Droogterapport 14 juni 2017 Vlaanderen is milieu
Documentbeschrijving Titel Droogterapport - 14 juni 2017 Samenstellers Afdeling Operationeel Waterbeheer, VMM Dienst Hoogwaterbeheer, Dienst Grondwater en Lokaal Waterbeheer Inhoud De VMM publiceert in droge periodes op regelmatige tijdstippen bijkomende rapporten waarin de toestand van het watersysteem wordt beschreven aan de hand van meteorologische en hydrologische indicatoren. Er wordt ingeschat hoe extreem de situatie is ten opzichte van historische waarnemingen en een vergelijking gemaakt met historische droogtes zoals in 1976 en 2011. Waar mogelijk wordt ook een inschatting gemaakt van de verwachte evolutie voor de komende tien dagen. Wijze van refereren Vlaamse Milieumaatschappij (2017), Droogterapport - 14 juni 2017. Verantwoordelijke uitgever Vlaamse Milieumaatschappij Vragen in verband met dit rapport Vlaamse Milieumaatschappij Dokter de Moorstraat 246 9300 Aalst Tel: 053 72 62 10 info@vmm.be
Inhoud 1 Voorafgaande neerslag................................ 4 1.1 eerslagtotalen................................. 4 1.2 Historische extremiteit............................. 5 2 Voorspelde neerslag................................. 8 3 eerslagtekort.................................... 9 4 Bodemverzadiging.................................. 11 5 Afvoeren in de onbevaarbare waterlopen...................... 12 6 Grondwaterstandindicator freatisch grondwater................... 15 7 Besluit........................................ 16 Lijst van figuren 1 Geïnterpoleerde neerslagtotalen voor de voorbije maand (boven) en 3 maanden (onder)..... 4 2 Geïnterpoleerde neerslagtotalen voor de voorbije 10 dagen.................. 5 3 Waarden voor de SPI-1 (boven) en SPI (onder) indicator, en het dat de indicator zich reeds in de verschillende droogteklassen bevindt.................... 6 4 Ruimtelijke spreiding van de SPI-1 (boven) en SPI (onder) indicator............ 7 5 Voorspelde ruimtelijke spreiding van de SPI-1 (boven) en SPI (onder) indicator....... 8 6 Cumulatief neerslagtekort en voorspelling voor tien dagen voor de VMM meteostations..... 9 7 Ruimtelijke spreiding van het waargenomen (boven) en voorspeld (onder) neerslagtekort sinds 1 april.......................................... 10 8 Ruimtelijke spreiding voor de percentielen van waargenomen en voorspeld neerslagtekort sinds 1 april.......................................... 10 9 Oppervlakkige bodemverzadiging (0-10cm) en bodemverzadiging voor het profiel (0-70cm)... 11 10 Daggemiddelde en en vergelijking met historische en voor enkele stations...... 13 11 Basisen als percentiel (overschrijding) van de normale waarde op maandbasis....... 14 12 Verandering van de huidige basisafvoer ten opzichte van deze van een maand geleden..... 14 13 Ruimtelijke spreiding van de SSI-1 (boven) en SSI (onder) indicator............. 14 14 Voorspelde ruimtelijke spreiding van de SSI-1 (boven) en SSI (onder) indicator........ 15
Voorwoord Deze nota geeft een inschatting van de huidige en verwachte toestand van het watersysteem aan de hand van meteorologische en hydrologische indicatoren met focus op de huidige droge situatie. De voorafgaande neerslag, de voor de komende 7-10 dagen voorspelde neerslag, het huidige neerslagtekort, de bodemverzadiging en de afvoeren in de onbevaarbare waterlopen onder bevoegdheid van de VMM worden besproken. Er wordt ingeschat hoe extreem de huidige situatie is ten opzichte van historische waarnemingen en een vergelijking gemaakt met historische droge periodes zoals in 1976 en 2011. Waar mogelijk wordt ook een inschatting gemaakt van de verwachte evolutie voor de komende tien dagen. De in dit rapport besproken indicatoren en voorspellingen worden dagelijks bijgesteld, de meest recente resultaten zijn raadpleegbaar via waterinfo.be. 1 Voorafgaande neerslag 1.1 eerslagtotalen De neerslagtotalen voor Vlaanderen zijn al sinds juli 2016 vrij laag, de enige maand waarin voor grote delen van Vlaanderen nog groter dan gemiddelde neerslagtotalen werden gemeten was november 2016. Sindsdien was december 2016 uitzonderlijk droog. Januari, februari en maart 2017 waren op zichzelf niet ab droog, maar wel allemaal wat droger dan gemiddeld. April was zeer ab droog. Mei was op zich maar ook weer droger dan gemiddeld, vooral in de regio Oost-Vlaanderen (figuur 1). Samen beschouwd waren de maanden maart tot en met mei overal in Vlaanderen droger tot veel droger dan gemiddeld (figuur 1). Er viel gemiddeld over de meetposten van VMM slechts 99,7mm neerslag ( 187,8mm te Ukkel). eerslag mei 2017 24.2 mm 30 41.3 mm.9 mm 29.1 mm 48.3 mm 51.1 mm 52.3 mm 39.1 mm 31.9 mm 47.1 mm 25 22.5 mm 25 20 30 29.2 mm 29.3 mm 19.1 mm 25 25.1 mm 36.2 mm 30 25.6 mm 34.5 mm.3 mm 32.5 mm 24 mm 28.1 mm.2 mm 33.9 mm.3 mm 32.2 mm.6 mm 29.2 mm 43.9 mm 42.9 mm etebekken 26.2 mm 30 30 48.3 mm 43.9 mm 52.6 mm.7 mm 28.5 mm 39.4 mm 39.4 mm 36.1 mm 1 95-1 75-95 55-75 -55 205 00 neerslag (mm) 80 80 eerslag maart - mei 2017 111.1 mm 69.1 mm 105 105 110 110 101.3 mm 75 mm 114.7 mm 105 80 30 33 mm 23 mm 89.7 mm 96.3 mm 110.1 mm.9 mm 120 mm 91.7 mm 105 25 120 110 110 106.1 mm 106.7 mm 126.7 mm.2 mm 83.7 mm 96.1 mm 117.2 mm 74.6 mm 93.2 mm 106.4 82.7 mm mm102.9 mm 107.2 mm 93.2 mm 96.1 mm 87.4 mm 80.9 mm.7 mm 130 etebekken 95.3 mm 110 120 1.9 mm 120 120 125.9 mm 105 120 94.5 mm.7 mm 110 126.1 mm 120 130 93.6 mm 105.7 mm 120 134.3 mm 310 210 205 175 1-175 105-1 0-105 neerslag (mm) 83.6 mm 75.2 mm 79.9 mm 80 Figuur 1: Geïnterpoleerde neerslagtotalen voor de voorbije maand (boven) en 3 maanden (onder). Droogterapport - 14 juni 2017 4
20 Ook juni begint droog. De enige noemenswaardige neerslag tot nog toe viel in de nacht van 8 op 9 juni tijdens een onweer dat geconcentreerd was boven het centrum van Vlaanderen. In het oosten en vooral het westen van Vlaanderen viel minder neerslag. De voorbije tien dagen (figuur 2) werd tussen 2,5mm (te Poperinge) en 27.62mm (te Moerbeke) gemeten. eerslag 04/06/2017-13/06/2017 19.6 mm 8.6 mm 18.8 mm 13.8 mm 6.6 mm 26.7 mm 19 mm 20.2 mm etebekken 17.9 mm 4.1 mm 9.8 mm 25.2 mm 4.3 mm 16.7 mm 21.9 mm 7 mm 15.8 mm 13.3 mm 23.8 mm 20.2 mm 19.1 mm 7.3 mm 13.1 mm 19.4 mm 17.1 mm 18.5 mm 17.8 mm 5.8 mm 15.9 mm 2.5 mm 16.7 mm 5.9 mm 19.1 mm 20.8 mm 17.3 mm 5 5 10 15 15 20 25 20 15 20 20 15 15 15 13.6 mm 14.1 mm 2 205 1 10-15 neerslag 5-10 (mm) 0-5 25 27.6 mm 14.7 mm 16.7 mm Figuur 2: Geïnterpoleerde neerslagtotalen voor de voorbije 10 dagen. 1.2 Historische extremiteit De huidige neerslagsituatie ten opzichte van de historische waarden wordt weergegeven aan de hand van de Standardized Precipitation Index (SPI). De SPI-waarde geeft aan hoeveel standaarddeviaties het huidig gemeten neerslagtotaal verwijderd is van het historisch langjarig gemiddelde te Ukkel in dezelfde periode van het jaar. Dit geeft een indicatie van de abnormaliteit van het huidige neerslagtotaal. Een SPI-waarde kleiner dan -1 (1 standaarddeviatie kleiner dan het historisch gemiddelde) wordt als beschouwd, een SPI-waarde kleiner dan als en een SPI-waarde kleiner dan als. De SPI-indices met accumulatieperiodes van 1 maand (SPI-1) en 3 maanden (SPI) geven respectievelijk weer hoe droog de voorbije maand en 3 maanden waren. Een korte droge periode zal dus al een effect hebben op de SPI-1 indicator, terwijl enkel een langer aanhoudende droge periode aanleiding zal geven tot een afwijking van de SPI indicator. Het European Drought Observatory definieert het waakniveau voor een droogte als minstens een matig droge SPI of een extreem droge SPI-1. Momenteel is overal in Vlaanderen behalve te Beverst aan deze voorwaarden voldaan (figuur 3). Het dat reeds een waaktoestand droogte geldig is varieert sterk tussen de verschillende meetposten. De indicatoren schommelden de voorbije maand vaak rond de kritieke grenzen en in De Panne en te iel-bij-sint-truiden wordt respectievelijk sinds 22 februari en 8 september al een waaktoestand waargenomen. Algemeen gesproken is de waaktoestand al zeker een maand geldig voor het Ijzer-, Bovenschelde-, Dender-, Dijle- en (tabel 1). Sinds begin juni kan gezegd worden dat de waaktoestand algemeen voor Vlaanderen geldig is. Droogterapport - 14 juni 2017 5
- : 70 - : 18 - : 11 - : 18 - : 6 - : 11 - : 6 - : 119 - : 62 - : - : 16 - : 15 - : 10 - : 62 - : 21 - : 15 - : 2 - : 2 - : 16 - : 10 - : 9 - : 3 - : 3 - : 3 - : 2 - : 15 - : 10 - : 7 - : 11 - : 6 - : 15 - : 12 - : 7 - : 23 - : 16 - : 11 - : 20 - : 16 - : 14 - : 10 - : 3 - : 2 - : 3 - : 2 - : 15 - : 9 - : 3 - : 15 - : 9 - : 3 - : 67 - : 18 - : 39 - : 16 - : 11 - : 19 - : 3 - : 19 - : 67 - : 36 - : 13 - : 67 - : 18 - : 21 - : 15 - : 10 - : 11 - : 3 - : 21 - : 15 - : 10 - : 44 - : 21 - : 16 - : 44 - : 16 - : 14 - : 16 - : 15 - : 10 - : 29 - : 27 - : 0 - : - : 16 - : 11 - : 62 - : 16 - : 11 - : 2 - : 3 - : 3 - : 22 - : 5 - : 4 - : 15 - : 9 - : 16 - : 9 - : 23 - : 16 - : 10 - : 2 - : 67 - : 38 - : 3 - : 22 - : 2 - : 16 - : 14 - : 62 - : 24 - : 15 - : 61 - : 16 - : 9 - : 2 - : 13 - : 3 - : 1 - : 27 - : 3 - : 1 - : 3 - : 2 - : 12 - : 18 - : 3 - : 3 aantal - extreem dagen droog: 2 - : 12 - : 2 - : 11 - : 7 - : 16 - : 7 - : 13 - : 7 - : 20 - : 21 - : 10 - : 7 aantal - extreem dagen droog: 3 - : 21 - : 14 - : 9 - : 3 - : 2 - : 27 - : 12 - : 22 - : 9 - : 21 - : 14 - : 3 - : 22 - : 16 - : 11 - : 3 - : 3 - : 3 - : 12 - : 2 - : 29 - : 13 - : 11 - : 9 - : 21 - : 15 - : 3 - : 21 - : 14 - : 9 - : 286 - : 39 - : 14 - : 12 - : 11 - : 9 - : 7 - : 12 - : 29 - : 21 - : 13 - : 9 - : 0 - : 12 - : 3 - : 12 - : 3 - : 11 - : 7 - : 16 - : 9 SPI-1 waarneming van: 13/06/2017.98 SPI.99.3.16.98.69-1.96-1.87.48.49.29 waarneming van: 13/06/2017.66-1.66.15.19-1.85.31.06.2.27.12.95.38.24.96-1.8.39.67..78.95.47-0.83.83-1.06.21-1.81-1.06-1.68.37.12-1.32-1.66-1.67.33-1.87.55-1.01-1.97-1.78.27.02.25.19.59.06-1.89.24-1.74-1.72 etebekken.32-1.42-1.79 etebekken.11.48-1. -1.6.13-1.39-1.49-1.74-1.71-1.79.06-1.78.1.22.42-0.82.41-1.7.59.58.34.62 Figuur 3: Waarden voor de SPI-1 (boven) en SPI (onder) indicator, en het dat de indicator zich reeds in de verschillende droogteklassen bevindt. bekken waaktoestand sinds Ijzer 29/04/2017 46 Brugse polders 30/05/2017 15 Gentse kanalen 27/05/2017 18 Benedenschelde 20/05/2017 25 Leie 19/05/2017 26 Bovenschelde 1/05/2017 44 Dender 11/05/2017 34 Dijle 15/05/2017 30 Demer 22/04/2017 53 ete 30/05/2017 15 Maas 29/05/2017 16 Tabel 1: Gemiddeld waarvoor een waaktoestand droogte geldt voor de meetposten in de verschillende bekkens. Droogterapport - 14 juni 2017 6
.5.5.25 Een beter beeld van de ruimtelijke spreiding van de SPI op 13 juni wordt wordt verkregen door interpolatie van de waarden (figuur 4, respectievelijk SPI-1 en SPI maand). Voor de kortere termijn (voorbije maand: SPI-1) worden extreem droge waarden waargenomen in het westen van Vlaanderen met zeer droge waarden tot lokaal matig droge waarden in de rest van Vlaanderen. De ietwat minder droge situatie in vergelijking met de situatie op 8 juni (zie Toestand van het watersysteem - juni 2017 ) is te wijten aan de neerslag tijdens de nacht van 8 op 9 juni. Voor de langere termijn (voorbije 3 maanden: SPI) worden voor grote delen van Vlaanderen extreem droge waarden voor de tijd van het jaar waargenomen, met zeer droge waarden voor Antwerpen en de Kempen. SPI-1 waarneming van: 13/06/2017 SPI.98.75.75.5.29.98.31-1.87.25.19-1.96.3-1.66.5.25.75.75.25-1.85 waarneming van: 13/06/2017.2.78.99.16.5.5.25.25.66.69.12.49.48.15.27.75.96-1.32.25-1 -1.25-1.25-1.25-1.06-1.39.39 etebekken.32-1.06.38-1.78-1. -1.01.13-1.68-1.6-1.89.24-1.97.06.02-1.74.25-1.8-1.66-1.79.1-0.83-1.71.12.5.95.25.75.47.67.83..95.25-1.87-1.81-1.67.5-1.78.33.5.37.27.19.59.55.25.06-1.72.24-1.74 etebekken.11.25-1.79.22.06.41.25-1.7.5.48.59-1.42.42.58.75.34.5.62.5 Figuur 4: Ruimtelijke spreiding van de SPI-1 (boven) en SPI (onder) indicator. Besluit: voorafgaande neerslag De maanden februari (gemiddeld 52,1mm) en maart (gemiddeld 47,1mm) waren al droger dan gemiddeld, terwijl de maand april 2017 zeer ab droog (gemiddeld 18,0mm) was. Tijdens de maand mei viel verspreid over meetlocaties van VMM gemiddeld,9mm neerslag (min.: 19,1mm; max. 52,6mm). Daarmee was ook mei overal in Vlaanderen droger dan gemiddeld. De voorbije tien dagen viel er bovendien slechts een beperkte hoeveelheid neerslag in de nacht van 8 op 9 april, vooral in het centrum van Vlaanderen. Als gevolg van deze droge periode en het droge begin van juni doet zich sinds eind mei overal in Vlaanderen een waaktoestand met betrekking tot droogte voor. In het Ijzer-, Bovenschelde-, Dender-, Dijle- en geldt deze waaktoestand al een maand. Bijna overal in Vlaanderen kan gesproken worden van een extreem droge toestand met betrekking tot neerslag, met uitzondering van de regio Antwerpen en de Kempen, waar de toestand is voor de tijd van het jaar. Droogterapport - 14 juni 2017 7
-4 2 Voorspelde neerslag Volgens de deterministische neerslagvoorspelling wordt de komende 7-10 dagen (t.e.m. 24 juni) tussen 2,7mm en 29,4mm neerslag voorspeld voor verschillende delen van Vlaanderen met een gemiddelde van 14,5mm over heel Vlaanderen (bron: KMI). eerslagvoorspellingen op deze lange termijn hebben echter een grote onzekerheid, en het grootste gedeelte van deze neerslag wordt pas vanaf 21 of 22 juni voorspeld. De onzekerheid van deze voorspellingen kan ingeschat worden aan de hand van ensemble-modellen. Deze ensemble-modellen geven momenteel aan dat de kans op een beduidende hoeveelheid neerslag tot 24 juni eerder klein is (tabel 2). voorspelde neerslag (mm) 144 juni kans minimum gemiddelde maximum 0 0 0,4 0 0,2 0,8 5 0,1 1 2,4 3,9 6,5 11,7 1 13,2 18,5 24,5 Tabel 2: Samenvatting van de overschrijdingskansen in de ensemble-neerslagvoorspelling voor de periode 144 juni. Op basis van de huidige neerslagverwachting (bron: KMI) wordt verwacht dat tegen 23 juni het beeld voor de korte termijn (1 maand neerslag, SPI-1) gedomineerd blijft door de laatste beduidende hoeveelheid neerslag van 8-9 juni, met extreem droge waarden in het westen, en matig droge to zeer droge waarden elders. Voor de langere termijn (3 maanden neerslag, SPI) wordt verwacht dat de situatie zal blijven voor nagenoeg heel Vlaanderen (figuur 5). Bijgevolg zal de huidige droge situatie nog zeker tot 23 juni aanhouden. SPI-1 voorspelling van: 13/06/2017 voorspelling voor: 23/06/2017.25 SPI.29.25.43.3.5.75.25.42.03 voorspelling van: 13/06/2017 voorspelling voor: 23/06/2017-4.25-4 -4..75.5.26.25..75.57.22.76.75.25 4.75.5.75-1.96.03.16.5.79.33.31-1.85.75.57-1.68-1.64-1.95-1.69.25.75.5.75-1.37.87-1.25.7.99.61.52-1.34-0.75-1 -1-0. -0.73.9.75-1 1-1.83-1.91-0.88-1.49.8.99-1.85.18-1.25-1.02.25-1.73.25.5.25.34.85.04.25-1.82-1.7-1.81.1.75.04.17.74.75 1 etebekken.05.5.75.3 etebekken.93-1.25 8.96.5-1.21-1.48 4 1.33.55.97-1.25-1.94-1.19 4-1.89.84.53.77.25.25.16.5-4.12.75.5.05 Figuur 5: Voorspelde ruimtelijke spreiding van de SPI-1 (boven) en SPI (onder) indicator. Droogterapport - 14 juni 2017 8
Besluit: voorspelde neerslag Tot zeker 21 juni wordt weinig of geen neerslag voorspeld. Tussen 21 juni en 24 juni (horizon van de voorspellingen) kan een beperkte hoeveelheid neerslag vallen, maar dat is momenteel nog erg onzeker. Deze neerslag zal naar verwachting niet volstaan om de huidige droge situatie beduidend te milderen. Vooral over de langere termijn beschouwd blijft het overal in Vlaanderen voor de tijd van het jaar. Daarmee zal bijna overal in Vlaanderen al zeker een maand een waaktoestand droogte gelden, en op sommige locaties al langer. 3 eerslagtekort Elk jaar wordt gedurende het hydrologische zomerseizoen van 1 april tot en met 30 september het cumulatieve neerslagtekort berekend voor een aantal meteorologische stations. Deze waarde geeft het verschil weer tussen de neerslag en de potentiële evapotranspiratie en is een indicator voor het risico op watertekort voor de plantengroei. De evolutie van het neerslagtekort sinds 1 april wordt weergegeven in figuur 6. De ruimtelijke verdeling van het cumulatief neerslagtekort en de percentielen voor het cumulatief neerslagtekort wordt weergegeven in figuur 7 en figuur 8. 300 Zarren (ME01_003) neerslagtekort 300 Boekhoute (ME03_017) neerslagtekort 2 200 1 hist. percentielen maximum 5% hoogste waarden 1 hoogste waarden mediaan minimum voorspelling deterministisch 10 percentiel neerslag 25 percentiel neerslag percentiel neerslag 75 percentiel neerslag 0 01 04 2017 01 05 2017 01 06 2017 01 07 2017 01 08 2017 01 09 2017 30 09 2017 percentiel neerslag 300 2 200 1 Melsele (ME04_001) neerslagtekort hist. percentielen maximum 5% hoogste waarden 1 hoogste waarden mediaan minimum voorspelling deterministisch 10 percentiel neerslag 25 percentiel neerslag percentiel neerslag 75 percentiel neerslag 0 01 04 2017 01 05 2017 01 06 2017 01 07 2017 01 08 2017 01 09 2017 30 09 2017 percentiel neerslag 300 2 200 1 Liedekerke (ME07_006) neerslagtekort hist. percentielen maximum 5% hoogste waarden 1 hoogste waarden mediaan minimum voorspelling deterministisch 10 percentiel neerslag 25 percentiel neerslag percentiel neerslag 75 percentiel neerslag 0 01 04 2017 01 05 2017 01 06 2017 01 07 2017 01 08 2017 01 09 2017 30 09 2017 percentiel neerslag 300 2 200 1 Herentals (ME10_011) neerslagtekort hist. percentielen maximum 5% hoogste waarden 1 hoogste waarden mediaan minimum voorspelling deterministisch 10 percentiel neerslag 25 percentiel neerslag percentiel neerslag 75 percentiel neerslag 0 01 04 2017 01 05 2017 01 06 2017 01 07 2017 01 08 2017 01 09 2017 30 09 2017 percentiel neerslag 2 200 1 hist. percentielen maximum 5% hoogste waarden 1 hoogste waarden mediaan minimum voorspelling deterministisch 10 percentiel neerslag 25 percentiel neerslag percentiel neerslag 75 percentiel neerslag 0 01 04 2017 01 05 2017 01 06 2017 01 07 2017 01 08 2017 01 09 2017 30 09 2017 percentiel neerslag 300 2 200 1 Waregem (ME05_019) neerslagtekort hist. percentielen maximum 5% hoogste waarden 1 hoogste waarden mediaan minimum voorspelling deterministisch 10 percentiel neerslag 25 percentiel neerslag percentiel neerslag 75 percentiel neerslag 0 01 04 2017 01 05 2017 01 06 2017 01 07 2017 01 08 2017 01 09 2017 30 09 2017 percentiel neerslag 300 2 200 1 iel bij St. Truiden (ME09_012) neerslagtekort hist. percentielen maximum 5% hoogste waarden 1 hoogste waarden mediaan minimum voorspelling deterministisch 10 percentiel neerslag 25 percentiel neerslag percentiel neerslag 75 percentiel neerslag 0 01 04 2017 01 05 2017 01 06 2017 01 07 2017 01 08 2017 01 09 2017 30 09 2017 percentiel neerslag 300 2 200 1 Overpelt (ME11_002) neerslagtekort hist. percentielen maximum 5% hoogste waarden 1 hoogste waarden mediaan minimum voorspelling deterministisch 10 percentiel neerslag 25 percentiel neerslag percentiel neerslag 75 percentiel neerslag 0 01 04 2017 01 05 2017 01 06 2017 01 07 2017 01 08 2017 01 09 2017 30 09 2017 percentiel neerslag Figuur 6: Cumulatief neerslagtekort en voorspelling voor tien dagen voor de VMM meteostations. Droogterapport - 14 juni 2017 9
115mm 115mm eerslagtekort waarneming van: 13/06/2017 105mm 107 mm mm 80mm 79 mm 95mm mm etebekken 104 mm 109 mm 2 200 100-1 - 0.1-0-0.1 107 mm 105mm 105mm 105mm 104 mm 115mm 120mm 110mm 125 mm mm mm eerslagtekort voorspelling van: 13/06/2017 voorspelling voor: 23/06/2017 115mm 117 mm mm 105mm mm 87 mm 115mm 119 mm 2 200 100-1 - 0.1-0-0.1 105mm etebekken 110 mm 115mm 124 mm 110mm 120mm 112 mm 125mm 129 mm 120mm 110mm 105mm 104 mm Figuur 7: Ruimtelijke spreiding van het waargenomen (boven) en voorspeld (onder) neerslagtekort sinds 1 april. Percentiel neerslagtekort waarneming van: 13/06/2017 : hist. maximum -: zeer hoog 70-: hoog 30-70: gemiddeld 100: laag 0-10: zeer laag percentiel 85 74 70 69 78 88 0: hist. mininimum 80 etebekken 85 88 82 88 84 86 88 94 88 Percentiel neerslagtekort voorspelling van: 13/06/2017 voorspelling voor: 23/06/2017 : hist. maximum -: zeer hoog 70-: hoog 30-70: gemiddeld 100: laag 0-10: zeer laag percentiel 88 74 70 69 76 82 0: hist. mininimum 86 78 78 etebekken 77 82 86 88 80 84 82 86 85 84 85 82 82 Figuur 8: Ruimtelijke spreiding voor de percentielen van waargenomen en voorspeld neerslagtekort sinds 1 april. Droogterapport - 14 juni 2017 10
Besluit: neerslagtekort Momenteel is het neerslagtekort voor heel Vlaanderen hoog tot zeer hoog voor de tijd van het jaar en varieert tussen het 69 e percentiel (Melsele) en het 94 e percentiel (iel-bij- St.-Truiden). Voor slechts 6%1% van de historische waarnemingen voor deze tijd van het jaar was het neerslagtekort dus hoger dan de huidige situatie. Recordwaarden voor het neerslagtekort zoals in 2011 worden momenteel nog niet waargenomen, maar zijn op enkele locaties niet veraf. Op basis van de huidige weersvoorspellingen wordt verwacht dat het neerslagtekort tot zeker 21 juni verder zal stijgen. 4 Bodemverzadiging Een belangrijke factor voor de impact van een droge periode is de hoeveelheid water die in de bodem aanwezig is en opgenomen kan worden door de planten, uitgedrukt aan de hand van de bodemverzadiging. De evolutie van de oppervlakkige bodemverzadiging (0-10cm) en bodemverzadiging voor het hele profiel (0-70cm) sinds begin vorige maand worden weergegeven in figuur 9. Boekhoute (B03_017) bodemverzadiging 0 10cm (%) 0 10cm (2007 2016) 1 5 bodemverzadiging 0 70cm (%) 66 64 62 60 58 56 54 0 70cm (2007 2016) 1 5 Waregem (B05_019) bodemverzadiging 0 10cm (%) 44 42 38 36 34 32 0 10cm (2006 2016) 1 5 bodemverzadiging 0 70cm (%) 62 60 58 56 54 52 48 46 0 70cm (2006 2016) 1 5 Liedekerke (B07_006) bodemverzadiging 0 10cm (%) 60 55 0 10cm (2006 2016) 1 5 bodemverzadiging 0 70cm (%) 68 66 64 62 60 58 56 54 52 0 70cm (2006 2016) 1 5 bodemverzadiging 0 10cm (%) 85 80 75 70 65 60 55 iel bij St. Truiden (B09_012) 0 10cm (2013 2016) 1 5 bodemverzadiging 0 70cm (%) 75 70 65 60 55 0 70cm (2013 2016) 1 5 Figuur 9: Oppervlakkige bodemverzadiging (0-10cm) en bodemverzadiging voor het profiel (0-70cm). Droogterapport - 14 juni 2017 11
Besluit: bodemverzadiging Op alle meetlocaties is zowel de oppervlakkige bodemverzadiging (0-10cm) als de bodemverzadiging van het hele bodemprofiel (0-70 cm) sinds de tweede helft van mei sterk gedaald ten opzichte van een situatie die medio mei globaal genomen al droger dan gemiddeld was. Momenteel worden waarden voor de bodemverzadiging waargenomen die bij de laagste voor de tijd van het jaar zijn sinds de start van de metingen. Waar het regende in de nacht van 8 op 9 juni is de bodemverzadiging sinds dan wel licht gestegen of gestabiliseerd. 5 Afvoeren in de onbevaarbare waterlopen Voor enkele typestroomgebieden worden de momenteel voorkomende en en basisen vergeleken met het van de voorbije jaren (figuur 10). Sinds de tweede helft van mei daalden op alle locaties de (basis)en sterk. a de regen van 8-9 juni stegen op de meeste plaatsen de en even om momenteel al teruggekeerd te zijn naar de en van voor de regenbui. De basisen in vergelijking met de langjarig gemeten basisen voor de maand juni worden weergegeven in figuur 11. Het basis wordt bepaald door de voorbije neerslag, maar ook door de stroomgebiedseigenschappen (grootte van de waterloop, reactietijd van het stroomgebied). Op bijna alle locaties worden momenteel lage tot zeer lage basisen voor de tijd van het jaar gemeten (figuur 11). Op 10 van de 15 locaties worden basisen gemeten die bij de laagste historische waarden voor de tijd van het jaar zijn. Op 4 locaties zijn de basisen bij de 1 laagste voor de tijd van het jaar. Op 11 van de 14 meetlocaties zijn de basisen gedaald tot minder dan van het basis dat vorige maand nog werd gemeten (figuur 12). aar analogie met de SPI (cfr. Voorafgaande neerslag) wordt ook een Standardized Streamflow Index (SSI) bepaald. Deze SSI evalueert de en ter hoogte van de meetpunten in functie van de historische waarnemingen. Opnieuw worden zowel de maandelijkse toestand als de 3-maandelijkse toestand beschouwd. De waarden van de SSI-1 en SSI voor een aantal geselecteerde meetstations verspreid over Vlaanderen worden weergegeven in figuur 13. Voor de korte termijn (SSI-1) worden op 5 van de 9 locaties matig droge waarden waargenomen, met nog eens 2 zeer droge en een enkele extreem droge (Molenbeek, Letterhoutem) waarde. Voor de lange termijn (SSI) worden 3 matig droge, 2 zeer droge en een enkele extreem droge (Molenbeek, Letterhoutem) waarde waargenomen. De verwachtingen voor de SSI-indicator tot 23 juni (figuur 14) tonen een verdere verdroging van de huidige situatie en tonen aan dat de effecten van de droge periode zich nu ook volop doorzetten in de waterlopen. Besluit: afvoeren in de onbevaarbare waterlopen Op bijna alle locaties worden lage tot zeer lage en en basisen gemeten voor de tijd van het jaar. Op 10 van de 15 locaties zijn de basisen bij de laagste historische waarden voor de tijd van het jaar, en op 4 locaties zelfs bij de 1 laagste. Op 10 van de 14 meetlocaties zijn de basisen gedaald tot minder dan van het basis dat vorige maand nog werd gemeten. De verwachtingen tot 23 juni tonen een verdere verdroging van de situatie en tonen aan dat de effecten van de droge periode zich nu ook volop doorzetten in de waterlopen. Droogterapport - 14 juni 2017 12
Kortemark/Handzamevaart (L01_488) Loppem/Kerkebeek (L02_423) 0.9 2.0 basis 0.8 basis 1.5 1.0 (1994 2016) 1 5 0.7 0.6 0.5 0.4 0.3 (1985 2016) 1 5 0.5 0.2 0.1 Sint Laureins/Eeklose watergang (L02_444) 0.080 0.075 0.070 0.065 0.060 0.055 0.0 0.0 0.0 0.0 0.030 0.08 0.07 0.06 0.05 0.04 0.03 0.02 0.01 Letterhoutem/Molenbeek (Kottembeek) (L04_00C) basis (2005 2016) 1 5 basis (2005 2016) 1 5 Wijnegem/Groot Schijn (L04_007) 0.80 0.75 0.70 0.65 0.60 0.55 0. 0. 0.30 0.25 0.20 0.15 0.10 0.05 Liezele/Molenbeek (L04_036) basis (1989 2016) 1 5 basis (2003 2016) 1 5 0.00 1.2 Moorsele/Heulebeek (L05_4) 0.20 Sint Katarina Lombeek/Hunselbeek (L07_286) 1.0 0.8 0.6 0.4 basis (1985 2016) 1 5 0.18 0.16 0.14 0.12 0.10 0.08 basis (1983 2016) 1 5 0.2 0.06 0.04 0.0 0.02 Heverlee/Molenbeek (L08_115) Hasselt/Demer (L09_136) 0.30 0.25 0.20 0.15 0.10 0.05 basis (1986 2016) 1 5 2.8 2.6 2.4 2.2 2.0 1.8 1.6 1.4 1.2 basis (1982 2016) 1 5 0.00 1.0 0.7 Bilzen/Demer (L09_138) Wezemaal/Grote Losting (L09_143) 0.6 0.5 0.4 basis (1972 2016) 1 5 0.14 0.12 0.10 0.08 0.06 basis (1986 2016) 1 5 0.3 0.04 0.2 0.02 Figuur 10: Daggemiddelde en en vergelijking met historische en voor enkele stations. Droogterapport - 14 juni 2017 13
Basis % historische basisen voor de maand juni groter dan het huidige basis waarneming van: 13-06017 78% - - 6-4 - 6-4 1 - - 1 48% 76.8% 86.9% etebekken 51.2% 29.9% 99.8% 99.9% 80.3% 43.6% 77% 97.7% 81.8% 71.6% Figuur 11: Basisen als percentiel (overschrijding) van de normale waarde op maandbasis. Basis % t.o.v. vorige maand waarneming van: 13-06017 67% 15 1-15 105% - 1 95% - 105% - 95% 5-5 62% 82% 58% etebekken 64% 55% 59% 44% 42% 76% 73% 67% Figuur 12: Verandering van de huidige basisafvoer ten opzichte van deze van een maand geleden. SSI-1 waarneming van: 13/06/2017-1.05-1.09 etebekken 0.08-1.24.98-1.04-1.44-1.82 2 SSI waarneming van: 13/06/2017-0.42-1.08 etebekken -0.04-1.02.7-0.52-1.86-1.72-1.44 Figuur 13: Ruimtelijke spreiding van de SSI-1 (boven) en SSI (onder) indicator. Droogterapport - 14 juni 2017 14
SSI-1 voorspelling van: 13/06/2017 voorspelling voor: 23/06/2017-1.03.2 etebekken -0.87-1.81 9-1.28.47-1.67-1.89 SSI voorspelling van: 13/06/2017 voorspelling voor: 23/06/2017-1.7 etebekken -0.24.87-0.9.36-1.95-1.87 Figuur 14: Voorspelde ruimtelijke spreiding van de SSI-1 (boven) en SSI (onder) indicator. 6 Grondwaterstandindicator freatisch grondwater De grondwaterstandindicator geeft een beeld van de huidige stijghoogte van het grondwater ten opzichte van het verleden. Hierdoor wordt een beeld bekomen van hoe hoog of hoe laag de stijghoogte is vergeleken met dezelfde periode in de voorbije jaren en of de grondwaterstanden al dan niet aan het normaliseren zijn. Deze indicator wordt eens per maand bijgesteld. Voor een gedetailleerde bespreking wordt verwezen naar het rapport Toestand van het watersysteem - juni 2017, hier wordt nog eens het besluit van de grondwaterstandindicator hernomen. Besluit: grondwaterstandindicator freatisch grondwater De grondwaterstand in mei was op drie kwart van de plaatsen laag voor de tijd van het jaar en op meer dan de helft van de locaties historisch laag. De voorbije maand is de grondwaterstand bijna overal gedaald, een verderzetting van de algemene daling die sinds maart wordt vastgesteld. Bij droog weer in de maand juni verwachten we op meer dan de helft van de meetplaatsen zeer lage grondwaterstanden. Op dov.vlaanderen.be vind je alle grondwaterstanden, de huidige toestand van het freatisch grondwater en de interactieve kaart grondwater. Droogterapport - 14 juni 2017 15
7 Besluit De hydrologische toestand is momenteel voor heel Vlaanderen zeer tot voor de tijd van het jaar. Zeker sinds eind vorig jaar is zich een droge situatie aan het opbouwen die door een uitzonderlijk droge maand april, gevolgd door een droge mei en begin van juni acuut geworden is. Sinds eind april - begin mei bevinden zich delen van Vlaanderen in een waaktoestand droogte die sinds eind mei algemeen geworden is voor Vlaanderen. Dit heeft sinds eind mei een zeer lage bodemverzadiging tot gevolg en momenteel tonen zich ook al duidelijk de effecten op de afvoeren in de waterlopen. Deze droge situatie zal naar verwachting minstens nog tot 23 juni aanhouden. Het is nog te vroeg om deze droge periode echt kwantitatief te vergelijken met droogtes zoals 1976 en 2011, maar de huidige situatie heeft potentieel het risico om zich te ontwikkelen tot een vergelijkbare droogte. neerslag Volgend op de zeer ab droge maand april (gemiddeld 18,0mm neerslag) werd ook in mei (gemiddeld,9mm neerslag) en begin juni weinig neerslag gemeten over geheel Vlaanderen. Tijdens de maanden maart-april-mei viel gemiddeld slechts 99,7mm neerslag ( 187,8mm te Ukkel). Als gevolg van deze droge periode doet zich sinds eind mei overal in Vlaanderen een waaktoestand met betrekking tot droogte voor. In het Ijzer-, Bovenschelde-, Dender-, Dijle- en geldt deze waaktoestand al een maand. Tot zeker 21 juni wordt nagenoeg geen neerslag voorspeld en zal de droge situatie zich verder ontwikkelen. Momenteel is het neerslagtekort voor heel Vlaanderen hoog tot zeer hoog voor de tijd van het jaar. Voor slechts 6%1% van de historische waarnemingen was het neerslagtekort hoger dan de huidige situatie. Recordwaarden voor het neerslagtekort zoals in 2011 of 2015 worden momenteel nog niet waargenomen, maar zijn op enkele locaties niet veraf. Op basis van de huidige weersvoorspellingen wordt verwacht dat het neerslagtekort tot zeker 21 juni verder zal stijgen. bodemvocht Op alle meetlocaties daalde zowel de oppervlakkige bodemverzadiging (0-10cm) als de bodemverzadiging van het hele bodemprofiel (0-70 cm) sterk vanaf half mei ten opzichte van een al wat lager dan gemiddelde situatie medio mei. Momenteel worden waarden voor de bodemverzadiging waargenomen die bij de laagste voor de tijd van het jaar zijn sinds de start van de metingen. afvoer onbevaarbare waterlopen Momenteel worden op bijna alle locaties lage tot zeer lage en en basisen voor de tijd van het jaar gemeten. Op twee derde van de locaties zijn de basisen gedaald tot minder dan van het basis dat vorige maand nog werd gemeten en worden basisen gemeten die bij de laagste historische waarden voor de tijd van het jaar zijn. De verwachtingen tot 23 juni tonen een verdere verdroging van de situatie en tonen aan dat de effecten van de droge periode zich nu ook volop doorzetten in de waterlopen. grondwater De grondwaterstand in mei was op drie kwart van de plaatsen laag voor de tijd van het jaar en op meer dan de helft van de locaties historisch laag. Sinds maart is de grondwaterstand algemeen dalende. Bij droog weer in de maand juni worden op meer dan de helft van de meetplaatsen zeer lage grondwaterstanden verwacht. Een volgend droogterapport is voorzien voor 21 juni. De in dit rapport weergegeven indicatoren en voorspellingen worden dagelijks bijgesteld en zijn raadpleegbaar via waterinfo.be. Droogterapport - 14 juni 2017 16