MANAGEMENT EN ORGANISATIE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1

Transcriptie

1 MANAGEMENT EN ORGANISATIE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEAMEN 2017 V16.8.1

2 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van de staatsexamens voortgezet onderwijs en draagt zorg voor de kwaliteit en het niveau van de examens. De Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) is belast met de praktische uitvoering en organisatie van de staatsexamens. Met vragen over deze vakinformatie kunt u contact opnemen met de afdeling Examendiensten van DUO: (050) of staatsexamens@duo.nl. pagina 2 van 14

3 Inhoud 1 Kernpunten 5 2 Centraal examen 5 3 College-examen 5 4 Examenstof (schematisch weergegeven) 8 Bijlage 1 Beschrijving examenstof 9 Bijlage 2 Hulpmiddelen 13 pagina 3 van 14

4 pagina 4 van 14

5 1 Kernpunten Het examen management en organisatie bestaat uit een schriftelijk centraal examen en een mondeling college-examen. Het eindcijfer wordt als volgt berekend: (het cijfer voor het centraal examen + het cijfer voor het college-examen) : 2 afgerond op een geheel getal. 2 Centraal examen Wat, waar, wanneer Het centraal examen bestaat uit één zitting van 180 minuten. Bij de aanmelding geeft de kandidaat een voorkeurplaats voor de schriftelijke examens op. Het examenrooster schriftelijk staat op de site: DUO/particulieren/staatsexamenkandidaat. De examenoproep voor de schriftelijke examens verstuurt DUO uiterlijk twee weken voor aanvang van het examen. Daarin staan datum, tijd en locatie vermeld. De examenstof staat in hoofdstuk 4, de voorlaatste kolom van de tabel, en bijlage 1. Voorbeelden van opdrachten die gegeven zouden kunnen worden: - grafieken tekenen (assen benoemen, coördinaten interpreteren), - procentuele veranderingen van grootheden doorrekenen, - berekeningen van kosten, opbrengsten en winst, - beoordelen van organisaties met behulp van kengetallen, - opstellen van financiële overzichten zoals een balans, een winst- en verliesrekening en een (gedeeltelijke) liquiditeitsbegroting. Hulpmiddelen Naast het standaardpakket hulpmiddelen is een woordenboek toegestaan (zie bijlage 2). Het gebruik van een grafische rekenmachine is niet toegestaan. Oefenen Examenbundels of oude examens zijn geschikt om ervaring op te doen. Oude centrale examens zijn te vinden op onder andere havo/ maatschappijvakken/ management en organisatie; kies vervolgens een jaar linksboven in het scherm. Nota bene: Oudere examens bevatten mogelijk onderdelen die nu niet meer bij de stof van het centraal eindexamen horen. Ook is het mogelijk dat zij onderdelen missen die er wel in horen. Oefen daarom vooral met recente examens. Bekijk voor de huidige onderwerpen goed het overzicht in hoofdstuk 4. 3 College-examen Wat, waar, wanneer Het college-examen bestaat uit een mondeling examen van 40 minuten. De examenstof staat schematisch weergegeven in hoofdstuk 4, laatste kolom van de tabel, en bijlage 1. Het examen vindt plaats in de periode juni/juli/augustus. Bij de aanmelding geeft de kandidaat een voorkeurplaats voor de mondelinge examens op. De examenoproep verstuurt DUO uiterlijk twee weken voor aanvang van het examen. Daarin staan datum, tijd en locatie vermeld. pagina 5 van 14

6 Gedurende twintig minuten, voorafgaand aan het mondeling examen, krijgt de kandidaat gelegenheid om een casus te bestuderen. De casus bestaat uit een of meer artikelen met probleemstellingen die gerelateerd zijn aan veel voorkomende vraagstukken binnen commerciële en niet-commerciële organisaties. De kandidaat mag aantekeningen op de casus maken en deze gebruiken bij het examen. Bij het mondeling examen wordt aandacht besteed aan: 1. beantwoorden van vragen over de casus. Hierbij wordt nagegaan of de kandidaat de informatie heeft begrepen en verwerkt en een standpunt kan innemen of een conclusie kan trekken. 2. beantwoorden van vragen die betrekking kunnen hebben op de hele examenstof, zoals aangegeven in hoofdstuk 4, de laatste kolom. Nota bene: De examenstof voor dit mondeling examen is uitgebreider dan de stof voor het centraal examen. Overzicht: voorbereiding bestuderen van casus en beantwoorden van eventuele vragen beantwoorden van vragen naar aanleiding van de casus mondeling examen beantwoorden van vragen over alle examenstof 20 minuten ca. 10 minuten ca. 30 minuten deelcijfer a deelcijfer b Hulpmiddelen De kandidaat dient tijdens dit examen eveneens over schrijf- en tekenmateriaal en een rekenmachine te beschikken (zie bijlage 2). Ook hier is het gebruik van een grafische rekenmachine niet toegestaan. Wanneer er bij de oplossing van een vraagstuk formules nodig zijn, dan worden deze door de examinator aan de kandidaat verstrekt, in het geval deze formules ook op het centraal examen op het formuleblad vermeld zouden staan. Oefenen Een voorbeeld van een casus staat op de site. Ga hiervoor naar: duo.nl, kies staatsexamenkandidaat en vervolgens Oefenen. Tips bekijk de informatiefilm over het mondeling college-examen. Deze film staat op de site onder het kopje: Hoe het staatsexamen vo werkt zorg voor voldoende kennis van de elementaire basisbegrippen, zoals dekkingsbijdrage, TCK en TVK. Deze begrippen moeten in een concrete situatie kunnen worden toegepast oefen met het uit elkaar houden van verschillende financiële overzichten van commerciële organisaties, zoals: balans, liquiditeitsbegroting, resultatenrekening en de financiële overzichten van niet-commerciële organisaties, zoals: balans, staat van baten en lasten, jaarrekening pagina 6 van 14

7 oefen het tekenen van grafieken en benoemen van de assen, bijvoorbeeld het tekenen van een break-even-punt via TO en TK of via TCK en een dekkingsbijdrage-lijn Beoordeling college-examen Voor het mondeling examen worden de volgende deelcijfers gegeven: één deelcijfer voor het beantwoorden van vragen over de casus: deelcijfer a dit cijfer telt één keer mee één deelcijfer voor het beantwoorden van vragen alle examenstof: deelcijfer b dit cijfer telt drie keer mee Het cijfer voor het college-examen wordt als volgt berekend: (a + 3b) : 4, afgerond op één decimaal nauwkeurig. pagina 7 van 14

8 4 Examenstof (schematisch weergegeven) Management en organisatie / havo Domein A: Vaardigheden Domein B: Interne organisatie en personeelsbeleid Domein C: Financiering van activiteiten Domein D: Marketingbeleid Domein E: Financieel beleid Domein F: Informatievoorziening met behulp van ICT Subdomein A1: Economische aspecten van vraagstukken binnen organisaties Subdomein A2: Economische instrumenten centraal examen collegeexamen Subdomein A3: Economische perspectieven en belangen Subdomein A4: Informatievaardigheden Subdomein A5: Strategische vaardigheden Subdomein A6: Oriëntatie op studie en beroep * Subdomein B1: Interne organisatie Subdomein B2: Personeelsbeleid Subdomein C1: Rechtsvormen Subdomein C2: Aantrekken van geld Subdomein D1: Marketing van nietcommerciële organisaties Subdomein D2: Marketing van commerciële organisaties Subdomein E1: Financieel beleid in niet-commerciële organisaties Subdomein E2: Financieel beleid in commerciële organisaties Subdomein F1: Informatiestromen in organisaties Subdomein F2: Toepassing van computerprogramma s in het kader van informatievoorziening van organisaties Domein G: Externe financiële verslaggeving * Subdomein A6: Oriëntatie op studie en beroep wordt alleen geëxamineerd in combinatie met het profielwerkstuk. In bijlage 1 van deze vakinformatie staat een beschrijving van de examenstof. Bij het bestuderen van de examenstof is het raadzaam om gebruik te maken van een lesmethode of examenkatern. pagina 8 van 14

9 Bijlage 1 Beschrijving examenstof Domein A: Vaardigheden Subdomein A1: Economische aspecten van vraagstukken binnen organisaties 1. De kandidaat kan bij veel voorkomende vraagstukken binnen commerciële en niet- commerciële organisaties de economische dimensie vanuit het perspectief van het management verklaren. Subdomein A2: Economische instrumenten 2. De kandidaat kan: - economische werkwijzen toepassen; - economische begrippen hanteren; - economische grootheden hanteren; - economische relaties verklaren. Subdomein A3: Economische perspectieven en belangen 3. De kandidaat kan economische perspectieven en daaruit voortvloeiende belangen onderkennen van de diverse betrokkenen bij de organisatie. Subdomein A4: Informatievaardigheden 4. De kandidaat kan: - verschillende typen (onderzoeks)vragen herkennen en zelfstandig (onderzoeks)vragen formuleren; - in relatie tot een gegeven of zelf geformuleerde (onderzoeks)vraag informatie verwerven; - informatie vanuit een gegeven of zelf geformuleerde (onderzoeks)vraag selecteren en ordenen; - verbale, grafische, tabellarische en wiskundige/rekenkundige gegevens vertalen, mede met gebruikmaking van ICT; - de resultaten van een leeractiviteit overdragen aan anderen. Subdomein A5: Strategische vaardigheden 5. De kandidaat kan: - verschillende typen organisaties identificeren; - modellen hanteren die op deze typen organisaties betrekking hebben; - met behulp van deze modellen vraagstukken binnen deze organisaties stapsgewijs oplossen. Subdomein A6: Oriëntatie op studie en beroep Domein B: Interne organisatie en personeelsbeleid De kandidaat kan beschrijven welke organisatiestructuren voor een organisatie in aanmerking komen om overzichtelijke en betrouwbare informatie te verkrijgen voor het beheer van de organisatie. Daarnaast kan hij verklaren hoe een spanningsveld kan ontstaan tussen de pagina 9 van 14

10 belangen van een organisatie en de belangen van de maatschappij bij de werving van personeel en het inzetten van arbeidskrachten. Subdomein B1: Interne organisatie 6. De kandidaat kan beschrijven en verklaren op welke manier(en) de functies binnen commerciële en niet-commerciële organisaties dienen samen te hangen om tot goede beslissingen te komen. De kandidaat kan: - een organogram tekenen voor commerciële en niet-commerciële organisaties (bijvoorbeeld voor de eigen school) en verklaren welke verschillen bestaan tussen commerciële en nietcommerciële organisaties. - de verschillende beslissingsniveaus in een organisatie beschrijven en daarbij aangeven welke verschillen bestaan met betrekking tot de informatie die geleverd moet worden op strategisch, tactisch en operationeel niveau om tot goede beleidsbeslissingen te komen. - verklaren hoe het gebruik van ICT bij het verstrekken van informatie op de verschillende managementniveaus tot een efficiëntere en betere (effectievere) informatieverzorging kan leiden. - verklaren waarom naast een goede interne organisatie een goede administratieve organisatie onontbeerlijk is om controle uit te oefenen op de uitvoering van het beleid en om fraude en mismanagement tijdig te ontdekken. Subdomein B2: Personeelsbeleid 7. De kandidaat kan: - analyseren en verklaren waarom een organisatie bij het selecteren van personeel grote waarde hecht aan de economische voor- en nadelen die de organisatie heeft van nieuwe personeelsleden; - verklaren waarom de overheid via wetgeving of andere maatregelen tracht de positie van bepaalde sociale groeperingen op de arbeidsmarkt te beïnvloeden. Domein C: Financiering van activiteiten Subdomein C1: Rechtsvormen 8. De kandidaat kan de verschillende rechtsvormen beschrijven die commerciële en niet-commerciële organisaties kunnen kiezen, en verklaren waarom de organisatie voor een bepaalde rechtsvorm kiezen. Subdomein C2: Aantrekken van geld 9. De kandidaat kan: - de werking van de vermogensmarkt beschrijven vanuit het perspectief van particulieren, commerciële organisaties en niet-commerciële organisaties; - verklaren welke mogelijkheden, beperkingen en redenen er zijn voor particulieren, commerciële organisaties en niet-commerciële organisaties voor het aantrekken van vermogen; - de keuze voor het aantrekken van het vermogen cijfermatig ondersteunen. pagina 10 van 14

11 Domein D: Marketingbeleid De kandidaat kan beschrijven hoe het marketingbeleid van een organisatie vorm kan krijgen en verklaren hoe hieruit een spanningsveld kan ontstaan tussen de belangen van een organisatie en de belangen van de afnemers en van derden. Subdomein D1: Marketing van niet-commerciële organisaties 10. De kandidaat kan: - het belang van marketing verklaren voor niet-commerciële organisaties en verklaren welke principes voor de marketing in niet-commerciële organisaties van belang zijn. - de mogelijke marketingdoelstellingen herkennen en de relatie beschrijven tussen de marketingdoelstellingen en de doelstelling van de organisatie. Hij kan de specifieke aandachtspunten in de marketing van de niet-commerciële organisaties beschrijven. - verklaren hoe een niet-commerciële organisatie bij het realiseren van haar marketingdoelstellingen in conflict kan komen met de belangen van de consument. Subdomein D2: Marketing van commerciële organisaties 11. De kandidaat kan: - de mogelijke marketingdoelstellingen die een commerciële organisatie in het marketingbeleid kan nastreven, herkennen. Hij kan ook de relatie tussen de marketingdoelstellingen en de ondernemingsdoelstellingen verklaren. - de marketinginstrumenten herkennen die de commerciële organisatie ter beschikking staan om haar marketingdoelstellingen te realiseren. Hij kan overeenkomsten en verschillen met de marketinginstrumenten voor niet-commerciële organisaties beschrijven. - beschrijven hoe een commerciële organisatie informatie kan verzamelen ten behoeve van de vaststelling van het marketingbeleid en voor de evaluatie van de ingezette instrumenten. Hij kan de kostenconsequenties van het inzetten van marketinginstrumenten op basis van verstrekte gegevens berekenen. - verklaren hoe een commerciële organisatie bij het realiseren van haar marketingdoelstellingen in conflict kan komen met de belangen van de consument. Domein E: Financieel beleid Subdomein E1: Financieel beleid in niet-commerciële organisaties 12. De kandidaat kan op basis van algemene modellen een overzicht van inkomsten en uitgaven herleiden tot een staat van baten en lasten (en vice versa). Subdomein E2: Financieel beleid in commerciële organisaties 13. De kandidaat kan: - op basis van algemene modellen de verkoopprijs berekenen; - de uitgaven en ontvangsten herleiden tot kosten en opbrengsten, een liquiditeitsbegroting en de voorcalculatorische en de nacalculatorische resultatenrekening opstellen en de samenhang verklaren; - berekeningen uitvoeren die gericht zijn op de herleiding of vaststelling van data van een algemeen model voor de interne verslaggeving. pagina 11 van 14

12 Domein F: Informatievoorziening met behulp van ICT Subdomein F1: Informatiestromen in organisaties 14. De kandidaat kan verklaren welke informatie van belang is voor een organisatie om haar bedrijfsvoering zo goed mogelijk uit te voeren en hoe met behulp van ICT de kwaliteit van de informatievoorziening verbeterd kan worden. Subdomein F2: Toepassing van computerprogramma s in het kader van informatievoorziening van organisaties 15. De kandidaat kan eenvoudige toepassingen van bestaande computerprogramma s aanwenden ten behoeve van de informatievoorziening van organisaties. Domein G: Externe financiële verslaggeving 16. De kandidaat kan: - de begroting en de jaarrekening van commerciële en niet-commerciële organisaties verklaren, zoals deze worden voorgelegd aan medezeggenschapsraden, ondernemingsraden en leden- of aandeelhoudersvergaderingen; - een balans en de resultatenrekening voor het externe verslag opstellen en uit potentiële data de relevante grootheden kiezen. Een uitgebreide beschrijving van de examenstof staat op (havo/ management en organisatie/ syllabus 2017 management en organisatie, havo) pagina 12 van 14

13 Bijlage 2 Hulpmiddelen Toegestaan De hulpmiddelen hieronder zijn toegestaan bij alle examens. Zij zijn niet alle nodig: Basispakket Het standaard basispakket bij alle centrale examens en college-examens bevat: - schrijfmateriaal - tekenpotlood - blauw en rood kleurpotlood - liniaal met millimeterverdeling - passer - geodriehoek - vlakgum - elektronisch rekenapparaat (géén grafische rekenmachine) Ook is het toegestaan om hulpmiddelen mee te brengen die geen relatie hebben met de exameneisen maar wel functioneel kunnen zijn, zoals: markeerstift, puntenslijper, leesliniaal (loep). Woordenboek Een eendelig verklarend woordenboek Nederlands is toegestaan bij alle schriftelijke examens. In plaats van het eendelig woordenboek Nederlands mag ook gebruik gemaakt worden van een woordenboek van Nederlands naar een vreemde taal (de thuistaal van de kandidaat). Een digitaal woordenboek is niet toegestaan. Uitgebreide informatie over de hulpmiddelen voor de centrale examens en hulpmiddelen voor kandidaten met een beperking staat in de Regeling toegestane hulpmiddelen. Kies: examenblad.nl/ vwo of havo/ onderwerpen/ hulpmiddelen/ 2017 pagina 13 van 14

14 pagina 14 van 14