederf onder invloed van schimmels en bacteriën kan worden tegengegaan door de mens; 3. voorbeelden van klassieke en moderne vormen van biotechnologie beschrijven, waarmee voedingsstoffen en medicijnen worden verkregen en bewerkt. BI/K/7 Mensen beïnvloeden hun omgeving U kunt 1. toelichten dat de mens voor voedsel, water, zuurstof, grondstoffen, energie en recreatie van ecosystemen afhankelijk is; 2. de relatie toelichten tussen een grotere voedselproductie en bodembewerking, voeding, gewasbescherming en veredeling waaronder genetische modificatie; 3. de belangrijkste oorzaken en effecten noemen van de aantasting van natuur en milieu door overbevolking, door bepaalde soorten afval, door het gebruik van bestrijdingsmiddelen, door verkeer en door energiegebruik; 4. uitleggen waarom de mens belang heeft bij een duurzame relatie tussen mens en milieu. Daarbij dienen de voor- en nadelen van duurzaam handelen benoemd te kunnen worden; 5. het belang beschrijven van een nationale en mondiale aanpak van bescherming van het milieu. 8 van 14

9 BI/K/8 Houding, beweging en conditie U kunt 1. delen die van belang zijn voor stevigheid en beweging noemen, in afbeeldingen aanwijzen en in situaties waarin dit relevant is functie(s) en werking beschrijven, inclusief een aantal microscopische en macroscopische details; 2. beschrijven wat er gebeurt bij bepaalde vormen van overbelasting van het bewegingsapparaat tijdens het werk en bij sport en hoe deze overbelasting zoveel mogelijk vermeden kan worden. BI/K/10 Bescherming U kunt 1. de rol beschrijven van de hoornlaag bij de bescherming tegen infecties, uitdroging en beschadigingen en de rol van pigment bij de bescherming tegen ultraviolette straling; 2. het belang beschrijven van inenting en toediening antibiotica; 3. voorbeelden van bloedziekten en infectieziekten die via bloed verspreid worden, noemen, de gevolgen van de ziekten voor het lichaam beschrijven en uitleggen hoe besmetting te voorkomen is met name bij aids, leukemie, hepatitis en tuberculose; 4. de meest voorkomende seksueel overdraagbare aandoeningen en hun verschijningsvormen noemen en toelichten hoe de overdracht van deze aandoeningen is te voorkomen, met name voor aids, syfilis, chlamydia, gonorroe en candida. BI/K/13: Erfelijkheid en evolutie U kunt 1. enkele situaties noemen, waarin het relevant is enige kennis te hebben van de erfelijkheidsleer en situaties noemen, waarin het relevant is om genetisch advies in te winnen en in dit verband vormen van prenataal onderzoek beschrijven; 2. toelichten dat individuen informatie over erfelijke eigenschappen overdragen aan hun nakomelingen en welke rol chromosomen en geslachtscellen hierbij spelen: - chromosomen bestaan o.a. uit DNA, - chromosomen bevatten genen, een gen is een stukje chromosoom dat de informatie voor één erfelijke eigenschap bevat, - erfelijke informatie voor kenmerken is in enkelvoud aanwezig in geslachtscellen met een enkelvoudige set chromosomen, - overige lichaamscellen met paren chromosomen, - overdracht van erfelijke informatie via geslachtscellen, - vorming paren chromosomen bij bevruchting, - X- en Y-chromosoom als geslachtschromosomen; vrouw XX, man XY, - dominant gen, recessief gen, genotype, fenotype, homozygoot, heterozygoot, - intermediaire erfelijkheid; 3. het proces en de betekenis van de gewone celdeling (mitose) en de reductiedeling (meiose) beschrijven: - gevolgen van mitose en meiose voor het aantal chromosomen en de erfelijke informatie; 4. conclusies trekken uit gegevens bij mono hybride kruisingen over het genotype en fenotype van ouders en/of hun directe nakomelingen: - berekenen van kans op een bepaalde eigenschap (bij een kruising met één eigenschap en met twee generaties); - stamboom; 5. toelichten dat onder andere bepaalde stoffen en straling invloed kunnen hebben op de frequentie waarmee mutaties plaatsvinden; 9 van 14

10 6. toelichten dat in de loop van de tijd nieuwe rassen en soorten zijn ontstaan, mede onder invloed van mutatie en selectie: - natuurlijke en kunstmatige selectie. Een uitgebreide beschrijving van de examenstof staat op: - examenblad.nl, biologie KB, syllabus 2018 exacte vakken terug naar top 10 van 14

11 Bijlage 2 Hulpmiddelen Toegestaan De hulpmiddelen van het basispakket zijn toegestaan bij alle examens. Zij zijn niet alle nodig: Basispakket Het standaard basispakket bevat: - schrijfmateriaal - tekenpotlood - blauw en rood kleurpotlood - liniaal met millimeterverdeling - passer - geodriehoek - naast of in plaats van de geodriehoek: een windroos - roosterpapier in cm2 - vlakgum - rekenmachine Ook is het toegestaan om hulpmiddelen mee te brengen die geen relatie hebben met de exameneisen maar wel functioneel kunnen zijn, zoals: markeerstift, puntenslijper, leesliniaal (loep). Woordenboek Nederlands-Nederlands (eendelig) óf Nederlands-thuistaal van de kandidaat (eendelig) Een digitaal woordenboek is niet toegestaan. Uitgebreide informatie over hulpmiddelen voor de centrale examens en hulpmiddelen voor kandidaten met een beperking staat in de Regeling toegestane hulpmiddelen. Kies: examenblad.nl, 2018, vmbo, onderwerpen, hulpmiddelen terug naar top 11 van 14

12 Bijlage 3 Tips Centraal examen Antwoord bij open vragen heel precies op de gestelde vragen. U moet de vraag eerst goed lezen en niet te kort of te vaag antwoorden. Oefen in het lezen van de opgaven; het gebeurt soms dat vragen onjuist worden beantwoord omdat de vraag niet goed gelezen is. Geef bij de antwoorden een toelichting als daarom wordt gevraagd; bij de meeste vragen worden alleen punten toegekend als er een juiste toelichting is gegeven. Controleer bij schriftelijke examens of u alle opgaven gemaakt hebt, voordat u uw werk inlevert. Oefenen: Examenbundels of oude examens zijn geschikt om ervaring op te doen. Oude centrale examens zijn te vinden op onder andere examenblad.nl (stel linksboven een bepaald jaar in en vind onder KB en biologie de examendocumenten van dat jaar). Mondeling college-examen Vergeet niet uw eigen woordenboek mee te brengen. Kijk, ter voorbereiding op de mondelinge college-examens, de informatiefilm mondeling staatsexamen op de website onder Hoe het staatsexamen VO werkt bij de staatsexamens vwo-havo-vmbo. terug naar top 12 van 14

13 13 van 14

14 14 van 14