RAPPORT PERIODIEK KWALITEITSONDERZOEK P.C.B.S. DS. HASPERSCHOOL School : p.c.b.s. Ds. Hasperschool Plaats : Akkrum BRIN-nummer : 15BD Onderzoeksnummer : 93369 Datum schoolbezoek : 21 en 22 mei 2007 Datum vaststelling : 6 september 2007
INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING...5 2 KWALITEITSPROFIEL...7 3 BESCHOUWING...11 4 VERVOLG VAN HET TOEZICHT...15 Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek p.c.b.s. Ds. Hasperschool - 21-5-2007 3
1 INLEIDING Het periodiek kwaliteitsonderzoek Op 21 en 22 mei 2007 bezocht de Inspectie van het Onderwijs p.c.b.s. Ds. Hasperschool in het kader van een periodiek kwaliteitsonderzoek (PKO). Daarbij heeft een onderzoek plaatsgevonden naar de kernindicatoren van een aantal kwaliteitsaspecten, op grond van het door de inspectie gehanteerde toezichtkader primair onderwijs 2005. Bij dit PKO doet de inspectie onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs door zich te richten op de kern van goed onderwijs op de school. Het gaat hierbij om kernindicatoren die betrekking hebben op het aanbod, de onderwijstijd, het pedagogisch handelen van leraren, het didactisch handelen van leraren, de afstemming op de onderwijsbehoeften van leerlingen, de actieve en zelfstandige rol van leerlingen, het schoolklimaat, de begeleiding, de zorg, de resultaten en de ontwikkeling van leerlingen. In de brochure 'Toezichtkader PO 2005' vindt u achtergrondinformatie over de indicatoren die de inspectie bij haar toezicht in ogenschouw heeft genomen. U kunt deze brochure downloaden van de website van de inspectie: www.onderwijsinspectie.nl. Op grond van het kwaliteitsprofiel van de school dat naar aanleiding van een vorig inspectiebezoek is opgemaakt, op basis van risicofactoren die bij de inspectie bekend zijn of afspraken die met de school zijn gemaakt, of op basis van de informatie die door de school is toegestuurd kan de inspectie besluiten om niet alleen de kernindicatoren te onderzoeken maar meer indicatoren bij het onderzoek te betrekken. Dit is bij uw school alleen aan de orde geweest voor een nieuwe indicator van kwaliteitszorg over sociale integratie en burgerschap (1.8). De toegevoegde indicator staat cursief vermeld in het kwaliteitsprofiel van hoofdstuk 2. Indien de school in het kader van zelfevaluatie over een bepaalde indicator of over een bepaald kwaliteitsaspect voldoende betrouwbare en valide gegevens heeft verzameld kan in overleg tussen school en inspectie besloten worden om de oordelen uit de zelfevaluatie alleen te verifiëren en deze niet zelf opnieuw te onderzoeken. Zo sluit de inspectie niet alleen aan bij de specifieke situatie van de school, maar wordt de school bovendien niet onnodig belast. Uw school heeft naast de schoolgids en het schoolplan enkele documenten ingestuurd die op uw zelfevaluatie-activiteiten betrekking hebben. Het betrof een notitie over de uitslagen van enquêtes onder ouders, leerlingen en personeel en een voorlopig jaarverslag 2006-2007. De gegevens uit de enquêtes zijn voor de inspectie aanleiding geweest om de oordelen over de sfeer op school alleen te verifiëren. De opzet van het onderzoek Het periodiek kwaliteitsonderzoek bestond uit de volgende activiteiten. Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek p.c.b.s. Ds. Hasperschool - 21-5-2007 5
Analyse van documenten die betrekking hebben op zelfevaluatieactiviteiten van de school en van andere documenten die de school voorafgaand aan het schoolbezoek heeft toegestuurd. Ook de vragenlijst periodiek kwaliteitsonderzoek is bij de analyse betrokken. Schoolbezoek, waarbij in alle groepen de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen Nederlandse taal en rekenen en wiskunde. Bovendien heeft de inspectie over de kwaliteit van de kernindicatoren gesprekken gevoerd met de directie en de intern begeleider. Op uw school is verder een gesprek gevoerd met de leraren. Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de kwaliteitsoordelen en de conclusies van het schoolbezoek besproken met directie en team. Daarbij was geen vertegenwoordiger van het bevoegd gezag aanwezig. De inhoud van het rapport Het onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs levert een kwaliteitsprofiel op van de school (hoofdstuk 2). In hoofdstuk 3 wordt een beschouwing gegeven over de geconstateerde kwaliteit en wordt deze onder andere bezien in relatie tot de context of uitgangssituatie van de school. Indien van toepassing worden in deze beschouwing ook de toegevoegde indicatoren betrokken. In hoofdstuk 4 is het vervolgtoezicht aangegeven en worden, indien noodzakelijk, afspraken vermeld met betrekking tot wettelijke bepalingen waaraan de school niet voldoet. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek p.c.b.s. Ds. Hasperschool - 21-5-2007 6
2 KWALITEITSPROFIEL Het kwaliteitsprofiel geeft een overzicht van de waarderingen die de inspectie heeft toegekend aan kernindicatoren die betrekking hebben op belangrijke kenmerken van goed onderwijs. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs. In de waardering is tot uitdrukking gebracht in welke mate de indicatoren bijdragen aan de kwaliteit van het onderwijs: 1. draagt niet of nauwelijks bij; 2. draagt onvoldoende bij; 3. draagt voldoende bij; 4. draagt in hoge mate bij; 5. niet te beoordelen (alleen bij Resultaten en Ontwikkeling van leerlingen). Deze waardering is gegeven indien de school over bepaalde indicatoren geen betrouwbare en valide gegevens beschikbaar heeft. Het kwaliteitsprofiel van p.c.b.s. Ds. Hasperschool Kwaliteitszorg 1.8 De school draagt zorg voor de kwaliteit van het onderwijs gericht op bevordering van sociale integratie en actief burgerschap, met inbegrip van het overdragen van kennis over en kennismaking met de diversiteit in de samenleving. Leerstofaanbod 3.1 De aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde zijn dekkend voor de kerndoelen. 3.4 De leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar 8. 3.5 De leerinhouden in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar aan. 3.6 De leerinhouden voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde zijn afgestemd op de onderwijsbehoeften van individuele leerlingen. 3.8 De school met een substantieel aantal leerlingen met een leerlingengewicht biedt leerinhouden aan bij Nederlandse taal die passen bij de onderwijsbehoeften van leerlingen met een taalachterstand. Tijd 4.4 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. 4.5 De school stemt de hoeveelheid tijd voor leren en onderwijzen bij Nederlandse taal en rekenen en wiskunde af op de onderwijsbehoeften van leerlingen. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek p.c.b.s. Ds. Hasperschool - 21-5-2007 7
Pedagogisch handelen 5.3 De leraren zorgen ervoor dat leerlingen op een respectvolle manier met elkaar omgaan. Didactisch handelen 6.1 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 6.3 De leraren leggen duidelijk uit. 6.5 De leraren geven expliciet onderwijs in strategieën voor denken en leren. Afstemming 7.1 De leraren volgen de vorderingen van hun leerlingen systematisch. 7.3 De leraren stemmen de instructie en verwerking af op de verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. Actieve en zelfstandige rol leerlingen 8.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. 8.3 De leerlingen hebben verantwoordelijkheid voor de organisatie van hun eigen leerproces die past bij hun ontwikkelingsniveau. Sfeer op school 9.3 De ouders/verzorgers tonen zich betrokken bij de school door de activiteiten die de school daartoe onderneemt. 9.5 De leerlingen en het personeel voelen zich aantoonbaar veilig op school. Begeleiding 10.1 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. Zorg 11.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens, bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. 11.3 De school voert de zorg planmatig uit. 11.4 De school gaat de effecten van de zorg na. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek p.c.b.s. Ds. Hasperschool - 21-5-2007 8
Resultaten 12.1 De resultaten van de leerlingen aan het eind van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 12.2 De sociale vaardigheden van de leerlingen liggen op een niveau dat mag worden verwacht. 5 Ontwikkeling van leerlingen 13.1 De resultaten van de leerlingen voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde tijdens de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 13.2 Leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften ontwikkelen zich naar hun mogelijkheden. 13.3 De leerlingen doorlopen in beginsel de school binnen de verwachte periode van 8 jaar. 5 Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek p.c.b.s. Ds. Hasperschool - 21-5-2007 9
3 BESCHOUWING Dit hoofdstuk beschrijft het oordeel van de inspectie over de kwaliteit van het onderwijs op de Ds. Hasperschool en geeft een toelichting op het kwaliteitsprofiel. Daarbij legt de inspectie zo mogelijk verbanden tussen de verschillende onderzochte indicatoren onderling en - voor zover relevanttussen de indicatoren en de schoolcontext, de specifieke doelstellingen van de school en eerdere inspectiebezoeken. Algemeen beeld De inspectie concludeert op basis van dit periodieke kwaliteitsonderzoek dat het onderwijs op de Ds. Hasperschool over het geheel genomen voldoende kwaliteit heeft. Dit blijkt uit het gunstige oordeel over de resultaten van leerlingen en hun ontwikkeling en uit de positieve beoordeling van de meeste indicatoren over het onderwijsleerproces. De context van de school is eveneens overwegend gunstig, alleen de huisvesting geeft al jaren problemen die nu worden vergroot door de toename van het aantal leerlingen. Het onderwijs op de school kan als degelijk en prestatiegericht getypeerd worden. Ook heeft de school aandacht voor een goed schoolklimaat en een duidelijke pedagogische structuur. De inspectie is kritisch over enkele onderdelen van het onderwijsleerproces. Ondanks inspanningen gericht op versterking van het zelfstandig werken van leerlingen zijn de lessen nog sterk leerkrachtgestuurd en is de inbreng van de leerlingen tamelijk beperkt. Verder is nog onvoldoende zichtbaar dat de leraren de instructie en verwerking van leerstof gericht afstemmen op verschillen tussen groepen leerlingen van eenzelfde leerjaar. Dit geldt geldt eveneens voor het variëren van de onderwijstijd voor de taal en rekenen en wiskunde tussen leerlingen. In het verlengde hiervan is de inspectie van oordeel dat aanwezige handelingsplannen te wisselend van kwaliteit zijn en de planmatige uitvoering van zorg onvoldoende is gegarandeerd. In vergelijking met het vorige periodieke kwaliteitsonderzoek (2003) valt het de inspectie op dat de school zich op onderdelen vernieuwt, maar dat meerdere van bovengenoemde knelpunten ook toen al naar voren zijn gekomen. De lijn van methodische vernieuwing vindt zorgvuldig en zonder problemen plaats. De gewenste veranderingen op het gebied van klassenmanagement, didactisch handelen en zorg komen minder gemakkelijk tot stand. De school heeft er moeite mee om de organisatie van het onderwijs en de rol van de leraar om te buigen. Ook de overgang van zorg voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften in de vorm van remediëring buiten de groep naar een gestructureerde aanpak binnen de klas is nog onvoldoende gerealiseerd. De school formuleert weinig scherpe ambities op dit vlak in het schoolplan en jaarplannen. Hieronder geeft de inspectie waar nodig een korte toelichting voor de verschillende aspecten. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek p.c.b.s. Ds. Hasperschool - 21-5-2007 11
Nadere toelichting kwaliteitsaspecten Resultaten Het niveau van de leerprestaties aan het eind van de schoolloopbaan is op basis van de huidige groep 8 en de twee voorgaande groepen uitstromers voldoende. De resultaten op tussenmoment beoordeelt de inspectie eveneens als voldoende aan de hand van de laatst bekende toetsgegevens voor technisch lezen in de leerjaren 3 en 4, het rekenen en wiskunde in de leerjaren 4 en 6 en het begrijpend lezen in leerjaar 6. De inspectie kan het niveau van de sociale vaardigheden niet beoordelen. Wel stelt ze vast dat de school met het gericht volgen van de sociale competenties zicht heeft op de ontwikkeling van leerlingen. Voor enkele leerlingen met specifieke belemmeringen hanteert de school een individuele leerlijn. De inspectie beoordeelt de ontwikkeling van deze leerlingen als voldoende in relatie tot het voor hen vastgestelde ontwikkelingsperspectief. Het positieve oordeel van de inspectie over de tijd waarin de leerlingen de school doorlopen is gebaseerd op het geringe aantal leerlingen dat doubleert. Leerstofaanbod De school beschikt over een voldoende actueel en dekkend leerstofaanbod voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde. Onlangs heeft de school besloten tot de aanschaf van een nieuwe methodiek voor taalontwikkeling en voorbereidend rekenen en wiskunde voor de kleutergroepen. De school heeft het voornemen deze methodiek als kapstok te gebruiken voor een beredeneerd aanbod bij de thematische werkwijze in de kleutergroepen. Op dit moment is hiervan nog te weinig sprake. Onderwijstijd De school heeft op jaarbasis voldoende onderwijstijd gepland en zet de onderwijstijd op doelmatige wijze in. Het huidige systeem van zelfstandig werken door middel van taakbrieven geeft de leerlingen nog onvoldoende mogelijkheden om de onderwijstijd voor verschillende vakken te variëren afhankelijk van hun individuele behoeften. De beperkte remedial teaching is eerder een intensivering dan een wezenlijke uitbreiding van onderwijstijd. Pedagogisch handelen en sfeer op school Tijdens de lesbezoeken is de inspectie gebleken dat leraren en leerlingen op respectvolle wijze met elkaar omgaan. Leraren tonen belangstelling voor leerlingen en geven positieve feedback op de inspanningen van leerlingen. Regels en structuur in de groepen zijn duidelijk en de leraren zorgen voor een ordelijke gang van zaken tijdens de lessen en op het plein. Het oordeel over het schoolklimaat baseert de inspectie met name op de uitkomsten van de zogenaamde "PO-spiegel". Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek p.c.b.s. Ds. Hasperschool - 21-5-2007 12
Didactisch handelen en afstemming door leraren en de actieve en zelfstandige rol van leerlingen De leraren zorgen voor een degelijke basis in het lesgeven. Ze geven overwegend duidelijke uitleg en betrekken leerlingen bij de les door het stellen van vragen en het geven van beurten. De leraren lichten opdrachten duidelijk toe, oefenen aan de hand van voorbeelden en begeleiden leerlingen tijdens de verwerking van leerstof. De vorderingen van de leerlingen worden systematisch gevolgd en de leraren benutten de mogelijkheden van herhalingsen verrijkingsstof die de methoden bieden voor differentiatie. De school is bezig met de ontwikkeling van het zelfstandig werken en het meer gericht afstemmen van het onderwijs op verschillen tussen leerlingen. De inspectie is van oordeel dat deze ontwikkeling nog onvoldoende in de onderwijspraktijk is terug te vinden. In de meeste bezochte lessen is sprake van klassikale uitleg, waarbij de leraar de boventoon voert. Interactieve werkvormen worden weinig gebruikt en expliciete aandacht voor verschillende denk- en leerstrategieën van leerlingen is beperkt. Beurten zijn vaak kort en hoofdzakelijk gericht op het juiste antwoord. Het huidige systeem van zelfstandig werken is georganiseerd rond dagtaken met vaste dagelijkse instructiemomenten. Van extra stof en keuzestof en het zelf plannen door leerlingen over meerdere dagen is in het takenwerk nog weinig sprake. Verder is de inspectie van oordeel dat een goede aanpak voor uitgestelde aandacht in het zelfstandig werken nog ontbreekt. Mede daardoor zijn de leraren tijdens het zelfstandig werken veel tijd kwijt met individuele hulp. Voor zover er in de school instructietafels aanwezig zijn, heeft de inspectie niet waargenomen dat de leraren daar regelmatig gebruik van maken. Te weinig is zichtbaar dat leraren van de kleutergroepen gericht in een kleine kring werken of dat leraren in hogere groepen aan subgroepen een verlengde instructie of een voorinstructie geven. Evenmin is bij instructielessen waargenomen dat goede leerlingen sneller aan het werk gezet worden. Leraren stellen tijdens de instructie ook weinig controlevragen om na te gaan of leerlingen de leerstof begrepen hebben. Zorg en begeleiding De school heeft voldoende toetsen om zicht te houden op de ontwikkeling van de leerlingen en te signaleren welke leerlingen extra zorg behoeven. Onder leiding van de intern begeleider vinden regelmatig leerlingbesprekingen plaats, die tenminste twee maal per jaar ingaan op de resultaten van toetsen uit het leerlingvolgsysteem. Toch is de inspectie van oordeel dat de coördinatie van de zorg versterking behoeft. Het is duidelijk dat het groeiende leerlingenaantal en het bewaken van de kwaliteit van de planmatige uitvoering van de zorg meer tijd vergen dan er nu beschikbaar is. De intern begeleider komt onvoldoende toe aan het actief bewaken van de kwaliteit van handelingsplannen. Die kwaliteit is nu sterk afhankelijk van de individuele leraar en laat te vaak te wensen over in de mate waarin concrete doelen zijn gesteld. Op schoolniveau is onvoldoende duidelijk waaraan een kortlopend handelingsplan, langer lopende plannen van aanpak en individuele leerlijnen moeten voldoen. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek p.c.b.s. Ds. Hasperschool - 21-5-2007 13
De verschillende vormen van handelingsplanning worden wel voldoende geëvalueerd in termen van resultaten. Minder vaak is duidelijk vastgesteld of de gekozen aanpak ook doelmatig is geweest. Actief burgerschap en sociale integratie De nieuwe indicator van kwaliteitszorg over burgerschap en integratie is als voldoende beoordeeld, omdat de school geen duidelijke risico's ervaart op dit gebied. Wel is de inspectie van oordeel dat de visie nader uitgewerkt kan worden en de vertaling naar de onderwijspraktijk aandacht verdient. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek p.c.b.s. Ds. Hasperschool - 21-5-2007 14
4 VERVOLG VAN HET TOEZICHT Bij dit PKO heeft de inspectie ook een onderzoek gedaan naar de naleving van een aantal wettelijke voorschriften. Dit onderzoek betrof de wettelijke voorschriften over de geplande onderwijstijd en over een door het bevoegd gezag vastgestelde schoolgids en schoolplan. Op basis van dit onderzoek concludeert de inspectie dat de school aan deze wettelijke bepalingen voldoet. De bevindingen van dit PKO leiden tot het volgende arrangement voor het vervolg van het toezicht (toezichtarrangement): De aangetroffen kwaliteit van het onderwijs op de school vraagt geen aanpassing van de reguliere onderzoeksplanning van de inspectie. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek p.c.b.s. Ds. Hasperschool - 21-5-2007 15