Waar is de nominale dekkingsgraad gebleven? December 2015 TPRA: Waar is de nominale dekkingsgraad gebleven? 1
Waar is de nominale dekkingsgraad gebleven? Over dit onderzoek: Deze publicatie is een reactie op de kwartaalrapportage individuele gegevens pensioenfondsen van De Nederlandsche Bank. Het onderzoek is autonoom uitgevoerd door The Pension Rating Agency in december 2015. Deze publicatie is een uitgave van: The Pension Rating Agency B.V. Prinsengracht 468 1017 KG Amsterdam 020-235 2170 info@tpra.nl Hoewel de grootst mogelijke zorgvuldigheid is betracht bij de samenstelling van deze publicatie, aanvaardt The Pension Rating Agency B.V. geen enkele aansprakelijkheid voor eventuele onvolkomenheden of onjuistheden. In voorkomende gevallen zullen deze in een latere uitgave worden gerectificeerd en/of aangevuld. The Pension Rating Agency B.V. 2015 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt op welke wijze dan ook zonder schriftelijke toestemming vooraf van The Pension Rating Agency B.V. TPRA: Waar is de nominale dekkingsgraad gebleven? 1
Introductie Sinds juli 2015 is de geheimhoudingsplicht in de pensioenwetgeving veranderd. De Nederlandsche Bank (DNB) mag daardoor bepaalde vergelijkbare, niet geaggregeerde statistische gegevens van pensioenfondsen publiceren. Per fonds publiceert DNB over het belegd vermogen, het kwartaalrendement, de vereiste dekkingsgraad en de beleidsdekkingsgraad. DNB beoogt inzicht te geven in de financiële stand van zaken bij instellingen die onder haar toezicht staan. In dit streven past dat DNB deze cijfers van individuele pensioenfondsen periodiek naar buiten brengt. Sinds 17 september 2015 publiceert DNB kwartaalcijfers van alle pensioenfondsen in Nederland. In deze kwartaalrapportages ontbreekt een dekkingsgraad die direct inzicht kan geven in de actuele financiële positie van pensioenfondsen, namelijk de nominale (actuele) dekkingsgraad. Dit onderzoek analyseert of zonder de aanwezigheid van deze graadmeter DNB haar doelstelling bereikt. Ontwikkeling dekkingsgraden 2015 Nominale dekkingsgraden zijn niet van alle fondsen beschikbaar in het publieke domein. Ongeveer de helft van de pensioenfondsen publiceert maandelijks of per kwartaal informatie over de nominale dekkingsgraad. Uitgedrukt in belegd vermogen geeft nochtans bijna 90% inzicht in deze dekkingsgraad. Op basis van deze deelverzameling is de ontwikkeling van de gemiddelde nominale dekkingsgraad van de Nederlandse pensioenfondsen in 2015 vastgesteld en vergeleken met de ontwikkeling van de gemiddelde beleidsdekkingsgraad. 110 Ontwikkeling Dekkingsgraden 2015 108 106 104 102 100 98 Q4-2014 Q1-2015 Q2-2015 Q3-2015 Q4-2015 Beleids DG Prognose Beleids DG Nominale DG Prognose Nominale DG De grafiek laat zien dat in het tweede kwartaal van 2015 de beleidsdekkingsgraad gemiddeld met 1,1% daalde, terwijl de nominale dekkingsgraad met gemiddeld 5,9% steeg. De financiële positie van de fondsen verbeterde dus in deze periode, terwijl de ontwikkeling van de beleidsdekkingsgraad een tegengesteld beeld schetst. Het derde kwartaal kenmerkt zich door een gemiddelde daling van de nominale dekkingsgraad van 8,1%, terwijl TPRA: Waar is de nominale dekkingsgraad gebleven? 2
de beleidsdekkingsgraad in die periode slechts met 2,0% daalde. Een dergelijke breuk wordt door de beleidsdekkingsgraad slechts vertraagd weergegeven. Bovendien zullen eventuele positieve ontwikkelingen in de komende kwartalen waarschijnlijk niet zichtbaar zijn in de kwartaalrapportages van De Nederlandsche Bank zolang enkel inzicht gegeven wordt in de beleidsdekkingsgraad. Vanwege het belang van de nominale dekkingsgraad is het te betreuren dat een deel van de markt inmiddels enkel de beleidsdekkingsgraad publiceert. Het aantal fondsen dat op maandelijkse basis de nominale dekkingsgraad levert, neemt steeds verder af. In 2014 publiceerden nog bijna 180 fondsen de nominale dekkingsgraad, terwijl in 2015 dit aantal daalde tot minder dan 120. Beleidsdekkingsgraad vs. actueel financieel inzicht Het is een goede ontwikkeling dat op toegankelijke wijze per fonds inzicht gegeven wordt in een aantal belangrijke kerngegevens. DNB benut de mogelijkheden van het bieden van transparantie niet optimaal, waardoor zij haar beoogde doelstelling niet volledig haalt. i De actuele situatie van een fonds kan zelfs niet vastgesteld worden met behulp van de geleverde informatie, omdat de nominale (actuele) dekkingsgraad ontbreekt. De nominale dekkingsgraad heeft de voorkeur boven de twee dekkingsgraden in de kwartaalrapportages als het doel is om de actuele financiële situatie van een fonds inzichtelijk te maken. De vereiste dekkingsgraad is gebaseerd op de risico-eigenschappen van een specifiek pensioenfonds en geeft aan hoe hoog de dekkingsgraad zou moeten zijn. Deze heeft dus in het geheel geen relatie met de financiële status van het fonds. De beleidsdekkingsgraad is in het kader van het Nieuw Financieel Toetsingskader (nftk) ontwikkeld als stuurmiddel voor het voeren van beleid. Deze dekkingsgraad heeft een lange termijn karakter. Zij wordt bepaald als voortschrijdend gemiddelde van de laatste twaalf maandelijkse nominale dekkingsgraden en is hiermee de stabiele variant van de nominale dekkingsgraad. Bovendien overlappen de beleidsdekkingsgraden uit twee opeenvolgende kwartalen elkaar voor driekwart. De interpretatie van mutaties van de beleidsdekkingsgraad is hierdoor niet eenvoudig. Door deze twee eigenschappen kwalificeert de beleidsdekkingsgraad zich niet voor het geven van actueel inzicht. Nog twee elementen die het zicht op de actuele positie van het fonds vertroebelen zijn de invoering van het nieuwe FTK per 1 januari 2015 en de bijstelling van de ultimate forward rate (UFR) in juli dit jaar. Met de introductie van het nftk worden beleidsdekkingsgraden het hele jaar gebaseerd op nominale dekkingsgraden die deels in het oude regime zijn vastgesteld. Einde jaar zal dit effect pas verdwenen zijn. Ook is de UFR naar beneden bijgesteld, waardoor voor alle pensioenfondsen de nominale dekkingsgraad daalde. Deze aanpassing heeft nog invloed op de dekkingsgraad tot halverwege volgend jaar. Het ontbreken van de nominale dekkingsgraad kan als gevolg hebben dat, ten onrechte, de (mutatie van de) beleidsdekkingsgraad gebruikt wordt om er de financiële ontwikkeling van de fondsen uit af te leiden. Dit gebeurde reeds bij de eerste publicatie van de individuele gegevens van pensioenfondsen door DNB. Diverse media gebruikten de TPRA: Waar is de nominale dekkingsgraad gebleven? 3
beleidsdekkingsgraad als maatstaf voor de financiële prestatie in het afgelopen kwartaal. ii Wegens een daling van de beleidsdekkingsgraad beoordeelden zij dat de pensioenfondsen financieel slecht presteerden. Dit terwijl de nominale dekkingsgraad in deze periode gemiddeld genomen met 5,9% steeg. De conclusie zou in dat geval moeten zijn dat de fondsen in deze periode juist goed presteerden, waarbij het de vraag is of de ontwikkeling van een dekkingsgraad het predicaat prestatie verdient. Conclusie De publicatie van De Nederlandsche Bank levert in een toegankelijk overzicht een aantal belangrijke kerncijfers van alle Nederlandse pensioenfondsen. Dit overzicht biedt transparantie en draagt bij aan een verbeterd inzicht van de financiële stand van zaken bij deze instellingen. Echter de nominale dekkingsgraad ontbreekt in deze rapportage, waardoor actuele ontwikkelingen niet zichtbaar zijn. De rapportage van DNB bevat twee dekkingsgraden: de vereiste dekkingsgraad en de beleidsdekkingsgraad. De vereiste dekkingsgraad beschrijft het solvabiliteitsniveau dat vereist is, gegeven het risicoprofiel van het fonds. De beleidsdekkingsgraad is een stuurmiddel met een lange termijn karakter. Hierdoor is de ontwikkeling op kwartaalbasis minder relevant. Deze kan niet gebruikt worden om inzicht te verkrijgen in de actuele financiële status van een pensioenfonds. Het ontbreken van de nominale dekkingsgraad werkt misinterpretatie in de hand, zoals onder andere de tegengestelde ontwikkeling van de verschillende dekkingsgraden in het tweede kwartaal illustreert. De nominale dekkingsgraad is de enige dekkingsgraad die zich kwalificeert voor het beschrijven van de actuele situatie van het fonds. Daarom zou deze toegevoegd moeten worden aan de publicatie van De Nederlandsche Bank. Zonder deze graadmeter wordt de door DNB gestelde doelstelling, het bieden van transparantie en inzicht in de actuele financiële stand van zaken, niet behaald. i http://www.dnb.nl/nieuws/nieuwsoverzicht-en-archief/nieuws-2015/dnb326316.jsp. ii Zie bijvoorbeeld: http://www.telegraaf.nl/dft/geld/pensioen/24505143/ Alle_pensioenfondsen_in_de_min.html. TPRA: Waar is de nominale dekkingsgraad gebleven? 4