Kenniscentrum Sociale Innovatie Research Centre for Social Innovation

JAARVERSLAG 2008 Lectoraat Participatie, zorg en ondersteuning Participation, care and support Lector Jean-Pierre Wilken Kenniscentrum Sociale Innovatie Research Centre for Social Innovation

Inleiding De onderzoekslijnen zoals die in 2007 waren ingezet zijn in 2008 voortgezet. Het betreft de volgende lijnen: Community Support In deze onderzoekslijn wordt kennis verzameld rond arrangementen van wonen, zorg en welzijn voor specifieke doelgroepen. Dit betreft mensen met verstandelijke, lichamelijke of psychiatrische beperkingen, verslavingsproblematiek en dak- en thuisloosheid. Leidend in deze lijn is het concept supported living. Er wordt onderzoek verricht naar de kennis en competenties die nodig zijn om een steunsysteem in te richten en in stand te houden. Het gaat hier zowel om een maatschappelijk steunsysteem als een individueel steunsysteem. Speciale aandacht gaat uit naar kwartiermaken, interorganisationele en interdisciplinaire samenwerking, en naar de regie- en coördinatiefunctie. Een ander aandachtsgebied betreft de aansluiting tussen individuele wensen, vragen en behoeften, de noodzakelijke zorg en ondersteuning, en de professionele en maatschappelijke hulpbronnen. Binnen dit thema wordt onderzocht welke factoren bijdragen tot exclusie en inclusie en hoe professionals en instellingen een bijdrage kunnen leveren aan integratie en inclusie. Nauw hiermee verbonden zijn de noties van sociaal kapitaal en sociale leefbaarheid. Binnen deze onderzoekslijn is het afgelopen jaar o.a. onderzoek verricht naar methoden op het gebied van laagdrempelige ontmoeting en kwartiermaken (project het Trefpunt De Bilt), netwerkontwikkeling tussen zorg en welzijnsorganisaties (project Schakels in de Buurt; project Goeie Snap), en de participatie van mensen met beperkingen bij kunstbeoefening (project Kunst Inclusief). Personal Support In deze onderzoekslijn wordt kennis verzameld rond individuele vormen van persoonlijkprofessionele ondersteuning bij mensen met ernstige of langdurige aandoeningen en beperkingen, gericht op herstel, ontwikkeling en het verbeteren en handhaven van een optimale kwaliteit van bestaan. Er wordt onderzoek gedaan naar ontwikkelings- en herstelprocessen. Specifiek wordt aandacht besteed aan de factoren die bijdragen aan deze processen, de rol van de eigen ervaring, de ontwikkeling van professionele competenties behorende bij een supportbenadering. In deze onderzoekslijn wordt in het bijzonder gekeken naar het domein van psychosociale rehabilitatie als herstelondersteunende zorg, en de implementatie van kennis uit de psychosociale rehabilitatie in het onderwijs. Binnen dit thema is in 2008 onder andere onderzoek verricht naar de inzet van ervaringsdeskundigheid in hulpverlening en onderwijs. Wet Maatschappelijke Ondersteuning In het Kenniscentrum volgen we de ontwikkeling en implicaties van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO). Het betreft hier o.a. kennis rond de uitgangspunten van deze wet, de uitvoering van de verschillende onderdelen en de gevolgen. Onderzocht wordt op welke wijze professionals en burgers in een lokale context werken met de WMO, wat knelpunten en kansen zijn, welke competenties professionals dienen te hebben om WMO-zorg te organiseren en uit te voeren. In het bijzonder hebben we het afgelopen jaar aandacht besteed aan thema s als de

aansluiting tussen WMO en AWBZ gefinancierde zorg en het gebruikersperspectief (project Schakels in de Buurt). 1. Ontwikkelingen kennis- en beroepsdomein Het lectoraat Participatie Zorg en Ondersteuning is gericht op kennisontwikkeling op het terrein van participatie en integratie van kwetsbare burgers in de Nederlandse samenleving. Hierbij gaat het om het bieden van persoonlijke zorg, gecombineerd met ondersteuning om deelname aan de samenleving mogelijk te maken. Op het vlak van maatschappelijke participatie zijn een aantal ontwikkelingen van belang: - De gestage ombouw van een beschermende verzorgingsstaat naar een activerende participatiesamenleving. - Een omslag in het denken over burgerschap van politiek naar participatief burgerschap. - De toegenomen diversiteit van de Nederlandse samenleving en de spanningen die daarmee de afgelopen periode zijn samengegaan. - De verschuiving van verticale naar horizontale verhoudingen tussen overheid en samenleving, zoals mede tot uitdrukking komt in de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo). Voor sociale professionals hebben bovenstaande ontwikkelingen een aantal consequenties. Hun activiteiten zullen meer dan voorheen gericht moeten zijn: - op het opereren in horizontale netwerken waarin organisaties en disciplines samenwerken: zorginstellingen die welzijnsdiensten leveren, corporaties die schuldhulpverlening geven en overige organisaties die over de grenzen van de eigen instelling heenkijken. - op het verbeteren van de verstandhouding tussen groepen in de Nederlandse samenleving, onder maatschappelijke condities van verharding en polarisering. - op het verminderen van participatieproblemen van burgers, maar vooral ook het voorkomen ervan. Dit laatst impliceert investeren in preventieve maatschappelijke contexten en in een toegankelijke en vitale sociale infrastructuur. - op het vormgeven van de vermaatschappelijking van zorg, bijvoorbeeld door het creëren van maatschappelijke steunsystemen. - op het kunnen omgaan met verschillende financieringsvormen, wet- en regelgeving - op het kunnen innemen van intermediaire posities tussen enerzijds cliënten/consumenten en anderzijds institutionele kaders. Tezamen met kenniscentra/universiteiten, het beroepsveld en collega-lectoraten binnen en buiten de hogeschool volgt het lectoraat bovenstaande maatschappelijke ontwikkelingen en de (nieuwe) rol die sociale professionals daarbij spelen. Het lectoraat verzamelt daarover kennis, geeft deze kennis door aan het onderwijs en doet praktijkgericht onderzoek om het beroepsdomein en het onderwijs te voeden en op elkaar te betrekken.

2. Samenwerking met andere lectoraten Er is samenwerking en regulier overleg met de collega-lectoren binnen het Kenniscentrum Sociale Innovatie (KSI). In januari 2008 hebben de KSI-lectoren een gezamenlijke visie uiteengezet op sociale innovatie, onderzoeksprogramma s geformuleerd en een aantal bredere onderzoeksthema s uitgewerkt die de verschillende lectoren bindt. Daarnaast is er het reguliere overleg tussen de lectoren die zich bezighouden met het terrein van Social Work. Achtmaal per jaar overleggen zij met elkaar, bijvoorbeeld over de ontwikkeling van het masterprogramma Social Work, wat deze groep lectoren gezamenlijk ter hand heeft genomen. Samenwerking tussen lectoren past niet alleen bij het maatschapsmodel van het KSI, maar ook bij het brede, interdisciplinaire karakter van het onderwerp maatschappelijke participatie. Die brede aanpak komt verder tot uitdrukking in de verschillende achtergronden van de kenniskringleden van het lectoraat PZO. Buiten het KSI participeert het lectoraat PZO in de interfacultaire Ring van Utrechtse Lectoren. Daarnaast neemt het lectoraat deel in het landelijke lectorenoverleg dat is gevormd rond het domein zorg en welzijn. De zorg- en welzijnslectoren organiseerden in mei 2008 het landelijke congres Being There, een congres over outreachende werkmethodieken. Daarnaast overhandigden ze in Eindhoven aan wethouder Don het manifest Wet maatschappelijke ondersteuning, met het accent op meedoen. Zie verder www.lectorenzorgenwelzijn.nl. 3. Inhoudelijke inbedding in regionale, nationale en internationale netwerken Een overzicht van netwerken is te vinden in de bijlage. 4. De bijdrage van het lectoraat aan het domein professionele praktijk Het doel van het lectoraat is om kennis te genereren die bruikbaar is voor de beroepspraktijk, en dat benut kan worden voor het onderwijs. In 2008 leverde het lectoraat een bijdrage aan het domein professionele praktijk in de vorm van onderzoeksresultaten, congressen, studiedagen, kennisverspreiding via publicaties en websites en advisering enz. Er werd deelgenomen aan diverse landelijke netwerken, zoals: Denktank Ervaringsdeskundigheid (Jean Pierre Wilken) Onderzoek en Opleidingen Gehandicaptenzorg VNG/Vilans (Jean Pierre Wilken) Landelijke Coalitie voor Inclusie (Jean Pierre Wilken) Landelijk Platform Sociale Netwerken (Erica Brettschneider) 5. De bijdrage van het lectoraat aan het domein onderwijs en scholing De bijdrage van het lectoraat PMO aan het domein onderwijs en scholing is divers: - Kenniskringleden en lectoren gaven in 2008 colleges, gastcolleges, workshops en overige presentaties aan diverse opleidingen van met name de faculteit Maatschappij en Recht. - Ongeveer 40 vierdejaarsstudenten namen deel aan de verschillende onderzoeks- en ontwikkelprojecten binnen het lectoraat.

- Het lectoraat levert kennisinput voor minoren op het gebied van geestelijke gezondheidszorg en gehandicaptenzorg. - Professionalisering van docenten door deelname aan onderzoek, studiedagen, eenmalige contacten, en kennisdeling via verschillende websites. - Ontwikkeling masterprogramma Social Work, samen met collega-lectoren. - De lector is als inhoudelijk adviseur betrokken geweest bij de propedeuse Social Work in Utrecht en Amersfoort Zie de bijlage voor publicaties en presentaties op het vlak van onderwijs en scholing. 6. De bijdrage van het lectoraat aan het domein wetenschap en onderzoek Er heeft een verdere ontwikkeling plaatsgevonden rond het rehabilitatie- en supportmodel. Kennis is verzameld rond het gebruik hiervan voor - de samenwerking tussen zorg en welzijn op wijkniveau (project Schakels in de Buurt) - de ondersteuning rond maatschappelijke participatie voor mensen met een verstandelijke beperking (project Ondersteuning en Participatie) - de participatie van mensen met een beperking in de kunstbeoefening (project Kunst inclusief) - de communicatie rond de zorg voor mensen met Niet Aangeboren Hersenletsel project Goeie Snap) Peer support, ofwel de inzet van ervaringsdeskundigheid was in 2008 ook een belangrijk onderzoeksthema (project inzet ervaringsdeskundigheid in onderwijs en hulpverlening) 7. Personele samenstelling In 2008 waren de volgende medewerkers bij het lectoraat werkzaam: Jean Pierre Wilken, lector; Trudy Dankers, senior onderzoeker, Erica Brettschneider, onderzoeker, Simona Karbouniaris, onderzoeker, Patricia Wijntuin, onderzoeker, Madelief Oosterink, junioronderzoeker; Ellen Witteveen, onderzoeker; Carla van Slagmaat, onderzoeker; Toinette Loeffen, onderzoeker; Bettina Hermelink, docent-onderzoeker; Sabine Boer, docentonderzoeker; Martin van de Lustgraaf, facilitator; Alje Drost, facilitator; Anneke de Jong, facilitator; Jaap Driest, medewerker kennistransfer/onderwijsontwikkelaar; Anne Visser- Meily, onderzoeker; Anneke Baerends, facilitator; Thilde de Haan, facilitator; Leo Admiraal, medewerker kennistransfer/onderwijsontwikkelaar.

Publicatieoverzicht PZO 2008 Publicaties Brettschneider, E en Karbouniaris, S. (2008). Inzet en waarde van ervaringsdeskundigheid in de hulpverlening. Onderzoeksrapport. Utrecht: Kenniscentrum Sociale Innovatie. Dankers T. (red.), Sibranda H. e.a. (2008). Kies (voor je) zelf!! Vooronderzoek in het kader van project Participatie en Ondersteuning. Interne publicatie Kenniscentrum Sociale Innovatie-HU. Driest J, Van der Vlist en Witteveen E, (2008). Goeie Snap van Elkaar; Tips voor communicatie tussen cliënten met niet-aangeboren hersenletsel, hun mantelzorgers en professionals. Utrecht: Kenniscentrum Sociale Innovatie HU. Mede mogelijk gemaakt door Fonds NutsOhra. Lectoren Zorg en Welzijn (2008), Wet Maatschappelijke Ondersteuning. Met het accent op meedoen. Eindhoven: Landelijk Platform Lectoren Zorg en Welzijn. Noorthoorn, E, Smit, A, Janssen, W, Mann, P, Sande van de, R, Vruwink, F, Nijman, H, Widdershoven, G, Landweer, E, Voskes, Y, Abma, T, Mulder, N (2008) Twee jaar Argus, rapportage voorlopige uitkomsten metingen vrijheidsbeperkende maatregelen. Amersfoort: Landelijk Project Dwang en Drang GGZ Nederland. Sande van de R (2008) Structured nurse led crisis monitoring versus clinical judgment. Effects on aggressive incidents and seclusion interventions, Conference book Horatio Festival Age of the Dialogue in Psychiatric Nursing, Malta Sande van de R (2008) Structured nurse led crisis monitoring versus clinical judgment, Effects on aggressive incidents and seclusion interventions, Conference book 14 th International Network for Psychiatric Nursing Research, Oxford University, UK Slagmaat C. van & Eerde M. van (2008). Een beter beeld; de hermeneutische cirkel als hulpmiddel om behoeften te inventariseren van mensen met een verstandelijke beperking. Sozio, vakblad voor sociale en pedagogische beroepen no. 82, juni 2008. Slagmaat van C., Buijs, J. Grootoonk, E. Huybrechts E,. Jubels S en Essen van S. (2008). Niveau 5 (HBO) competenties in de gehandicaptenzorg, een onderzoek naar een competentieprofiel van HBO-opgeleide professionals in de gehandicaptenzorg binnen de regio Utrecht. Utrecht: Kenniscentrum Sociale Innovatie Utrecht. Wijngaarden B. & J.P. Wilken (2008). Een modelgetrouwheidsmaat voor het Systematisch Rehabilitatiegericht Handelen: de ontwikkeling van een fidelityschaal. Utrecht: Trimbos-instituut/ Storm Rehabilitatie. Wilken J.P. & D. den Hollander (2008). Rehabilitering og recovery; en integreret tilgang. Copenhagen: Akademisk Forlag. Wilken J.P., T. Dankers, S. Karbouniaris & G. Scholtens (2008). De Omgekeerde Weg. Eindrapportage onderzoek. Utrecht: Kenniscentrum Sociale Innovatie. Witteveen E, (2008). Best Practice Units in het project Goeie Snap van Elkaar. In: Lectoraatsbrief Verpleegkundige en Paramedische Zorg nr. 14 september 2008. Hogeschool Utrecht, Faculteit Gezondheidszorg.

Lezingen / presentaties / symposia / workshops Brettschneider. E en Karbouniaris. S. (2008). Workshop ervaringsdeskundigheid i.s.m. met GGZ- Eindhoven. Congres Being There 15 mei 2008 Brettschneider, E. (2008).Hoorcollege Preventie voor 3 SPH Brettschneider, E. (2008).Hoorcollege Sociale netwerkontwikkeling Minor Lef en Liefde. Brettschneider. E (2008). Cursus gezinsondersteuning en sociale netwerkontwikkeling in Curacao aan medewerkers pedagogische SPD,KJP en VG sector. 17 t/m 29 maart 2008 Dankers, T. en Wilken J.P. (2008). Presentatie project Ondersteuning & Participatie. Stuurgroep O & P, 14 oktober 2008. Drost. A (2008). De supportbenadering. Presentatie op startbijeenkomst Project Ondersteuning & Participatie. Amersfoort, 27 november 2008. Karbouniaris, S. (2008) User participation, towards active peer support specialism in the mental health sector. Lezing in het kader van Internationale Week. Faculteit Maatschappij en Recht, Hogeschool Utrecht, 3 maart 2008. Karbouniaris, S. & Brettschneider, E. (2008). User participation in education. Seminar in international social work at Kalmar University, 14 april 2008, Kalmar, Zweden. Karbouniaris, S. & Brettschneider, E. (2008). Ervaringsdeskundigheid nader bekeken. Bijdrage aan deelsessie Participeren met een beperking op kerncongres Being There, de kern in zorg en welzijn: Sociale professionals in de frontlinie in Jaarbeurs, Utrecht, 15 mei 2008. Karbouniaris, S. (2008) Ervaringsdeskundigheid, nieuwste trend of emancipatieslag? Presentatie op congres van Medilex Ervaringsdeskundigen bruggenbouwers of splijtzwammen. Utrecht, 25 september 2008. Karbouniaris, S. (2008) Been there, done that. User Participation. Lecture at Kalmar University, 1 december 2008, Kalmar, Zweden. Karbouniaris, S. (2008). From Evidence based practice towards experience based evidence. Presentation Networkmeeting User Participation at Växjo University, 2 december 2008. Växjo, Zweden. Karbouniaris, S. & Ruiter, de F. (2008) Begeleiders als bondgenoten. Bijdrage aan deelsessie Relatie hulpverlener/cliënt: dialoog en dilemma op congres Sociale relaties & Burgerschap in de rehabilitatie in Jaarbeurs, Utrecht, 18 december 2008. Karbouniaris, S. & Brettschneider, E. (2008). Inzet en waarde van ervaringsdeskundigheid in de GGz. Kenniscentrum Sociale Innovatie. Hogeschool Utrecht. Sande van de, R (2008) Preventie van geweld in de zorgpraktijk, Symposium wetenschap en verpleegkunde, Universiteit van Antwerpen, België Sande van de, R (2008) Risicotaxatie in de bemoeizorg context, Conferentie Landelijk Doorbraak Project Trimbos Instituut, Stadion de Galgenwaard, Utrecht

Sande van de, R (2008) Veiligheid in de zorg en korte termijn risicotaxatie, Symposium Veiligheid op de medische werkvloer, Bavo-Europoort, Capelle a.d. IJssel Sande van de, R (2008) Invited participant preparatory meeting for the high level conference on behalf of the mental health priority team prevention of suicide and depression, EU Department of Health, Luxemburg Sande van de, R (2008) Gestructureerde korte termijn risicotaxatie versus klinisch oordeel op acute opname afdelingen, Voorjaarscongres Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie, Jaarbeurs, Amsterdam Sande van de, R (2008) Prelimary results of a controlled trial CrisisMonitor project, Symposium European Violence in Psychiatry Research Group, Clinical Psychiatric, University Modena & Reggio Emilia, Italië Sande van de, R & Hellendoorn,E (2008) Werken met de CrisisMonitor in de acute psychiatrie, Studiemiddag Sectie Urgente Psychiatrie, Academisch Ziekenhuis Gent, België Sande van de, R (2008) Invited participant high level EU consensus conference on the European mental health pact, Brussel, België. Sande van de, R & Hellendoorn (2008) Werken met de CrisisMonitor in de acute psychiatrie, Studiemiddag Mediant GGZ, Enschede Sande van de, R (2008) Policy Trends and the Content of the EU Mental Health Pact, Symposium European Violence in Psychiatry Research Group, Athlone, Ierland Sande van de, R (2008) Nurse led structured crisis monitoring versus clinical judgment, effects on aggressive incidents and coercive interventions in acute psychiatric practice,14 th International Psychiatric Nursing Research Conference, University of Oxford, Engeland Sande van de, R (2008) Risk and recovery in acute admitted psychiatric patients, International Consensus Conference Recovery from a Severe Mental Illness, Vienna, Oostenrijk Sande van de, R (2008) Effecten, kansen en valkuilen bij het werken met de CrisisMonitor, GGZ Westelijk Noord Brabant, Bergen op Zoom Sande van de, R (2008) Structured nurse led crisis monitoring versus clinical judgment. Effects on aggressive incidents and seclusion interventions, Horatio Festival of Psychiatric Nursing, Malta Hellendoorn, E & Sande van de, R (2008) Challenges in research and practice development in acute psychiatric wards, Horatio Festival of Psychiatric Nursing, Malta Sande van de, R (2008) The EU Mental Health Pact for Europe: implications for nurses, keynote lecture, Horatio Festival of Psychiatric Nursing, Malta Sande van de, R (2008) Risicotaxatie in de acute psychiatrie, Referaat Psychiater Convent Rotterdam Slagmaat van C. (2008) HSAO leergang, Presentatie hbo competenties in de gehandicaptenzorg. Slagmaat van C. (2008) Vraagverheldering minor Lef & Liefde, 8 september 2008, te Amersfoort 10 april 2008 te Hoeven.

Wilken J.P. (2008). The scientific foundation of the CARe model. Lezing op studiedag Gemeente Arhus, 14 januari 2008. Wilken J.P. (2008). The CARe model: case illustrations. 14 januari 2008. Workshop voor trainers Sociale Psychiatrie Arhus, Denemarken. Wilken J.P. (2008). Schakels in de buurt. De intermediaire professional en de kwetsbare burger; Werken op het snijvlak van zorg en maatschappelijke ondersteuning. Presentatie voor onderzoekersgroep project Schakels in de Buurt, 17 januari 2008. Wilken J.P. (2008). Introduction to the CARe model. Lezing op National Conference on Social Psychiatry. Nyborg Denemarken, 29 Januari 2008. Wilken J.P. (2008). Het model van de Best Practice Unit (BPU). Presentatie in kader project Schakels in de Buurt. Utrecht, 6 februari 2008. Wilken J.P. (2008). Rehabilitatie en Support, Uitgangspunten en Geschiedenis. College propedeuse Social Work Hogeschool Utrecht, 11 februari 2008. Wilken J.P. (2008). Nieuwe ontwikkelingen in de rehabilitatie: herstel en empowerment. Lezing op Studiedag Emergis, 14 februari 2008. Wilken J.P. (2008). Nieuwe ontwikkelingen in behandeling en rehabilitatie: herstelondersteuning. Workshop voor behandelaren. Studiedag Emergis, 14 februari 2008. Wilken J.P. (2008). Rehabilitatie en Support, Methodische Werkwijze. College propedeuse Social Work Hogeschool Utrecht, 18 februari 2008. Wilken J.P. (2008). Persoonlijk en Maatschappelijk Herstel. Presentatie voor onderzoeksgroep Care and Contested Coherence. Universiteit van Tilburg, 22 februari 2008. Wilken J.P. (2008). Actuele ontwikkelingen in het domein van Social Work. College propedeuse Social Work, 3 maart 2008. Wilken J.P. (2008). Hoe krijgen we ze maatschappelijk onder dak? Over methodisch ondersteunen bij een persoonlijk traject. Lezing op Studiedag Stichting Tussenvoorziening. Utrecht, 11 maart 2008. Wilken J.P. (2008). Schakels in de buurt. Werken op het snijvlak van zorg en maatschappelijke ondersteuning. Presentatie voor stuurgroep project Schakels in de Buurt, Amersfoort, 19 maart 2008. Wilken J.P. (2008). Het Strengthsmodel. Training Emergis 1 april 2008. Wilken J.P. (2008). Het Strengthsmodel. Werken vanuit de kracht van de klant en de omgeving. Workshop Werkconferentie Trimbos Instituut - Vilans in kader van Zorg voor Beter, Utrecht, 4 april 2008. Wilken J.P. (2008). Schakels in de buurt. Experimenteren met nieuwe werkvormen op het snijvlak van zorg en maatschappelijke ondersteuning. Presentatie, Utrecht, 8 mei 2008. Wilken J.P. (2008). De ICF. Internationale Classificatie van Functioneren, Beperkingen en Gezondheid. College 2 de jaar Creatieve Therapie. HU Amersfoort, 13 mei 2008.

Wilken J.P. & A. Drost (2008). Het Supportmodel: ondersteuning in de samenleving; over inclusie van mensen met beperkingen en wat daar voor nodig is. Workshop op landelijk congres Being There. Jaarbeurs Utrecht, 15 mei 2008. Wilken J.P. (2008). Over individuele en maatschappelijke ondersteuning. De professional als supporter. Presentatie op landelijk congres Being There. Jaarbeurs Utrecht, 15 mei 2008. Wilken J.P. (2008). Het Strengthsmodel. Emergis 3 juni 2008. Wilken J.P. (2008). Participatie, Zorg en Ondersteuning. College in kader van Master Social Work, Hogeschool Utrecht, 13 juni 2008. Wilken J.P. (2008). Lessen uit De Omgekeerde Weg. Conclusie en Aanbevelingen. Slotbijeenkomst ESF Equal Project de Omgekeerde Weg. s Hertogenbosch, 17 juni 2008. Wilken J.P. (2008). Waar bemoei je je mee? Lezing op Jubileumsymposium Traverse. Tranzo, Universiteit van Tilburg. 28 mei 2008. Wilken J.P. (2008). Lef en Liefde. Innovaties in de zorg voor mensen met Verstandelijke Beperkingen. College in kader minor, op 1 september 2008 in Amersfoort. Wilken J.P. (2008). Rehabilitatie en Support, Uitgangspunten en Geschiedenis. College propedeuse Social Work Hogeschool Utrecht, 8 september 2008. Wilken J.P. (2008). Schakels in de buurt. Werken op het snijvlak van zorg en maatschappelijke ondersteuning. Presentatie op bijeenkomst Stichting Innovatie Alliantie. Movisie, 9 september 2008. Wilken J.P. (2008). Rehabilitatie en Support, Uitgangspunten en Geschiedenis. College propedeuse Social Work Hogeschool Utrecht, 10 september 2008. Wilken J.P. (2008). Rehabilitatie en Support, Methodische Werkwijze. College propedeuse Social Work Hogeschool Utrecht, 15 september 2008. Wilken J.P. (2008). Rehabilitatie en Support, Methodische Werkwijze. College propedeuse Social Work Hogeschool Utrecht, 17 september 2008. Wilken J.P. (2008). Het Strengthsmodel. Werken vanuit de kracht van de klant en de omgeving. Workshop GGz Duin en Bollen, Noordwijkerhout, 17 september 2008. Wilken J.P. (2008). Actuele ontwikkelingen in het domein van Social Work. College propedeuse Social Work, 22 september 2008. Wilken J.P. (2008). De ontwikkeling van een centrum opleidingen voor de Langdurige & Complexe Zorg. Presentatie 25 september 2008. Wilken J.P. (2008). Ondersteuning en Participatie, de ontwikkeling van supportmethodiek. Presentatie op startbijeenkomst Project Ondersteuning & Participatie. Amersfoort, 27 november 2008. Wilken J.P. (2008). De ontwikkeling van een centrum opleidingen voor de Langdurige & Complexe Zorg. Presentatie 16 december 2008. Wilken J.P. (2008). Support in de wijk. College in kader van Master Social Work, Hogeschool Utrecht, 21 november 2008.

Wilken J.P. (2008). Het Kenniscentrum Sociale Innovatie. Presentatie op Studiebijeenkomst Maatschappelijk Werkenden Parnassia, Utrecht, 25 november 2008. Wilken J.P. (2008). Actuele ontwikkelingen en professionalisering in de GGz. Presentatie op studiebijeenkomst Maatschappelijk Werkenden Parnassia, Utrecht, 25 november 2008. Wilken J.P. (2008). De fidelityschaal SRH. Presentatie training auditors. Utrecht, 25 november 2008. Wilken J.P. (2008). Beroeps- en competentieontwikkeling. De positie van HBO opgeleiden in de Gehandicaptenzorg. Presentatie op invitational conference Een wereld te winnen; over de aansluiting van het HBO en het werkveld van de gehandicaptenzorg. Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland / Vilans. Utrecht, 28 november 2008. Wilken J.P. (2008). Ontwikkeling uitstroomprofielen Master SW. Utrecht, 5 december 2008. Wilken J.P. (2008). Methodisch handelen vanuit de Supportbenadering. Presentatie in kader van project Ondersteuning en Participatie op 11 december 2008 in Amersfoort. Witteveen E. (2008) overzicht van de eerste resultaten uit het onderzoek, lezing op congres Venijn zit m in de staart nr. 1, samenwerkingsverband van Vereniging Cerebraal, Stichting Afasie Nederland en Samen Verder. Witteveen E. (2008). Diverse presentaties aan regionale hersenletselteams. Overige producten en activiteiten Brettschneider, E. (2008). Nominatie WEP voor Bennet Award- december 2008.Aanvraag schrijven en indienen i.s.m. Riagg Amersfoort. Brettschneider, E. (2008). Cursus sociale netwerkontwikkeling. RIBW KAM januari 2008 Brettschneider, E. (2008). Advisering HVO Querido-locatie de Batjan tbv het project Samen Uit Samen thuis- nov 2008. Brettschneider, E. (2008). Referent t.b.v. boek: Boer.M (2009). Begeleiden van studenten met psychische problemen. December 2008 Brettschneider, E. (2008). Mede oprichter en deelname aan landelijke denktank opleidingen ervaringsdeskundigheid tbv onderbouwing HBO opleidingstrajecten ervaringsdeskundigheid. Brettschneider, E. (2008). Ontwerp blok Maatschappelijke zorg in minor sociale psychiatrie en rehabilitatie-december 2008 Brettschneider, E. (2008). Lesprogramma Preventie 3 SPH V/D. Brettschneider, E. (2008). Deelname Landelijk Platform Sociale Netwerken. Vilans. Sande, R van de: CrisisMonitor in de media 2008: * Driekwart minder agressie in de psychiatrie, van Hintum, M, 10-04-2008, Volkskrant Wetenschap * Driekwart minder agressie in de psychiatrie, Zorgvisie, april 2008 * Driekwart minder agressie in de psychiatrie, Medisch Contact, april 2008 * Minder separeren door CrisisMonitor; Psy-online, april 2008

Slagmaat C. van (2008). Ontwikkeling afstudeerrichting Lef en Liefde. Innovatief werken met mensen met een verstandelijke beperking. Kenniscentrum Sociale Innovatie. Slagmaat C. van (2008). Coördinatie en coaching minor Lef en Liefde HU, Innovatief werken met mensen met een verstandelijke beperking- ontwerp en uitvoering. Sept 2008-jan 2009. Wilken J.P. (2008). Deelname Jury Landelijke Gehandicaptenzorgprijs. Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland. Wilken J.P. (2008). Deelname Voorbereidingscommissie Invitational Conference Een wereld te winnen; over de aansluiting van het HBO en het werkveld van de gehandicaptenzorg. Wilken J.P. (2008).Deelname Coalitie voor Inclusie. Wilken J.P. (2008). Deelname Landelijk Strengths Platform. Wilken J.P. (2008). Deelname landelijk Presentieplatform. Stichting Presentie. Wilken J.P. (2008).Deelname onderzoeksgroep Care and Contested Coherence. Universiteit van Tilburg. Wilken J.P. (2008). Deelname Landelijk Overleg Ervaringsdeskundigheid. Wilken J.P. (2008).Deelname Landelijk Kennisnetwerk Gehandicaptenzorg. Vilans

Netwerkcontacten 2008-2009 Landelijke organisaties: 1. Amant 2. Anoiksis 3. Coalitie voor Inclusie 4. CVA-vereniging Samen Verder 5. Instituut voor Gebruikersparticipatie en Beleid 6. Kwadraad 7. Landelijk ACT platform / Trimbos Instituut 8. Landelijk Dwang en Drang Onderzoekers Netwerk 9. Landelijk Expertisecentrum Sociale Interventie 10. Landelijk Kenniscentrum Rehabilitatie en Herstel 11. Landelijke onderzoeksgroep dwang en drang interventies GGZ 12. Landelijk Platform Sociale Netwerken 13. Landelijk Steunpunt Kwartiermaken 14. LSR Utrecht 15. Mezzo, Landelijke Vereniging voor mantelzorgers en Vrijwilligerszorg 16. Movisie 17. Noorderbrug Groningen 18. Philadelphia Support 19. Rino Groep Centrum Opleidingen Langdurige en Complexe Zorg 20. STADE Advies 21. Stichting Presentie 22. Trimbos Instituut 23. Vakvereniging van Ervaringswerkers 24. Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland 25. Verwey-Jonker Instituut 26. Vilans Organisaties op regionaal/provinciaal niveau: 1. CliëntenBelang Utrecht 2. Gemeente Amersfoort 3. Gemeente De Bilt 4. GGz Platform Utrecht 5. O3 Onderzoekscentrum GGZ Rijnmond (Bavo-Europoort, Erasmus MC, GGD) 6. Provincie Utrecht 7. Vereniging Gehandicaptenzorg Utrecht Zorginstellingen: 1. Abrona 2. Altrecht 3. Amerpoort 4. Boogh 5. De Vogellanden 6. GGz Eindhoven 7. Emergis 8. Hoogstraat 9. Humanitas DMH 10. Icare 11. InteraktContour

12. Kwintes 13. OLVG Amsterdam, afdeling neurologie 14. Philadelphia 15. Reakt (Organisatie voor Dagbesteding en Arbeid) 16. Reinaerde 17. Reinier van Arkel groep 18. RIAGG Amersfoort 19. Sherpa 20. Stichting de Wilg 21. Stichting Tussenvoorziening 22. Stichting Zorgketens NAH Overijssel 23. Symfora-groep 24. Thuis in wonen 25. Traverse 26. UMC afd. Neurologie 27. Zorgspectrum Het Zand 28. Zwolse Poort Welzijnsinstellingen 1. MEE Utrecht Gooi en Vechtstreek 2. MEE regio Zwolle 3. Stichting de Wilg Utrecht 4. Stichting Ravelijn Amersfoort 5. Stichting Welzijn Amersfoort 6. Vrijwilligerscentrale Utrecht Belangenorganisaties 1. Arcon belangenbehartigers, Hengelo 2. CVA-vereniging Samen Verder 3. Federatie van Ouderverenigingen (KansPlus) 4. Kenniscentrum Ervaringsdeskundigheid en Zelfhulp 5. LSR Utrecht 6. Mezzo 7. Philadelphia Support 8. Steunpunt GGz Utrecht 9. Stichting Voor en Door, s Hertogenbosch 10. Vereniging Cerebraal 11. Zorgbelang Brabant 12. Zorgbelang Utrecht 13. Zelfhulp Informatie Eetstoornissen Zelfhulp Organisatie (Ziezo) Onderwijsinstellingen 1. Avans Hogeschool 2. Fontys Hogescholen 3. Gereformeerde Hogeschool Zwolle 4. Hanzehogeschool Groningen 5. Hogeschool van Amsterdam 6. Hogeschool Arnhem en Nijmegen

7. Hogeschool Leeuwarden 8. Hogeschool Rotterdam 9. Hogeschool Windesheim 10. Radboud Universiteit Nijmegen. 11. RINO Groep 12. ROC Midden-Nederland 13. ROC Zadkine 14. Saxion Hogeschool 15. Universiteit Utrecht 16. Universiteit voor Humanistiek 17. Universiteit Nijmegen 18. Universiteit Tilburg - Tranzo Internationale contacten 1. Eotvos Lorand University in Budapest, Hongarije. 2. European Network for Mental Health Services Evaluation 3. European Violence in Psychiatry Research Group 4. European Nurse Specialist Organization 5. European Nursing Federation 6. European Mental Health Priority Team 7. Global Initiative on Psychiatry (Litouwen) 8. Hogescholen/Universiteiten in Denemarken (Aarhus), Duitsland (Berlijn), Engeland (Sheffield en Portmouth), Noorwegen (Oslo), Polen (Lodz), Spanje (Barcelona) en Zweden (Kalmar, Lund) 9. Horatio, European Psychiatric Nurses 10. Irfa Sud (Frankrijk) 11. Kansas University School for Social Welfare, USA 12. Sigma Theta Tau/ Chapter Rho Chi/ Honour Society of Nursing, USA 13. University of Bradford, Engeland 14. University of Sydney, James Cook University, University of Tasmania, Australië 15. Universitat Witten/Herdicke, Duitsland 16. University of Limerick, Department of Nursing, Ierland.