TRENDS & MOMENTUM 14 december 2016 door LOEF Technische Analyse Europese aandelen Het beursjaar 2016 is bijna verstreken. December is de kalendermaand bij uitstek om terug te blikken en vooruit te kijken. De technische analyse adviseert in haar basisprincipes om het verleden te bestuderen om de toekomst beter te begrijpen. Dat is iets anders dan de toekomst proberen te voorspellen. Daarom wordt in deze publicatie getracht duidelijk te maken dat technische analyse in haar pure vorm niet voorspelt, maar wel een zeer praktisch hulpmiddel is om aan- en verkoopkeuzes te kunnen verantwoorden. Hiervoor zijn trendvolgende criteria nodig, zodat iedereen achteraf in de grafiek kan zien wanneer een trend van richting veranderde en wat dat betekent voor toekomstige beleggingsbeslissingen. Want laten we eerlijk zijn, de scherpe koersdaling aan het begin van 2016 in de aandelenmarkten bleek door vrijwel niemand verwacht. Maar wie het (blauwe) 4-weeks en rode 24-weeks gemiddelde had gevolgd, had in december 2015 via de dalende hellingshoeken van deze gemiddelden al geweten dat de onderliggende kortetermijn en langetermijn trends dalend waren. Trendvolgers voorspellen niet, maar respecteren de richting van de trend, totdat het tegendeel wordt aangetoond. De onverwachte uitkomst van het Brexit -referendum op 24 juni had volgens de beursexperts negatieve gevolgen moeten hebben. De grafieken tonen echter het tegendeel aan. De beurskoers is nu eenmaal de ultieme scheidsrechter in de eindbeoordeling van de markt. De Europese aandelenmarkten kozen de weg omhoog en het 4-weeks gemiddelde werd boven het 24- weeks gemiddelde getrokken. De trendfase werd medio juli positief (= bullish). De recente uitbraken boven de koerstoppen van de laatste maanden tonen ons nu een gretiger vraag dan aanbod. Trendfasen Europa Indices Europa Instrument Name koers trend DMI ST KT KT SMA W LT LT SMA AEX-Index AEX-Index 473.65 bullish + 445.65 k 462.75 470.45 k 452.15 CAC 40 INDEX CAC 40 INDEX 4803.87 bullish + 4479.69 k 4661.76 4780.52 k 4477.66 XETRA DAX PF XETRA DAX PF 11284.65 bullish + 10402.59 k 10925.22 11231.69 k 10534.85 STXE 50 PR STXE 50 PR 2976.76 bullish + 2780.42 k 2893.52 2958.01 k 2854.07 AEX CAC-40 DJ Eurostoxx 50 Xetra DAX 1
Beursindices Wall Street De hiervoor beschreven technische benadering voor de Europese aandelenmarkten geldt ook voor de beursindices in Wall Street. De Dow Jones Industrial Average, Nasdaq-100 index en S&P 500 index boeken nieuwe recordstanden. Waar in Europa aandelenbeleggers op basis van de stijgende trendfasen zich in 2017 kunnen richten op een stijgingsfase naar de oude koerstoppen uit 2015, wordt het voor aandelenbeleggers in Amerikaanse beursindices lastiger om een concreet houvast te hebben als richtsnoer. De beursbarometers bewegen immers in zgn. unchartered territory. Een leidraad is de stijgende weerstandlijn langs de koerstoppen van afgelopen jaar die evenwijdig aan de stijgende steunlijn in de grafiek is ingetekend. Het stijgende trendkanaal geeft ons nu een indicatie waar in het proces van hogere toppen en hogere bodems de toekomstige draaipunten verwacht mogen worden. Deze indicatie kan leiden tot een self fulfilling prophecy, maar past geheel in het uitgangsprincipe van de technische analyse omtrent het bestaan van trends. De koersgrafieken van de Nasdaq-100 index en S&P 500 index geven aan dat er nog enige rek naar boven is, voordat de bovenkant van de stijgende trendkanalen wordt bereikt. De actuele blauwgekleurde weekcandles in de Dow jones Industrials Average en S&P 500 index zijn thans een visualisatie van een sterk positief momentum. Hiervoor verantwoordelijk is de afgeleide DMI (= Directional Movement Indicator). Deze indicator (niet getoond) meet op een slimme manier de werkelijk geboekte koerswinst gedurende een reeks van 14 opeenvolgende koersdata. In de vorige update werden de kansen op een najaarsrally al zichtbaar. De recente nieuwe hoogtepunten in Wall Street zijn een teken van kracht en beleggers zijn niet bang meer voor grote schokken, zo blijkt uit de daling van de CBOE VIX index. De periode november t/m januari blijken in de koershistorie vaak de beste maanden te zijn. Dat is goed nieuws. Trendfasen USA Indices USA Instrument Name koers trend DMI ST KT KT SMA W LT LT SMA DJ INDU AVERAGE DJ INDU AVERAGE 19911.21 bullish + 18806.06 k 19497.66 19757.74 k 18553.56 S&P 500 INDEX S&P 500 INDEX 2271.72 bullish + 2156.08 k 2234.14 2259.80 k 2169.27 NASDAQ 100 NASDAQ 100 4935.84 bullish + 4677.41 k 4860.28 4897.24 k 4780.32 MKT VOLTLTY NDX MKT VOLTLTY NDX 12.72 bearish 11.30 m 12.73 15.56 m 13.65 Dow Jones Industrials Average CBOE Volatility index Nasdaq-100 S&P 500 2
Trendfasen overige Valuta/Pr.Metals/Olie Instrument Name koers trend DMI ST KT KT SMA W LT LT SMA EUR/USD FOREX EUR= 1.0625 bearish 1.0503 k 1.0610 1.0872 m 1.1001 GOUD PREC.M.XAU= 1162.77 bearish - 1156.05 m 1170.07 1233.07 m 1282.97 ZILVER PREC.M.XAG= 17.04 bearish 16.14 k 16.77 17.51 m 18.46 BRENT OIL BRENT CRUDE JUL6 55.22 bullish + 43.57 k 52.81 55.33 k 48.50 WTI CRUDE OIL LIGHT CRUDE JUN6 52.41 bullish + 42.20 k 50.41 52.42 k 46.68 Technisch commentaar De overzichten van de trendfasen zijn gebaseerd op de beurskoersen en afgeleide 4-weeks en 24- weeks simpele gemiddelden. In de prijsontwikkelingen van de edele metalen zilver en goud zijn de langetermijn trends negatief (= bearish) als gevolg van de neerwaartse kruisingen van het 4-weeks gemiddelde onder het 24-weeks gemiddelde. Deze verkoopsignalen zullen gelet op het verschil tussen beide gemiddelden niet snel worden opgeheven. Wel zien we in de zilverprijs een technische herstelpoging boven het 4-weeks gemiddelde na een test van voormalige weerstand/steunniveaus rond $ 16. Een neerwaartse overdrijving lijkt zich buiten de BollingerBands(24) voor te doen in de goudprijs. De olieprijs heeft genoeg ruimte om omhoog te spuiten. De euro vindt steun rond $ 1,05. Zilverprijs (Prec.M.XAG=) Goudprijs (Prec.M.XAU=) Brent Oil vanaf 2015 weekly WTI Crude in 2016 daily EUR/USD vanaf 2015 weekly 3
Trendfasen individuele aandelen Individuele aandelen NL Instrument Name koers trend DMI ST KT KT SMA W LT LT SMA ABN AMRO GROUP ABN AMRO GROUP 21.33 bullish + 19.45 k 20.78 22.12 k 18.78 AEGON AEGON 5.22 bullish + 4.66 k 4.99 5.32 k 3.92 AHOLD KON AHOLD KON 19.18 bearish 17.89 m 18.97 20.76 m 20.58 AIR FRANCE - KLM AIR FRANCE - KLM 5.13 bearish 4.90 m 5.11 5.54 m 5.17 ALTICE A ALTICE A 18.28 bullish + 15.24 k 16.92 17.80 k 15.35 APERAM APERAM 44.99 bullish + 40.96 k 43.42 45.58 k 39.60 ARCADIS ARCADIS 13.00 neutral 10.65 k 12.04 12.93 m 12.31 ARCELORMITTAL ARCELORMITTAL 7.45 bullish + 6.51 k 7.37 8.26 k 5.92 ASML HOLDING ASML HOLDING 98.20 bullish + 91.86 m 96.84 100.00 k 95.24 BAM GROEP KON BAM GROEP KON 4.19 bullish 4.00 k 4.14 4.26 k 3.96 BE SEMICONDUCTOR BE SEMICONDUCTOR 31.08 bullish 29.44 m 31.40 33.08 k 29.00 DELTA LLOYD DELTA LLOYD 5.42 bullish 5.37 k 5.44 5.65 k 4.37 EURONAV EURONAV 6.84 bearish 6.26 m 6.85 7.38 m 7.41 FACEBOOK INC A FACEBOOK INC A 120.31 bearish 113.55 k 118.94 122.98 k 123.72 FAGRON FAGRON 9.50 bullish 8.20 k 9.16 9.69 k 8.62 FUGRO FUGRO 14.38 neutral 13.95 m 15.22 16.61 m 15.00 GALAPAGOS GALAPAGOS 55.72 bullish 53.84 m 55.68 58.21 k 53.36 GEMALTO GEMALTO 53.47 bearish 46.53 k 50.29 54.00 m 55.45 GENMAB GENMAB 1172.00 bullish 1141.00 m 1201.00 1338.00 m 1150.54 HEINEKEN HEINEKEN 70.87 bearish 67.47 m 70.22 72.36 m 77.30 ING GROEP ING GROEP 13.62 bullish + 12.39 k 13.15 13.80 k 11.39 KBC GROEP KBC GROEP 59.96 bullish + 53.75 k 58.25 61.45 k 52.55 KPN KON KPN KON 2.74 bearish 2.56 k 2.68 2.76 m 2.88 OCI OCI 13.97 bullish 12.61 k 13.90 14.31 k 13.57 PHILIPS KON PHILIPS KON 28.10 bullish + 26.40 k 27.58 28.09 k 25.93 POSTNL POSTNL 4.10 bullish 3.90 m 4.29 4.90 k 4.02 RANDSTAD RANDSTAD 51.82 bullish + 47.15 k 49.66 51.38 k 43.20 ROYAL DUTCH SH A ROYAL DUTCH SH A 25.43 bullish + 22.41 k 24.60 24.99 k 23.18 SBM OFFSHORE SBM OFFSHORE 14.45 bullish + 12.89 k 14.02 14.25 k 12.70 TOMTOM N.V. TOMTOM N.V. 7.92 neutral 7.33 k 7.72 8.13 k 7.77 VOLKSWAGEN VZ VOLKSWAGEN VZ 129.21 bullish 115.74 k 125.19 129.50 k 121.14 VOPAK VOPAK 42.57 bearish - 41.09 m 42.69 44.42 m 44.98 Individuele aandelen VS Instrument Name koers trend DMI ST KT KT SMA W LT LT SMA AMAZON COM AMAZON COM 774.34 neutral 710.10 k 765.93 792.40 k 774.15 APPLE INC APPLE INC 115.19 bullish 104.08 k 112.71 114.70 k 109.25 FACEBOOK INC A FACEBOOK INC A 120.31 bearish 113.55 k 118.94 122.98 k 123.72 NETFLIX INC NETFLIX INC 123.78 bullish + 110.68 k 121.22 126.35 k 106.03 TESLA MOTORS TESLA MOTORS 198.15 bearish 178.19 k 192.11 199.35 m 205.41 Royal Dutch Shell vanaf 2014 + 4/24-weeks gemiddelden + relatieve sterkte t.o.v. AEX-index De opwaartse prijsuitbraak in de olieprijzen doet zich ook voor in het aandeel Royal Dutch Shell met in de komende maanden boven 25 uitzicht op een stijgingsfase naar ca. 29 in het voorjaar 2017. 4
KLEUREN IN DE GRAFIEK Donkergroen Lichtgroen Rood Oranje Blauw Paars Geel Zwart Blauwe lijn Rode lijn TECHNISCHE ANALYSE INTERPRETATIE - stijgende trend (long of positief of bullish) - technische correctie binnen stijgende trend (correctiefase) - dalende trend (short of negatief of bearish) - technisch koersherstel binnen dalende trend (herstelfase) - sterk opwaarts momentum tijdens stijgende trend (rallying conditie) - sterk neerwaarts momentum tijdens dalende trend (crashing conditie) - overdrijvingsfase (= overspannen situatie, hoog risico trendomslag) - overgangsfase tussen stijgende en dalende trend en vice versa - 4-weeks simpel gemiddelde (SMA) - 24-weeks simpel gemiddelde (SMA) LEGENDA TRENDOVERZICHTEN & INTERPRETATIE Koers = laatste koersnotering bij het filteren van het beleggingsuniversum Trend = bullish (= stijgende trend), bearish (= dalende trend), neutral (= neutraal) Bullish = beurskoers > 4 weeks SMA en 4 SMA > 24 weeks SMA (= positief) Bearish = beurskoers < 4 weeks SMA en 4 weeks SMA < 24 weeks SMA (negatief) Neutral = indien condities bearish of bullish niet van toepassing (overgangsfase) ST = indicatieve steun o.b.v. 13-weeks dieptepunt in de afgelopen 13 handelsweken W = indicatieve weerstand o.b.v. 13-weeks dieptepunt in de afgelopen 13 handelsweken KT = richting (hellingshoek) van het 4-weeks SMA LT = richting (hellingshoek) van het 24-weeks SMA KT SMA = 4-weeks SMA LT SMA = 24-weeks SMA DMI = Directional Movement Indicator (blauw = positief > rally / paars = negatief > crash) DISCLAIMER Dit document is uitsluitend voor informatieve doeleinden bedoeld en bevat op geen enkele wijze een financieel, fiscaal, juridisch of ander advies. De informatie, grafieken, cijfers, meningen of commentaren die dit document bevat zijn gegeven uitsluitend op indicatieve titel en bevatten geen aanbod, aanleiding of uitnodiging tot aanschaf of verkoop van beursproducten van Commerzbank. Deze presentatie heeft geen enkele contractuele waarde. Commerzbank en/of LOEF Technische Analyse kan niet verantwoordelijk worden gehouden voor enig verlies of schade direct of indirect voortvloeiend uit de bestudering of het gebruik van dit document. Als u de beursproducten van Commerzbank wenst aan te schaffen of meer informatie daarover wenst, gelieve contact op te nemen met uw gebruikelijke financiële intermediair. 5