donderdag 8 juni en vrijdag 9 juni Alles Amerika met Liza Ferschtman Christian Vásquez dirigent Liza Ferschtman viool
donderdag 8 juni en vrijdag 9 juni Christian Vásquez dirigent Liza Ferschtman viool PROGRAMMA George Gershwin (1898 1937) Cuban Overture Leonard Bernstein (1918 1990) Serenade voor viool en orkest Aaron Copland (1900 1990) Suite uit Billy the Kid George Gershwin An American in Paris Leonard Bernstein
BIOGRAFIE Christian Vásquez De Venezolaanse dirigent Christian Vásquez heeft zijn opleiding genoten dankzij wat men in zijn geboorteland El Sistema noemt: een gratis staatssysteem voor muziekonderwijs. Het systeem brengt kinderen overal in het land met muziek in aanraking. Daarnaast biedt het de meest getalenteerde kinderen een professionele opleiding. Zo begon Vásquez als negenjarige violist in een van de jeugdorkesten van het land. Vanaf 2001 studeerde hij orkestdirectie onder leiding van José Antonio Abreu, de oprichter van El Sistema. Vásquez leidde diverse jeugdorkesten, maar zijn grote doorbraak kwam in 2008 toen hij bij het Simón Bolívar Jeugdorkest Mahlers Tweede symfonie dirigeerde. Met dit orkest maakte hij ook diverse tournees. Het bracht de dirigent onder de aandacht van veel andere orkesten zoals het Philharmonia Orchestra in Londen, het Residentieorkest, het Gewandhausorchester in Leipzig en vorig jaar het Rotterdams Philharmonisch Orkest. Christian Vásquez is sinds 2013 chef-dirigent van het Symfonieorkest van Stavanger en het Teresa Carreño Jeugdorkest van Venezuela, waarmee hij enige tijd geleden een grote Europese tournee maakte. Begin 2015 debuteerde hij als operadirigent bij de Noorse Opera. Tussen Het Gelders Orkest en Christian Vásquez bestaat al jaren een warme band. Sinds begin 2016 is hij als vaste gastdirigent aan het orkest verbonden. Christian Vásquez
BIOGRAFIE Liza Ferschtman Als dochter van befaamde Russische musici kreeg Liza Ferschtman al op vijfjarige leeftijd haar eerste vioollessen. Zij volgde haar studie eerst bij Herman Krebbers en later aan het Curtis Institute of Music in Philadelphia en de Guildhall School of Music and Drama in Londen. Op 17-jarige leeftijd won ze het Nationaal Vioolconcours Oskar Back. In 2006 ontving zij de prestigieuze Nederlandse Muziekprijs. Als soliste trad ze op met orkesten over de hele wereld, waaronder het Koninklijk Concertgebouworkest, het Rotterdams Philharmonisch Orkest en het London Philharmonic Orchestra. Een van de hoogtepunten was een uitgebreide internationale tournee met het Festival Orkest van Boedapest, die door de New York Times als niets minder dan een openbaring werd omschreven. Op het gebied van kamermuziek musiceert Liza Ferschtman met pianisten als Inon Barnatan, Jonathan Biss en Enrico Pace en bezocht ze befaamde podia als de Wiener Konzertverein en de Wigmore Hall in Londen. Sinds 2007 is ze artistiek leider van het Delft Chamber Music Festival, dat zij met haar uitgelezen keuze van musici en avontuurlijke programmering tot een toonaangevend festival in de wereld heeft gemaakt. Inmiddels heeft Liza Ferschtman een omvangrijke cd-collectie opgebouwd. Daarin een opname met duo s voor viool en cello met haar vader Dmitri Ferschtman. Haar nieuwste cd met repertoire voor vioolsolo oogstte veel lof bij de vakpers. Liza Ferschtman
TOELICHTING Rumba had het aanvankelijk moeten heten, Gershwins hommage aan Havana, ontstaan na zijn verblijf daar in 1932. Het was zijn eerste werk nadat hij in de leer was gegaan bij Joseph Schillinger, een Russische emigrant die de dertiger techniek zou bijbrengen. Want als Tin Pan Alley-componist had Gershwin een overdaad aan originaliteit, maar weinig formele training. Daarom had Gershwin aan Ravel gevraagd hem les te geven. Schillinger spijkerde Gershwin enkele jaren bij op een vrij academische manier. Maar gelukkig had Gershwins spontaniteit daar niet onder te lijden, wat blijkt uit zijn Cuban Overture. Ze beleefde haar première in 1932 in het Lewisohn Stadium, tijdens een all Gershwin concert met maar liefst 18.000 mensen: De opwindendste avond die ik ooit beleefde, zoals de componist zelf zei. En over de overture: Ik poogde de Cubaanse ritmes te combineren met mijn originele thematische materiaal. Het resultaat is een symfonische overture die de essentie van de Cubaanse dans in zich heeft. Tijdelijk heimwee We vermeldden het al: Gershwin had zijn licht op willen steken bij Ravel. We schrijven begin 1928 als hij door Ravel wordt afgewezen. Volgens mezzosopraan Eva Gaulthier, een wederzijdse vriendin, zou Ravel er weinig voor gevoeld hebben omdat hij niet wilde dat Gershwin slechte Ravel zou gaan schrijven en zijn grote spontane talent zou verliezen. Een andere versie van dezelfde gebeurtenis verhaalt echter hoe Ravel, nadat hij Gershwin gevraagd had hoeveel die verdiende met zijn muziek, opgemerkt had dat het dan wellicht beter was als Ravel bij Gershwin zou studeren Gershwins gebrekkige opleiding was te wijten aan het feit dat de familie arm was: nadat pa in 1910 een piano had gekocht, had de jongen enkel wat pianolessen gehad. Daarna kreeg hij een baantje bij een muziekuitgever, waar hij liedjes voorspeelde aan eventueel geïnteresseerden. Zijn verblijf in Parijs inspireerde hem tot het ballet An American in Paris. Dit symfonisch gedicht voor orkest, zoals hij het noemde, was een autobiografische reflectie waarin het Parijse rumoer tot leven komt, compleet met claxonnerende taxichauffeurs. Volgens de componist zelf: Mijn doel was de impressie te portretteren van een Amerikaanse bezoeker aan Parijs als hij door de stad loopt, luistert naar verscheidene straatgeluiden en de Franse atmosfeer in zich
opneemt. Maar het is niet enkel vrolijkheid wat de klok slaat: Onze Amerikaanse vriend is plotseling, misschien nadat hij wat gedronken heeft in een café, ten prooi gevallen aan een aanval van heimwee. Die wordt weergegeven met een bluesy passage. Maar het heimwee is tijdelijk en als hij buiten komt en de buitenlucht inademt, is hij weer de observator van het Parijse leven dan triomferen de straatgeluiden en de Franse atmosfeer. Symposium Leonard Bernstein de Gershwin van de tweede helft van de vorige eeuw noemen doet beide componisten onrecht aan. Immers: Bernstein had een gedegen klassieke opleiding en voelde zich even prettig in het symfonische oeuvre van Mahler als in de musicalwereld. Maar beiden slechtten de rigide scheidslijnen tussen de klassieke wereld en die van het amusement. Bernsteins interesse was uitzonderlijk breed en reikte tot en met Plato. Ondanks de term Serenade is Bernsteins Serenade een echt vioolconcert. Leonard Bernstein schreef zijn werk in opdracht van de Koussevitzky Music Foundation in 1953 54, gebaseerd op Plato s Symposium. Aanvankelijk schijnt de componist overwogen te hebben het werk Symposium te noemen. Daar zag hij uiteindelijk vanaf, maar de verwijzing naar Plato s banket wordt duidelijk doordat de afzonderlijke delen de namen dragen van personen die deelnemen aan deze discussie over liefde. Zelf zei Bernstein over zijn Serenade: De muziek is, evenals de dialoog, een reeks verwante lofprijzingen van de liefde en volgt de platonische vorm in de volgorde van de sprekers. Hoewel de Serenade geen letterlijk programma heeft, biedt Bernstein de luisteraar wel enig houvast. Zo begint Phaedrus het symposium met een lyrische lofzang op Eros (fugato, ingezet door de soloviool), waarna Pausanius de dualiteit beschrijft van minnaar en beminde. Nadat Aristophanes de mythologie tot onderwerp heeft genomen, behandelt Erixymachus de George Gershwin
lichamelijke harmonie. Vervolgens prijst Agathon de liefde in al haar facetten en stipt Socrates het demonische erin aan. Hij wordt echter geïnterrumpeerd door Alcibiades en diens dronken metgezellen. Bernstein besluit zijn uitleg met de constatering: Als in dit feest een vleugje jazz schuilt, dan hoop ik niet dat men dat opvat als anachronistische Griekse feestmuziek, maar eerder als de natuurlijke expressie van een hedendaags Amerikaans componist die doordrongen is van de geest van dat tijdloze banket. Billy the Kid Aaron Copland en Leonard Bernstein ontmoetten elkaar op Harvard. Copland groeide op in Brooklyn en legde al vroeg een groot talent aan de dag voor muziek. Na studies piano, harmonie en contrapunt vervolmaakte hij zijn opleiding bij Nadia Boulanger. Ook hij liet zich, evenals Gershwin en Bernstein, uitdrukkelijk inspireren door zijn Amerikaanse cultuur. Elke Amerikaan heeft een idee van wat het Westen is je neemt het in je op, merkte hij ooit op. En zo ontstond zijn ballet Billy the Kid. De componist citeert cowboyliedjes erin, maar portretteert ook het landschap van het Wilde Westen. Onderwerp van het ballet is het leven van Henry McCarty alias William H. Bonney, ofwel Billy the Kid. Verscheidene episodes uit zijn leven passeren de revue: hoe hij de moordenaar van zijn moeder doodt, de aanhouding van Billy, en tenslotte zijn dood. Het ballet, het derde in Coplands loopbaan, beleefde zijn première in Chicago, in 1938. Het was een succes: Ik kan me geen ander werk van mij herinneren dat zo unaniem werd verwelkomd, merkte hij later op. De suite omvat zo n tweederde van het gehele ballet en werd in 1941 in première gebracht door de New York Philharmonic. Aaron Copland Frits de Haen
Binnenkort in de concertzaal Nieuwsgierig wat er binnenkort speelt? Op www.hetgeldersorkest.nl vindt u het hele jaarprogramma. Inclusief biografieën en een uitgebreide toelichting op de te spelen stukken. Eric Corton en Het Gelders Orkest nemen je mee in het moment APELDOORN Orpheus, 16 juni ARNHEM Musis, 17 juni nieuwe zaal AMSTERDAM Het Concertgebouw, 18 juni Zomeravond met Ellen ten Damme KOOTWIJK Radio Kootwijk, 1 september VELP Openluchttheater De Pinkenberg, 2 september NIJMEGEN De Vereeniging, 3 september Te gast in Musis: Düsseldorfer Symphoniker ARNHEM Musis, 2 september Bridge to Liberation Experience gratis toegang ARNHEM Rijnkade John Frostbrug, 15 september Kaarten bestellen? www.hetgeldersorkest.nl Telefoon 026 789 01 30 info@hetgeldersorkest.nl HetGeldersOrkest @GeldersOrkest